Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna
Transcript of Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna
![Page 1: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/1.jpg)
Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna
Artur Andrzejuk
![Page 2: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/2.jpg)
Wstęp i plan
„Historia magistrae vitae est” – M.T.Cyceron
,,Historia to dziś, tylko
cokolwiek dalej” – C.K.Norwid
– PLAN
• Nowoczesność – ponowoczesność
• Sumienie w filozofii i teologii
• „Przyszłość” sumienia w „nowym
wspaniałym świecie”
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
2
![Page 3: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/3.jpg)
Ponowoczesność
Filozofia modernistyczna
jest skażona: – „totalitarną mentalnością
ateńską”,
– błędem „centryzmu”:
• logo-, onto-, theo- czy
phallocentryzmu (feminizm), a
także rasizmem i tzw.
homofobią
– wiarą w moc zbawczą
„wielkich narracji” czyli
„filozofii wyrokujących
• błąd
• „
Postmodernizm oznacza – „utratę wiary w metanarracje” czyli
„krach projektu modernistycznego”,
– odsunięcie redukcjonistycznych
antropologii – „decentryzm”
– koniec opresywnych wizji
społecznych – „dekonstrukcja”
– rozbicie modernistycznej metody
„narracji filozoficznej” i uwolnienie
dyskursu kulturowego od „filozofii
pierwszych zasad” czy też „hipoteki
metafizycznej”
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
3
![Page 4: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/4.jpg)
Jacek Kaczmarski, Postmodernizm
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
4
Wszystko wolno! Hulaj dusza!
Do niczego się nie zmuszaj!
Niczym się nie przejmuj za nic!
Nie wyznaczaj sobie granic!
I nie próbuj nic zrozumie?,
Nie pochodzi - mieć- od - umieć.
Możesz wierzyć, lub nie wierzyć,
Nic od tego nie zależy.
Nie wyznaczaj sobie zadań? -
Kto się nie wspiął- ten nie spada,
A kto pragnie być na szczycie -
Będzie spadać całe życie.
Nie stać cię na luksus troski,
Jesteś wszakże dziełem boskim,
No a Boga przecież nie ma,
Więc to tyle na ten temat.
Wszystkie mody, wszystkie style
Równie piękne są - i tyle.
(Lub, jak chcesz, równie szkaradne -
Konsekwencje tego żadne).
Zachwyt tyle wart, co wzgarda,
Stryczek tyle, co kokarda,
Prawda tyle, co jej brak,
Smaku brak - tyle co smak.
Bo to o to w końcu chodzi
By niczego nie dowodzić.
Nie wykuwać tarcz utopii
I nie kruszyć o nie kopii.
Nie planować i nie marzyć.
Co się zdarzy - to się zdarzy;
Nie znać dobra ani zła:
To jest gra - i tylko gra!
Kto? się wzburza, że tak nie jest,
Niech się wzburza! - Ty się śmiejesz!
Nie daj wzburzać się ni wzruszać:
Wszystko wolno! Hulaj dusza!
![Page 5: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/5.jpg)
„myśl mocna” – „myśl słaba”
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
5
![Page 6: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/6.jpg)
CO BYŁO PRZED SOKRATESEM?
refleksja historyczna
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
6
![Page 7: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/7.jpg)
Protagoras z Abdery
• Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy
(gr. πάντων χρημάτων μέτρον ἄνθρωπος
panton chrematon metron anthropos) –
istniejących, że istnieją, i nie
istniejących, że nie istnieją.
• Anthropos-metron (człowiek-miara;
homo-mensura) oznacza, że każdy
człowiek jest sam dla siebie kryterium
prawdy – wszystkie doznania
zmysłowe i przeświadczenia danej
osoby są dla niej prawdziwe.
• Hasłem przewodnim Protagorasa było:
uczyń słabszy argument silniejszym.
Sumienie w ponowoczesnym świecie
7 Artur Andrzejuk
![Page 8: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/8.jpg)
Zasada: homo-mensura
„Nieprawdaż, tak jakoś powiada, że jaką się każda rzecz
mnie wydaje, taką też i jest dla mnie, a jaką się wydaje
tobie, taką jest znowu dla ciebie. Człowiek ty i człowiek ja?
[...] Nieprawdaż, że czasem, kiedy wiatr wieje, jeden i ten
sam, to jeden z nas marznie, a drugi nie? I jeden marznie
lekko, a drugi mocno? [...] Więc czy wtedy powiemy, że
wiatr jest sam w sobie zimny, albo nie jest zimny? Czy też
posłuchamy Protagorasa, że dla tego, który marznie, jest
zimny, a dla tego, który nie marznie, nie jest?” (Platon,
Teajtet, 152 ab)
Sumienie w ponowoczesnym świecie
8 Artur Andrzejuk
![Page 9: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/9.jpg)
Cnota jako zręczność
„Moje nauczanie ma na oku zręczności zarówno w
sprawach prywatnych - czyli jak najlepiej
zarządzać własnym domem, jak i w sprawach
publicznych - to znaczy jak stać się w najwyższym
stopniu biegłym w kierowaniu sprawami
publicznymi, i w czynach i w słowach” (Platon,
Protagoras, 318 b)
Sumienie w ponowoczesnym świecie
9 Artur Andrzejuk
![Page 10: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/10.jpg)
SOKRATES
„filozofia nowoczesności”
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
10
![Page 11: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/11.jpg)
Sokrates
• Istnieje bezwzględne dobro
• Gdy się je pozna, to je się
realizuje
• Dlatego cnotą jest wiedza
• Ta cnota daje szczęście
• Ludzie są źli i nieszczęśliwi
z powodu niewiedzy
11 Sumienie w ponowoczesnym
świecie
Artur Andrzejuk
![Page 12: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/12.jpg)
Proces i śmierć Sokratesa
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
12
![Page 13: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/13.jpg)
Platon, Obrona Sokratesa, 29d-30b, W.Witwicki
[...] ja was. obywatele, kocham całym sercem, ale posłucham boga raczej
aniżeli was i póki mi tchu starczy, póki sił. Bezwarunkowo nie przestanę
filozofować i was pobudzać, i pokazywać drogę każdemu, kogo tylko
spotkam, mówiąc, jak to zwykle, że ty, mężu zacny, obywatelem będąc
Aten, miasta tak wielkiego i tak sławnego z mądrości i siły, nie wstydzisz
się dbać i troszczyć o pieniądze, abyś ich miał jak najwięcej, a o sławę, o
cześć, o rozum i prawdę, i o duszę, żeby była jak najlepsza, ty nie dbasz i
nie troszczysz się o to? I jeżeliby mi kto z was zaprzeczał i mówił, że dba,
ja go nie puszczę i nie dam mu odejść, ale go będę pytał i badał, i
przekonywał, i jeśli dojdę do przekonania, że on nie ma cnoty naprawdę, a
tylko tak mówi, to będę go poniewierał, że o najwyższe wartości najmniej
dba, a rzeczy lichsze wyżej stawia.
