JOANN. EV. ABRAHAMI KOEGL

BRIXLEGGENSIS TYROLENSIS D.S.N.A.

DISSERTATIO

INAUGURALIS MEDICADE

USU, ET ABUSU

NICOTINAE,

VULGO TABACI,QUAMAUTHORITATE, ET CONSENSU

ILLUSTRIUM, MAGNIFICORUM, SPECTA-BILIUM, ET CLARISSIMORUM VIRORUM

PLURIMUM REVERENDI, ILLUSTRIS, ET MAGNIFICI

DOMINI

UNIVERSITATES RECTORIS,ILLUSTRIS MAGNIFICI, ET CLARISSIMI

INCLITAE FACULTATIS MEDICAE

DOMINI DIRECTORIS,

ILLUSTRIS, MAGNIFICI, ET SPECTABILIS, INCLITAEFACULTATIS MEDICAE

DOMINI DECANI,NEC NON

MAGNIFICORUM, ET CLARISSIMORUM

D. D. PROFESSORUMPRO SUPREMA MEDICI DOCTORATUS LAUREA

PUBLICAE DISQUISITIONI SUBMITTIT.

Disputabitur in domo Universitatis die Mensis

Augusti anno MDDCLXII.

OENIPONTI,Typis Joan. Nep. Wagner, Universit. Typog. et Bibl.

ILLUSTRI, MAGNIFICO

AC

CLARISSIMO VIRO

NICOLAO

DE

STERZINGER,

NOBILI A SALZREIN,

CONSILIARIO CAESAREO-REGIO

ETINCLITAE FACULTATIS MEDICAE

DOMINO DIRECTORI ETC.

PATRONO SUO BENIGNISSIMO

OB SINGULARES FAVORES

MONUMENTUM

DEVOTIONIS, ET OBSERVANTIAE

CONSTITUTURUS

HAS QUALESCUNQUE

PRIMITIAS LABORUM SUORUM

CUM OMNIGENAE FELICITATIS VOTOOFFERT

Auctor Cliens.

ILLUSTRIS, MAGNIFICE,

AC

CLARISSIME VIR!

Si libris, qui in publicam emit¬

tuntur lucem, multum decoris,& ornamenti ab iis accedit,

quorum nominibus inscribuntur, quan¬

tum tenue hoc, & exiguum opusculum

llustrabitur, quod fronte sua Nominis

TUI splendore refulget.

Sed ne credas, VIR CELEBERRI¬

ME! hoc unicum me impulisse, ut TIBI

libellum meum inscriberem, licet tali

ornamento, utpote deficiente hoc, om¬

ni alio quoque decore destitutus, ma¬

ximopere indigeat; sed alia sunt, no¬

biliora longe, quae animum meum ad

hoc induxere: CELEBRE nempe NO¬

MEN TUUM, & singularis TUA erga me

BE¬

BENEVOLENTIA: illud libello meo,

hanc mihi in posterum quoque maxi¬

me necessariam esse video. Libello,

ut sub NOMINIS TUI AUSPICIIS a mor¬

daci calumniatorum, acriorumque zoi¬

lorum dente tutus, & intactus in lu¬

cem prodire possit. Mihi, ut in poste¬

rum quoque TUIS gratiis, & praesidio

(licet indignissimus) fovear.

Mea insuper in TE observantia

pignus aliquod, & publicum a me te¬

stimonium postulat: observantiam mul¬

tis TIBI debeo titulis, debet & una

necum communis nobis Patria Tyro

lis, & nobilissima, quae TE suos intra

muros veneratur, urbs nostra, quam

vir¬

virtute, & scientiis TUIS illustras; de¬bet Facultas nostra, cui summa cum

laude praees; debent Halenses officinae

coquinariae salis, quas TUO consilio

(unde nobile NOMEN TUUM SALZREIN)

perfectiores reddidisti; debet denique

omnis, quisquis virtutem, & scien¬

tiam aestimare didicit.

Benevolentiam autem nullo TU

mihi debes titulo, nullo ego mereri

possum, & tamen ea hactenus fruebar:

TU mei curam habere, TU mihi, in

arduis Medicinae viis cespitanti ani¬

mum addere solebas.

Accipe itaque leve hoc meae erga

TE observantiae, & grati animi monu¬

men¬

mentum, & quem immeritum tanta ad

hunc usque diem benevolentia prose¬

cutus es, posthac quoque TUIS gratiis,

& favoribus commendatum habe. Ut

TE interim DEUS Optimus Maximus,

omnemque FAMILIAM TUAM in meum,

aegrorumque solatium diutissime incolu¬

mem praestet, ac aetatem TUAM omni

bonorum genere in dies augeat; & ut

NOMINIS TUI memoria perennis sit,

precatur

AUCTOR CLIENS.

B. L.

Tria tantum, AMICE LECTOR! sub libelli istius in¬gressum habeo ad te praefari: primum est, ut

praemoneam, ne forte a me librum, omnibus absolutumnumeris, exspectes, cum paginae hae a Tyrone scriptae

fuerint, qui prima vice humeros suos, quid valeant,

quid ferre recusent? tentat. Verum actum ago, dumtale quid te praemoneo, quod ex ipso libello sole clarius

elucescet; minus tamen conatus meos, licet erroribus

plenos, carpes, si fassus fuerim, me Auctoris nomenhaud ambire, sed contentum fore, si Illustris Academiae

Procerum legi aliquo saltem modo satisfecero. Al¬

terum est, ne objicias, me Authorum tantummodo sen¬entias descripsisse; nec enim apis novum mel facit,

sed colligit tantum ex variis floribus, quod in unum

deponit alveare: aut quid disserat Medicinae Candida¬

tus, solida hactenus experientia destitutus? an novam

condat sectam? an temerario ausu, imparium virium

oblitus, tale quid moliatur, quod exequi nequeat? autquid tandem in tanta hodiernae Medicinae luce MagniViri reliquere, ex quo novi quid erui possit? Colli¬

genda igitur, non invenienda erant a me illa, quae in

Authoribus dispersa occurrunt, ut ea in compendio

haberes. Tertium est, ne me inutilia scripsisse ac¬cuses, quod historiam, culturam Nicotianae, & alia

plura admiscuerim, quae Medico necessaria non sunt:

scias enim, hoc ideo factum fuisse, ut, si forte Le¬

ctoribus penitus non prodesse possim, saltem aliquideruditionis ex hisce pagellis erui possit; si autem uti¬

litas quaedam ex hoc libello in Lectores simul redun¬

det, tunc me utrumque praestitisse gaudebo, nam Omne

tulit punctum, qui miscuit utile dulci. Tandem, si

forsan in obscura, aut tumultuarie scripta impingas,juvenilibus conatibus, & praecipiti nimis judicio id

coudones, rogo. A Usus

Usus habet laudem, * crimen abusus

habet. **

D. SAMUEL LEDELIUS in Epehm.

Germ. Dec. II. ann. VII observ.

48, pag. 92. dum de rectoNicotianae usu sequentem af¬fert observationem.

Miles furiosus ab 8. custodiebatur militbus; om¬nes tabacum incensum per fistulam attrahebant,magnumque fumum excitabant, quo ipso tan¬quam nebula circumdatus ager trubabatur, ob¬que vim narcoticam lassus, & veluit temulentusexistebat, sommo superveniente. Expergefa¬

ctus multum erat mutatus, & adhibits adhiben¬dis reconvalescebat.

Contra legimus aliam observationem in Ephem.Germ. Append. ad ann. VI. Decur. II. observ. 56.pag. 71. priori prorsus contrariam: Scelestissimusmiles dormienti in cunis puerulo, a morbillisnuper redempto aliquoties fumum tabaci ple¬nis buccis in nares, & os apertum insufflaverat.

Inde frequentissimae sternutationes, & convulsio¬nes, & tandem mors terribilis.

DE¬

DESCRIPTIO, ET HISTORIA

NICOTIANAE.

TABACUM offic. Botanicorum NICO¬TIANA ex classe Pentandria¬

rum, ordin. Monogynearum

C. LINNAEI, (a) qui hanc plan¬tam sequentibus describit: CAL. Perianthium

monophyllum, ovatum, semiquinquefidum,

persistens. COR. monopetala, infundibuli¬

formis. Tubus calyce longior. Limbus pa¬

tulus, semiquinquefidus, quinqueplicatus.STAM. Filamenta quinque, subulata, longi¬tudine fere corollae, ascendentia. Antherae

A 2 ob¬

(a) Genera plantarum. pag. 99.

4

oblongae. PIST. germen ovatum. STYLUSfiliformis, longitudine corollae. Stigma ca¬

pitatum, emarginatum. PER. Capsula sub¬ovata, utrinque linea insculpta, bilocularis,

apice dehiscens. Receptacula dimidiato-ova¬

ta, punctata, dissepimento affixa. SEM. nu¬

merosa, reniformia, rugosa. OBS. Figura

acuminata, & obtusa, in hocce genere varia.

German. Taback. Gallis Tabac. Italis. Ta¬

bacco.

Antiquitus in usu fuit Indis, Hispaniae

praesertim novae accolis, primum post CHRI¬STUM natum anno circiter 1550 ex Ameri¬

ca in Lusitaniam a Doctore FRANC. HER¬

MANDEZ de TOLEDO, postea in Hispaniam,

& tandem in plurimas Europae plagas trans¬

lata fuit, magis ad ornandos eo tempore

hortos, quam ob ejus vires, nondum satis

congnitas, cum toto anno citriorum more

vireat; nunc vero celebrior est ob vires,

quam ob ornatum, quem hortis conciliat.

Legitimum hujus plantae nomen apud Indos

est PICIELT; contra vero in Europae regio¬nibus varia nomina fortita est. NICOTIANA

enim, & HERBA LEGATORUM appellabatur in

Gallia, quod JOANNES NICOT regis Franci¬

sci II. legatus e Lusitania primus hanc plan¬tam in Galliam miserit, quae deinde jussu

reginae, Chatarinae de Medices dictae, in hor¬

to

5

to regio culta, etiam HERBA MEDICAEA,HERBA REGINAE, de la Reine-Mere, &c. no¬

minabatur. Ex Gallia in Italiam ab epi¬

scopo NICOLAO TORNABONO missa TORNA¬

BONA Italis primum audiebat; dein vero

a cardinali a S. CRUCE, qui Nuncius Apo¬stolicus erat in Hispania lusitanica, Romam

delata, HERBA S. CRUCIS vocata fuit. His

vero, & aliis plurimis nominibus vel obso¬

letis, vel minus tritis, planta haec genera¬liori consensu NICOTIANA Botanicis, & TA¬

BACUM vulgo appellatur, quod ultimum no¬

men illi ab Hispanis inditum fuit ab insula

TABAGO, in qua primum inventa fuisse fer¬

tur. Anno 1568 plantam hanc in AngliamRICHARD GRENWIL Angliae argonauta (juxta

lios FRANCISCUS DRAECK, qui etiam An

gliae argonauta fuit,) deportavit ex Virgi¬nia, unde & a nautis, in America usum fu¬

mandi prima vice edoctis, modus fumandiEuropaeis communicatus est. Tandem mo¬

dus hanc plantam colendi ulterius Hollan¬

diae, & plurimis Germaniae provinciis in¬

notuit, cujus cultura hodiernis temporibusita floret, ut ex hac in plurimorum Princi¬

pum, & Rer. publ. aeraria, multaque milliasubditorum maximum commodum redundet.

Ubique locorum opificinae tabacariae (Ta¬backsfabriquen) visuntur, in quibus Ni¬

A 3 co¬

6

cotiana, vario modo praeparata, varia quo¬

que nomina acquisivit; hinc tot Tabaci prae¬parati species numeramus, ut impossibilefere sit omnia earum nomina colligere. In¬

terim certum est, plantam hanc non ean¬

dem bonitatem, easdem vires, & acrimo¬

niam in qualibet regione habere, & non

parum a caeli, solique diversitate pati: quodin analysi chemica ostendam. Prius vero,

ut multorum curiositati, eorum praesertim,

qui forte hanc plantam rebus suis oeconomi¬

cis addere cupiunt, satisfaciam, & Taba¬

cophilis monstrem simul, quantos labores, &

curas Tabacum exposcat, pauca dicam de

CULTURA NICOTIANAE.

