698

Ñi tìm vieáng moäKarl Marx

NGUYEÃN NAM ÑIEÄNHoïc sinh khoaù 6

Ñaõ töø laâu trong thaâm taâm toâi öôùc ao ñöôïc ñeán thaêm moä KarlMarx, vò laõnh tuï vó ñaïi, ngöôøi thaày cuûa giai caáp voâ saûn toaøn theágiôùi. Khi coøn nhoû, toâi luoân ñöôïc chieâm ngöôõng böùc aûnh cuûaoâng maø boá toâi treo ngay trong phoøng laøm vieäc. Thôøi gian hoïcôû tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, toâi coøn nhôù nhöin nhöõng baøi giaûng cuûa thaày Thích veà lòch söû ñaáu tranh cuûagiai caáp coâng nhaân, veà thieân taøi vaø vai troø cuûa Karl Marx trongcuoäc ñaáu tranh ñoù. Töø nhöõng baøi giaûng cuûa thaày, boïn treûchuùng toâi luoân kính yeâu, ngöôõng moä oâng nhö kính yeâu,ngöôõng moä Leânin, Baùc Hoà. Khi toâi vaøo ñaïi hoïc thì saùch “goáiñaàu giöôøng” chính laø “Tuoåi treû Karl Marx”, “Jenny Marx” vaø“Tình baïn vó ñaïi vaø caûm ñoäng” - nhöõng cuoán saùch keå veà cuoäcñôøi huyeàn thoaïi cuûa Ngöôøi. Coøn nhôù hoài laø sinh vieân, tình côø

Phaàn VII:... BOÁN MÖÔI NAÊM SAU

699

trong moät baøi hoïc tieáng Anh toâi bieát Karl Marx ñöôïc yeân nghætaïi moät nghóa trang ôû Luaân ñoân. Ñoái vôùi laõnh tuï khaùc nhö BaùcHoà hoaëc Leânin, ta caûm thaáy coù gì ñoù thaät gaàn guõi vì ñöôïc nghe,ñoïc nhieàu thoâng tin vôùi nhöõng kyû vaät hieän höõu; coøn Karl Marxsoáng vaø maát ôû Anh - moät nöôùc tö baûn, laïi raát ít thoâng tin veàcuoäc soáng cuûa Ngöôøi, neân theá heä chuùng toâi luoân caûm thaáy KarlMarx nhö moät huyeàn thoaïi. Nhaân chuyeán coâng taùc sang Anh,toâi quyeát taâm ñi tìm vieáng moä Karl Marx.

Ñeán Luaân ñoân, sau khi laøm vieäc, coù ñöôïc ba ngaøy töï do,toâi vaø anh Theå (Giaùm ñoác nhaø maùy in Baùo Nhaân daân) ruûnhau cuøng ñi tìm moä Karl Marx. Hai anh em ñeán Ñaïi söùquaùn Vieät Nam hoûi thoâng tin thì caùn boä ôû ñaây toû ra ngaïcnhieân veà yù ñònh naøy. Theo chæ daãn, chuùng toâi thueâ taxi ñeánmoät nghóa trang lôùn ôû Luaân-ñoân, nhöng kieám maõi khoângthaáy, ñaønh tìm gaëp Ban quaûn trang. Phuï traùch quaûn trang laømoät phuï nöõ lòch söï vaø nhieät tình, baø thoâng baùo Karl Marxkhoâng ñöôïc choân ôû nghóa trang naøy. Nhìn aùnh maét thaát voïngcuûa chuùng toâi, baø leân ngay maïng doø tìm danh saùch, xem caùcnhaân vaät noåi tieáng ñöôïc choân caát ôû ñaâu. Cuoái cuøng, baø chobieát teân nghóa trang vaø ñòa chæ nôi an taùng Karl Marx. Moätngaøy hieám hoi vaø quyù baùu troâi qua, chuùng toâi chæ coù trong taynhöõng thoâng tin ngaén nguûi nhö vaäy.