Sumienie w ponowoczesnym świecie
13 Artur Andrzejuk
![Page 14: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/14.jpg)
Platon, Obrona Sokratesa, 29d-30b, W.Witwicki
I tak będę robił młodym i starym, i kogo tylko spotkam, i swoim, i obcym,
a tym bardziej swoim, boście mi bliżsi krwią. Tak rozkazuje bóg, dobrze to
sobie pamiętajcie, a mnie się zdaje, że wy w ogóle nie macie w państwie
nic cenniejszego niż ta moja służba boża. Bo przecież ja nic innego nie
robię, i namawiam młodych spośród was i starych, żeby się ani o ciało, ani
o pieniądze nie troszczył jeden z drugim przede wszystkim, ani tak
bardzo, jak o duszę, aby była jak najlepsza: i mówię im, że nie z pieniędzy
cnota rośnie, ale z cnoty pieniądze i wszystkie inne dobra ludzkie i
prywatne, i publiczne.
Sumienie w ponowoczesnym świecie
14 Artur Andrzejuk
![Page 15: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/15.jpg)
Szkoły sokratejskie
„Przepowiadam wam więc,
obywatele, którzyście mnie
zabili, że przyjdzie na was kara
zaraz po mojej śmierci, znacznie
cięższa,.... Więcej się znajdzie
takich, którzy was oskarżać
będą; ci, których ja teraz byłem
natchnieniem, a wyście tego nie
widzieli. Będą tym przykrzejsi,
im są młodsi: toteż was będą
znacznie więcej oburzali”.
15
Sumienie w ponowoczesnym świecie
Artur Andrzejuk
![Page 16: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/16.jpg)
Sumienie Sokratesa
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
16
• Dajmonion
– Ostrzegał Sokratesa
przed popełnieniem
błędu
![Page 17: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/17.jpg)
„Człowiek wewnętrzny” Platona
• Dusza
• Prawda
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
17
![Page 18: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/18.jpg)
Arystoteles
• Prawda
• Dobro
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
18
![Page 19: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/19.jpg)
Seneka – „odkrycie” sumienia
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
19
• Sumienie głosem
wewnętrznej prawości
– Nakazującym
– Ostrzegającym
– Oceniającym
![Page 20: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/20.jpg)
Św. Augustyn
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
20
• Sumienie głosem Boga
![Page 21: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/21.jpg)
Tomasz z Akwinu
• Sumienie sądem intelektu
odczytującym prawo
naturalne
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
21
![Page 22: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/22.jpg)
KONIEC „NOWOCZESNOŚCI”
Postmodernizm / ponowoczesność
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
22
![Page 23: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/23.jpg)
Sumienie „ponowoczesne”? „poza dobrem i złem”
• Pluralizm
• Otwartość
• Tolerancja
• Demokracja
• Ekologia
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
23
![Page 24: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/24.jpg)
Ponowoczesność
• Powszechne zjawisko ekonomizacji życia
człowieka i jego „utowarowienia”
– Ekonomizacja zdrowia człowieka
i związana z tym medykalizacja życia
• Infantylizacja człowieka poprzez
infantylizację kultury
• Narastające zjawisko skrajnych
dysproporcji między twierdzami bogatych
i gettami biednych
– cywilizacja nadmiaru i braku
• Rozpad więzi międzyludzkich, utrata
bezpieczeństwa i samotność w tłumie
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
24
„Człowiek bez właściwości”
![Page 25: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/25.jpg)
Źródła ponowoczesności
• Materializm
• Utylitaryzm
• Relatywizm
• Mit rozwoju i postępu
• Nihilizm
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
25
![Page 26: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/26.jpg)
Jacek Kaczmarski - finał
Wszystko wolno! Hulaj dusza!
Wszystko wolno! Hulaj dusza!
- Oj, nie wolno rzeczy wielu,
Kiedy celem jest - brak celu....
(Zwłaszcza, jeśli duszy nie ma -
I to wszystko na ten temat).
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
26
![Page 27: Sumienie w ponowoczesnym świecie – refleksja historyczna](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022042707/58760ae91a28ab0f538b7a6b/html5/thumbnails/27.jpg)
Pomiędzy prawdą i siłą
• „Jeśli nie ma prawdy,
to pozostaje siła”
(Platon)
• „Nic nie szkodzi.
Wszystko jest siłą…”
– pieniądz
– argumentacja
– perswazja
Artur Andrzejuk
Sumienie w ponowoczesnym świecie
27