M ense Martio, quamprimum terra nive,& glacie liberatur, semen immittiturin areolas, sive pulvinos vernales (Pflanz¬oder Fruhebette,) quibus a tergo versus

Boream sit murus, retundendis frigidis ven¬

torum impressionibus, anterius vero versu¬

meridiem reflectendo solis lumini, augen¬

doque calori aptus; (*) hae autem areolae hoc

modo sint exstructae: effodiatur terra ad 3

pedes, dein impleatur fossa fimo ovino, vel

equi¬

(*) crescente luna serendum esse, volunt aliqui.

7

equino, cui terra faecunda, per cribrum

trajecta, imponatur ad unius pedis altitu¬

dinem. Semen Nicotianae misceatur cum

pulvere cretae, ut facilius distingui possit,

an nimis arctum, an rurum nimis terrae man¬

datum fuerit semen, quod vero in terram

non profundius, quam ad duos transversos

digitos immitti debet, semina, siquidem com¬

perta aliunde eorum natura id ferat, duobus

saltem digitis infra terram recondantur. Ea

namque profunditas & succum ipsis magis co¬piosum, & defrcatum magis admovet. (b)Quo facto arcolae stramine, & asseribus te¬

gantur ita, ut frigus omne ab iis arceatur;

sic dein 9, vel 10 dierum spatio prima plan¬

tarum rudimenta certe emergent, quibus

a frigore, & zizaniis sedulo cavendum est,

ne ab illo aut adurantur, ab his vero vel

suffocentur, vel ne cum iis excrescentia iisdem

nutrimentum suffurentur, uti solidissime docet

P. JOANN. BAPT. ZALLINGER S. J. (c). Post¬

quam autem quintum folium erupit, detrans¬

A 4

(b) confer pulcherrimam dissertationem P. Joann.

Bapt. Zallinger de ortu frugum §. 63., quamcum positionibus ex universa Physica summa cumlaude propugnavit Jos. DE STERZINGER NOBILISA SALZREIN, Illustr. ac Magnif. Inclyt. Facultatis

nostrae DOMINI DIRECTORIS FIIIUS. (c) in dis¬sert. de Incremento frugum §. 42.

8

transplantatione cogitandum est, circa quam

plurimae cautelae observandae sunt. I. enim

planta cum ipsa terra radicem investientecaute effodiatur, ut vel radices multifidae,

& late diffusae non lacerentur, vel ut eae,si plures plantae arcte consitae suas miscue¬

rint radices, in aqua a terra mundatae fa¬cile a se invicem liberari queant. II. Ager,in quem planta transfertur, optimae notae

debet esse,— — — ubi terra levis, non marga ligoniObvia, non argilla tenax, non obsita musco

Tesqua, nec impresso flentes sub vomere glebae.

Eligendus ergo est ager, cujus terra nonita compacta, sed levior, fimo multum sa¬

ginata, & aratro diligentissime fissa, in¬versaque, a zizaniis, eorumque radicibus

mundata. Quomodo haec bene instituti de¬

beant, ex dissertatione supra laudati Au¬ctoris (d) discere poteris. III. Singulis

plantis sesquipedalis ad minimum, bipeda¬

lisve area detur, nam, quae ampla, diffusa¬

que sunt radice, amplis conserenda sunt inter¬

callis, (e) ne, dum ramos foliaque diffun¬

dunt, nimis vicinae solis radios, ac nutri¬

mentum (multo enim egent) sibi invicemsub¬

(d) lib. cit. §. 34. & seq. usque ad §. 44. (e) THEO¬PHRAST. lib. 3. de caus. plant. c. 8.

9

subducant. IV. Transplantatio fiat tempe¬

state pluvia (tali quoque rustici nostri Bras¬

sicam transplantare solent) ne tenerrimaehae plantae, nullius prorsus caloris, ante¬

quam novo solo radices affueverint, seque

agglutinarint, patientes, marcescant. V. Si

paulo post tempestas arida supervenerit

transplantationi, musco tegi debent plantae,

aut non sine maximo labore irrigari.

Elapsis 4 circiter hebdomadis, dum

planta pluribus jam foliis superbit, caulisorbandus est duobus infimis foliis, quae Hi¬

spani Bascheros vocant; sunt enim nulliususus, & deteriori sua vi, & odore reliqua,

si iis miscerentur, corrumperent; (f) quo

facto circum caules accumulatur terra, uti

fit in frumenti Turcici, Mays dicti, cultu¬

ra, quod rustici nostri das Tuͤkenhaͤuf¬feln vocant; repetendus iste labor saepius

est, si terra compacta sit. Ramuli quoque

novelli, sive stolones, qui sub grandiorumfoliorum internodiis abunde propululant, di¬

ligenter extirpari debent: nec minor dili¬

gentia requiritur, qua singulis septimanis

tota planta bis a curculionibus (Kornwurm),

depleatur.Ad finem Maji, aut initium Junii, co¬

lore laete virenti deposito, brunum, sive

puni¬A 5(f) NEANDER in Tabacolog. p. 23.

10

puniceum induit, qui color signo est, infi¬

ma tria folia aufferenda esse; (*) haec folia

Germanis Erdgut audiunt, quod halitibus

terrae viciniora aliquid gratiae suae amiserint;

relinquuntur reliqua folia: interim tamen

plantarum summitates mox, dum florescereadvertuntur, cum omnibus stolonibus, par¬

vulisque foliis abscindendae sunt, (*) nesub¬

(*) Hoc luna decrescente fieri debere, asserunt, qui

Nicotianam colunt, sententia, credo, PTOLOMAEI

adducti, qui l. I. de quadrip. Cap. 1. ait: eviden¬

tissimum est diffundi vim quamdam ab atherea natu¬

ra in universa terra circumposita, quaeque sub luna

sunt omnia corpora aethereis motibus agitari, &quid quid in terra, & aquis nascitur animantium, &

germinum.

(**) At proprium circa hanc extirpationem expe¬

rimentum docuit contrarium: eruperunt eodemtempore tres cannabis plantae ad unius pedis al¬

titudinem in eodem vase terra pleno; duabus ex

his plantis abstuli folia inferiora relictis stoloni¬

bus, & superioribus foliis, visurus, an altitudi¬

ne superaturae essent tertiam cum foliis, & stolo¬

nibus integram. Verum non parum miratus sum,dum hanc reliquis duabus post 2 menses triplo

longiorem, & caule crassiorem deprehendi. Ex

hoc cum P. ZALLINGER concludo, circulationem

per plantae folia ad incrementum necessariam esse,

& succum nutritium in iis praeparari, & attenuariuti in visceribus humanis, alias cradum nimis,

11

subtrahatur nutrimentum majoribus, quae

incipiente Augusto succesive colliguntur(man verrichtet nach und nach die gaͤn¬

iche Abblatung) ita, ut circa finem ejus¬

dem mensis caules jam nudi, & ad omnia

inutiles aut hyemis saevitiae expositi ma¬

neant, aut, si ager ulteriori utilitati inser¬

vire debeat, aratro subvertantur.

Cum vero ad ulteriorem Nicotianae pro¬pagationem bono semine indigeamus, ro¬

bustissimae, & pulcherrimae seligantur plan¬tae, quibuscum omnia, quae cum non se¬

mentiferis facienda fuerant, peragantur,

si hoc unicum exceperis, quod his summi¬

tates, flores, & semina progeniturae, re¬

linqui debeant.

Ex collectis foliis recentibus vena gran¬dis, sive costa crassa, quae folium dividit.

ad mediam partem cultro auffertur; dein

folia pluribus ordinibus sibi imposita per 6,vel 8 dies permittuntur calori, & sudori

sponte interim orituro: sed cavendum sedu¬

lo, ne nimium in sudores abeant, nigre¬

fiant, & sic denique corrupta pereant. Hanc

vero fermentationem non ulterius sibi per¬

mittendam esse, folia colore pulchre flave¬

scenti, ac tenacitate sua ostendunt; postea

ro¬

hinc & ineptum fore, ut in incrementum & nutri¬

tionem plantae cedere possit.

12

robusto trajecta filo in loco aëri, at non

aeque soli, pervio suspenduntur, donec opti¬

me siccata in magnos acervos tuto accumu¬lari, & adhuc cruda opificinis tabacariis di¬

videndi, aut in funes intorqueri possint.Plures tabacum asservandi dantur mo¬

di, e. g. ut impediatur exhalatio spiritusrectoris, folia semisicca vase ligneo inclu¬

duntur, sed singulis foliorum ordinibus char¬

ta interponitur, ne putrescant; alii folia

aqua, & sale condiunt in doliolo, ut ea

habere possint, quandocunque placuerit, vi¬

ridia, sed debent ab omni salsedine in aqua

saepius ablui; alii denique folia, postquam

nulla exhalatione, aut fermentatione praevia

in clibano inaruerint, in pulverem redu¬

cunt. Quibus hi tabacum praeparandi modi

non sufficiunt, adeant Neandri tabacologiam,Everartum, &c., vel ipsas opificinas taba¬

carias.Ultimo denique monendum est, nico¬

tianam, uti superius dictum est, bonam,pinguem, humidam, bene stercoratam, &

sedulo aratro fissam terram expetere; &,cum a nicotiana valde reddatur exsucca,

raro, aut post longam quietem ad alias, v.

g. tritici, vel secalis segetes adhiberi pot¬

est; &, si ad ipsius tabaci plantationem ul¬terius eodem solo uti velint, aratro sub¬

ver¬

13

versis ante hyemis ingressum caulibus, se¬

quenti anno tradendum esse quieti, scripto¬

res, & coloni contendunt; quorum tamen

opinioni me penitus subscribere non possum,cum P. ZALLINGER S. J. (g) aliud longe cir¬

ca hanc rem docent, dum ait: qui debitam

succi nutritii copiam conferre telluri potest, qui¬

que scite adhibet industrias hactenus traditas,

annum sabbatkicum veluti, superfluum merito re¬jiciat. &c.

Vides igitur, & miraberis, quantos la¬bores, & cautelas nicotiana expetat, donec

in usus nostros cedere possit; & tamen his¬

ce laboribus nondum omnes finiti sunt la¬

bores: adi opificinas tabacarias, ibi demum

laborum reliquias prioribus longe superiores

cernes; quot pulverum species! St. Omer.

Santi padri, Giaccaturno, Foglio, RappèeDunko, Missisipi &c. Quot varii coloris fo¬

liorum contortorum funes! flavi, bruni, ni¬

gri &c. Flammatino, Canaster, Hollaͤnder,

Hanauer &c.Modi hujus nicotianam colendi auto¬

ptes fui; si mihi fidem abneges, adeas va¬

riorum Authorum, qui de Nicotiana scri¬psere, libros, praesertim GEORG. HENR. ZIN¬

CKII

(g) lib. cit. §. 96.

14

CKII (h), JOANN. JACOB. VUECKERI (i),NEANDRI (k), CAROL. CLUSII (l), aliorum¬

que multorum, in quibus diversa, vel fusa

nimis ea ipsa leges, quae hic collecta in

compendio habes.

ANALYSIS CHEMICA NICOTIANAE.

Cultam tali modo nicotianam examini che¬

mico subjiciamus, cujus analysis clario¬

rem longe indolem, & captu faciliorem vim

suam Medicam reddet: nam partes ejus se¬

paratae ostendent, nicotianam esse plantam& suspectam valde, & valde heroicum me¬

dicamentum, si rite a manu prudentis Me¬

dici exhibeatur.

Omnium primo notandum est, elemen¬

torum separabilium proportionem variare

pro diversa Nicotianae specie, ac indole,quam acquirit partim a climatum, soli na¬talis, atque culturae diversitate, partim ab

eorum, qui folia exsiccata praeparant, mul¬

tipli¬

(h) Allgemeines oekonomisches Lexicon T. II. pag.2859. lit. T. (i) Antitodatium spec. l. I. cap.

