Stuart Hall Yapi Ideoloji Kultur 2015 .

7/25/2019 Stuart Hall Yapi Ideoloji Kultur 2015 .

1/27

STUART HALL:YAPI, DEOLOJ VE KLTR

Melek Halifeolu

Giri

Bu almann amac Stuart Halln yap, ideoloji ve kltr ko-nularndaki analizini deiik yaptlarnda gelitirdii kuramsal

ncller erevesinde deerlendirmektir. Bu noktadan hareket-le ilk nce Halln, Britanya Kltrel almalar ekolnn nem-li isimlerinden biri olduunu ve onun teorik arka plann bizzatngiliz kltrel almalarnn oluturduunu belirtmekte faydavar. New Left Review dergisinin editrln yapt yllardanbalayarak kltr, ideoloji ve medya konularnda nemli al-malar yapan Hall, CCCS544(Centre for Contemporary Cultural

Studies) ynetimine getirildikten sonra, merkezin teorik reti-minde kayda deer katklarda bulunmutur.545 Kltrel al-malar disiplinine Althusser ile Gramscinin ideoloji ve hege-

*H.., Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm, Doktora.544 Merkezin almalarnda ne kan yazarlar arasnda nemlileriunlardr: Dick Hebdige, Dorothy Hobson, David Morley, Phil Co-

hen, Chas Critcher, Charlotte Brunsdon, Iain Chambers, JaniceWinship, Paul Willis, Angela McRobbie, Richard Hoggart, RichardJohnson, Stuart Laing and Stuart Hall (Turner 2003, s. 62)545Age., s. 59.


2/27

232 Stuart Hall: Yap, deoloji ve Kltr

monya yaklamlarnn eklemlenmesinin byk lde CCCSve Hall n almalarna borlu olduu sylenebilir. RaymondWilliams, Richard Hoggart ve Stuart Hall bata olmak zereMerkezin popler kltr almalar nemli etkiler yaratmtr.

Hall, Althusserin ve Gramscinin yaklamlarndan etkilen-mitir. zellikle, Thatcher dneminden sonra ngiliz ii snf-n yakndan inceleyen ve nesnel koullar altnda ii snfnnneden bir sa partinin yannda olduunu analiz etmeye bala-d andan itibaren, Althusserci yaklamn Halln kuramsal

zmlemesine yardmc olmamas, Gramscinin hegemonyakavram zerine eilmesine neden olur. Gramscinin etkisi,onun sadece medya almalarnda deil, ayn zamanda zellik-le 1980ler boyunca Muhafazakr politikann ve onun uzla i-levinin nasl olduunu incelemesinde nemli bir ekilde beli-rir.546 Hall etkileyen ikinci teorisyen Althusserdir ve onunarma kavramndan yap iinde insanlarn nasl birer zne-

ye d

ntrldn aklamak iin yararlanr.Hall, kltrel almalar alannda iki paradigma547 oldu-unu belirtir: kltralizm ve yapsalclk. Kltralizmi Wil-liams, Hoggart ve E.P. Thompson almalarnda gelitirirler.Kltralizm, kltr anlam, aidiyet ve kimliin kaynat birdeneyim alan olarak ele alr.5481979da Richard Johnson tara-fndan ortaya atlan kltralizm kavram, Hoggart, Williams veThompsonn baz eletirel yaklamlarn niteler. Kltralizm,

gemie ynelik uygulanan bir etikettir ve bylece kendi kendi-ne bilinli bir hareket ya da tutarl bir teorik konum olarak an-lalmamaldr.549Halle gre kltralizm yapsalclkla550kesi-en dier bir olgudur. Althusserin almalarna referans olan

546Davis 2004, s. 46.547Hall 1980, s. 5772.548Rojek 2001, s. 363.549Procter 2004, s. 38.550 Hall, yapsalcln temsilcileri olarak C. Lvi-Strauss, RolandBarthes ve Louis Althusseri sayar.


3/27

Melek Halifeolu 233

yapsalc gelenek, tecrbe ve bilincin kltrn temsil emalarve maddi koullar tarafndan dolaymlandna dikkat eker.551Kltralizm deneyimin yaanmln, yapsalclk ise deneyi-min ina edilmiliini vurgular. Bununla birlikte, bu iki yakla-m sabitlikler halinde anlamlandrmasa da Hall, kendi yakla-mn bu iki eilimin dnda tutmaya zen gsterir.

Hall ve kltrel almalar ekol, kltrel srelerin ince-lenmesinde yapsalc paradigmann ilevselletirilmesi gerekti-ini vurgular. Bu adan bakldnda zellikle televizyon, kitle

iletiim aralar, genlik altkltr, okullama ve gvenlik ko-nular kltr almalarnn balklar arasnda saylabilir.

Son olarak, yntembilimsel adan bu almada Hallnaltyap-styap ayrm, ideoloji ve kltr konularndaki kuram-sal yaklam, klasik Marksizmin nclleriyle karlatrmalolarak sreklilik ve kopu kstaslar balamnda ele alnacaktr.

Maddi Tarih Anlay ve Yapsalcln Reddinde

Altyap

styap Ayrm

Marx ve Engels, toplum ve toplumsal ilikilerin analizini yapar-ken tarihsel materyalizmin kuramsal matrisinden yararlanarak,hayatn maddi temeller zerinden retildiini ve toplum tarihi-nin de ekonomik temellere gre biimlendiini belirtirler. Bubalamda kullandklar yap-styap metaforu, Stuart Halln

kltrel almalar alanndaki epistemolojik varsaymlarn for-mle etmek amacyla ilevselletirdii bir referans noktasnoluturacaktr. Burada, Engelsin sz konusu metaforu akla-mak zere ekonomik dzeyi retici glerle retim ilikilerininbir toplam olarak anlamlandrmasna iaret edilmelidir: Top-lumsal tarihin belirleyicisi olarak grdmz ekonomik ko-ullardan anladmz, verili bir toplumda insanlarn geim

aralarn retme ve rnleri kendi aralarnda mbadele etme(iblm bulunduu lde) yntemleridir. Dolaysyla bura-

551Rojek, s. 363.


4/27


da tm retim ve nakliyat teknikleri dhil edilmitir. Bizim an-laymza gre bu teknik ayn zamanda mbadele yntemini vedahas rnlerin blmn ve onunla birlikte kabile toplu-munun zlmesinden sonra snflara blnmeyi, dolaysylalordluk ve klelik ilikilerini ve devleti, siyaseti, hukuku vb. be-lirler.552

Yukardaki deerlendirmelere kout olarak, Marx da maddiretimin gereklemesinde retici glerin gelimilik dzeyi-nin retim ilikilerini ve retim tarznn doasn belirlediini

vurgular. Kendi dnsel tarihinde nemli bir ura temsileden Ekonomi Politiin Eletirisine Katkya nszn, tarihselmateryalizmin kurucu ilkeleri konusunda tartmalara yol aannl pasajnda bu varsaymn yle ifade eder: Varlklarnntoplumsal retiminde insanlar, aralarnda zorunlu, kendi irade-lerine bal olmayan belirli ilikiler kurarlar; bu retim ilikileri,onlarn maddi retici glerinin belirli bir gelime derecesine

tekabl eder. Bu retim ilikilerinin tm, toplumun iktisadiyapsn, belirli toplumsal bilin ekillerine tekabl eden bir hu-kuki ve siyasal styapnn zerinde ykseldii somut temelioluturur.553

Buradaki aklama tarzna yakndan baklacak olursa, toplu-mun ekonomik yapsn oluturan retim ilikilerinin btn birhukuksal, siyasal ve kltrel styapy da etkiledii yolundakinermenin ne kadar nemli olduu grlr. Ekonomik temel

zerinde ykselen ve hkim retim tarzna gre ekillenen st-yap dzeyi ve ierdii kurumlar yapsal dzeyin birer yansma-s olarak grnr.554

Buna karlk, klasik Marksizmin baat tartma balklararasnda yer alan altyap-styap ayrmn yeni bir sorunsal ie-rinde gelitiren Antonio Gramsci mekanik determinizmi kap-saml olarak eletirir. Gramsci, Hapishane Defterlerinde, ta-

552Engelsten aktaran Berberolu 2009, s. 15.553Marx 2005, s. 39.554Berberolu, s. 15.


