Automated Library Expandable Program

SYSTEM BIBLIOTECZNY

ALEPH

1. Charakterystyka systemu

2. Architektura systemu Aleph500

3. Historia (na przykładzie współpracy bibliotek w

Białymstoku)

4. Cechy systemu

5. Główne moduły

6. Wdrożenia systemu

SPIS WYSTĄPIENIA

CHARAKTERYSTYKA

nowoczesny zintegrowany system działa w 40 krajach opracowany specjalnie dla potrzeb bibliotek, ośrodków

informacji, archiwów i muzeów wspomaga wszystkie sfery działalności biblioteki, od

zakupu książek, prowadzenie budżetu, po udostępnianie zbioru czytelnikom

w celu wyodrębnienia poszczególnych odcinków systemu i łatwiejszej jego kontroli, ALEPH podzielono na moduły

każdy element opisu w systemie jest wprowadzany tylko raz i może być wykorzystywany w różnych modułach

wymaga wysokiej klasy sprzętu komputerowego

CHARAKTERYSTYKA

ARCHITEKTURA SYSTEMU ALEPH500

DWIE PODSTAWOWE CECHY: wielowarstwowy model klient-serwer - ALEPH500 jest

podzielony na segmenty logiczne z wyraźnie określonymi interfejsami opartymi na przekazywaniu komunikatów

modularność - kluczowa dla rozproszonej struktury logicznej charakteryzującej system ALEPH500 jest jego modularność - pionowa (między warstwami) i pozioma (wewnątrz warstw), która zapewnia zarówno stabilność, łatwość obsługi, jak i rozszerzalność systemu oraz integrację z nowymi rozwiązaniami technologicznymi

ARCHITEKTURA SYSTEMU

WARSTWY SERWERA ALEPH serwery aplikacji - najbardziej zewnętrzna warstwa systemu

złożona z osobnych serwerów dla każdego z interfejsów systemu interfejsy API (Aplication Program Interfaces) - właściwa część

systemu składa się z zestawów interfejsów API. Interfejsy te zajmują się właściwą obsługą zapytań klientów

pośrednia warstwa bazodanowa (I/O Engine) - warstwa zarządzania danymi na wysokim poziomie. Logiczny serwer świadczący obiektom interfejsów API usługi związane z obsługą bazy danych. Składa się z grupy obiektów stanowiących warstwę pośrednią między bazą danych a aplikacją. Warstwa ta tłumaczy żądania płynące z interfejsów API na serie poleceń do bazy danych

baza danych - baza danych systemu ALEPH oparta jest o system RDBMS Oracle

ARCHITEKTURA SYSTEMU

HISTORIA

Biblioteka Główna Politechniki Białostockiej: pełniła rolę koordynatora i kontraktora projektu miała decydujący wpływ na podejmowane decyzje została w niej opracowany projekt JEP – umożliwił zakup

odpowiedniego sprzętu odegrała znaczącą rolę w komputeryzacji bibliotek

uczelnianych miasta

HISTORIA

W marcu 1996 r. rektorzy Politechniki Białostockiej, Akademii Medycznej i Uniwersytetu podpisali porozumienie na mocy

którego utworzono Akademicką Sieć Międzybiblioteczną w Białymstoku. Celem porozumienia była rozbudowa komputera ALPHA DEC 2000 Model 300 AXP do modelu ALPHA DEC 2100 4/233, by biblioteki, po dokupieniu dowolnej liczby licencji na terminale mogły korzystać z systemu ALEPH. Każda z uczelni zobowiązała się ponosić ⅓ kosztów wynikających z utrzymania

Centrum Akademickiej Sieci Bibliotecznej. Centrum sieci umiejscowiono w Bibliotece Głównej PB.

HISTORIA

Realizując wytyczne porozumienia, konsorcjum bibliotek: PB, UB, AMB i Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie,

podjęto decyzję o komputeryzacji bibliotek na bazie systemu ALEPH.

dokonano rozbudowy serwera DEC 2000 (biblioteki białostockie), uzyskując komputer o większej mocy

wykupiono licencję na dowolną liczbę użytkowników, bez konieczności zakupu samego oprogramowania

HISTORIA

Najważniejszym celem i największym sukcesem projektu była integracja bibliotek naukowych Białegostoku w procesie komputeryzacji.

integracja uczelni z ośrodkami krajowymi – z Akademią Rolniczo-Techniczną w Olsztynie i zagranicznymi – w Genewie i we Włoszech w zakresie tworzenia i wymiany źródeł

realizacja tego założenia była związana z budową nowoczesnej infrastruktury informatycznej w Makroregionie Białostockim