VIII. pag. 123. (k) Tabacolog. pag. 20. & seq.

(l) Hist. Medicamentor. simpl. ex novo orbe de¬latorum pag. 18.

15

tiplici artificio; hoc satis evincunt tenerri¬

ma quaedam moleculae uitri embrionati, inter¬dum sub combustione nicotianae ex strepitu,

& scintillatione cognoscendae, quae a fimo,

quo agri saginantur, vel ab ipsa tellure plusminus nitrosa in plantam transfunduntur;

hinc, quod hae nitrosae particulae non semper

in hac planta manifestentur, adventitiae, &

peregrinae, sive accidentales, & solum prae¬dictarum caussarum effectus sunt. At prin¬

cipia, quae substantiam plantae efficiunt, aut

saltem per analysim chemicam constanter

educuntur, sunt partes terreae inertes, portio

resinoso-gummea, & mobile principium vaporo¬sum. Portio gummosa superat quidem quan¬titate resinosam, at licet haec minori quan¬

titate ex planta extrahatur, majori tamen

amaritie, & eminentiori acredine pollet, &

vaporoso praeterea principio narcotico ma¬tricem praecipue praebere arguitur. Dixi,

variare ob allegatas caussas principiorum se¬

parabilium proportionem, nam C. ZIMMER¬MANNUS (m) ex unc. j. nicotianae america¬

nae, vulgo Canaster dictae, obtinuit extracti

aquosi primi dr. ivβ: extracti spirituosi se¬

cundi dr. β: remanentiae dr. iij; inverso au¬

tem

(m) Allgemeine Grundsaͤtze der theoretisch- practi¬

schen Chemie Cap. CXI. pag. 802.

16

tem modo ex aequali quantitate confecit ex¬

tracti spirituosi primi dr. iβ: aquosi secun¬

di dr. iijβ: remanentiae dr. iij; contra ex

unc. j. foliorum nicotianae hollandicae pro¬

diit extracti aquosi primi unc. β: spirituosisecundi dr. j: remanentiae dr. iij; extracti

vero spirituosi primi dr. ij, & scr. j: aquosisecundi dr. ij, & ser. ij remanentiae dr. iij.

Nicotiana, quam Silesia gignit, dedit Ce¬

leberrimo Viro ex unc. j. foliorum extracti

aquosi primi unc. β, & ser. ijβ: spirituosi

secundi dr. β: remanentiae dr. iij; & inver¬

sa analysi extracti spirituosi primi dr. ijβ:aquosi secundi dr. ijβ: remanentiae dr. iij.

Extracta spirituosa, quae colore pulchre vi¬

ridi splendent, acriora sunt aquosis, colore

flavo-bruno praeditis; & illa ex nicotiana

Canaster linguam urunt caustica quasi acri¬

monia; contra longe minus aeria, & solum¬

modo amara deprehenduntur extracta ex fo¬

liis hollandicis. Manifesta igitur est varia¬tio principiorum separabilium, quae magis

adhuc patebit ex ulteriori analysi.Celeberr. NEUMANNUS, & post hunc su¬

pra laudatus ZIMMERMANNUS ex unc. ij Ca¬

naster igne aperto destillando elicuerunt unc.

j. liquoris empyreumatici: dr. ij. olei em¬

pyreumatici, & dr. v. capitis mortui cum ali¬

quot granis salis volatilis; eadem methodo

tra¬

17

tractata nicotiana hollundica dedit eandem

quidem quantitatem liquoris empyreumati¬

ci, sed olei empyreumatici tantum dr. jβ:contra vero capitis mortui dr. vjβ sine ullo

salis volatilis vestigio.Caeterum ex nicotiana BECKLERUS spiri¬

tum ardentem per fermentationem confe¬

cit; alii sal alcalinum fixum methodo com¬

muni pararunt; & nonnulli magnam nico¬

tianae quantitatem contusam, multa affusa

aqua, decoquebant, & decocti colaturam,

ad mellis consistentiam evaporatam, repo¬suerunt in loco frigido, ubi dein sul instar

crystalli pulcherrime concrevit, quod mul¬to efficacius illo sale, quale ex cineribus

eluitur, esse pronunciarunt. Sal hac me¬

thodo paratum appellabant Sal tabaci volatile,

quod ignem non sustinent.Ex variis hisce operationibus chemicis

sequentia notatu digniora resultant: I. Ni¬

cotiana americana Canaster omnium acerri¬

ma est. II. Tota acrimonia, & color viri¬

dis in parte resinosa continetur. III. Par¬

tes gummosae inter medicamenta tuto locum

habere possunt. IV. Sal, quod non nun¬quam plantae inest, accidentale, & plerum¬que fimi soboles est. V. Vis narcoticaemetica, & drastica residet in parte resino¬

sa, quae tenerae, & volatilis naturae est; hinc

VI.B

18

VI. Illud extractum aquosum tabaci tuto ad¬

hiberi potest (*), quod aperto vase, multa

affusa aqua, per longam coctionem paratur;

nam partes nocivae, utpote volatiles, ni

omnes, plurimae sultem difflantur. VII. Ni¬

cotiana americana prae reliquis singulare ha¬

bet id solum, quod igne aperto destillata

aliquid salis volatilis dederit, quod in re¬

liquis visui non aparuit. VIII. Liquoresabstracti odoris, & saporis experti sunt;

aquae tamen destillatae C. Professor Bohn ali¬

quid de spiritu rectore inesse contendit.

IX. Oleum tabaci, sicca, & violenta destil¬

latione eductum, neutiquam essentiale est,uti Cel. LEMERY (n), aliique crediderunt;sed ad formanda solum principia gummeo¬

resinosa fixa concurrit, & absque plenaria

proinde eorum destructione separari nequit.X. Empyreumaticum, & faetidum hoc oleum,

licet sub ignis sicci tortura notabilem meta¬

morphosin perpessa fuerit, narcoticam nihilo¬

minus, & acrem indolem, qua prius inte¬

gra substantia resinosa gaudebat, retinet, &tanta virulentia pollet, ut teste FRANC. RHE¬

DI

(n) Materialien-Lexicon. pag. 782.

(*) Hoc extractum aquosum, sed diu, & vehemen¬

ter coctum, in asthmate tutum, bonumque ano¬dinum esse, asserit Celeberr. Zimmermannus l. &

I. cit.

19

DI (o) canibus, felibus, avibus, aliisque ani¬

malibus, si ad paucas guttulas exhibeatur, vel

adhuc citius, atque certius, si modica quan¬

titate sanguini per venam apertam, aut vul¬

nus inflictum immediate misceatur, mortem

inferat. (**) Infamis planta! - - - sednullum in manu prudentis Medici datur vene¬

num (p): quid obstat, quo minus inter he¬roica medicamenta reponi possit plan¬ta haec, quae tantas vires promittit, & ha¬

bet, experimentis Antecessorum nostrorum

probatas? an non, ubi fortiori cuneo indi¬gemus, aut ubi periculum in mora est, eamexperiri liceret? O! ut felicissimus in eruen¬

dis plantarum virtutibus ILLUSTR. ac MAGNI¬

FICUS ARCHIATER STORK hanc quoque a ve¬

neni suscipicione liberaret, a qua libellis

suis cicutam, aconitum napellum, daturam stra¬

monium, hyosciamum nigrum, colchicum autu¬B 2 mnale,

(o) Confer. Experim. circa var. res natur. pag. 8.& 46. (p) Vid. MAGNIP. ARCHIAT. STORCK Li¬

bell. de pulsatilla nigricante in praefatione.

(**) Zinckius lib. & loc. cit. refert, oleum illud foe¬tidum, quod in sistulis tabacariis copiose deponi¬tur, ranis, & piscibus, si eorum capitibus inli¬

niatur, lethale esse; feles quoque, si earum lin¬

guis instilletur, rabiosas facere, & denique con¬vulsas necare.

20

mnale, & nuper pulsatillam nigricantem soli¬

dissime vindicavit!

INDOLES, ET NATURA NICOTIANAE.

Diversa adeo sunt, quae Auctores de hac

planta sentiunt, ut Tyroni difficile

omnino, imo fere impossibile sit aliquid cer¬

ti ex eorum opinionibus eruere, vel saltem

probabiliora eligere. Hinc, ne in dijudi¬candis Auctorum opinionibus temerarius vi¬

deat, non meam circa indolem, & naturam

nicotianae sententiam, sed ea, quae de hac

planta in Auctoribus legi, proponam, (*)variis enim exposita est judiciis: nam sunt,

quibus auditPlanta beata, decus terrarum, munus olympi:

- - - - vix sanior herba

Extitit, & merito jam nunc gratantur houores

Affrica gens, Asiaeque ingens, Europaquenostra.

Reperies iterum alios, qui

Oreo devoveant, mox subventanea nigriDaemonis ova vocent, placando & idonea Diti

Per¬

(*) Ne quid temere, nequid impudenter ignotan¬tes affirmemus, aut scientes mentiamur. Senec.

Nat. Quaest, lib. VII. cap. XXX.

21

Persephones mulsum, Furiarum thus, & odo¬

rem,

Et de cerberea germen lethale saliva.

Notissima Nicotianae vis est sternutatoria,

hinc a Clar. CRANTz (q) in classe apophle¬gmatisontorum, seu errhinorum, & ptarmi¬

corum ponitur, nec immerito, cum pul¬

vis ejus, naribus attractus, in non assuetis

tantam nonnunquam moveat sternutationem,

it etiam sanguis e naribus cogatur, quodmihi ipsi contigisse, bene memini; imo

quamdam animi deliquii speciem excitat sae¬

pe. Nonne hoc ab indole plantae hujus

acri, & urente petendum est? videtur hoc

intelligi nosse ex eo, quod & rubefaciat, &

membranam Scheiderianam saepe inflammet,

ac exulceret, ipseque fumus per pipam in

os attractus dentes nigros, & cariosos effi¬ciat. Describit ulterius praefatus Auctor

plantam, quod sit venenata (*), ventricu¬lumB 3

(q) Mater. Medic. T. II. pag. 126.(*) Hoc vel maxime defendit PRANC. OSW. GREMBA

in Arbore integra, & ruminosa hominis. L. III.

C. I. pag. 464. his verbis: Qnod autem Tabacum VI¬

TUS possideat, extra dubium est, nam si assumi¬

tur, omnia illa symptomata, quae alias assumpto

veneno superveniunt, etiam hic oriri solent, ve¬

luti vomitus, deliquium, vertigo. Haec omniaac¬

22

lum subvertens, vomitoria, etiam externe

in cataplasmate applicata epigastrio (**)imo in fomento brachiis, eruribusque im¬

posita; asserit insuper, narcoticam ei inessevim; ex emetica per repetitam coctionem

fieri purgantem, diaphoreticam, diureticam,& pectoralem; decoctum ulcera mundare;

cataplasma tumores aquosos potenter discu¬

tere; alios simul rubefacere; fumum hyste¬

ricas movere, licet in corrigendo myasmate

pesti¬

accidentia apparuere in quodam salisburgensi in¬

cola, qui, cum acetum frusto tabaci impraegna¬

tum combibisset, in lypothimiam, & vertiginem

incidit, deinde aphonos factus instar apoplecticijacebat. Et paulo post inferius inquit: interimtamen propter occultum virus brevem vitam effi¬

ciunt, hinc multos noveram potatores hujus fu¬

mi, omnes tamen brevioris vitae fuissa comperi.(**) D. ADAM A LEWENWALD in Misc. N. C. G.

dec. II. ann. II. obs. 108. refert, pulverem Nico¬

tianae, quod mirum utique est, in viro quodam,

cum ulceri ichoroso femoris dextri, per currum

antea contusi inspergeretus, non prima tantum

vice, sed postea quoque sub repetita quavis in¬

spersione enormem provocasse vomitum. Cel.quoque BOERHAAVIUS in tractatu de viribus Me¬

dicamentarum pag. 205. sequentia habet: Acria

sanguini admixta, e. g. infusio tabaci, in qua si

infantes ad scabiem sanandum (ad quam pluri¬mum valet) laventur, vomunt.