Hoâm sau, chuùng toâi vaãn quyeát leân ñöôøng. Mua moät boù hoañeán vieáng Ngöôøi, khi traû tieàn, toâi noùi vui: “Hoâm qua, ta queânkhoâng mang hoa thaêm Cuï, chaéc Cuï giaän khoâng cho gaëp maët!”.OÂm boù hoa moät caùch trang troïng, chuùng toâi ra ñöùng ñoùn taxi.ÔÛ Luaân-ñoân ñoùn taxi chaïy ngang ñöôøng laø moät vieäc cöïc kyøkhoù. Sau ñuùng hai tieáng ñoàng hoà, vaãy moûi caû tay maø chaúngtheå döøng ñöôïc moät chieác taxi chaïy khoâng, chuùng toâi ñaønhquay veà khaùch saïn. Chaúng bieát coù phaûi Luaân-ñoân ít haõng taxihay sao maø kieám moät caùi khoù nhö thueâ maùy bay! Cuoái cuøng,

700

tieáp taân cuõng goïi ñöôïc moätanh chaïy “xe duø” quen.Vaäy laø coù xe ñeå ñi nhöngvôùi giaù caét coå - 70 baûngAnh (tính ra tieàn Vieätkhoaûng trieäu röôõi)!

Xe ñöa chuùng toâi ñeánnghóa trang Highgate ôûngoaïi oâ Luaân Ñoân. Coâ gaùicoi nghóa trang coù maùi toùcvaøng, xinh xaén, ra môû coångvaø chæ loái cho chuùng toâi.Nghóa trang Highgate naèmtrong moät caùnh röøng roänglôùn, aâm u, quaïnh hiu. Döôùinhöõng taùn caây raäm raïp laønhöõng bia moä naèm saùt maëtñaát. Khoâng khí laønh laïnhcuûa ñaát nöôùc söông muøcaøng laøm cho nghóa trang

theâm hiu quaïnh. Meøo hoang vaø soùc nhieàu voâ keå, chuùng toâi ñiñeán ñaâu laø chuùng raøo raøo chaïy theo, chaéc laø boïn naøy ñoùi vaøñaõ quen coù ngöôøi ñeán laø seõ coù thöùc aên cho chuùng. Coøn cuïMarx coù leõ caûm ñoäng tröôùc söï chaân tình cuûa caùc chaùu, neân chæmoät luùc laø chuùng toâi ñaõ tìm thaáy phaàn moä cuûa Ngöôøi.

Moä phaàn gia ñình Karl Marx naèm goïn trong moät khuoânvieân roäng chöøng taùm meùt vuoâng, ñöôïc bao quanh baèng moäthaøng raøo saét cao 40cm. Moä cuûa Ngöôøi chæ vôùi moät phieán ñaùgiaûn dò, beân caïnh laø bia moä cuûa baø Jenny vaø caùc con. Phía saulaø moät beä ñaù cao 2m coù gaén töôïng baùn thaân vôùi vaàng traùn cao,thoâng minh, boä raâu quai noùn raäm, Ngöôøi nhìn thaúng veà phía

Taùc giaû beân moä Karl Marx.

701

tröôùc. Maët beä ñaù gaén doøng chöõ “Coâng nhaân caùc nöôùc haõyñoaøn keát laïi!”. (Maø ngaøy xöa ta quen ñoïc laø “Voâ saûn toaøn theágiôùi lieân hieäp laïi!”). Phaàn moä giaûn dò quaù, thaät töông phaûn vôùitaàm voùc vó ñaïi cuûa Ngöôøi, laøm traøo daâng trong toâi moät caûm xuùcmaïnh meõ. “Chao oâi! Luùc naøy sao maø ta ñöôïc gaàn Ngöôøi ñeántheá! Ñaõ hôn nöûa theá kyû, Karl Marx nhö moät vò thaùnh trong taâmtöôûng cuûa chính ta!”. Boù hoa lay-ôn ñoû röïc choùi chang, khi ñaëtbeân moä Karl Marx döôøng nhö noù ñoû hôn, döôøng nhö ñang öùamaùu! Ngöôøi ñaõ soáng vaø coáng hieán caû cuoäc ñôøi cho lyù töôûngCoäng saûn, nhöng Ngöôøi khoâng ñöôïc höôûng haïnh phuùc ñoùnnhaän vinh quang chieán thaéng. “Haïnh phuùc laø ñaáu tranh” - ñoùlaø trieát lí soáng cuûa Ngöôøi. Ngöôøi suoát ñôøi soáng theo phöôngchaâm aáy, luoân ñaáu tranh cho haïnh phuùc cuûa nhaân loaïi. Ñeánkhi nhaém maét, Ngöôøi vaãn soáng trong thieáu thoán, khoå haïnh vaøñau ñôùn trong beänh taät. Nhöng tö töôûng vó ñaïi cuûa Ngöôøi ñaõthöùc tænh haøng trieäu trieäu coâng nhaân vaø nhöõng ngöôøi caàn laotreân toaøn theá giôùi, nhieàu ñaát nöôùc ñaõ ñi theo con ñöôøng maøNgöôøi khai saùng.