Politechnika Białostocka została wytypowana jako jednostka wiodąca w realizacji budowy Miejskiej Sieci Komputerowej (MSK) – BIAMAN (Białystok Metropolitan Area Network)

1997 r. – zrealizowano pierwszy etap sieci, budowany w technologii ATM firmy CISCO SYSTEMS

HISTORIA

Budowa sieci BIAMAN oraz zakup odpowiedniej liczby wysokiej klasy sprzętu komputerowego, umożliwiły pełną

integrację bibliotek. Zapewniono dostęp do światowych baz w trybie on-line oraz na CD-ROM.

HISTORIA

Dalsze działania w ramach projektu zmierzały w kierunku tworzenia wspólnych danych:

wymagało to ujednolicenia formatu danych, zasad katalogowania oraz kartotek haseł wzorcowych

przyjęto format USMARC, jako format wewnętrzny (odrzucono część pól, nie mających zastosowania w opisach książek )

utworzono bazę katalogowąuruchomiono moduł udostępnianiazautomatyzowano funkcję zamawiania, wypożyczania, zwrotu

książek, zapisu nowych czytelnikówna wspólnym serwerze jest utrzymywana, stale uaktualniana

baza Przewodnika Bibliograficznego oraz dla potrzeb środowiska medycznego, specjalistyczna baza GBL (Main Medical Library)

HISTORIA

Dla osiągnięcia celu projektu istotna była budowa nowych pakietów oprogramowania. Są to m.in.:

program druku kart katalogowych wykorzystywanych do druku kart nabytków książek zagranicznych wysyłanych do Biblioteki Narodowej

program służący do konwersji baz danych z formatu MARC BN do formatu USMARC umożliwiający korzystanie z baz danych i „Przewodnika Bibliograficznego”

program druku kart inwentarzowych

HISTORIA

Pojawienie się w bibliotekach nowoczesnego sprzętu komputerowego spowodowało konieczność zmiany stylu i organizacji pracy oraz potrzebę ciągłego podnoszenia kwalifikacji.

wszyscy pracownicy współpracujących bibliotek wzięli udział w serii specjalistycznych szkoleń w systemie ALEPH

bibliotekarze uczestniczyli w kursach dotyczących formatu USMARC i kartotek haseł wzorcowych, usług sieciowych w Internecie

uzupełnieniem był kurs języka angielskiego na poziomie zaawansowanym

HISTORIA

W trakcie realizacji projektu nawiązano współpracę z bibliotekami w Madrycie i Genui. Zorganizowano wizyty partnerów zachodnich, w celu umożliwienia szerszemu gronu bibliotekarzy polskich pogłębienie wiedzy o systemie ALEPH i przybliżenia metod pracy oraz organizacji nowoczesnych bibliotek europejskich.Część polskich bibliotekarzy odbyła 2-tygodniowe staże szkoleniowe w Hiszpanii i we Włoszech.

HISTORIA

CECHY SYSTEMU

Zarządzanie siecią bibliotek Aleph umożliwia automatyzację nie tylko pojedynczej

biblioteki, ale również lokalnej sieci bibliotek w ramach takiej sieci biblioteki mogą posiadać wspólne

bazy danych (katalogi) albo też zarządzać swoimi katalogami samodzielnie, decydując indywidualnie o formie opisów książek, czasopism i innych dokumentów, wyborze sposobów wyszukiwania dokumentów w katalogu, zasadach udostępniania zbiorów itp.

biblioteki mogą współpracować ze sobą na poziomie wypożyczalni

CECHY SYSTEMU

Przyjazność systemu w architekturze klient-serwer najnowsza wersja systemu ALEPH500 w oparciu o bazę

ORACLE oferuje pracę w trybie Klient-Serwer. Integralną częścią systemu jest standardowy Graficzny Interfejs Użytkownika (Graphic User Interface - GUI) wykorzystujący możliwości hypertextu i zapewniający użytkownikowi niezwykle przyjazne środowisko pracy

ALEPH posiada własny serwer WWW, który umożliwia korzystanie z katalogu spoza biblioteki (wyszukiwanie włącznie z możliwością złożenia zamówienia na dokument lub kserokopię i wglądu do własnego konta czytelniczego)