5/27

Melek Halifeolu 235

rihsel materyalizmin tek tarafl, dzizgisel ve mekanik belirle-nimci yorumu zerinden, znenin pasifletirilerek sadece erek-selci bir anlayla ekonomik srelerin dorudan bir yansmasolarak anlamlandrlmasn reddeder.555Altyap-styap metafo-runu yeniden sorunsallatrmak iin tarihsel blok kavramnkullanan Gramsci, styap ve altyap arasndaki ilikinin btn-sel doasna gndermede bulunur. Bu bak asna gre, tarih-sel blokun ortaya kabilmesi iin yap ile styap arasndakiilikinin organik bir ekilde eklemlenmesi gerekir.556Gramsci

nin yaklamnn dikkat ekici yn, organik ban salamasn-da aydnlara benzersiz bir kuruculuk ilevinin atfedilmesidir.Maddi retim srecinin zorunluluklarna bal olarak, her top-lumsal grubun (baka bir deyile, snfn) kendisine bal vestyap kertesinde toplumsal bilin biimlerinin aa kmasnsalayan aydnlara ihtiyac vardr.557Gramscinin sorunsalnda,yap ile styap arasndaki ban sadece soyutlama dzeyinde

deil ayn zamanda tarihsel nesnellik zemininde de somutlukkazand belirtilmelidir. Buna gre, maddi temeller zerindekarmak ve elikili styaplar btnl bir kez olutuktansonra altyapyla karlkl etkileimde bulunur ve iki dzey ara-snda diyalektik bir iliki aa kar.

Klasik Marksizmden etkilenen ama altyap-styap ilikisineynelik determinist ve indirgemeci yorumlar karsnda eletirelbir tavr sergileyen Hall, Gramscinin Defterlerde tartmaya

at materyalizm izleklerinden yararlanr. Bu erevede, szkonusu dzeyler arasndaki dolaymsz ilikinin ar vurgulan-masna bal olarak, styap alanlar arasnda yer verdii klt-rn dier kerteler karsnda ikincilletirilmesine kar kar.558Bununla birlikte, Halln, 1970lerde yapt Marx okumala-rnda, yap-styap analizine ynelik olarak determinist olma-

555Yeti 2009, s. 139.556Portelli 1982, s. 48.557Age., s. 50.558Procter, s. 16.


6/27


yan bir bak asn gelitirdii ve zellikle iletiim alannda or-taya att eletirel bak asn Grundrissedeki teorik modeledayandrd belirtilmelidir.559

Halln tarihsel materyalizmin kuramsal temellerine ynelikeletirel yaklam, klasik Marksizmin devrimci praksisinin birparas olan snf mcadelesi yaklamndan uzaklat gerek-esiyle, revizyonist bir bak asn yeniden retmekle eleti-rilmitir. Burada, benimsedii yaklama paralel olarak, Hallnyap ile styap arasndaki ilikiyi kat bir ekilde ve tek ynl

olarak tanmlamas ve ekonomik indirgemecilie kar kmas-nn nemli olduu dnlebilir. Gerekten de, Halln, yap-sal ve styapsal dzeyler arasndaki geikenlii freer play560olarak ifadelendirerek, styapnn da altyap kadar belirleyiciolduunu vurgulamas kayda deerdir.561

Yukardaki paragrafta da belirtildii gibi, altyap-styaparasndaki ilikide yapnn sadece ekonomik unsurlardan olu-

mad ynndeki yaklam, Marxn yap-

styap ilikisi ko-nusundaki deerlendirmelerinden uzaklamasna yol aar. Buadan bakldnda, Halln, styapnn bir kertesi olan klt-rn, egemen snf konumunun taleplerine gre dolaymlanantoplumsal ilikiler balamnda biimlendiini ve bu yzden deekonomik temelin tek ve en nemli belirleyen olmadn ilerisrmesi nemlidir.562Halln sorunsalnn kurucu nermelerinidnrsek, styapsal kertenin yapnn bir yansmas olmad

savndan hareketle, kltrel biimlerin ve popler kltrn sa-dece kapitalist sistemin bir arac olmadn ileri srmek mm-kndr. Sistemin yeniden retimini gizemliletirmeye ynelikbir ara olma zelliinden syrlan kltrel formlar, bu nedenle,sadece ii snfna ynelik bir silah olarak da alglanmamaldr.Nitekim Hall, ngiliz ii snfnn ar koullar altnda dahi na-

559Age., s. 44.560Hall 1985, s. 100.561Procter, s. 18.562Davis, s. 79.


7/27

Melek Halifeolu 237

sl ve neden sessiz kaldn gzlemlerken, bu savlarn destek-lemek amacyla kuramsal aklamasnda Gramscinin hege-monya kavramndan yararlanr.563 Ona gre, hegemonyanngrnmlerini sadece styapda deil ayn zamanda altyapdada bulmak mmkndr; nk Gramscinin de ifade ettii gi-bi, hegemonik stnln kkenleri yapsal ilikiler alanndayatar.564Dolaysyla parantez iine alnarak tartlan ekonomikbelirlenim konusunun Hall iin, ksaca ikinci planda kalddnlebilir. Byle bir sonuca yol aan kuramsal ncllerin

ise, Halln dikkatini, klasik Marksizm sonrasnda Marksiststyap kuramnn ve temel/styap ilikilerinin gelimesinenemli katklar oluturduklarn iddia ettii Gramsci ve Alt-hussere ekmesinden kaynaklan[d] varsaylabilir.565

Kuramsal ncller Temelinde levselletirilen

Bir Kavram deoloji

Marx ve Engels, toplumun kendine dair gelitirdii znel alg-lamalar ya da bilin biimleri erevesinde kavranmasn ner-dikleri ideolojinin, Stuart Hall (ve tabii ki Kltrel almalarekolndeki arkadalar) tarafndan nemli bir zmleme nes-nesi olarak ele alnd grlr. Klasik Marksizmin styapsaldzeydeki toplumsal bilin alanyla balantl olarak tarttideoloji kavram, bir insann ya da bir toplumsal grubun zih-

nine egemen olan fikirler ve tanmlamalar sistemini566nitele-mek amacyla kullanldn ileri srebiliriz.