Ñöùng tröôùc moä Karl Marx, chuùng toâi laëng ñi trong nieàm xuùccaûm voâ bieân, queân caû thôøi gian, queân caû khoâng gian...

Luaân Ñoân thaùng 5-2000.Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 5-2004

N.N.Ñ

702

Lính Troãi vôùiÑaïi töôùng Boä tröôûng

NGUYEÃN TAÊNG LÖÏC *Hoïc sinh khoùa 5

Heø naêm 1995, thaùng 8. Môùi ñaàu giôø saùng maø coâng vieäc taïiKhoa Hoài söùc caáp cöùu Vieän quaân y 175 ñaõ raát baän roän. Hoä lyù,baùc só, ngöôøi ra keû vaøo taáp naäp. Baùc só Buøi Maïnh Haø ñangchaêm chuù ñoïc giaáy môøi hoïp maët môùi nhaän ñöôïc. Coâ Kyø, meïthöôïng taù Vaên Tieán Trình, maáy hoâm nay vaát vaû vaøo thaêm nomanh, cuõng vöøa böôùc vaøo phoøng tröïc. Coâ noùi vôùi baùc só Haø,gioïng buoàn raàu :

- Anh vaãn hoân meâ saâu chaùu aï.- Vaâng, tuïi chaùu ñang theo doõi xem coù phaûi laø vieâm naõo

virus khoâng.- Chaùu coù giaáy gì theá?- Daï, giaáy môøi hoïp maët lính Troãi cuûa Vieän.- Cho coâ chuù tham gia vôùi vì coâ coù hai ñöùa laø hoïc sinh nhaø

tröôøng maø.

* Ñaïi taù, baùc só, Chuû nhieäm khoa Huyeát hoïc Beänh vieän Trung öông quaân ñoäi 175.

703

- Chaùu sôï coâ ñang baän vì anh Trình, maø coâ phaûi hoûi yù kieánanh Bình cô.

Ngay sau ñoù, Maïnh Haø daãn coâ ñeán gaëp Traàn Bình. Bình aùingaïi:

- Bieát coâ chuù vaøo ñaây, nhöng anh Trình ñang oám naëng quaù.Chuùng chaùu ngaïi…

- Ngaïi gì chaùu – coâ traû lôøi – Anh Trình ñaõ coù anh em tröïcchaêm lo. Hoïp maët thì khoâng phaûi khi naøo cuõng coù dòp vaø cuõngchæ vaøi ba tieáng, coâ chuù muoán gaëp maët ñeå coù lôøi caûm ôn caùcchaùu.

Noùi theá thì sao maø töø choái ñöôïc, Traàn Bình vieát ngay giaáymôøi coâ chuù tôùi döï hoïp maët taïi Caâu laïc boä cuûa Sö ñoaøn Khoângquaân 370, vaøo 9 giôø saùng chuû nhaät.