23

pestifero utilis sit; caeterum fumum per fi¬

stulam in anum injectum in pertinacissimis

alvi constipationibus, ileo, herniis incarce¬

ratis, etiam tympanitide efficacem, resera¬

tione alvi; & tandem masticationem, fumisuctionem multis in usu sialagogo esse.

Etiam antidotis a Cel. VUECKERO (r)

adnumeratur nicotiana, nec immerito, si

allatis ab ipso experimentis fides adhiberi

potest; narrat enim, Cnnibales sagittas sua

illinire toxico perniciosissimo, quibus vul¬

nerati certo perire debeant; at Hispanos ho¬

rum hominum telis vulneratos ab Indo quo¬

dam edoctos fuisse, ut tabaci succum ex¬

pressum suis vulneribus cum foliis tritis im¬

ponerent: sic dein superato veneno vulnera

curata fuisse. Ulterius experimentum ad¬

ducit ipsius Regis catholici, qui nicotianae

vires experiri volens cani vulnus infligi jus¬sit in gutture, & toxico, quo venatores

utuntur, illiniri, & paullo post foliorum ta¬

baci succum satis copiose instillari, ipsaque

folia trita supra vulnus ligari; quo libera¬

tus est canis non sine omnium admiratione.

Quid! si etiam contra venena heteroclita

animalium, & animalium rabiosorum simili

modoB 4

(r) Lib. & loc. cit.

24

modo tentaretur? (*) Alii minus cultae Mat.

Medicae scriptores, qui GALENUM, DIOSCO¬

RIDEM, & AEGINETAM imitati sunt, plantamhanc secundum elasses Galenicas examina¬tam, calidam in primo, & siccam in se¬

eundo gradu pronunciarunt, cum crederent,

In ea ignem, & aërem praedominari, SCHROE¬

DERUS (s) J. G. THILO (t), VUECKE¬

RUS (u), &c.

Alii denique, quos inter & MICH.FRID. LOCHNERUS (w) fuerat, ridicula, imo

superstitiosa sentiebant de Nicotiana, certo

ad id a socerdotibus Indicis, qui ea ad dan¬

da responsa uti solebant (x), adducti; scri¬psit praesatus vir, quod agriculae, cum co¬

lorem consuetum nicotiana crescens mutat,virorique foliorum albedo succedit, triste

exinde augurium captent, & possessoribus

fundi, in quo crescit, lethum praesagiant,vel

(s) Medicin-Chymische Apotheke 4tes Buch. 1steClasse, N. CCXXIX. (t) Flora francica lit. N. Ni¬

cotiana. (u) Lib. & loc. saepius cit. (w) Eph¬N. C. Acad. Caesareo-Leopoldin. Carolin. Cen¬

tur. III. & IV. obs. CC. pag. 480. (x) Garciasab Horto Hist. Aromat. & simpl. Indic. pag. 18.

(*) Ad ictus, morsusque virulentorum animaliumpraesens sunt remedium recentia folia trita, & su¬

pra vulnus alligata. vide Vueokeri Antid. special.pag. 125.

23

vel familiae luctum ominentur; addit, se ri¬

sisse quidem saepius vanum, ac futile praesa¬

gium hoc; at illos opposuisse experientiamplurimis testimoniis, feralibusque casibuscommunitam: tandem contigisse, ut in pro¬

prio suo agro una nicotianae planta albedi¬

nem induerit, nec sine ferali augurio, nam

illo adhuc anno Cultra annum non durare

hoc augurium contendunt) filium suum uni¬

cum, Medicinae candidatum, variolis cor¬

reptum e vivis sublatum fuisse; hinc se,

dum aliorum quoque similia fata ipsius vi¬

disset, propria experientia convictum, ad

agricolarum sententiam accedere.

Multa adhuc essent, quae de indole hu¬jus plantae reliquerunt antiquiores Medici,sed luculentius eam ostendent

USUS, ET VIRES MEDICAE

NICOTIANAE.

PULVIS NICOTIANAE hodiernis temporibusin tanto usu est, ut merito possis cre¬dere, hunc pulverem inter alimenta sibi lo¬

cum vindicasse, cum videatur, plurimos ho¬

minum aërem per nares trahere non posse,

tisi aër pulverem hunc sibi eomitem habeat;

pu¬B 5

26

putures, publicam ab hoc dependere vale¬

tudinem: nam ubique recluduntur tabernae,

ut cujusvis conditionis mortalibus ad manum

sit. Quare vero ejus usus adeo invaluerit,

conjecturis haud opus est: multi enim recto

pulveris usu primum, deinde facta consue¬tudine, postea contracto habitu tantam ejus

vim absumunt, ut dimidiam fere partem ali¬

mentorum ejus sumptu sibi intra annum com¬

parare possent. Alii, iique plurimi, nullanecessitate, sed imitatione, vel authoritate,

seu potius ostentatione, & arrogantia com¬moti, plerumque jam a pueris hunc pulve¬rem attrahere incipiunt, nec desistunt am¬

plius; ADEO DIFFICULTER AB ASSUETIS RE¬

SILIMUS! Alii denique aliis allecti causis

hujus consuetudinem (plerumque ex alio¬rum pixidem offerendi consuetudine) sibi

comparant, uti illi, qui dedecori sibi du¬

cerent, si thecam pulvere nicotianae reple¬

tam cuilibet sibi obviam facto offerre non

possent; qui mos etiam inter ipsos rusticoscurlandos adeo invaluit, ut ROSINUS LEN¬

TILIUS Phys. Reipl. Nordling. (y) sociis suis

singularem hunc urbanitatis modum commu¬

nicaverit hisce verbis: Nescio, an alimentis

quoque rusticorum Nicotianae pulverem naribusattra¬

(y) Append. ad ann. X. Decur. II. Eph. N. C.

37

attractum accensere liceat, eo enim mirifice de¬

lectantur, & propemodum minus, quam ipso

pane, carere possunt. Et salutationis quaedamapud ipsos species, dum rusticus rustico sit ob¬

viam, ut nicotianae suam quisque thecam sibi vi¬

cissim offerant; quodni fiat, incivile prorsus ha¬

petur. Talis jam pulverem attrahendi mo¬

dus immodicus potius abusus, quam usus vo¬

cari meretur, cum error in rebus non natu¬

ralibus committatur, qui ad externe corporiapplicata optime referri potest.

Bonus vero pulveris hujus usus in eo

consistit, quod, si prudenter sumatur, mu¬

cum in naribus accumulatum potenter inci¬

dat, discutiat, & educat. Scimus, subje¬

cta succulenta, & phlegmatica praesertim,variis, plerumque pituitosis capitis, mor¬

bis obnoxia esse ob frequentes obstructiones

pituitosas, lymphae acris, ac viscidae afflu¬xum, decubitumque largiorem; morbos ve¬

ro ex his caussis pululantes vel leviter in

pathologicis versatus facile enumerabit, qui,licet non nunquam videantur gravissimi, fe¬

liciter, & facillime solo pulveris nicotia¬

nae prudenti usu superantur; stimulat enim

membranam pituitosam, & nervos olfacto¬

rios, ut mucus copiosior educatur e naribus;

moveatur dura mater languidior; succus e duramatre secretus in excephalo haerens, cerebrum ag¬

gra¬

28

gravans, per productiones dura matris eduea¬

tur; sopitus motus spirituum suscitetur; stag¬

nantes humores in cerebro commoveantur; aquo¬

sum discutiatur. In hydrocephalo, visciditate

cerebri, apoplexia, catarrho, catalepsi, sopore,

visus obscuratione, surditate, paralysi faciei,animi deliquio, &c. (z) Nec minus ex de¬cubitu humorum frequentes morbi sunt ce¬

phalalgia, hemicrania, susurrus aurium,otalgia, & odontalgia seroso- catarrhalis,

& rheumatica, imo ophtalmia humida, quae

mala solis plerumque errhinis cedunt, dum

peccantes humores vel extrorsum eliciun¬tur, vel a stimulatis nervis commoti, vel

cerebro, excitata sternutatione, valde con¬

cusso, attenuantur, vel resorbentur.

Nec silentio hic praetereundum esse cen¬

seo, quod nobis Magnis. Praxeos Professor

GERSTNERUS in collegiis suis saepius incul¬

cavit; se nempe ab experientia habere, af¬

firmabat, humores lentos, pituitosos, &

mucosos bronchia, reliquasque vias aërife¬

ras pulmonum obsidentes, incidentibus, &

expectorantibus remediis rebelles, a pul¬vere nicotianae in non assuetis debiliori, for¬

tiori in assuetis, aut alio quocunque errhi¬

no,

(z) Clariss. de GORTER Medicin. Compend. part. II.

pag. 145.

29

no, excitata sternutatione in magna copia

educi; & profecto huic experimento non

deest ratio: scimus enim, quanta vi tho¬rax a sternutatione percutiatur, si ab hausto

aëre valde dilatatus, violenter resiliens, in

pulmones impingit, eosque subito coarctat,dum interim quoque aër maxima vi erum¬

pens ad latera allidit, hinc superficiem bron¬chiorum purgat, teste Magno BOERHAAVIO,

(a) nam sternutatione facta vi aëris, violento im¬

petu pulsi, irruentisque in has cavernas, abster¬getur mucus (b). Non minor hujus pulve¬ris utilitas est, dum de nocte, aut non nun¬

quam interdiu somno inviti lacessuntur illi,

quibus aut studia protrahenda, aut alii la¬bores, minorem musculorum intensionem

requirentes, peragendi essent; tales vix ul¬

lo modo melius, quam attracto pulvere hoc,somno obluctantur.

Humidioribus igitur temperamentis hu¬

jus pulveris moderate attrahendi usum con¬

cedendum esse existimo; alacriores, & agi¬liores inde reddi illos, quorum nervos tummotorios, tum sensorios nimia humiditas

comprimit, ratio evincit: nam ex toto cor¬

pore sensim humidum educitur, quod in il¬lis luculenter patet, qui ex abusu hujus pul¬

veris

(a) Instit. Medic. §. 636. (b) Lib. cit. §. 498.

30

veris ematiantur penitus. Hinc & ad me¬moriae debilitatem, a caussa humida ortam,

non ineptè laudatur a non nullis, quibus

Clariss. HOLLERUS in hac universitate elapso

seculo Aphor. Hipp. Professor (c) assentire

videtur, cum ad memoriae debilitatem ex

hac caussa enatam sternutatoria, & errhina

extollat. Nec minus hujus plantae pulvis in

curatione ozoenae narium a MELCH. SEBIZIO

(d) commendatur.FUMUS NICOTIANAE, per fistulam ore

haustus, non minori in usu est, at magisinter plebejos, rusticos, & milites praeser¬

tim, licet nobilioribus quoque non displi¬

ceat. Mirum! foetidum hunc fumum tantas

afferrè posse delicias, nec obstare, quod lin¬

guam saepius urat, dum vel ex brevioribus

fistulis hauritur, vel nigri illi, & semipu¬

tridi funes fumantur. Sed possent illi, quivel ob contractam consuetudinem nicotia¬

nam fumant, vel ea sanitatis caussa utuntur,

foetorem, & acrimoniam parvo sumptu cor¬

rigere, si Americanos Brasilienses, & Vir¬

ginianos aemularentur, qui, teste JOANN.

MATH. FABRI (e), vas fictilo, vel metallicum

ad medietatem aqua odorata calida (Europaeiple¬

(c) Clavis Hippocratica part. II. cap. XVI. pag. 181.

(d) T. I. fect. VI. pag. 716. (e) Ephem. Ger¬

manor. in addend. ad Dec. II. ann. VIII. p. 458.