563Hall, kapitalizmin gelimilik dzeyine gre ayn zamanda teknolo-jik ve kurumsal yapnn da deitiini ve bu yzden znelliin de(subjectivity) deitiini vurgular. Bu adan Marx da referans gste-rerek ii snfnn deien dnyada sadece hayatta kalmadn ayn za-

manda kendine bir yaam alan yarattn da belirtir. (Hall1958, s. 27)564 Davis, s. 78.565Hallden aktaran Golding ve Murdock 2008, s. 30.566Althusserden aktaran Durand 2000, s. 94.


8/27


Bu noktada, maddeci bir tarih anlayna sahip olan Marxn, ideoloji kavramn da verili bir tarihsel yapnn zorunlu g-rnmlerini oluturan nesnel gereklik ilikileri zerinden de-erlendirdii vurgulanmaldr. Dnyay alglama tarzlarn yap-sal kertedeki retim ilikileriyle balantlandrarak aklayan bubak as, ideolojiyi her eyden nce tarihsel materyalizmingenel bir kategorisi olarak anlamlandrmaya ynelir.567 al-mamzn nceki blmnde de ifade edildii gibi, toplumsal bi-lin formlarnn, dar anlamda ekonomik parametrelerle snr-

landrlamayacak olan altyapsal srelerin birer fonksiyon ola-rak tasarlanmas materyalist tarih anlayn yanstr. Maddi ger-ekliin bilinci belirledii varsaymndan hareket eden Marx,asl meselenin insanlarn sahip olduu yanl fikirlerden kay-naklanmadn, aksine bu fikirlerin ekonomik eitsizliklerdenkaynaklandn vurgular. Buna gre, ideoloji tpk kltr gi-bitoplumsal elikilerin gizemliletirilmesine katkda buluna-

rak egemen snfn toplumsal ve siyasal stnlnn salan-masnda rol oynar. Baka bir deyile ideoloji, ekonomik eitsiz-liklerin ve toplumsal elikilerin yeniden retilmelerine yardm-c olur.568 Bu kuramsal nermeler, Marxn negatif ideolojikavramna sahip olduunu gsterir.569 deoloji, negatif bir e-kilde sorunsallatrldnda, toplumsal elikilerin kayna olanekonominin ve ekonomik ilikilerin nasl elikili bir yapyabrndnn stn rten alglama tarzlarn ve bilin biim-

lerini niteler.Dier taraftan, Marxtan sonra ideoloji kavram yeni anlam-

lar kazanarak iki farkl grnm elde eder: Toplumsal bilinbiimlerinin btn anlamnda bir ideoloji anlay ki ideolo-jik styap kavramyla ifade edilir olmutur ve bir snfn -karlaryla balantl politik grler anlamnda bir ideoloji anla-

567Bottomore 2005, s. 292.568Age., s. 293.569Larrain 1979, s. 48.


9/27

Melek Halifeolu 239

y.570 Bu yeni anlamlar sayesinde, ideolojinin balangtakiolumsuz anlamnn ortadan kalktn sylemek mmkndr.Bu teorik kazanmda nemli bir isim olan Lenin, ideolojiyiMarxtan farkl bir ekilde yorumlayarak, onun politik biliniin hayati bir neme sahip olduunu vurgular. Leninin yakla-m, ideolojinin daha geni bir perspektif ierisinde anlamlan-drlmas gerektiini, snflar arasndaki karlkl mcadele ili-kileri ierisinde ideolojik srelerin etkili olduunu ve yneticisnfn ideolojisinin karsnda, snf elikilerine bal olarak,

farkl ideolojik tutumlarn geliebileceini varsayar. Artk ideo-loji, egemen snfn geni kitleleri stnl altnda tutmakamacyla kulland arptma arac olmaktan kar; bylece, ay-n zamanda ii snfnn politik bilincini de ieren ntr bir kav-ram haline gelir.571

Bu bak asndan hareketle, kendi sorunsalnn kuramsaldayanaklarnn oluturulmas balamnda, Leninin perspekti-

finden etkilenen Gramsci iin de, ideoloji kavramnn olumsuzbir ierie sahip olmad belirtilmelidir. Gramsci, ideolojileriorganik ve keyf ideolojiler olarak ikiye ayrr ve bu ideoloji tip-lerinin tarihsel (yani verili) bir yap iinde zorunlu olmasna vekonjonktrel olmasna gre biimlendiine iaret eder. Grams-ci, organik ideolojilerin kitlelerin birleerek rgtsel yaplaroluturmasnda nemli olduunu; keyf ideolojilerin ise, birey-sel tercihleri gsterdiini belirtir.572Bylece ideolojiyi en genel

anlamda sanat, hukuk, ekonomik etkinlik ve kolektif hayatnbtn kertelerinde kendini gsteren bir dnya gr olarakele almakla birlikte, ayn zamanda ideolojinin dnya grnntesinde bir anlam tadn da vurgulamaktan geri kalmaz.573Gramsci, anlamsal ieriini genilettii ideolojiyi hegemonya ileilikilendirir ve egemen snfn dier snflar zerindeki hkimi-

570Bottomore, s. 294.571Age., s. 294-5.572Forgacs 2000, s. 199.573Bottomore, s. 295.


10/27


yet kurma srelerinin ideoloji iinde ve onun araclyla (rzatemelli olarak) gerekletireceini ileri srer.

Buna karlk, Gramscinin bir noktada egemenlik asndandeerlendirdii ideoloji kavramn Althusser, ileyi asndanda ele almtr. Bu bakmdan, ideoloji kiilerin kendi konumla-rna dair imgesel tanmlamalar retmesine neden olur.574Bakabir deyile ideoloji, nceden oluturulmu tasarmlar ereve-sinde gerekliin alglanmasna ilikin deformasyonlara yolaar. nsanlar ideoloji vastasyla nceden oluturulmu belli

imgesel tanmlamalar ve tasarmlar iinde kendilerini bulurlarve bylece arptlmaya maruz kalan bu imgeleri doru olarakkabul ederler. Althusser, bunun nedeni olarak, ideolojinin in-sanlara zneler olarak seslenmediini ve bu deformasyonun ye-niden retilmesinin bu ekilde gerekletiini ileri srer. Buseslenii arma olarak kavramsallatran Althusser, ideolo-jinin, insanlarn kendilerini zneymi gibi alglamalarn sala-

dn ve bu adan da onlarn yap iinde belirlenmi tutsakkonumuna yol atn ileri srer.575Hall ve ada Kltrel almalar Merkezinin yeleri ise,

kltr zmlemeleri alannda, kendilerinden nceki Marksistgelenek iinde yer alan Gramsci, Althusser ve R. Williamstanetkilenmitir. Halln de iinde bulunduu Birmingham Okulu,Marxta snf egemenliinin anlalmas bakmndan nemli ol-duunu grdmz ideoloji kavramn, snf bilinci ve kltrel

ilikiler asndan inceler.576Hall, Gramscinin Hapishane Def-terlerinde gelitirdii sorunsal izleyerek, egemen ve baml(subordinate) snflar arasnda kutuplatrc bir ilikisellik ku-ran zgn Marksist ideoloji kavramn eletirir.

Gramsci ve Althusserin kuramsal modellerinden yararlana-rak indirgemeci ideoloji yaklamnn snrlarn amaya alanHall, 1960larn sonu ve 1970lerin bandan itibaren, zellikle

574Althusser 2003, s. 89; Durand, s. 96.575Althusser 2002, s. 99; Durand, s. 99.576Rojek, s. 363.