CECHY SYSTEMU

Konwersja po polsku system całkowicie spolszczony; wszystkie informacje ukazujące się na ekranie są

przetłumaczone a użytkownik może je przeformułować zgodnie ze swym życzeniem;

dokumentacja jest także w języku polskim polski ośrodek wdrożeniowy systemu w firmie TCH Systems

w Warszawie zapewnia pełną fachową obsługę systemu i szkolenia wyłącznie w języku polskim

CECHY SYSTEMU

Możliwość przystosowywania do lokalnych potrzeb Aleph jest niezwykle elastyczny i może być przystosowany do

potrzeb różnego typu instytucji, gdyż może zarządzać różnymi danymi: opisami książek, czasopism, materiałów audiowizualnych, patentów danych archiwalnych i innych zbiorów specjalnych a także pełnymi tekstami dokumentów czy obrazami graficznymi (fotografie, kopie obrazów, plany, mapy itp.) wczytywanymi za pomocą skanera.

poza ponad 400 bibliotekami różnej wielkości i typu, ALEPHA zakupiły m.in. ośrodki informacji pracujące dla nauki (np. CERN w Genewie) i przemysłu (np. Sandoz Pharma), a także archiwa (np. Radio Wolna Europa) i muzea (np. Index of Christian Art w Princeton University, USA).

CECHY SYSTEMU

Pełna integracja danych system w pełni zintegrowanym, co oznacza, że każdy opis

dokumentu (rekord) wprowadzany jest do zbioru tylko raz i następnie może być wykorzystywany ( w całości lub tylko niektóre jego elementy) w różnych modułach systemu, takich jak: gromadzenie, katalogowanie, wyszukiwanie, kontrola czasopism, kontrola haseł wzorcowych, wypożyczenia itp.

co roku wszyscy użytkownicy otrzymują nowe wersje instalacyjne systemu zawierające zmiany sugerowane przez członków Europejskiej Grupy Użytkowników ALEPHa, którzy spotykają się przynajmniej raz do roku.

CECHY SYSTEMU

GŁÓWNE MODUŁY

KATALOGOWANIE swoboda wyboru formatu wprowadzania danych dla różnych

typów dokumentów kontrola kartotek haseł wzorcowych przy wprowadzaniu

danych katalogowych automatyczna aktualizacja zapisów we wszystkich indeksach możliwość kopiowania opisów z katalogów bibliotek

pracujących w sieci różne systemy klasyfikacji (Biblioteki Kongresu, UKD itp) kontrola logiczna poprawności wprowadzanych danych format ALEPHA spełnia wymagania normy ISO 2709 oraz

standard formatu USMARC

GŁÓWNE MODUŁY

WYSZUKIWANIE W KATALOGU DOSTĘPNYM BEZPOŚREDNIO (ON-LINE)

spełnione są wymagania normy ISO 8777 Common Command Language (CCL)

pozycja może być wyszukana w zbiorze poprzez przeglądanie indeksów lub poprzez wyszukiwanie logiczne z wykorzystaniem algebry Boole'a

możliwość maskowania liter i obustronnego obcinania wyrazów w zapytaniach, a także określania odległości między słowami przy wyszukiwaniu pełnotekstowym

wyszukiwanie wg. autorów, tytułów, haseł przedmiotowych, symboli klasyfikacji, ISBN oraz słów występujących w różnych elementach opisu

GŁÓWNE MODUŁY

WYSZUKIWANIE W KATALOGU DOSTĘPNYM BEZPOŚREDNIO (ON-LINE) CD.

system tworzy listę wyników wyszukiwania. Lista ta może być wykorzystywana w dalszym wyszukiwaniu, drukowana, zapisywana na dysk lub wysyłana pocztą elektroniczną

możliwość bezpośredniego dostępu do konkretnego opisu bibliograficznego, opisu egzemplarzy danej pozycji będących w zasobach biblioteki, wykazu posiadanych numerów czasopisma oraz do karty czytelnika

możliwość zamawiania lub rezerwowania pozycji oraz przedłużania terminu wypożyczenia w trybie on-line w trakcie sesji wyszukiwawczej poprzez Internet