31

plerumque vas vitreum aqua rosarum plenum ac¬cipiunt) implent, cui inseritur tubus latioris

orificii, ipsam aquam subiens; superori loco fi¬

stula vasis vacuum spatium ingreditur, in sum¬

mo vero arctissimo operculo, per quod sistulae,seu tubi transeunt, vas clauditur. In usu tu¬

bus tabaci foliis obiter tritis repletur, & accen¬

ditur, tum e sistula opposita aer attractu valido

exfugitur: quo fit, ut suctio, ad tubum quoquepenetrans, fumum per aquam transcolatum, &suaveolentem fugenti suppeditet. Crassior, &nigricans materia in aqua relinquitur. Sedopponent mihi Tabacophili, tales machinas

majores fore, quam ut eas ubique circum¬

ferre, & secum habere possent; at prospe¬xit AUREUM hoc, & FELIX in novis inve¬

niendis SAECULUM etiam de talibus fistulis,quae dicto modo fumum transcolant, simul¬

que molem alius fistulae haud excedunt. Qui

tali modo fumum sugunt, minus obnoxiierunt malis ex fumo hoc oriundis; oleumenim empyrevmaticum, acre, foetens, quo

usitatae fistulae scatent, separatur ab aqua,& fumus purior per illam in os transit.

Sialagogum praeterea nicotianae fumum

esse, nemo est, qui dubitet, cum tam po¬

tenter salivam in os attrahat, ut & ipsi, qui

a longo tempore fumo huic assueti sunt, fre¬

quenter salivam exspuere videantur. Suntau¬

32

autem fialagoga medicamenta, ut MAGN. BOER¬

HAAVIUS ait (F), quae salivam movent; & in¬

ter haec medicamenta ab illo fumi, qui ex

herbis aromaticis omnibus per fistulam, vel alio

artificio recipiuntur, (g) recensentur. In qui¬

bus vero morbis sialagoga indicentur, qui¬libet, in pathologicis vel leviter tinctus,

facile perspicit; quicunque enim morbi a

phlegmate exorbitante, praecipue in parti¬

bus capitis, oriuntur, ejus vel evacuatio¬

nem, vel attenuationem indicant, quodutrumque hic fumus ex fistulis haustus prae¬

stare poterit. Hinc non frustra adhibetur

in tumoribus odontalgicis a caussa frigida,

seu potius humorum defluxione oriundis,

nec non in aliis hujus furfuris tumoribus;

in obstructionibus glandularum salivalium, ea¬

rumque infarctibus; in otalgia, v. g. a thlipsi

tumorum viscidorum, producta, reliquis¬

que fere omnibus morbis, quos de recto ni¬cotianae pulveris usu recensui: attenuat

nempe hic sumus humores viscidos, & po¬

tenter illos educit, qui tales in corpore no¬stro turbas movent. Affirmatur hoc pluri¬

bus observationibus in Ephem. Germanor.,inter quas & illa est D. GÜNTHERI (h): la¬

bora¬

(f) Tractat. de Viribus Medicament. pag. 130.

(g) Lib. cit. pag. 128. (h) Ephem. Germanor.

Dec. II. ann. VII. pag. 373.

33

borabat quis fluxu oculorum; post generales eva¬

cuationes per fistulam tabaci fumum interdum ad¬

mittebat cum restitutione. Id ipsum asserit SA¬

MUEL LEDELIUS (i), dum scribit: Matro¬

na perferebat dolores dentium acerbissimos; mer¬catores foriuito ipsam invisentes medicante fistu¬la tabaci fumum excitant sat densum: illa ex¬

inde turbulenta facta petit lectum, & cum so¬nno omnes dolores superat. Probatur exinde

narcotica vis hujus fumi. Addit ulterius

praefatus vir: Non nemo libenter assidet tabaco¬bibulis hanc ob causam, ut fumus inde excita¬

tus caput ejus defluxionibus obnoxium ambiendo

calefaciat, & exsiccet, sibique bene cedere af¬firmat.

At longe maximam huic fumo laudem

tribuunt Clarissimi Viri, quos inter & MA¬

GNUS MAGNI BOERHAAVII COMMENTATOR IL¬

LUSTRISSIMUS L. B. van SWIETEN felicissimae

memoriae (k) illum in ileo, abominando

illo morbo; vulgo Miserere dicto, & herniis

incarceratis extollit, dum ait: Omnium effi¬

cacissimum remedium invenit Sydenhamus, si fu¬

mus nicotianae in anum insufflaretur. Licet

autem Hoffmanius propria experientia de hac re

nihil determinet, affirmat tamen, in equis; adC ul¬

(i) Lib. cit. Dec. II. ann. VII. observ. 48. pag. 92.

(k) Comment. T. III. §. 964.

34

alvum valde adstrictam aperiendam magnam vim

habere, seque novisse homines plebejos, atroci

intestinorum dolore vexatos, fumi nicotianae de¬

glutitione in instanti fuisse liberatos. Monetautem Heisterus, fumum illum tamdiu in anum

inflari debere, donec dejectionis stimulum satis

vehementem aegri percipiant: inprimis autem pro¬

desse, si ex praestantiori nicotiana fumus appli¬cetur. Fatetur autem celeberrimus Vir, se tan¬

tam efficaciam in herniis incarceratis curandis

observasse, ut nunquam scalpello opus habuerit.

Neminem certo latet praedictorum duorum

morborum & periculum, & pertinacia, quareliquis fere omnibus clysmatibus resistunt

ita, ut nulla arte ulvus aperiri possit, nisi.

ut Clariss. HEISTERUS (l) innuit, ad hunc

fumum, utpote clysma fortissimum, confu¬

giatur; addit praefatus Author, se in her¬nia incarcerata communis nicotianae fumum

inutilem observasse, contra fumum ex Ca¬

naster mox anum reseravisse. In eodem ejus¬

dem Viri libro de cura bubonocelis sequen¬

tia quoque occurrunt (m): Wollte dieEinbringung (repositio) auf diese Ma¬

nier noch nicht angehen, soll man ein

Tabackklystier geben, movon verschie¬

dene

(l) Chirurgie 955. Seite. (m) Lib. cit. 726.Seite.

35

dene, als auch ein Mann, der schon 3.

Tage gelegen, stinkende Excrementa von

sich gegeben, und schon sehr matt fuͤr

verlohren gehalten gewesen: bey wel¬chem andere Klystiere nichts vermocht

haben. His assentit etiam Magnif. Prof.GERSTNERUS, dum Iustitutionum Boerh. Tex¬tum 732. de tympanite intestinali, & Textum

816. de ileo explieat; docet enim, in ileo,

& tympanite intestinali clysma ex fumo ni¬

cotianae efficacissimum esse, ubi clysmatibusetiam fortissimis, ut colocynthiacis, alvusaut non soluta, aut pertinacius dein occlu¬

sa fuerit; imo juxta Clariss. Practicos in in¬

flammatione praesente, aut proxime metuen¬

da, praemissis antiphlogisticis, ac V. Se etiam

repetita, ubi necesse visum fuerit, tuto, ac

bono cum successu adhiberi posse, cum fu¬

mus hic praeter virtutem stimulantem, etiam

anodinam, & roborantem habeat; sed mo¬

net simul clarissimus Vir, ne nimis fortis

nicotiana adhibeatur.

Sed interrogabit forte quis, quo in¬strumento fumus hic in anum insufflari pos¬

sit? dico, varia, eaque aptissima a doctissi¬

mis Viris excogitata fuisse; asservatur tale,

quod praestantissimum inter reliqua merito

vocari potest, a celeberr. Professore Mathe¬seos P. WEINHART in Universitatis nostra

C 2 aula

36

aula experimentali; & olim jam Magnif. Prof.de HAEN (n) talia instrumenta sequentibus

descripsit: Jam bina possidemus instrumenta,

quorum alterum follis fabrilis formam habeat,alterum communis ad clijsma syphonis. Hoc ul¬

timum praestantissimum est, quod ILLUSTRISSI¬

MUS PRAESES, cum optimo Physico, aptoque adomnia Mechanico, R. Abbate MASSIE, excogi¬tavit. Utrumque suppeditat uno momento co¬

piam fumi incredibilem, eundemque vi ingentiin intestina projicit, &c.

Verum haec nondum omnia sunt, quae

in laudem hujus fumi adduci merentur;

FRID. CARTHEUSER (o) laudat moderatum fu¬

mi usum ad regularem, liberamque alvinamexcretionem servandam, si, qui eidem as¬

suefacti sunt, illum matutinis horis sugant.

Nec minus hujus fumi mentionem facit IL¬

LUSTRIS, ac MAGNIFICUS PROFESSOR meus

de MENGHIN (qui vitam post DEUM mihi

unice servavit, dum contagio epidemiae,hoc anno Oeniponti grassatae, afflatus, tu¬

mulo jam proximus fueram, pro quo, reli¬

quisque innumeris in me collatis beneficiisaeternum gratum me fore spondeo) hisce

ver¬

(n) Rat. Medendi ann. 1757. pag. 151. (o) Fun¬dament. Mater. Med. T. I. sect. XI. pag. 656.

37

verbis (p); quamvis sternutatoria, utpote vio¬

lentiora medicamenta non nisi caute, & frustra

adhibitis mitioribus, in usum trahenda esse cen¬

seat ad intimam expurgandam aurem VIR CE¬EBERRIMUS, qui multo convenientiora putat

masticatoria, aliosque idoneos liquores, si labiis,

naribusque compressis eos illuc (in tubam scili¬

cet Eustachianam) adigamus, & praeprimisfumum, si per eam sistulam, qua nicotianae her¬

hae fumus solet, in os proliciatur, ex ore autem

in aurem ad eundem modum compellatur, cum

constet RIVINO teste, suffimigium naribus dun¬taxat, & ore exceptum undecim vermes ex aure

abegisse; quanto jam magis illuc perventurum

credemus fumum medicamentorum, si ea, qua

diximus, ratione urgeatur? Caeterum homines

a peste immunes servari ope hujus fumi

SCHROEDERUS (q) confirmat; at longe mira¬bilior est hujus viri observatio, circa quam

sic ait: Ich kenne eine Person, die, in¬dem sie sich des Abends mit Taback ge¬raͤuchert, sich vor dem naͤchtlichen Har¬

nen (lectimingium) dadurch befreyet.Felices ex hoc observato famulae, quibus

lectos sternendi labor incumbit! VUECKE¬RUS

C 3

(p) Adsertion. ex univers. Physiolog. CLIX.(q) Der Medicin-Chymischen Apotheken 4tes

Buch. 1. Classe 994. Seite.

38

RUS (r) in suffocationibus uteri, folia probe

calefacta, & umbilico, uterique regioni im¬

posita, praesens adferre remedium: quod si

(ut interdum fit) animi deliquium subse¬

quatur, fumum illarum naribus objici de¬bere, & inde illico eas liberari: hocque re¬

medium indieis mulieribus adeo vulgare es¬

se, ut ea de caussa tabaci folia diligenter

adservent, & magni faciant, reliquit; &

paullo post infert, Indos, oneribus feren¬dis, aut aliis laboribus defatigatos, tabaci

fumum haurire, & illico, quasi mente alie¬

natos, corruere: excitatos vero, refocilla¬

tos se eo somno, & vires recuperatas sen¬

tire; & interdum asthmaticis fumum ore ex¬

ceptum opitulari: sed necessarias, si mora

ferri possit, evacuationes praecedere debere.

Miror, ulteriora Recentiorum tentamina

circa hanc plantam deesse, licet heroicam

nicotianae vim in antiquiorum Medicorum

scriptis toties videre sit, uti ulterius pa¬tebit.

MASTICATIO NICOTIANAE, nempe folio¬rum ejus exsiccatorum, vel eorum in funes

contortorum, licet longe deterior, & nau¬

seosa magis sit, quam fumisuctio, multis

tamen in locis, uti in quibusdam nostrae

Ty¬

(r) Lib. & loc. saepius cit.