Anh em Troãi ôû Vieän: Vaên Coâng Phöôùc, Hoà Mai (khoùa 4),Traàn Bình (khoùa 5), Buøi Maïnh Haø, Nguyeãn Höõu Coâng (khoùa7) vaø Phaïm Maïnh Huøng (khoùa 8) ñeán sôùm hôn quy ñònh ñeåchôø ñoùn vò khaùch quyù, phuï huynh cuûa tröôøng. Anh em môøi caûthaày giaùo Phaïm Ñình Troïng vaø baïn Nguyeãn Quang Baéc, ñangcoâng taùc taïi Trung taâm Toaùn-Maùy tính quaân ñoäi, ñeán döï.

Chaû caâu neä laø Ñaïi töôùng Boä tröôûng, coâ chuù ñeán raát ñuùng giôø.Ai cuõng thaät vui khi thaáy coâ chuù môû cöûa böôùc xuoáng xe. Ñaïitöôùng khoaùc treân mình boä quaân phuïc ga-ba-ñin xuaân heø, tieánvaøo, vui veû baét chaët tay töøng ngöôøi. Ñuùng laø moät cöû chæ thaânthieát, khoâng chuùt xa caùch. Khi Traàn Bình giôùi thieäu thaày Troïngvôùi Ñaïi töôùng, oâng hoûi:

- Hình nhö ñoàng chí coâng taùc ôû Baùo Quaân ñoäi?- Baùo caùo Ñaïi töôùng, toâi nguyeân laø giaùo vieân cuûa tröôøng

Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, sau ñoù ñi chieán tröôøng Laøoroài veà Baùo. Toâi ñaõ gaëp Ñaïi töôùng laàn Thuû tröôûng ñi Buoân MeâThuoät, döï leã kiû nieäm 10 naêm Giaûi phoùng Ñaék Laék.

704

Noùi roài thaày Troïng môøi coâ chuù cuøng ngoài vaøo baøn tieäc. Goïilaø “tieäc” cho sang chöù thöïc ra böõa aên ñöôïc chuaån bò bôûi nhöõngmoùn aên daân giaõ mieàn Baéc cheá bieán hôïp khaåu vò. Khoângkhaùch saùo, raát lính, Ñaïi töôùng vui veû ngoài xuoáng. Sau khi thaêmhoûi töøng ngöôøiø, Ñaïi töôùng chuû ñoäng naâng ly:

- Chuùng ta chuùc möøng söï hoäi ngoä vaø chuùc söùc khoûe nhöõnganh boä ñoäi Cuï Hoà hai theá heä!

- Chuùc Thuû tröôûng, chuùc coâ chuù maïnh khoûe! – thaày troø vuiveû chaïm coác vôùi coâ chuù.

Vaên Coâng Phöôùc nhanh nhaåu gaép mieáng thòt gaø cho vaøobaùt Ñaïi töôùng thì oâng ñaõ cöôøi: “Aáy cheát, boä ñoäi aên chung ñuõanhö theá laø maát veä sinh. Ñuùng ra laø phaûi aên ñuõa hai ñaàu ñaáy.Khoûi môøi, lính maø, coù leänh laø aên!”. Anh em cöôøi vui khi ngheñöôïc moät caâu ñuøa dí doûm cuûa Ñaïi töôùng.

Thaày Troïng vaø caùc baïn Troãi ôû Vieän Quaân y 175 tieápÑaïi töôùng Vaên Tieán Duõng taïi Caâu laïc boä Khoâng quaân Taân Sôn Nhaát.

705

OÂng traàm ngaâm: “Bieát thaày troø toå chöùc hoïp maët truyeànthoáng, cho duø gia ñình ñang coù vieäc, vôï choàng toâi cuõng saépxeáp thôøi gian gaëp gôõ ñeå xem con chaùu mình tröôûng thaønh rasao, sau nöõa muoán bieát nguyeän voïng cuûa caùc chaùu. Ñieàu vuimöøng laø caùc chaùu ôû Vieän 175 ñeàu tröôûng thaønh trong nghieäpvuï vaø quaûn lyù, ñeàu coù nhöõng cöông vò nhaát ñònh. Thaáy caùcchaùu tröôûng thaønh môùi thaáy heát ñöôïc thaønh quaû cuûa bao nhieâunaêm theo Ñaûng cuûa chuùng toâi vaø cha meï caùc chaùu. Caùc chaùuñaõ keá tuïc moät caùch chaéc chaén söï nghieäp cuûa cha anh.”