GŁÓWNE MODUŁY

KONTROLA SŁOWNICTWA I AUTOMATYCZNE ZESTAWIANIE TEZAURUSA

możliwość tworzenia wielopoziomowych odsyłaczy między terminami w kartotekach haseł wzorcowych (obsługa formatu USMARC)

zmiany hasła w kartotece haseł wzorcowych powodują zmiany w odpowiednich polach wszystkich rekordów zawierających dane hasło

możliwość przejmowania hasła z kartoteki wzorcowej do opisu katalogowego

GŁÓWNE MODUŁY

KONTROLA ZASOBU BIBLIOTECZNEGO każda jednostka inwentarzowa jest identyfikowana przez numer

systemowy pozycji bibliograficznej, numery tomów i numery poszczególnych egzemplarzy

informacja dotycząca egzemplarzy zawiera między innymi: numer egzemplarza, dodatkowy numer (np. w kodzie paskowym), status, sygnaturę, nr akcesji, nr inwentarza i uwagi

na podstawie danych wprowadzonych do systemu w module rejestracji zasobu i udostępniania można generować zestawienie inwentarzowe oraz przeprowadzać skontrum zbiorów

GŁÓWNE MODUŁY

GROMADZENIE zarządzanie korespondencją związaną z gromadzeniem

zbiorów (zamówienia, reklamacje itp.) współpracuje z kartoteką dostawców kontrola budżetu przeznaczonego na zakupy połączona z

automatycznym przeliczaniem walut.

GŁÓWNE MODUŁY

UDOSTĘPNIANIE (OPAC) odbywa się w czasie rzeczywistym, ale istnieje też możliwość

wykorzystania niezależnego stanowiska do rejestracji wypożyczeń

obejmuje: rejestrację i kontrolę wypożyczeń oraz zwrotów, prolongaty, drukowanie upomnień, obliczanie kar i blokady kont, a także szczegółową i wieloaspektową statystykę wypożyczeń

system statusów egzemplarzy oraz użytkowników i ich przywilejów (limity, terminy zwrotów itp.)

możliwa jest współpraca niezależnych wypożyczalni mających wspólny katalog w sieci

obsługuje rezerwacje, zamówienia z magazynów oraz czytelnie

GŁÓWNE MODUŁY

KONTROLA WYDAWNICTW CIĄGŁYCH zarządzanie gromadzeniem i kontrolą wpływu czasopism,

kontrola terminowości przesyłek, kontynuowania prenumeraty, list obiegu czasopism, oprawy itp.

łatwa rejestracja nieprzewidzianych, dodatkowych lub podwójnych zeszytów, a także zeszytów nadsyłanych w nieprawidłowej kolejności

kontrola korespondencji związanej z reklamacjami

GŁÓWNE MODUŁY

WYPOŻYCZALNIA MIĘDZYBIBLIOTECZNA zgodny z normą ISO 10160/10161 i profilem IPIG współpracuje z interfejsem OPAC WWW oraz modułem

udostępniania, wypożyczeń międzybibliotecznych obsługuje zarówno przychodzące jak i wychodzące zapytania

wszystkie usługi związane z udostępnianiem są w pełni zintegrowane z modułem udostępniania

wbudowany moduł raportowania pozwala bibliotekom skutecznie monitorować wykorzystywanie funkcji wypożyczeń międzybibliotecznych w systemie

GŁÓWNE MODUŁY

ZARZĄDZANIE ZASOBAMI CYFROWYMI moduł zasobów cyfrowych ADAM umożliwia bibliotekom

zarządzanie zbiorami cyfrowymi i ich metadanymi bezpośrednio w środowisku programu Aleph. To zaawansowane rozwiązanie wspomaga biblioteki w przechodzeniu do nowej rzeczywistości zasobów zintegrowanych, w której książki i czasopisma współistnieją z materiałami audiowizualnymi i dźwiękowymi

czytelnicy otrzymują w pełni zintegrowany zasób biblioteczny, składający się z zasobów elektronicznych, jak i tradycyjnych materiałów drukowanych

GŁÓWNE MODUŁY

WDROŻENIA SYSTEMU

WARSZAWA Biblioteka Sejmowa; Biblioteka Szkoły Głównej Handlowej; Centralna Biblioteka Statystyczna (GUS); Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy; Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej; Biblioteka Żydowskiego Instytutu Historycznego; Centralna Biblioteka Rolnicza

WDROŻENIA SYSTEMU

POZOSTAŁE MIASTA Biblioteka Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie; Biblioteka Główna Politechniki Szczecińskiej; Książnica Pomorska w Szczecinie; Biblioteka Główna Śląskiej Akademii Medycznej; Biblioteka Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu; Sieć Bibliotek Naukowych w Białymstoku: Politechniki,

Akademii Medycznej i Uniwersytetu (http://biblioteka.pb.edu.pl/)

WDROŻENIA SYSTEMU