39

Tyroleos vallibus, v. g. Dux, & Ziller¬

thal &c., inter rusticos valde communis est;hi funes illos nicotianae nigerrimos, acres,

semiputridos masticant, succum, qui non¬nunquam per utrumque oris angulum (quod

visu satis nauseosum est) protuberat, de¬

glutiunt, folia exsucea exspuunt, ea rursusexsiceant, siccata fumant, &, si fides com¬

muni traditioni haberi potest, cineres pul¬

veris nicoctianae loco naribus attrahunt: has

quoque spurcismas delicias omnibus fercu¬lis praeferunt. Sed hunc masticandi modum

nullo modo laudare possum: illam tantum¬

modo masticationem paucis attingam, quae

ad abundantes in corpore nostro humores

extrahendos a multis suadetur. Quales ve¬

ro morbi medicamentis masticatoriis profli¬gentur, CI. de GORTER (s) paucis definit

dum sic loquitur: Tandem ad hunc titulum

referuntur Masticatoria, qua inter masticandum

mucum, & salinam copiosius proliciunt, quorum

tunc usus non multum differt a nasalibus, & ster¬nutatoriis; sed ad segniorem salivationem exci¬

tandam, odontalgiam curandam potentiora sunt,

&c. Quod autem ad haec masticatoria nico¬

tiana pertineat, id FRID. CARTHEUSERI (t)C 4

ver¬

(s) Medicin. Compend. P. II. pag. 145. (t) Fun

dament. Mat. Medic. T. I. sect. XI. pag. 656.

40

verba testantur: manducata Nicotianae folia, quae

sola ad usum expetuntur, copiosam salivam eglandulis eliciunt, &c. In illis igitur fere

omnibus morbis nicotianae masticatio utilis

est, in quibus illius pulvis, & fumus con¬

venit.Verum hic jam difficilis oritur quaestio

circa nicotianae masticationem; quam anti¬

quiores, & recentiores aliqui equtra famemita commendarunt: utrum nempe immediate

aliquid specifici habeat, quo stomachi latra¬

tum sedare possit, an mediate tantum fa¬

mis sensum supprimat? Audiendae ergo sunt

observationes pro rei hujus defensione: sed

monendum prius, hanc famis sedandae vim

ipsi quoque fumisuctioni aequali prorsus mo¬

do tribui. BERNARD. RAMAZZINI (u) ob¬

servavit, nicotianae fumum, per tubulumexsuctum, appetentiam obruere, ita, ut

longum iter illius usu possit confici sine fa¬

mis molestiis: sic Guiliel. Pisonem in peregri¬

natione per loca deferta, tali masticationeusum, neo lassitudinem, nec famem sensisse.

VUECKERUS (w) modum, quo Indi nicotia¬nam pro fame, & siti in itineribus fallenda

praeparant, describit, ejusque rationem se¬cun¬

(u) In Tractat, de morb. Artificum. pag. 538. (w)Lib. & loc. cit.

41

cundum Physiologiam antiquam hisce ver¬

bis assignat: Usus est etiam tabaci apud Indos

famis, sitisque sedandae gratia hoc modo. Con¬

chylia quaedam cochlearum fluviatilium urunt, de¬

inde atterunt calcis modo: hujus, & foliorum

tabaci aquas partes sumunt, manduntque, do¬nec ex utrisque massa quaedam fiat, quam inpilulas piso majores confingunt, atque in um¬bra siccant, & in usum reponunt. Facturi iter

per loca deserta, ubi neque cibum, neque potuminventuros se putant, eas pilulas secum deferunt,

ex iis unam inter labrum inferias, & dentes

reponentes, ejus liquorem assidue sorbent: ea ab¬

sumpta, aliam reponunt, atque ita aliam, do¬nec peregrinationem absolvant, triduanam in¬

terdum, aut quatriduanam: atque ea ratione

tota eo tempore neque famen sibi molestam esse,neque sitim asserunt: cujus caussam esse puto,

quod sorbentes assiduo pilulas illas, etiam humo¬res pituitosos e cerebro eliciunt, qui deglutiti,

& in ventriculum demissi, naturalem ejus calo¬

rem humectant, sed ab eodem tandem absumun¬

tur aliorum ciborum defectu: ut in multis ani¬

malibus observare licet, quae tota hyeme in suis

latibulis se continent sine alicujus alimenti copia,quia calor naturalis occupatus est in pinguedine

absumenda, quam aestatis tempore collegerunt.

Si data a Cel. Viro observati hujus ratio fir¬

mo staret pede, nullum adeo grave maluminde

42

inde timendum, imo pro publica utilitate

divulgandum esset: quantum enim in iter

facientes, aut in populos annonae caritate

vexatos, praesertim vero in exercitus, ab

hoste circumventos, & in urbes obsessas,

aut aquis, aut alimentis carentes, commo¬

dum redundaret!

Verum cum hodierna Physiologia ori¬ginem famis longe aliter proponat, facilemala inde secutura perspicere licet. Sic

imprimis oriretur indigestio, cum teste ILL.

ac MAGNIF. PRNFESS. de MENGHIN (x) saliva

digestionem perficiat, refectionem momentaneam

causet, quatenus attenuatas subtiliores alimen¬

torum partes iusalutatis vasis lacteis sanguini

tradit; haec vero saliva masticatione, & fu¬

mo nicotianae potenter imminuatus, quod

praefatus Vir affirmat: hinc sanitatem suam

labefactant, qui ex nicotianae abusu magnam sa¬

livae copiam quotidie perdunt. Majora adhuc

mala recenset Clariss. CARTHEUSER (y), fu¬

mum nempe sensim cum liquore salivali ad

ventriculum, & sanguinem delatum, appe¬titus, & digestionis vitia augere, sangui¬

nem exagitare, cerebro, ac nervis imbeci¬

litatem inferre, & successive totius corpo¬

ris

(x) Adsert. ex univers. Physiolog. XXVIII. (y)Lib. & loc. cit.

43

ris marasmum, vel pulmonum exulceratio¬

nem, aut aliam periculosam labem adduce¬

re. Imminutis igitur per masticationem,aut fumum nicotianae humoribus ad exci¬

tandam famem, & digestionem perficien¬

dam necessariis sopitur aliquo modo sensus

famis, non vero, ut jam olim HELMONTIUS

docuit, nicotiana famem sedat, quasi satisfa¬

ceret defectui, sed in quantum sensum defectûstollit, & functionum exercitia; & ex ipsa ho¬

rum humorum nimia imminutione praedicta

mala originem trahunt, quae, quomodo ori¬

antur, non quidem ex hodiernae Physiolo¬

giae principiis, non inepte tamen explica¬

vit Clar. HÜENERWOLF (z), si ergo, inquit,reliquae alimentorum, & salivae continuo deglu¬

titae particulae plus fermentatae, halitu subaci¬do, gratoque sinistrum ventriculi orificium blan¬

de afficiunt, famemque excitant; salivae vero

plus a ciniflonibus tabacariis exspuitur, quam

par est, ejusque loco frigidus in ventrem descen¬

dit potus: quis inde non advertit, humore fer¬

mentali deficiente, roboreque nervorum a sexto

pari diminuto ventriculum languescere sensim,

& perire famem? Sic quoque saepius lauda¬tus

(z) Ephem. Germ. Decur. II. ann. IX. observ. 104.pag. 174.

44

tus ZINCKIUS (1) illos vituperat, qui post

mensam fumum sugunt, ea suffultus ratio¬

ne, quod Digestio, necessariis humoribusorbata, vitietur. Ex dictis ergo argumen¬

tis, & observatis deduco, talem mastica¬

tionis, & fumi usum famis antidotum qui¬

dem dici posse, quatenus sensum illius tol¬

sit, nullo tamen modo contra famem adhi¬

bendum, aut suadendum esse, cum, si ad

parvum tempus aliquid boni praestiterit, ma¬xima postea mala excitare soleat.

FOLIA NICOTIANAE recentia, & eorum

defectu exsiccata in variis affectibus mira

praestare passim in Auctoribus legitur. VUE¬CKERUS (2) in sequentibus morbis haec fo¬

lia laudat. In cephalaea, & hemiorania,a caussa frigida orta, praesens sunt reme¬

dium, si calefacta imponuntur. Ventriculo

flatibus laboranti auxilio sunt folia sub cine¬

ribus calefacta, non excussis cineribus ad¬

huc sordida, calidaque saepius imposita: alii

viridia folia manibus, oleo inunctis, con¬

fringunt, & sic imponunt. Ventriculi, lie¬

nis, & hepatis obstructionibus folia, pau¬

xillo aceto intrita, diuque illita, utilia sunt,

quibus deinde folia calefacta, aut lineus

pan¬

(1) Lib. & loc. cit. (2) Lib. & loc. cit.

45

pannus succo foliorum calenti intinctus, su¬

perimponitur: foliorum recentium defectu

pulvis ungento quodam aperiente excipi¬tur, & pars obstructa, aut tumore affecta

diu inungitur. Nephriticis doloribus folia

sub cineribus calefacta, &, quam calide

fieri potest, adposita, magnum adferunt le¬

vamen, idem remedium, quoties opus erit,

repetendo. Articulorum doloribus (modo

humores frigidi sint, vel saltem non ni¬

mium calidi) efficacissime folia calida adhi¬bentur. Tumores oedematosi ab illis feli¬

citer discutiuntur. Perniones sanantur, si

ter, vel quater hujus plantae foliis fricen¬

tur, deinde pedes, & manus aqua calida

cum sale abluantur. Eodem modo venena¬

tis, pestiferisque carbunculis imposita eru¬

stas inducunt, & curationem adferunt, &

ad ictus, morsusque virulentorum anima¬

lium praesens sunt remedium. CAROL. STE¬

PHANUS (3) experientia comprobatum essescribit, nicotianae folia strumis utiliter illini:

utinam hoc assertum pluribus experimentis

fulciretur! sed juvabit ulteriora tentamina

instituere. Celeberr. SCHROEDERUS (4) ni¬cotianae folia extollit in vulneribus recenti¬

bus,

(3) In Praedio rustico gallico lib. 2. cap. 76. (4)Lib. & loc. cit.

46

bus, &, eorum vim travmaticam NICOTI fa¬

mulum primum invenisse, narrat, cum illivulnus digito suo inflictum, orta inflamma¬

tione, talem dolorem excitasset, ut, aliis

medicamentis destitutus, nicotianae folia

desperabundus vulneri imposuerit, a qui¬

bus illud non modo pulcherrime consolida¬

tum, sed citissime etiam sanatum fuerit.

Et profecto ab experientia constat, folia

haec illico sanguinem sistere, vulnera gluti¬nare, citoque sanare. Laudat praefatus Au¬ctor haec folia ulterius ad impetiginem, ca¬

pitis scabiem, ulcera inveterata, gangrae¬

nam, &c. Hoc ipsum annuit Celeberr. CAR¬

THEUSER (5) sequentibus: de reliquo usu ex¬

terno multum addere supervacaneum esse censeo,

adeoque hoc loco saltem dixisse sufficiat, folia

recentia subinde ulceribus, ac vulneribus conso¬

lidandis imponi, & exficcata (folia) pariter

decocta travmatica, & anthelmintica externa in¬

gredi. Simplicissimum hoc, & minime pre¬tiosum, heroicum tamen, medicamentum

numerosiora tentamina, pretiosisque offici¬

narum compositionibus jure ab Hippocrati¬

co, & hodiernae simplicitatis amante Me¬

dico praeferri meretur: non enim ab anti¬

quio¬

(5) Lib. & loc. cit.

47

quioribus Medicis exhibebatur haec planta

cum magna ingredientium serie, ut nico¬tianae vis minus clare elucesceret, sed sim¬plicissime applicatae virtutem Viri fide dig¬

nissimi descriptam nobis reliquerunt.SUCCUS FOLIORUM NICOTIANAE eandemlaudem, quam folia habent, meretur; hinc

in iisdem morbis exhibitus effectum, foliis

prorsus similem, praestat: praesertim veroa dictis Auctoribus extollitur ad dolores

dentium a caussa frigida; nam, dente prius

deterso, aliquo linteo ejus succo delibuto,& pilula ex ejus folio confecta, denti indi¬ta, non modo sopiuntur, sed etiam corru¬

ptio, ne serpat ulterius, prohibetur. La¬tas, & teretes ventris tineas expellit folio¬

rum succus cum saccharo coctus, & depu¬

ratus, pauca quantitate sumptus: umbilico

tamen etiam imponendum folium tritum,& alvus clysmate eluenda est. Ulcera ve¬

tera, cancrosa, fistulosa, sinuosa, &c., suc¬

cus instillatus detergit, & curat (6). Ad

gingivarum laxitatem, tumorem, & putre¬dinem scorbuticam succus tabaci cum tinct.