Ñaõ qua tuoåi 80 nhöng oâng vaãn phong ñoä, khoûe maïnhnhanh nheïn vì vaãn luyeän taäp haøng ngaøy. Ñaëc bieät oâng coù trínhôù tuyeät vôøi; vöøa aên, Ñaïi töôùng vöøa hoûi thaêm cha meï töøngñöùa chuùng toâi, maø nhaéc tôùi ñoàng ñoäi naøo, oâng ñeàu keå laïinhöõng kyû nieäm khoù queân cuûa nhöõng naêm thaùng chieán tranh.Baùc só Coâng hoûi oâng:

- Theá baùc coù nhôù nhöõng kyû nieäm lieân quan tôùi tröôøng Troãichuùng chaùu khoâng?

- Kyû nieäm vôùi nhaø tröôøng thì coù nhieàu – oâng noùi - nhöngtoâi nhôù nhaát laø naêm 1966, khi chieán tranh ñaõ chuaån bò vaøo giaiñoaïn aùc lieät, Baùc Hoà ñaõ baøn vôùi Boä Chính trò cho caùc chaùu hoïcsinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi vaø tröôøng Hoïc sinh mieàn Nam ñisô taùn. Hoâm ñoù toâi cuõng coù maët. Baùc baûo: “Duø theá naøo cuõngphaûi baûo toaøn tuyeät ñoái cho löïc löôïng keá caän.” Cuoäc hoïp ñaõquyeát ñònh choïn Queá Laâm - nôi coù duyeân saâu naëng vôùi caùchmaïng Vieät Nam, nôi Baùc ñaõ töøng soáng vaø laøm vieäc ngaøy thamgia Baùt Loä quaân, nôi maø nhöõng naêm 1953-1957 nhaân daânTrung Quoác ñaõ nuoâi naáng hoïc sinh tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam,laøm ñòa ñieåm cho caùc chaùu sang sô taùn. Vôùi tröôøng caùc chaùu,Baïn coøn coù keá hoaïch xaây döïng moät cô sôû môùi, mang ñaëc tínhnhaø tröôøng quaân söï. Sau khi Ñaïi söù Traàn Töû Bình ñaõ baøn baïccuï theå vôùi Ñaûng, Chính phuû Trung Quoác vaø khi ñaõ kí keát Nghò

706

ñònh thö vaø Kyû yeáu vaøo cuoái naêm 1966; ñeán ñaàu naêm 1967,tranh thuû nhöõng ngaøy ngöøng baén thì toå chöùc cho caùc chaùu leânñöôøng.

OÂng coøn keå: “Vieäc toå chöùc cho tröôøng ñi ñaõ laø nhöõng coágaéng lôùn nhöng muøa heø naêm 1968, khi quyeát ñònh cho tröôøngNguyeãn Vaên Troãi trôû veà nöôùc cuõng coù nhieàu yù kieán. Luùc baáygiôø, giaëc Myõ ñaõ buoäc phaûi haïn cheá chieán tranh phaù hoaïi treânmieàn Baéc. Moät soá gia ñình xa con ñaõ laâu neân raát nhôù thöông,chæ muoán ñoùn caùc chaùu veà nhaø. Bieát laøm sao ñöôïc vì ñoù laø tìnhcaûm chính ñaùng cuûa ngöôøi cha, ngöôøi meï, vaû laïi caùc chaùu luùcñoù coøn quaù beù. Toâi coøn nhôù löùa beù nhaát ngaøy aáy môùi vöøa hoïcxong lôùp 5. Chuùng toâi cuõng phaûi baøn baïc vaø thuyeát phuïc caùcoâng boá, baø meï. Vì cho caùc chaùu soáng vaø hoïc taäp taäp trung thìdeã baûo toaøn löïc löôïng, hôn nöõa coù ñieàu kieän reøn luyeän ñeå caùcchaùu hình thaønh baûn lónh cuûa ngöôøi chieán só caùch maïng, coùtheå tieáp tuïc ñaøo taïo thaønh nhöõng só quan kyõ thuaät, só quan chæhuy cho töông lai. Ñaëc bieät, vieäc laøm naøy coøn coù yù nghóa lôùntrong coâng taùc haäu phöông quaân ñoäi, vì noù laøm yeân taâm caùcñoàng chí ñang chieán ñaáu ngoaøi chieán tröôøng. Ngay con trai toâicuõng theo caùc thaày cho ñeán khi toát nghieäp. Chuùng toâi quyeátñònh choïn hai doanh traïi coâng binh ôû Trung Haø vaø Höng Hoùacho nhaø tröôøng ñoùng quaân. Baây giôø nhìn laïi caøng thaáy chuùngta ñaõ coù nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén!”