11/27

Melek Halifeolu 241

Althusser okumalar zerinden ve yapsalclkla ilikili aratr-malar sonucunda, ekonomik determinizm ve Marxn yanlbilin olarak ifade ettii ideoloji konularnda eletirel bir bakas gelitirir.577 Hall, ideolojinin yanl bilin olmad yo-lundaki grn, Althusserin Marx in (2002) balkl kita-bndan yararlanarak temellendirmeye ynelir.

Bilindii zere, Althussere gre ideoloji, yanl bilin de-il, bir temsil sistemidir.578deolojinin semiyotik karakterinevurgu yapan Althusserin arma nosyonunu deerlendire-

rek ve kendi kuramsal matrisinin iine yerletiren Hall iin ide-oloji, doal, bilinsiz veya ortakduyuyu gsteren bir kavramolarak karmza kar.579Bununla birlikte Hall, ideolojinin bukendiliindenmi gibi gzken roln zellikle grsel medyakonusundaki almalarnda ayrntl olarak gelitirir. Medya,ideolojik pratiin her gn yenilenmesinde bir arac rol gr-mektedir.580Halln, medya zerindeki almalarn younla-

trdka, Althusserci teoriden uzaklamaya ve Gramsciyenokumalara daha fazla yer vermeye balad grlr. zellikle,medya formlar ve kurumlarna bak asndan, tahakkm verza arasndaki ilikiyi kendi kuramna eklemlemesinde bu yak-lamn yansmalarn grmek mmkndr. Batnn gelikinkapitalist toplumlarnda, kitle iletiim aralarnn ideolojik yeni-den retimin merkezi olduu zerinde odaklan ayn zaman-da tahakkm ve fail (agency) sorunlarna da eilmesine yol

aar. deolojinin ilevinin bu ekilde amlanmas, Halln ide-olojik yaplarn nasl ekillendiini sistematik, yapsal ve epis-temolojik olarak gstermesine yardmc olur. Bu demektir ki,ideoloji, rutin pratiklerin kendisi olarak iktidarla bilginin eit-lenmesinde ve sivil toplumun rgtlenmesinde belirir.581Baka

577Procter, s. 44.578Larrain, s. 155.579Procter, s. 45.580Davis, s. 67.581Age., s. 97.


12/27


bir deyile ideoloji, toplumsal bir tutunum ilevi grr. Buna ekolarak, ideoloji ile yanl bilin arasnda bir ayrm yaplmasgerekir.582 Hall, ideolojiyi bu yzden yanl bilinle zdele-tirmeksizin, onun insanlar bir arada tutan, onlar deitiren veinsanlarn bak alarnn arptlmasna sebep olan niteliklerinivurgulad ilevsel bir tanmna ulamaya alr.

Hall, ideoloji ile egemen dnceler arasndaki ilikiye dairaklamalarnda, egemenlikten bahsetmemiz gerektiinde onun-la balantl olarak hegemonya, tahakkm ve otoriteye de dei-

nilmesinin zorunlu olduunu; egemen dncelerin baskn ol-masndaki nedenin, basite egemen snfn kendisinden kay-naklanmadn; aksine ideolojik mcadele sreleri sonucundaortaya ktn vurgular.583

Hall, bylece ideoloji, egemen dnceler ve hegemonyaarasnda bir balant kurmaya ynelir.584 Onun sorunsalnda,kltrel sreleri etkilemesi bakmndan deerlendirilen hege-

monya, klt

rel hayatn genel bir ieriini kuran dnceler,alglamalar, pratikler ve kurumlara dayal bir iktidar sistemi an-lamna gelir.585

Halln yaklamnda, ideoloji ile ilgili olarak kuramsallat-rlan hegemonyann salt ekonomik dzeye indirgenmediini ve(zellikle Gramsci ve Althusser esinli yorumlar erevesinde)devletin kurumsallam alanlarnda ve sivil hayatta ideolojininbir fonksiyonu olarak etkinlik gsterdiini saptayabiliriz.586

Tam da bu noktada, Halln hegemonya kavramn, zneninyapsal eitsizlik sistemi ierisinde konumlanmasn aklamayayardmc olan temel bir kuramsal ara olarak deerlendirdiisylenebilir. Yapsalc bak as erevesinde Althusserdenetkilenen Hall, znenin kendi varoluunu oluturduu yap

582Hall 2005a, s. 197.583Hall 1996b, s. 44; Davis, s. 152.584Hall 2005a, s. 213214.585Rojek, s. 363.586Davis, s. 83.


13/27

Melek Halifeolu 243

tarafndan belirlenmesine karlk, ayn zamanda bu yap iin-deki eitsizliklerle birlikte tanmlanabilecei sonucuna ular.

Byle bir bak asndan hareketle oluturulan hegemonyakavram, dier bir taraftan da Halln zc (essentialist) yakla-m amasna yardmc olur. Tarihsel adan belirli bir toplum-sal formasyonun kltrel zgllklerinin anlalmasna katkdabulunan hegemonya analizi, onun almasnda da etkin bir fak-tr olarak, dinamik bir zellii iinde barndrr. Bu noktada,bir mcadele alan olarak ifade edilebilecek hegemonyann uz-

lama ve pazarl, g ve direnii ezamanl olarak ierdii be-lirtilmelidir.587Bir mcadele alanna iaret eden olan hegemon-ya sorunsal balamnda, Halln bavurduu iktidar blokun-daki kaymalar kavramna ve hegemonik ilikilerdeki olumsal-lk konusundaki saptamasna gndermede bulunulabilir.

Nitekim Hall, iktidarn olumsal karakterini vurgulamak ama-cyla, Althusserden ald arma (interpellation) kavramna

bavurarak kendi sorunsaln gelitirmeye ynelir. Althusserciarma kavram insanlarn zne haline gelmesini anlatrken,Hall, bu ilevsel bak asndan, arma kavramn fail-yapkonusundaki geleneksel yaklam amak amacyla kullanr.Sz konusu geleneksel yaklam amlamaya ynelik bir sap-tama yapmak zere, failci yaklamlarn, bireyi z-belirlenimyeteneine sahip bir zne olarak betimlediini; yapsalclnise, iktidar yaplarnn insan eylemini belirledii yolundaki ku-

ramsal nermeye dayandn belirtir. Hall, her iki yaklam dagerek uslamlama biimi gerek metodolojik temelleri asndaneletirir.

Yukardaki tartmamzn da aa kard zere, Althus-serci arma kavram bireylerin zgrlnn boyutlarylailikilidir. Bu kavram araclyla, Althusserin zgrlk yakla-mnn, felsefi grnmlerini de yeniden yorumlamamz sa-

layacak bir ekilde, seim zgrlnn ne kadar bize ait ol-

587Rojek, s. 36364; Hall 2005a, s. 215.