Myrrhae, & Aloes prae omnibus aliis reme¬

diis a CI. MAC-HUG (7) commendatur.Ve¬

(6) Zinck. lib. & loc. cit. (7) Dissertat. inau¬gural. de Scorbuto pag. 49. Viennae 1769. edita.

48

Verum, si forte Medicorum quis ni¬

mia veneni in nicotiana latentis suspicione

agitatus plantam hominibus exhibere non

ausit, ejus vim medicam ad bruta animalia

utiliter transferre poterit: sic enim equo¬rum; boum, vaccarum vulnera, quocum¬

que demum casu inflicta hoc succo consoli¬

dari, eorum frequentia ulcera, persaepevermibus scatentia, mundari, & ad cicatri¬

cem, indorum exemplo (8), perduci, ca¬nes, oves, sues, &c. a scabie, & varii ge¬neris pediculis liberari possent.

EXTRACTUM NICOTIANAE AQUOSUM, silenta coctione in vase amplo, aut juxta

Dispensatorium WIRTENBERGICUM (9) pa¬ratum fuerit; commendatur in tussi pectorali,

& phthisica diuturna mitiganda, & cohibenda,

quod etiam praestare solet, si ejus grana tria,vel quatuor in aqua quadam vinosa soluta, ma¬

ne in lecto propinentur; &, si forte nauseamvomibundam excitaret, mox, post vini calidi

aromatisati, & parum soccharati haustum, ces¬

sabit; in febribus etiam diuturnis, tertianis,& quartanis, nec non ictero, & hidrope magni

effectus est. Ad grana 5, vei 6 exhibitum, per

secessum, & superiora non nunquam purgat.Cel.(8) Vid. Nicol. Monardis simpla Medicam. ex no¬

vo orbe dealtor. Hist. pag. 18. (9) Vid. Phar¬macop. Wirtenberg. pag. 213.

49

Cel. CARTHEUSER, licet internum nicotia¬

nae usum damnet, extractum tamen aquo¬

sum non penitus spernit (10); si extractum

aquosum excipias, inquit, quod paulo mitiorisindolis est, & incidendo, abstergendo, ac leni¬

ter stimulando non contemnendum quandoque au¬xilium in affectibus pectoris pituitosis, aliisque

frigidis, ac refractariis catarrhalibus, haud

raro per potentiora abigendis, attulit. Dosisextracti est a grano j ad iij: forma exhi¬

bendi optima est vel in pilulis, vel in aquaaromatica, v. g. hyssopi, &c. dilutum, vel

cum saccharo in pulverem tritum.

AQUA DESTILLATA NICOTIANAE in asth¬mate feliciter exhibetur, & teste Clariss.

GARCIAS ab HORTO (11) hujus liquore stil¬

latitio, vitreis organis elicito, ad ulcera

antiqua putrida, maligna, gaugraenas, sca¬biem, impetiginem, lichenes, oculorum

nebulas bono cum successu multi utuntur.

Contra febres intermittentes SCHROEDERO

depraedicatur: in hydrope a ZINCKIO.

OLEUM NICOTIANAE abstergit, & mun¬

dificat cancrum exulceratum: sed Clariss.

ZIMMERMANNUS non addit, utrum oleum

D ex

(10) Cartheuser lib. & loc. cit. (11) Aromat. &simplicium Indicor. Hist. pag. 19.

50

ex seminibus expressum, aut foliis infusum

applicari debeat; quod oleum destillatumnon intellexerit, ejus venenata indoles,

quam nigerrimo notavit calculo, satis evin¬cit. SCHROEDERUS oleum nicotianae ita prae¬

parat: semina nicotianae per triduum in

aqua macerat, & ex illis oleum expressumcum oleo terebinthinae miscet; quod sic pa¬

ratum in ulceribus, atque vulneribus enixelaudat.

SEMEN NICOTIANAE in paucissimis offi¬

cinis prostat; exprimitur ex illo, uti ex se¬minibus lini, oleum, quod ad lampades in

non nullis locis adhibetur, & oleo lini prae¬

fertur, quia foetidum fumum non exhalat.

CAULES NICOTIANAE combusti dant ci¬

neres ad lotricum saponem conficiendum

summe laudatos, ZINCK.CINERES NICOTIANAE combustae salem

alcalinum fixum largiuntur, cujus praepara¬

tio inutilis est, quod communem cum re¬

liquis salibus alcalinis fixis, minus pretio¬

sis, virtutem habeat. Ipsos vero cineres

utiliter in ulcera inspergi, KRAEUTERMANN

(12); causticos, & contra scabiem esse,ZIMMERMANNUS; tineam capitis sanari, pe¬

diculos abigi, si capiti aqua prius ablutoci¬

(12) Chymie. 206. Seite.

51

cineres inspergantur; & dentes, his cine¬ribus fricuti, pulcherrime mundari, gingi¬

vas ulcerosas abstergi, & scorbuticas firma¬

ri, ZINCKIUS notat; & paulo inferius, salnicotianae (an sal essentiale, an lixiviosum

putet, ignoro) alvum ducere, febres in¬termittentes tollere, calculum educere,

vermes, & omnes humores peccantes exabdomine abigere, addit.

RADIX NICOTIANAE ab officinis non re¬

cipitur, nec ullus ejus usus cognitus est.

SYRUPUS NICOTIANAE in catarrho per¬

tinaci, & ad ejiciendos putridos pectorishumores, pauca quantitate, adhibetur; &si juxta dispensatorium Wirtenbergicum (13)

praeparetur, ad asthmaticos affectus, ubi pul¬mones pituita crassa, ac viscosa infarcti, tussim

humidam, ubi expectoratio difficulter succedit,commendatur. Cerebrum a catarrhis, & flu¬

xionibus serosis, & frigidis liberare, imo epile¬psiam tollere perhibent; praeter quod pectus miri¬fice per superiora evacuet, per inferiora etiam po¬tenter educit. Pectorali scopo, modica quantitate,quae vomitum excitare nequeat, sed potius resolven¬do, & anodino effectu juvet, syrupus hic exhi¬

beri debet; quod si vero vomitus vel nausea excite¬

tur,D 2

(13) Pharmacop. Wirtemberg. pag. 316.

52

tur, hausto vino calido aromatisato mox con¬

quiescet. Dosis drachma una ad duas, tres,vel quatuor.

TINCTURA FOLIORUM NICOTIANAE eme¬

tica a Magno BOERHAAVIO (14) pronuncia¬

tur, ejusque praeparationem ita praescribit:

ex foliis, scilicet nicotianae vulgaris, paulum

exsiccatis, ope spiritus vini rectificati educitur

tinctura, quae ad unc. j. data statim vomitum

excitat, si aqua diluatur, tum pro lubitu sisti

potest ejus operatio, in consuetis masticatoribustale eis nihil efficit. Emetica haec M. BOER¬

HAAVII tinctura attentionem Medicorum me¬

reri puto, cum pro lubitu sisti possit, quod

quandoque adeo necessarium esset, non ta¬men semper fieri potest. Praeterea contra

epilepsiam certum, & efficacem esse cir¬cumspectum, & moderatissimum usum essen¬

tiae nicotianae in parca, attamen aegro pro¬

portionata, dosi, singulis vesperis ante som¬num paucos dies continuata, monet celeberr.

CRAMERUS (15). Quid! si vis ejus narco¬

tica singulare quid habere dicatur, per quodcommunis sensorii morbosa conditio mutari

possit; videtur hoc concedi posse, quodnico¬

(14) In Tractat. de Virib. Medicament. pag. 207.

(15) Confer. Tentam. Botan. Nro. 65. pag. 21.

53

nicotiana in nervos magnas vires exereresemper deprehendatur.

DECOCTUM NICOTIANAE ad tineam, &alia vitia cutanea non spernendum reme¬

dium est.

SPECIES TABACI pro fumo, seu pro pi¬pa CAMERARII, & officinales ad dentium do¬lores, & defluxiones rheumaticas accensae

e fistula hauriuntur.

UNGUENTUM de NICOTIANA habetur in

Dispens. Norimb. Author LAUR. JOUBERTUS

miram huic unguento in scrophulis dissipan¬

dis vim adscribit; laudatur etiam ad ulce¬

ra, ad morphaeam, & tineam capitis, cu¬tim a scabie sanat.

Plura longe superessent de nicotianae

Viribus disserenda: nam plurima tum anti¬

quorum, tum recentiorum Medicorum prae¬

parata ingreditur, & permultis adhuc in

morbis a me non adductis, simpliciter ad¬hibenda, suadetur; sed sufficere haec bre¬

viter de recto nicotianae usu dicta puto,

dummodo ex iis Lector Medicus illa, quaebona, seligat, quae minus probata videntur,

rejiciat, ita tamen, ut memor sit, haec a Ty¬

rone, qui Authorum tricas nec dijudicare

vult, nec potest, scripta esse.Quidquid demum sit, non omnia bo¬

na, quae nicotiana praestat, spernenda essecre¬D 3

54

credo; interim tamen necessario quoquesciendum esse judico, quanta mala in¬

ducat.

ABUSUS NICOTIANAE.

Abusus (*) in Medicina medicamentis

omnem demit gratiam, idque, si in ullare, certe in nicotiana obvenit vel maxime;

verum non gratiam solummodo aufferri, sedplurima ex hujus abusu damna in corpushumanum redundare, paucis ostendam. Su¬

perius jam indicavi, qua via plurimi homi¬num ad nicotianae abusum, qui ex consue¬

tudine plerumque pululat, rapiantur, illo¬

que velut irretiti detineantur ita, ut eos

mira quadam Tabacomania laborare putares,

a qua ad ultimum usque fati diem non li¬

berantur amplius. Mirabatur tales Taba¬

cophilorum furias CI. HOLLERUS (16), &

exclamat: Nun¬

(16) Clavis Hippocratica part. II. cap. XVI. pag.181.

(*) Per abusum hic intelligitur omnis excessus inusu cujuscunque rei: nam omne, quod est ni¬

mium, vertitur in vitium. Apposite ad hanc rem

loquitur HIPPOCRATES sect. II. Aphroism. LI.

Plu¬

55

Nunquam sat potis es nares complere tabaco!

Anne tuus fundo nasus ubique caret?Et profecto hodiernis temporibus eo

deventum est, ut paucissimos numeres, qui

vel pixide, vel fistula tabacaria careant,aut nares, pulveris nicotianae perpetuo fae¬

cibus scatentes, non circumferant, parum

solliciti, quid ex hoc abusu in se mali ac¬

cersituri sint.

Verum enimvero, si dicere licet, quod

res est, quodque testimoniis experientiae

quotidianis corroboratur, fumus, & pulvis

sanitatem eorum, qui alterutro, vel utro¬

que intemperantius utuntur, vario modo

laedit, & siccis inprimis, macilentis, atque

cholericis valdopere nocet. Dum enim na¬res acri, & terrestri hoc pulvere constan¬

ter replentur, aliter sane fieri nequit, quin

ductus glandularum excretorii obstruantur,

& papillae nerveae, seu tunica, quae nares in¬vestit, & nervosa expansio est, nullisve fere in¬

volu¬D 4

Plurimum, & repente vacuare, aut explere, aut

calefacere, aut refrigerare, aut aliter quomodo¬

cunque corpus movere, periculosum. Et omne ni¬

mium naturae inimium est. Qnod vero paulatim

sit, tutum, praesertim ubi quis ab altero ad alterum

progreditur.