Thaät khoù coù moät buoåi hoïp maët thöù hai gaàn guõi, thaân thieännhö theá giöõa nhöõng ngöôøi lính - laø con, laø chaùu vôùi vò töôùnglaø Toång tham möu tröôûng suoát hai thôøi kì khaùng chieán choángñeá quoác to, Boä tröôûng Quoác phoøng - laø chuù, laø baùc. Ñaïi töôùngaên uoáng raát töï nhieân, khoâng khaùc gì moät ngöôøi chieán só binhnhì. Thôøi gian cuõng ñaõ daøi, sôï oâng meät, thaày Troïng ñöùng leân:

- Baùo caùo Ñaïi töôùng vaø ñoàng chí Kyø, thay maët cho caùc thaàygiaùo vaø caùc em hoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, xin caûm ôn

707

Thuû tröôûng ñaõ bôùt chuùt thôøi gian cuûa mình, saép xeáp coâng vieäcgia ñình ñeán döï hoïp maët. Ñaïi töôùng ñaõ nhaéc laïi kyû nieäm cuûamoät thôøi vaø coù nhöõng yù kieán quyù baùu ñoùng goùp, ñoäng vieân chothaày troø chuùng toâi. Cuoái cuøng, xin chuùc Ñaïi töôùng vaø gia ñìnhsöùc khoûe, haïnh phuùc. Sau ñaây, thaày troø chuùng toâi xin môøi Thuûtröôûng cuøng chuïp aûnh kyû nieäm.

Vaø hình aûnh nhöõng giaây phuùt quyù baùu ñoù ñaõ ñöôïc ghi laïimaø caùc baïn ñaõ ñöôïc xem trong cuoán saùch naøy. Khi chia tay,Ñaïi töôùng oâm laáy töøng ñöùa chuùng toâi, tay voã voã vaøo löng theåhieän loøng traøn ñaày tin töôûng, hy voïng vaøo theá heä keá caän. Coønchuùng toâi oâm laáy oâng nhö ñöôïc oâm ngöôøi cha cuûa mình. Trongsoá chuùng toâi coù nhöõng ñöùa khoâng bieát hôi aám cuûa ngöôøi chañaõ maáy chuïc naêm nay! Thaät caûm ñoäng! Ñuùng laø moät kyû nieämkhoù queân!

N.T.L

708

Vò Chính uûy coù taâm luoân trong saùng.

709

NGOÂ MINH KÍNH * Hoïc sinh khoùa 4

* Baùc só quaân chuûng Haûi quaân. Laø moät ngöôøi ham hoïc Haùn vaên, taùc giaû ñaõ maøymoø dòch saùch vaø laøm caû nhöõng baøi thô Ñöôøng.

Chính uûy chaân khaû kính.Quang nhaõn quaûng ñaïi taâm.Khoan dung sinh töï taïi.Trí chí tình thaâm thaâm.

Quyønh Chính uûy khaéc nghieâm.Hieàn nhaân chí cöông quyeát.Thaáu tình nhi ñaït lyù.Söû nhaân do lòch duyeät.

Quaùn giaùo vieân nghieâm huaán.Luyeän hoïc sinh thöông ña.Duy duïc nhaân tieán boä.Nhaân nhaân ca laõo gia.