14/27


duunu sorgulamaya yardmc olduunu syleyebiliriz. Ger-ekten de, Rojekin vurgulad gibi, kapitalist toplumsal for-masyonun bamsz birey nosyonu zerinden ina edildiinidnen Althussere gre, arma eylemi bireyselcilik syle-mini srekli olarak kesintiye uratr.588 arma edimi, biryandan insanlarn kapitalist egemenlik ilikilerinin korunmasilevini yerine getiren toplumsal-siyasal sreler iinde konum-lanmasn salarken, br yandan da kapitalist devletin demok-ratik sylemi yeniden retmesine yardmc olur.589Hall de, bu

konuda birbirinden farkl niteliklere sahip bireyleri bir arayagetiren insani ilikilerdeki oulluu ve akkanl nitelemekamacyla arma kavramn ilevselletirir.

Dier taraftan, Halln, ideolojinin ve hegemonik etkinlikle-rin nemini vurgulamaya ynelik aklama modelini gelitirir-ken, Gramscinin organik aydnlar kavramndan da etkilendiibelirtilmelidir. Bu balamda Hall, organik aydnlarn ilevinin,

geni halk kitlelerine dncelerini ulatrmak ve entelektel-

teorik almalarda nclk yapmak olduuna inanr. Hall, or-ganik aydnlarn geleneksel aydnlara nazaran daha ok bilgisahibi olmalar gerektii yolundaki grn, hegemonyannkurulmasnda aydnlarn vazgeilmez bir rol oynad yolunda-ki saptamalaryla glendirir.590

Bir Mcadele Alan Olarak Kltr

Popler Kltr

Hall Kltr, Medya ve deolojik Etki adl makalesinde ku-ramsal ncllerinden hareketle Marxn maddeci tarih anlay-ndan hareketle kltrn kklerinin Alman deolojisinde ol-duunu belirtir. Bilindii zere Marx, insann doa ve dier in-sanlar ierecek ekilde ift tarafl bir iliki iinde olduunu be-lirtir. nsan kendi maddi varoluunu salarken hem doa ile

588Rojek, s. 364.589

Age590Hall 1992, s. 281; Hall, 1996a; 267; ayrca bkz. Rojek, s. 361.


15/27

Melek Halifeolu 245

hem de dier insanlarla etkileim halindedir. Emek ile dnt-rlen doa dier taraftan toplumsal olarak rgtlenmeyi de ifa-de eder. Halln de vurgulad gibi doann insan ihtiyalar-na uyarlanmas ancak insann br insanlarla girdii toplumsalibirliinin brnd biimler yoluyla gerekletirilir. yley-se, insanlar kendilerini, kendi maddi retimlerinin brndtoplumsal biimler araclyla toplumsal bireyler olarak yeni-den retir.591 Maddi retim srecindeki iblmnn geli-milik ve deiim dzeyine bal olarak toplumsal dinamiklerin

de etkilenmesi doaldr. Bu bak asndan hareketle retimekout olarak tarihsel koullar kendine zg toplumsal tipleri deyaratr. Marx, Alman deolojisinde bu tarihsel koullarn d-ncelerin, anlaylarn ve bilincin retimini de etkilediini sa-vunur. Hall, daha nce de belirtildii zere, maddeci tarih an-laynn ekonomik indirgemeci yorumunda kltrn nemlibir rol oynamad savndan hareketle eletirel bir izgide du-

rur. Marx maddi ihtiyalar olduka yaln bir ekilde yorumla-

masndan ve maddi ihtiyalarn dnceler zerinde ve dildesaydam bir halde yanstlmasndan tr eletirir. Bu erevedednceler ve dil, temelleri deitike ve bu deime uyarn-ca deiir.592Hall, kltrn basit bir ekilde koullar dorul-tusunda deien bir urak noktas olmadn ve bu yzden degrece zerk bir konumda yer almas gerektiini savlar. Ta-rihsel gelimenin bylesi snrlandrc ve tek tarafl olarak nite-

lendirilebilecek bir yorumundan tr Hall, Gramscinin kltranalizinden faydalanacaktr.

Gramsci, kendi kuramsal matrisinin ve devrimci projesininbir uzants olduu iin kltrle ilgilenmektedir.593Kltr, sn-fn kendi ideolojik ve bilin dzeyini aa karmas asndannemli bir yere sahiptir. Buna paralel olarak Gramsci iin kl-tr, dnyann alglanmas ve ona ynelik deiimlerin ngrl-

591Hall 2005a, s. 191.592Age., s. 197.593Crehan 2006, s. 107; 2002, s. 71.


16/27


mesi bakmndan da devrimci praksisin nemli bir esi olaraknitelenebilir.

Buna ek olarak, Gramsci, tarihsel blokun birliini meydanagetiren altyap-styap ilikileri asndan kltrn ekonomikkertenin basit bir yansmas olmadn belirtirken ayn zaman-da onun bir epifenomen olmad hususunda da bir sonucaular. Bylece kltr zerk bir alan ya da kendinde bir nesnedeil, bir sre olarak karmza kar.594Kltr bir sre595bi-iminde deerlendirildiinde onun deney yoluyla elde edildiini

ve bu balamda da endoktrine edilmi, edilgen bir bilgi olmad-n sylemek mmkndr.

Buna karlk Gramsci Hapishane Defterlerinde, kltrntoplumsal bir birliktelii gsterdiini ve bu toplumsal birliinana temasnn ayn dnme ve davranma pratiklerini iindebarndrdn vurgular. Praksis felsefesini savunan Gramsci,bu dncesine paralel olarak kltrn de statik deil, devinim

iinde olduunu ve bu adan devrimci insan znesine tbi ol-

duunu savlar. Dolaysyla onun yaklamndaki biimiyle kl-trn, deiebilen bir olgu olduu sylenebilir.

Edebiyat eletirmeni olan Raymond Williamsn da iaret et-tii gibi, kltrn zor bir kavram olduu dnlebilir. Kltrile uygarl birbiriyle zdeletiren muhafazakr ngiliz ku-ramclar da, yksek kltr ile popler kltr arasnda hiyerar-ik bir stnlk ilikisi kurarak, popler kltrn endstri n-

cesi toplumlarda olduunu, bu bakmdan nostaljik ve organikbir toplumun gstergelerinden birini yansttn vurgulamak-tadrlar.596

Bu bak asn sorgulayan Hall ise, kltr kavramn uy-garlk kavramnn kar kutbuna yerletirmez; muhafazakr n-giliz kuramclarn eletirerek, kltrn yksek ve alak bii-minde ikiliklere blnemeyeceini ileri srer. Halln uslamla-

594Age., s. 109; age., s. 72.595Hall 2003, s. 2.596Procter, s. 12.


17/27

Melek Halifeolu 247

mas bakmndan sradan insanlar kltrel aptallar olmadkla-rna gre, popler kltr biimlerinde kendi hayatlarna ilikingereklerin nasl temsil edildiinin basbaya farkndadrlar.597

Kltrn ekonomik ilikiler alanna indirgenmesine karkan R. Williamstan etkilenen Hall, zamanla Williamsn et-nomerkezci yaklamndan da uzaklar. Bu noktada, kltrnekonomik dzeye indirgenmemesi amacyla Althusserin geli-tirdii eklemlenme (articulation) kavramndan yararlanmaynerir. Eklemlenme kavram, sivil ve ekonomik toplumun yara-

tlmasn biimlendiren ve zerinde etkide bulunan sosyal, siya-sal ve ekonomik alanlar iinde farkl glerin karmaklnkavramamz salar.598

Bu adan bakldnda eklemlenme kavram kltr ve ideo-lojinin dsal yaplar biiminde deil, insanlarn iinde yaadk-lar mcadele alanlar olarak analiz edilmesine yardmc olur.Hall, popler kltrn elikili bir mcadele alan olduunu

belirtir. Sabit bir ierii olmayan popler kltr kavram bir ta-

raftan mcadele, dier taraftan ise bir mzakere alan olarakkarmza kar.599Bu saptamadan hareketle popler kltrn,mcadelenin bir ifadesi olan direnii de iinde barndrdnsyleyebiliriz.

