SUMPOR I SPOJEVI

STUPNJEVI OKSIDACIJE 2, +4, +6

SUMPOR OPENITO

w(S, kora)= 0,05% , slobodan element: vulkanska djelatnost i bakterijsko razlaganje CaSO4

rude: FeS2; CuFeS2; ZnS; CaSO42H2O nalazita: 200m ispod povrine Zemlje, ispod pijeska

zbog radijusa : S2; S4 S6, S7, S8, S9, S10, S12, Sn,

svojstva

slabo reaktivan pri sobnoj temperaturI

vie alotropskih modifikacija, ali su dvije stabilne:

ROMPSKI stabilan ispod 95,5C

MONOKLINSKI

PRIJELAZI MODIFIKACIJA

PLASTINI SUMPOR, stajanjem na sobnoj t prelazi u stabilnu modifikaciju rompskog sumpora

DOBIVANJE SUMPORA

FRASCHOV POSTUPAK CLAUSOV POSTUPAK:

oksidacija H2S, katalitika uz boksit, ugljen ili crveni mulj ( Fe(OH)3):

1. H2S + 1,5 O2 SO2 + H2O H = -519 kJ/mol 2. 2 H2S + SO2 3S + 2H2O H = -146 kJ/mol

1/3 svjetske proizvodnje

ST.OKSID. 2 : SUMPOROVODIK, H2S

reagira kiselo, otapa se u vodi, dobiva se djelovanjem kiseline na sulfide:

FeS + 2H+ Fe2+ + H2S ima redukcijsko djelovanje: uz slaba oksidacijska sredstva

oksidira do S :

2 Fe3+ + H2S 2Fe2+ + S + 2H+

uz jaa oksidacijska sredstva, ide do +4 (+6):

2 H2S + 3O2 2 SO2+ 2H2O 2 H2S + SO2 3 S + H2O uz klor, brom ili permanganat nastaju hidrogensulfati (+6)

miris trulih jaja, otrovan gotovo kao cijanovodik, 4x otrovniji od CO.

= 0,01ppm : miris; 100ppm = paraliza i smrt

soli, disocijacija?

SULFIDI - dobivanje

1. IZRAVNA SINTEZA :

Fe + S FeS 1. DJELOVANJE H2S NA METALNE IONE IJI SU SULFIDI TEKO

TOPLJIVI:

Cu2+ + S2- CuS 1. REDUKCIJA SULFATA UGLJIKOM NA VISOKOJ TEMP.

SO42- + 4C S2- + 4CO

sulfidi 1. i 2. grupe= dobro topljivi u vodi

ZnS, FeS = topljivi u kiseloj sredini

CuS, PbS, Bi2S3, Ag2S, SnS = slabo topljivi

HgS = netopljiv

ST.OKSID. +4: SO2, H2SO3 i soli

SO2 : 1. izravnom sintezom: S + O2 SO2

2. prenjem sulfida: 4FeS2 + 11O2 2Fe2O3 + 8 SO2

plin, dipol, lako se ukapljuje, bockava mirisa, otrovan (sumporavanje baava!)

rezonantni hibrid ( 5 rezonantnih struktura!)

redukcijsko djelovanje jae od oksidacijskoga:

SO32- + 2 OH- SO4

2- + H2O + 2e E = + 0,9V

H2SO3 : SO2+ H2O H2SO3 slabija kiselina, 2 st.disocijacije, soli: hidrogensulfiti i sulfiti

sulfiti na zraku nestabilni, jer ih kisik oksidira u sulfate: 2 SO32-+ O2 2 SO4

2-

prostorna graa trostrane piramide

hidrogensulfiti su dobro topljivi u vodi, sulfiti nisu

ST.OKSID. +6: SO3, H2SO4 i soli

SO3:

oksidacijom SO2: 2SO2+O2 2SO3 H

SUMPORNA KISELINA, H2SO4

ne dobiva se reakcijom otapanja SO3 u vodi, jer je

u vrstom stanju eksplozivan s vodom, a u

plinovitom je reakcija prespora

KONTAKTNI POSTUPAK: 1. 2SO2+O2 2SO3 t = 400-450C 2. SO3+ H2SO4 H2S2O7 OLEUM

3. H2S2O7 + H2O 2H2SO4

SUMPORNA KISELINA, H2SO4

bezbojna, uljasta tekuina, tv= 338C jaka kiselina, oksidacijsko i dehidratacijsko

sredstvo

2 stupnja disocijacije: hidrogensulfati i sulfati

osim Ca,Sr, Ba, Ra, Pb, Hg22+ , svi su ostali

sulfati topljivi u vodi

porastom temperature, topljivost im pada, mnogi su hidratizirani = modra galica!

oksidacijsko sredstvo srednje jakosti, a vrua i koncentrirana ima jako oksidacijsko djelovanje: otapa metale

SMOG, KISELE KIE

INDUSTRIJSKI SMOG - SO2 i vrste estice razliite veliine

SO2 primarno industrijsko oneiivalo: SO3 , H2SO3 i H2SO4

KISELE KIE (duikovi , ugljikovi i sumporovi oksidi) : ph~4

1. ISPIRU Ca- I Mg- MINERALE IZ TLA

2. OTAPAJU ALUMOSILIKATE

3. OTEUJU MATERIJALE

4. OTEUJU GRAEVINE tj.otapaju CaCO3: CaCO3 + H2SO4

CaSO4 + CO2 + H2O

sanacija:

uklanjanje SO2 (za proizvodnju sumporne kiseline ili se uz CaO

prevede u kalcijev sulfit ili sulfat)

SELENIJ (Se)

crveni prah, nekoliko alotropskih modifikacija: i - Se8, crvena modifikacija, prstenasta

stabilnija lanasta modifikaciija: sivi selen

industrija stakla (oboja crveno ili ukloni zelenu)

spojevi: H2Se (SELENOVODIK, SELENOVODINA KISELINA)

SeO2

H2SeO3 (SELENITNA KISELINA)

SeO3

H2SeO4 (SELENATNA KISELINA)

TELURIJ (Te)

elementarna tvar u prirodi, vie modifikacija, najstabilnija je metalnobijela, svojstva metala slabo izraena

spojevi:

H2Te (TELUROVODIK, TELUROVODINA KISELINA)

TeO2

H2TeO3 (TELURITNA KISELINA)

TeO3

H6TeO6 (TELURATNA KISELINA)

loe poznavanje spojeva Se i Te je zbog nepodnoljiva mirisa: upija se u kou i traje mjesecima!

POLONIJ (Po)

M.S.Curie

vjerojatno postoji u 2 oblika, oba metalna

radioaktivan, jezgra mu se raspada i emitira alfa-

estice, vrlo opasan

javlja se u prirodi u uranovim mineralima i u vrlo

malim koliinama