STILSKA IZRAŽAJNA SREDSTVA

- Podjela:

Figure dikcije (latinski dictio - govor) temelje se na učinku pojedinih glasova u govoru

anafora – glasovna figura kojom se ponavljaju riječi na početku dvaju ili više stihova

epifora – glasovna figura kojom se ponavljaju riječi na kraju stihova

anadiploza – glasovna figura u kojoj se jedna ili više riječi s kraja stiha ponavlja na početku sljedećeg

simploka – glasovna figura koja ujedinjuje anaforu i epiforu; tj. riječi se ponavljaju i na početku i na kraju stihova

asonanca – glasovna figura u kojoj se ponavljaju samoglasnici

aliteracija – glasovna figura u kojoj se ponavljaju suglasnici

Figure riječi ili tropi (grčki thropos - obrat) nastaju promjenom osnovnog značenja riječi

metafora – preneseno značenje

metonimija – upotreba riječi u prenesenom značenju, ali ne kao kod metafore, već prema logičkoj vezi (pr. Čitam Krležu. – njegovo djelo)

personifikacija – neživim predmetima pridaju se osobine živih bića

sinegdoha – podvrsta metonimije u kojoj se uzima dio za cjelinu (pr. Tamo ima mnogo gladnih usta.)

eufemizam – neki izraz se zamjenjuje drugim, ali u blažem obliku, zbog bontona, društvenih, religioznih i drugih razloga

alegorija – način prenesenog izražavanja u kojem se metaforičko ili preneseno značenje ostvaruje u cijeloj slici ili radnji; katkada i u cijeloj pjesmi

simbol – riječ ili izraz proširenog značenja (pr. srce – ljudski organ; simbolički predstavlja ljubav)

Figure konstrukcije ili sintaktičke figure se odnose na poredak riječi u rečenici

inverzija – obrnuti red riječi u rečenici

retoričko pitanje – na postavljeno pitanje se ne očekuje odgovor

elipsa – nastaje kad se iz rečenične cjeline izostavljaju pojedine riječi

1

asindeton – nizanje riječi bez njihovog gramatičkog povezivanja (veznika)

polisindeton – nizanje veznika bez njihove potrebe

Figure misli se odnose na širi smisao onog što je rečeno

poredba – uspoređivanje pojmova na temelju sličnosti (kao)

antiteza – dva suprotna pojma se stavljaju jedan uz drugi da bi se naglasio kontrast

slavenska antiteza – vrsta antiteze koja se sastoji od pitanja, negacije tog pitanja i odgovora (pojavljuje se u južnoslavenskom usmenom pjesništvu)

oksimoron – spajanje dva nespojiva kontradiktorna pojma (antonimi: oštroumna ludost, glasna tišina)

hiperbola – preuveličavanje radi naglašavanja nekog emocionalnog stava

litota – oprečna hiperboli jer umanjuje izraz zamjenjivanjem istoga slabijim izrazom koji je negativan i suprotan (podvrsta – mejoza)

gradacija – nastaje izborom riječi ili misli kojima se postupna slabi ili pojačava početna predodžba (najviši stupanj – klimaks, najnižu – antiklimaks)

ironija – pravo značenje riječi je prikriveno ili suprotno doslovnom značenju riječi ili upotrjebljenog izraza; forma je crnog humora)

groteska – prikazivanje ljudi ili predmeta u komično – nakaznom obliku, kratka duhovna pripovijetka, novela ili drama

sarkazam - zlobna, ljuta, zajedljiva, oštra i gorka poruga; pojačana ironija

paradoks – misao i figura koja u sebi sadrži proturječnost nekoj tvrdnji

kontrast – figura suprotnosti, različitosti; pojmovi su u toplo-hladnom ili svjetlo-tamnom kontrastu

2

3