Hall, nceki kuramsal yaklamlarn dayand yksek ve al-ak kltr snflandrmas erevesinde geri plana atlan pop-ler kltr, egemen ve baml snflar arasndaki savamlarn

her gn yeniden retildii bir alan olarak ne karr.600Gn-delik hayatn bir paras haline gelen ve iktidar bloku ile halkbloku arasndaki bir mcadele zemini olarak tanmlanan pop-ler kltr, Halle gre, iktidar ilikilerinin bir parasdr; iin-de iktidarn elinde bulundurduu gce kar direnmenin ve bugten syrlmann izlerini tar. Ksmen hegemonyann yksel-

597zbekten aktaran Ark 2009, s. 22.598Davis, s. 169.599Hall 2005b, s. 67.600Age., s. 11.


18/27


dii ve ayn anda gvenlik altna alnd yerdir. Popler klt-rn nemli olmas bu nedenledir.601

Bu noktada, popler kltr, toplumsal gruplarn kendi va-rolusal zelliklerini, beenilerini ya da ideolojilerini aa -kardklar bir form olarak deerlendirilebilir. Ayn ekilde, po-pler kltr rnlerinin de farkl toplumsal gruplarn kendile-rini ifade ettikleri bir mcadele arac haline geldii sylenebilir.eitlilii iinde barndrmasndan dolay popler kltr, tek-vurgulu bir grnm sergilemez, tam tersine ok-vurgulu bir

yapya sahiptir. lk kez Voloinov tarafndan kullanlan ok-vurgululuk (multi-accentuality) kavram dilin verili toplumsalbalamlar iinde vurgulan biimine gre kart ya da farklanlamlarn retilmesine gndermede bulunur. Hall de, Voloi-novun bu konudaki grlerinden yararlanarak, popler kl-tr snfa indirgeyen zc yaklamlardan uzak durur.

Halln mantksal karsamalarn takip edersek, popler

klt

rn politikadan ayrlamayaca sonucunu karabiliriz.nk kltrel retim, snf ilikilerinin yeniden retim sre-lerinde etkilidir. zellikle Althusserin arma kavram ilebirlikte dndmzde, kapitalist toplum pratikleri iindekibireylerin yapnn belirlenimi altnda, praksisten uzak bir zne-ler olarak seslenie maruz kalmalar onlarn snfszlk duyusu(a sense of classlessness) iinde erimelerine ve tercihlerine su-nulan seenekler arasnda zgr bireylermi gibi bir hisse ka-

plmalarna yol aar. Dier taraftan Hall, popler kltr sade-ce burjuvazinin elindeki bir ara olarak deerlendirmemeklebirlikte onun, sosyalist toplumda da varln srdreceinizellikle belirtir.602

601Ark, s. 222; bkz. Hall 2005b, s. 689.602Procter, s. 18.


19/27

Melek Halifeolu 249

letiim Srecinin Yeniden Okunmas

Kodlama ve Kodam

Kltrel almalar alannda zellikle 1970ler ve 1980ler bo-yunca Halln Encoding/Decodingmakalesi byk yank uyan-drmtr. Hall, makalesinde telegrsel sylemdeki iletiim s-relerinin medya mesajlarna nasl yansdn ve sz konusumesajlarn retim, dolam, tketim emberinde yerini deer-lendirerek yeni bir iletiim teorisi oluturmay hedefler. O gne

dein iletiim kuramlarnda pasif bir konumda deerlendirilenizleyicinin nasl deikenlik arz ettiini gzler nne sermeyiamalar.

Kltr ve iletiim almalarnda davransal yntemin in-dirgemeci bir boyutta olduunu dnen Hall, savunulan bubilimselcilii eletirel bir boyuta tayarak iletiim kuramlarndahkim olan kuramsal modelin bireyci bir yaklama sahip oldu-unu, dolaysyla iletiim srecindeki pratiin sosyal, kltrelve kurumsal boyutunun gz ard edildiini belirtir. Dolaysyla,yetersiz kalan bu paradigma bunalm karsnda ykselen ele-tirel yaklam ayn zamanda ideolojinin yeniden kefedilmesinede katk sunar. Bu balamda, Hall de ideolojinin yorumlanma-snda kendi kuramsal ncllerinden yararlanarak ama ayn za-manda onu semiyotik bir erevede izleyerek kodlama-kod-am teorisini gelitirir.

Kodlama ve kodam teorisi, Halle gre, gndericiden -kan bir mesaj yoluyla alcya iletilen bileenli bir ilikiyi an-latmaktadr.603Bu ilikinin arka plannda mesaj oluturan an-lamn basit bir ekilde gnderici tarafndan belirlenmediini vealc konumunda olan seyircinin ya da hedef kitlenin pasif biralc konumunda olmadn savunur.604 likisel bir durumolan kodlama-kodam srecinde gerek ile vurgulanan bilgi-

nin (the facts) grsel ve iitsel gstergelerde belirli bozulmalara603Hall 2006, s. 163.604Procter, s. 59.


20/27


urad grlr. Bu balamda Hall, mesajn retiminde encodingve bunun almnda decodingnndakarlkl biruyum eksiklii (lack of fit) olduunu ne srer. Elbette Hall,iletiimin bu sosyal ve politik ayrmn kavramsallatrrkenMarxn ana hatlarn Grundrisseve Kapitalde ortaya koyduumeta retimi kavramna dayandrr.605Kodlama ve kodam,meta retimindeki retim ve tketim srecine paralel olarakteorize edilir. Buradan hareketle de iletiim aralarnda gnde-rici konumunda olan retici iken, alc ise tketici olarak ifade-

lendirilebilir. Halle gre, almak (receive) her ne kadar iletiimaralarnda pasif bir yan anlam ierse de tketim retimin aktifbir sreci ya da anlamn yeniden retimi demektir.606Bu ba-lamda, tketici konumunda olan alc, gndericinin mesajlarnadorudan maruz kalmaktan kurtularak sre iinde kendi po-zisyonunu belirleyebilir.

Gnderici tarafndan belirli bir anlam ile biimlenmi olan

mesaj (yani kodlama), kurumsal ve toplumsal dzeyde retimilikileri asndan dilin sylemsel kurallar altnda olmaldr.Dolaysyla televizyon haberlerindeki gstergelerin de belli an-lamlar altnda konumlandrlmas gerekir. Szgelimi haber prog-ramlarndaki stdyonun yaps, sunucunun takm elbise giyme-si, masann ekli sadece edeb bir dil olarak alglanmamal, bu-nun tesinde iinde youn ve yksek bir seviyede kodlanm vetm toplum tarafndan ayn alg dzeyini yanstan uzlamsal

(conventional) bir iaretin de gstergesi olarak anlamlandrl-maldr.607Bu gstergelerin tmnde sunulan bu imgeler otori-te, gvenirlik, nesnellik gibi deer kalplarn ierir.