56

volucris tegitur (17); nam in nulla corporis

parte vasa sanguifera magis nuda sunt, autnervi minus tecti, quam in hac membrana (18),

sensim destructae, tandem apta odoratus or¬

gana constituere desinant. At haec scri¬

benti mihi opponet forte aliquis, olfactum

hoc pulvere non destrui, sed potius ju¬

vari, & augeri, quod mucum papillas ner¬

veas obsidentem, sicque applicationem par¬

ticularum odoriferarum ad eas impedien¬

tem, incidat, educat, & cerebrum adpercipiendos facilius odores stimulet. Ad

hanc objectionem respondeo, in statu na¬

turali non opus esse, ut aliqua organi fun¬

ctio juvari debeat, cum nullos stimulos na¬

tura, functiones suas optime edocta, re¬

quirat in statu sano; contra si stimuletur,illam plus acturam, ac par est, & hoc ipso

in excessu peccaturam esse, quamprimum

limites sibi positos in functionibus suis ex¬

cedere cogitur. Et quis prudens demum

concedet, quod membranam tympani, aut

retinam in statu naturali semper irritare

liceat, quin mala inde secutura timeat?

Quo ergo jure id in membrana Scheideria¬

na facit, nisi forte statuat, excretionemmuci

(17) Confer. BOERHAAVII Tractat. de Viribus Me¬

dicament. pag. 56. (18) Idem pag. 127.

57

muci narium semper praeternaturalem esse;

peccabitur tamen frequentissima pulverisattractione, ex qua innumera mala pro¬

germinant.

Horum argumentorum veritatem plu¬

rima observata probant, quibus plurimi Viri

doctissimi suffulti in pulveris nicotianae ab¬

usum non immerito fulminant; sic ILL. ac

MAGNIFIC. PROFESS. de MENGHIN, dum de

nicotiana in suis Materiae Medicae collegiis

sermonem e cathedra faceret, ingenue fas¬

sus est, se ex solo nicotianae pulveris abu¬

su sibi vertiginem accersisse, qua toties,

& tam vehementer non sine aliis gravibus

symptomatibus conjunctis vexaretur; ideo¬

que non frustra monuit, ut & nos in pul¬veris hujus usu proprio cauti simus, &

cum illis, qui sanitatem suam nostrae tute¬

lae, & curae commiserint, circumspecte aga¬

mus, ne forte ex nicotianae abusu, in gra¬via mala delapsi, amissam sanitatem nobis

adscribere tentent. Non minus nigro cal¬

culo notat CARTHEUSERUS (19) hujus abu¬

sum, inquiens: ut nihil dicam de laesione cere¬

bri, ventriculi, atque pulmonum, qui postremi

ideo majus detrimentum experiuntur, quoniam

aer sub inspiratione nares penetrans, subtiliores

pul¬D 5(19) Lib. & loc. cit.

58

pulveris moleculas, sensim abreptas, in pulmo¬num ductus transfert, ubi postea tussim, & dy¬spUaam excitare, & telam eorum, ob alias

caussas non nihil pridem labefactatam, ad ulte¬

riorem corruptionem deducere valent. Hujus rei

veritatem evincunt tabacopaei, seu molito¬

res tabaci, quos fere omnes aut emacia¬

tos, aut quodam pulmonum, vel ventriculi

vitio laborantes observamus, quia aërem

pulvisculis circumvolitantibus infectum, hau¬

rire coguntur, qui, quo tenuiores, eoacriores, per os, & nares excepti, tene¬

ram pulmonum, & asperae arteriae tunicam

pungunt, ac exsiccant, & cum saliva de¬glutiti singultum, vomitum, digestionis vi¬

tia, &c. vel salivam copiose prolicientes,maxima damna inferunt.

Caeterum nimia muci excretio, quae

nicotianae pulvere promovetur, partes denu¬

dat, hinc nimia sensilitas, dolor inflammatio(20) oritur. Quot polypi, exulcerationes,

excoriationes, fissurae narium dolentissimae!

Levia quidem mala haec hucusque enume¬

rata videri possent, ni graviora ex cere¬

bri vicinia timenda essent. Vidit Clariss.LAN¬

(20) FESTI dissert. sistens Prolegom. ad Praxiapag 46.

59

LANZONI (21) civem ferrariensem, qui ex

nimia quantitate pulveris nicotianae assum¬

pta comate somnolento detinebatur ita, utneque ab adstantium domesticorum accla¬

mationibus expergisceretur, ac in cubili se¬

dens stupidus, & immotus maneret; septimo

deinde morbi die apoplexia extinctus est.

Hujus eventus theoria haud difficulter ex

verbis ILL. ac MAGNIF. PROFESS. DE MEN¬

GHIN (22) eruitur, dum similia sere de

odoratus organo explicat: Ex tenera fabrica

nervorum olfactoriorum, ait, fere nudorum ra¬

tio deducitur, cur his ab effluviis odoriferis ir¬

ritatum cerebrum quasi commoveatur, & totum

systema nervosum concutiatur? cur nauseosus

jalappae odor vomitum, & alvi secessum creet?cur, dum pulvis colocynthidis teritur, adstan¬

tes purgentur? cur crocum manibus tractantes

fiant somnolenti, & cur foeminae quaedam solo

ambrae, & moschi odore animo linquantur?

Harum certe phaenomenorum ratio peti debet excommunicatione nervorum olfactoriorum, viciniacerebri, & magna papillarum hujus organi ir¬

ritabilitate: nempe a subtili odora effluvio ve¬hementer commovetur, membrana narium, is

motus

(21) Ephem. Germ. Decur. II. ann. X. obser. CXXXI.pag. 222. (22) Adsert. ex univers. Physiolog.CXLVIII.

60

motus propagatur ad cerebrum, & praecordia,

hinc vomitus, animi deliquia, & alia id ge¬

nus symptomata consequuntur. Hinc non mi¬rum est, ab hoc pulvere, praesertim in non

assuetis, vomitum, lypothimiam, & pluraid genus mala contingere

Illa denique Tabacophilorum ratio pa¬rum probat, qua evincere conantur, san¬

guinem pulcherrime per colum quasi depu¬

rari, dum ejus mucosam, & lentam partem

hic pulvis per membranam Scheiderianam

perpetuo elicit. Sed hi nesciunt fortassis,

humorem, qui per hanc tunicam secerni¬

tur, primum post secretionem factam spis¬sescere, & indurari ob continuum aeris per

has partes sub respiratione transitum, qui

partes fluidiores dissipat (23); nesciunt quo¬

que, hujus humoris excretionem tantumpro parte ad sanguinis a crassioribus, &terrestribus particulis depurationem, pro

parte vero ad nervos fere nudos ab aeris,

& acrium attactu defensionem conferre;huic vero scopo functiones, organo a natu¬

ra impressas, in statu sano, quin stimulisindigeant, satisfacere; concedent tamen

illos, qui in statu naturali continuo pur¬

gan¬

(23) Confer. EBERHARDI Physiol. pag. 177.

61

gantibus medicamentis intestina sollicita¬rent, aut sialagogis glandulas salivales vel¬

licarent perpetuo, brevi emaciatos, & ex¬

succos collapsuros esse, quod utiles, & ne¬

cessarii humores una cum excernendis eva¬

cuarentur? nonne hoc ipsum contingit in

nimia muci narium excretione? nonne er¬

go ii ipsi effectus pessimi exspectandi sunt?

Evincunt insuper majores nostri, qui ante

nicotianae usum, in nostris regionibus co¬

gnitum, vixere, hanc muci narium coa¬ctam excretionem non esse necessariam,

nec quid in statu naturali ad conservandam

valetudinem conferre; nam illi hoc pulvere

destituti, tamen sanissimi longam protraxe¬

re vitam: nec, eos alio errhino in hunc

scopum, nisi forte morbo id expostulante,usos fuisse, constat.

Noxae praedictis vix, aut ne vix quidem

leviores exspectandae sunt ex abusu fumi

nicotianae; eodem enim fere modo in os

agit, quo pulvis in nares.

Fumus particulis calidis, faetidis, em¬pyreumaticis, & terreo-alcalinis acriori¬

bus, sub combustione demum genitis, sca¬

tet, & forti irritatione salivam plus justoelicit, adeoque totum corpus sero, ven¬

tri¬

62

triculum autem, praesertim si paulo ante,

aut post pastum hauriatur, necessario li¬

quido salivali privat; unde sit, ut praesens,vel futura digestio valde minuatur, ac cor¬

rumpatur. Nigredinem praeterea dentibusinducit, eosque saepissime cariosos efficit,

gingivam ad putrefactionem quasi scorbuti¬

cam disponit, membranam oris internam,& papillas nervas successive exsiccat, in¬

sensilesque facit, hinc gustum laedit, glan¬

dulas salivales nonnunquam destruit; tra¬

chaeam, & pulmones exsuceos reddit, flac¬

cidos, debilesque, ac illos quandoque in¬flammat, si cum aëre sumus acrior inspi¬retur; & denique nnimae faetorem (intole¬rabile illud in humano consortio malum)conciliat.

Nicotianae fumum ventriculi praesertimhostem esse, nobilis quidam juvenis exper¬

tus est, qui persuasione sodalium Tabaco¬philorum commotus, fumum ore excipie¬bat uno, alterove tubulo, primumque ni¬hil adversi percipiebat; ideoque atris ejus¬

modi nebulis velatus, & confisus immode¬

rate sugebat, sed tali eventu, ut labefacta¬

to ventriculo omnem abdicaret cibum. Mis¬

sis autem ejusmodi deliciis fumosis, refo¬

cillatis ventriculi humoribus, edendi appe¬

tens

63

tens denuo digerebat cibaria. Alius car¬

dialgia perpetua affligebatur; at missa hac

fumandi consuetudine sanatus est (24).

Epilepsiam a fumo nicotianae foveri,experimenta prostant; Clariss. SCHELLHAME¬

RUS (25) epilepticum in cura habuit, quinimium quantum fumo nicotianae delecta¬

tus, nullo alio modo ab hoc morbo libe¬

rari potuit, nisi isti fumo valediceret: quodsi fecit, sanus erat: quo, si repetit anti¬quam consuetudinem, malo subinde rursustentabatur. Ex his sane apparet, fumo

benedicti hujus occidui orbis doni haud le¬

vem intercedere cum morbo comitiali ne¬

cessitudinem.

Enumerata haec ex abusu fumi nicotia¬

nae mala omnia, longe tamen elatiori gra¬du, producit masticationis foliorum abusus;

nam longe copiosiorem salivam ex glandu¬

lis elicit, ac simul, quando salivalis liquor

acribus tabaci particulis impraegnatus, adventriculum, & intestina descendit, vehe¬

me¬

(24) Vid. Ephem. Germ. Decur. II. ann. IX. pag.

174. (25) Ephem. Germ. Decur. II. ann. VII.pag. 373.

64mentem emesin, atque catharsin cum mul¬

ta nausea excitant, & magnam praeterea

vertiginem, temulentiam, stuporem, imo

soporem producunt. Testatur hoc ipsum

Magnus BOERHAAVIUS (26), dum de anodi¬

nis sequentia scribit: Mala sunt, quae pro¬

ducunt somnum profundissimum, morte plerum¬

que terminandum; si vero excuti contingat, sequi¬tur omnium animi facultatum depravatio; huc

pertinent hyosciami utriusque flores, poma, fo¬lia, radices, & succus, &c. succus nicotianae

copia minima in non assuetis, &c.

Tandem contracta consuetudo vel pul¬verem attrahendi, vel fumum fugendi, veldenique folia masticandi non omni noxacaret, licet ab assuetis non facile fiat passio:

nam inter multa mala, quibus consuetudi¬

narii quoque obnoxii sunt, illud certe ma¬

ximum est, quod ab hac consuetudine vel

nunquam amplius, quamvis velint, vel dif¬

ficulter resiliant; vident quidem, & expe¬riuntur, se ex hujus usu male habere; sed

dum consuetudinem exuere tentant, in gra¬

viora longe mala incidunt: hinc