Kodam

Kodam (decoding) Halle gre iletiim srecinde en nemlifakat bir o kadar da ihmal edilen bir olgudur. Halle gre bu

605Hall 2006, s. 163.606Age., s. 164.607Procter, s. 64.


21/27

Melek Halifeolu 251

ihmalin sebebi de kodlama srecindeki televizyon sylemlerininikonik gstergelere608 sahip olmasdr.609 konik gstergelergndermede bulunulan nesneyi dorudan temsil etmektedir.Bylece, ikonik gstergeler bu gnderge (referent) ile nesneninkendisi arasnda bir zdelik kurulmasna neden olur.

Hall asndan ikonik gstergeler, bilinli bir kodamna di-ren gsterme eilimindedir. nk izleyici tarafndan algla-nan kodu yeniden retirler. Gnderge, nesnenin kendisi oldu-unu dnmemize sebep olmas bakmndan yorumlamaya

neden brakmaz. Kltrel olarak ina edilmi gsterge ya daevrensel gnderge arasndaki kartlk da dzanlam ve yanan-lam arasndaki linguistik teori arasnda bir karklktan ilerigelir.

Halln sorunsallatrd nemli hususlardan biri de dzanlam ile yananlam arasndaki ilikiden kaynaklanr. Dz an-lamsal dzeyde ideolojik anlam grece sabit iken yananlamsal

dzeyde ise nemli bir ideolojik mdahale ve atma alan szkonusudur.610 Dilin ok vurgulu olma zellii ile beraber ya-nanlam hem dnebilme hem de smrlebilme olaslnierir. Yananlam ierisinde gstergelerin yeni vurgulamalaraak olmas anlam zerindeki mcadeleye, yani snf mcadele-sine de, ak bir hal alr. Hall iin burada dikkat edilmesi gere-ken nokta, izleyicilerin bu anlamlandrmalar karsndaki ko-numudur. nk izleyici, retici tarafndan yerletirilen sabit

anlamlar pasif bir ekilde kabul eden ya da alan bir durumdadeildir. Bu pasif olmama durumundan tr kodam zorunluolarak mcadele alann da ierir. nemli olan nokta ise elbetteizleyicinin toplumsal konumuna bal olarak anlam zerindenasl bir mcadele ierisinde olacadr. zleyici, mesajda akta-rlan z anlam kefetmekle grevli deildir, kendi iinde belli

608 Charles Peirce tarafndan indeksel, sembolik, ikonik gstergelerayrmda ikonik gstergeler, grsel gstergeler olarak ifade edilir.609Age., s. 65.610Hall 2006, s. 1678.


22/27


bir greli zerklie sahip olmasndan tr belli bir anlamretmekle ykmldr.611Bu nedenle, Halle gre tketici ko-numunda olan izleyici, anlam yeniden ekillendirmesi asn-dan ayn zamanda reticidir.

Kodlama aamasnda televizyon ekran, format, dil ve ileti-im sylem alan ierisinde yer alr. Ancak sylemin gerekle-tii kodlama, maddi retim balamnda ina edilir. zleyiciyikapsayan kodam aamas ise mesajn sosyal ya da siyasal et-kiye ulamasnn belirlendii momenttir. Kodlanm mesaj bi-

iminin bir anlam retebilmesi/etki yaratabilmesi iin izleyicitarafndan kodama tbi tutulmas gerekir. Hall iin telegrselsylem tek bana bir anlam ifade etmez. reticisi tarafndananlam kodlanm olan mesaj izleyiciyle etkileime gemediisrece sabit kalmaktadr. Anlam ortaya karan, mesaj anlam-landrmay salayann izleme edimi olmasndan tr bu alanayn zamanda mcadele ve smrlme uradr.

Hall, izleme edimiyle gerekleen mesajn anlamlandrlmasrecinde izleyicinin anlam retmesine bal olarak deiikizleyici tutumlarnn ayrtrlabileceini ileri srer. Bir retim-tketim ve yeniden retim sarmalna bal olan bu ilikisel du-rum izleyiciye pasif bir anlam vermemesine karn izleyicininkendi kltrel kodlarndan da bamsz olduu anlamna gel-mez. Bu balamda farkl edinimlere sahip olan izleyicilerin me-saj farkl okumalar sz konusudur. Bu yzden de Halle gre

tr okuma bulunur.612Kodlayan-retici ile kodaan-tketiciarasndaki anlamlandrma bir sarka hareketine benzetilebilir.Bu noktadan hareket edersek ilk okuma kodlayanla ayn d-zeyde olup egemen alglama erevesi iindeki anlamlandrma-dr. kincisi, mzakereci bir okuma edimidir. Bu edim gerek-leirken kodamlayan tketici, egemen anlamlandrmalarnbazlarn kabul edip baz ynlerini reddetmekte ya da onlar

deitirmektedir. Bylece bu okuma biiminde tketici konu-611Age., s. 169.612Age., s. 171.


23/27

Melek Halifeolu 253

munda olan izleyici metni kendi kltrel kodlarna bal olarakyeniden yorumlayabilmekte ve retici olabilmektedir. Son oku-ma ise tercih edilen okumaya kart olma durumudur. Hall,egemen anlamlandrma ya da sylemleri izleyicinin tamamenreddedebilmesini, zmlemesini ya da kar karak okuya-bilmesini savunur.

Hall, bu okuma edimini ayn zamanda mesajn toplumsalalglama zerindeki etkisine gre hegemonik, hkim ve muhalifpozisyona sahip olmasndan tr de ayrtrr.613 lk okuma

biiminde kendini gsteren hegemonik pozisyon hem dzan-lamn hem de yananlamlarn izleyici tarafndan farkna varl-madan benimsenmesidir. kinci okuma olan mzakereci yakla-mda izleyici her ne kadar metnin baz ksmlarn reddetmehakkna sahip olsa da genel tanmlar zerinde hkim ideolojiile ayn safta yer alr. Tm bunlara kart muhalif okuma pozis-yonunda ise izleyici metnin iindeki tm dzanlam ve yanan-

lamlarn farknda olup bunlara kar kar.

Sonu

Kltrel almalar deyince akla gelen isimlerden biri olanHalln temel katklar arasnda, toplumun akademik almagndeminin bana kltr meselesini yerletirmesini saymakmmkndr. Hall, kltrel almalar ve kltr sosyolojisi

alanlarnda Gramsciyen ve Althusserci gelenein bir senteziniyapar. Gramscinin organik aydnlar kavramnn rafineleme-sine nclk ederek kamusal aydnlar iin nemli bir rol modelsalar. Ayrca Hall, farkllk politikasnn ykseliine ve yenizamanlara gndermede bulunurken, snfn siyaseti ve tarihi-nin yeniden ele alnmas konusunda solu ikna etmeye alr.614

Dier taraftan Hall, klasik bir Marksist gelenek iinde yer

almaz. zellikle, en tannm metinleri arasnda yer alan The613Age., s. 171.614Rojek, s. 360.


24/27


Problem of Ideology: Marxism without Guarantees balklalmas, Marksizmin tesine gemeyi ve onu sorgulamayamalamakla birlikte, gzleri yeniden Marxn zerine ekenbir Marksizm eletirisidir.615Onun Yeni zamanlar gelenekselMarksizm iinde yer alanlar tarafndan sert bir ekilde eleti-rilmitir. Hall kendisinin Marksist geleneklerle eletirel biriliki iinde ekillendiini belirtse de, onun almalar reviz-yonist Marksist gelenek iinde saylabilir.

Hall, kltrel almalarda kltrel ve ideolojik konumun

belirlenmesinde medyann rolnn baat olduunu belirtir.Encoding ve decoding kavramsallatrmalaryla ideolojininve kltrn iine ifrelenmi yapnn nasl gerekletiini vebuna karlk okuyucunun rolnn neler olabileceini gsterir.nsanlarn sadece endoktrine edilmi bir bilgi bombardmanaltnda olmadn, ayn zamanda zne olarak manevra alannasahip olduunu da vurgular. Decoding olarak ifade edilen bu

manevra alan okuyucuda farkndalk yaratarak onun nasl birkonumda yer alabileceini gsterir. Medya, kendi kltrel veideolojik olarak konumunu belirlerken toplumu analiz eder,bilgi toplar ve kendi konumu dorultusunda bu bilgiyi filtrele-yerek sunar; dolaysyla ina edilmi bir dzen iinde genelkabulleri oluturur.616

i snf analizinde Gramscinin kuramsal yaklamlarn-dan yararlanarak zmlemelerine derinlik katan Hall, zellikle

hegemonya kavramn iselletirerek kltralizm ve yapsalcl-n snrlarn amay amalar. Hegemonyann toplumsallatve ayn zamanda yklp yeniden retiminin meknsallat yerolan popler kltr olumsal bir mcadele alan olarak betim-lemesi Halln ideoloji alanna yapt nemli bir katkdr. Po-pler kltrn toplumsal gruplar arasnda hiyerarik bir yeresahip olmad, aksine kurulan hiyerarilerin yeniden anlam-

landrlabilecei yolundaki yaklam, popler kltrn hem615Procter, s. 44.616Hallden aktaran Hardt, s. 5354.


25/27

Melek Halifeolu 255

hegemonyann kurulduu, hem de hegemonyaya kar mca-dele ve direniin de aa kt bir alan olduunu gsterir.

Hall, ideolojinin yanl bilin olarak tanmlanmasnn top-lumsal gruplar arasnda tekiletirmeye ve edilgin insan anla-ylarna yol aabileceini varsayarak, ideoloji kavramn Grams-ciyen bir perspektifle yeniden tanmlamaya ynelmitir. Marxn negatif ideolojiye olumsal bir anlam katmasnn, Halln ku-ramsal zglln oluturduunu syleyebiliriz.

KAYNAKAAlthusser, L. (2003). deoloji ve Devletin deolojik Aygtlar. (A. T-

mertekin, ev.) stanbul: thaki.Althusser, L. (2002). Marx in.(I. Ergden, ev.) stanbul: thaki.Ark, M. B. (2009). nsan ve Toplumu Bir Arada Dnmedike Po-

pler Kltr Tartamayz. E. Karako iinde, Medya ve PoplerKltr: Eletirel Bir Yaklam(s. 130). Ankara: Literatrk.

Berberolu, B. (2009). Klasik ve ada Sosyal Teoriye Giri: Eleti-rel Bir Perspektif. (C. Cemgil, ev.) stanbul: stanbul Bilgi ni-

versitesi.Bottomore, T. (2005). Marksist Dnce Szl. (Mete Tunay

vd., ev.) stanbul: letiim.Crehan, K. (2002). Gramsci, Culture and Anthropology. (mit Ay-

domu, ev.) London: Pluto.

(2006). Gramsci, Kltr, Antropoloji. stanbul: Kalkedon.Davis, H. (2004). Understanding Stuart Hall.London: Sage.Durand, J.-P. (2000). Marx'n Sosyolojisi. (Ali Akta, ev.)stanbul:

Birikim.Forgacs, D. (2000). The Gramsci Reader: Selected Writings 1916

1935. New York: New York University Press.Golding, P., & Murdock, G. (2008). deoloji ve Kitle letiim Arala-

r: Belirlenim Sorunu. L. Yaylagl & N. Korkmaz iinde, Medya,

Popler Kltr ve deoloji(s. 2359). Ankara: Dipnot.Hall, S. (Autumn 1958). A Sense Of Classlessness. Universities and

Left Review 5, 2632.


26/27


. (1992). Cultural Studies and its Theoretical Legacies. L. Gross-berg, C. Nelson, & P. Treichler iinde, Cultural Studies(s. 277

295). New York: Routledge.. (1996a). Cultural Studies and its Theoretical Legacies. K.-H. D.

Morley iinde, Stuart Hall: Critical Dialogues in Cultural Studies(s. 261275). London: Routledge.

. (1996b). The Problem of Ideology: Marxism without Guarantees.D. Morley, & K.-H. Chen iinde, Stuart Hall: Critical Dialoguesin Cultural Studies(s. 2446). London: Routledge.

. (1980). Cultural Studies: Two Paradigms. Media, Culture andSociety. vol. 2, 5772.. (2006). Encoding/ Decoding. M. G. Durham, & D. M. Kellner

iinde, Media and Cultural Studies(s. 163174). UK: Blackwell.. (2003). Introduction. S. Hall iinde, Representation: Cultural

Representations and Signifying Practices(s. 113). London: Sa-ge.

. (2005a). Kltr, Medya ve deolojik Etki. M. Kk iinde,

Medya, ktidar, deoloji(s. 191235). Ankara: Bilim ve Sanat.. (2005b). Notes on Deconstructing The Popular. R. Guins, & O.

Z. Cruz iinde, Popular Culture: A Reader (s. 6471). London:Sage.

. (1985, June). Signification, Representation, Ideology: Althusserand the Post-Structuralist Debates. Critical Studies in MassCommunication 2, 91114.

Hardt, H. (2005). Eletirelin Geri Dn ve Radikal MuhalefetinMeydan Okuyuu: Eletirel Teori, Kltrel almalar ve Ameri-kan Kitle letiimi Aratrmas. M. Kk iinde, Medya, ktidar,deoloji(s. 1573). Ankara: Bilim ve Sanat

Larrain, J. (1979). The Concept of Ideology.London: Hutchinson.Marx, K. (2005). Ekonomi Politiin Eletirisine Katk. (Sevim Belli,

ev.) Ankara: Sol.Marx, K. ve F. Engels (2013). Alman deolojisi. (Olcay Geridnmez

& Tongu Ok, ev.) stanbul: EvrenselProcter, J. (2004). Stuart Hall. London ve New York: Routledge.Portelli, H. (1982). Gramsci ve Tarihsel Blok. (K. Somer, ev.) An-

kara: Sava.


27/27

Melek Halifeolu 257

Rojek, C. (2001). Stuart Hall. A. Elliot, & B. Turner iinde, Profilesin Contemporary Social Theory(s. 36070). London: Sage.

Turner, G. (2003). British Cultural Studies: An Introduction. Lon-don: Routledge.

Yeti, M. (2009). Antonio Gramsci. . Veysal iinde, 1900den G-nmze Byk Dnrler(s. 121170). stanbul: Etik.

Stuart Hall Yapi Ideoloji Kultur 2015 .

Documents

Transcript of Stuart Hall Yapi Ideoloji Kultur 2015 .