Phieân aâm:

ÖÙc Quyønh Chính uûy

Hieân taïi Coâng dó laõoCaùnh laõo Tuøng caùnh xuaân.Quyønh Coâng sinh thaûn thaûn.Giaûn dò dieäc aân caàn.

Hoïc sinh öùc laõo gia.Duïc Coâng sinh vaïn tueá.Haïnh phuùc bình an khang.Hyû hoan döõ haäu dueä.

Quyønh Chính uûy thaùi höu.Naâm hoïc sinh dó töu.Du du tö Coâng taän.Tueá nguyeät ñình baát löu.

710

Chính uûy thaät ñaùng kính. Maét saùng ngôøi, loøng roäng lôùn.Soáng khoan dung töï taïi. Trí lôùn, tình thaät saâu. Chính uyû Quyønhlaø ngöôøi nghieâm khaéc, hieàn laønh, nhaân haäu, yù chí cöùng raén,thaáu tình maø ñaït lyù, khieán ñöôïc ngöôøi bôûi lòch duyeät. Quaûn lyùgiaùo vieân thì raên daïy nghieâm. Reøn luyeän hoïc sinh thì thöôngyeâu laém. Baùc chæ muoán ngöôøi khaùc tieán boä. Ngöôøi ngöôøi cangôïi Baùc. Baây giôø Baùc ñaõ giaø. Caây Tuøng caøng giaø caøng xuaân.Baùc Quyønh soáng thanh thaûn. Vöøa giaûn dò vöøa aân caàn. Hoïc sinhnhôù Baùc. Muoán Baùc soáng muoân tuoåi, haïnh phuùc, bình yeân,khoûe maïnh, vui veû cuøng con chaùu. Chính uûy Quyønh nghæ höuñaõ laâu. Hoïc sinh cuûa Ngöôøi cuõng nghæ roài. Hoï nhôù Baùc voâcuøng. Naêm thaùng ôi, haõy döøng laïi, ñöøng troâi nöõa!

Dòch yù:

Nhôù Chính uûy Quyønh

711

Nhôù thaày hieäu tröôûngDöông Höng Tuaán

BAN BIEÂN TAÄP

Thaùng 3 naêm 1965, chuùng toâi leân tröôøng Vaên hoaù quaân ñoäiôû Hieäp Hoøa, Haø Baéc. Doanh traïi tröôøng ta ñoùng ôû hai khu vöïcTraïi Hoøe vaø Traïi Côø. Ngaøy ñoù, thaày Buøi Khaéc Quyønh laø Chínhuyû, coøn thaày Nguyeãn Ñieàn laø Hieäu tröôûng, thaày Döông HöngTuaán laø Hieäu phoù. Thaáy caùc thaày chæ huy coù nöôùc da saïmnaéng, boïn treû con ñöùa naøo cuõng sôø sôï. Thôøi gian ñaàu chæ oânvaên hoaù, laøm quen vôùi cuoäc soáng taäp theå “coøi vaø keûng”. Doanhtraïi naèm ngay döôùi ñöôøng bay cuûa maùy bay phaûn löïc Myõ.Thaáy khoâng an toaøn, caùc thaày leân xe ñi tìm ñòa ñieåm môùi. Vaøomoät ñeâm thaùng 8, coù leänh haønh quaân. Thaày, troø quaúng ba-loâ,caëp saùch leân xe taûi quaân söï, chaïy suoát ñeâm. Quaù nöûa ñeâm thìñeán An Myõ. Caùc lôùp laäp töùc haønh quaân sô taùn vaøo caùc baûn saùtchaân nuùi, ôû nhôø nhaø daân.

Cô sôû vaät chaát ban ñaàu khoâng coù gì. Ñöôïc söï uûng hoä cuûañòa phöông, baø con cuøng caùc anh lôùp lôùn leân röøng chaët tre,nöùa veà laøm nhaø ôû, laøm lôùp hoïc ñeå kòp khai giaûng. Thaùng 10naêm aáy, thaày Tuaán thay thaày Ñieàn laøm Hieäu tröôûng. Ngaøy 15thaùng 10, ngay sau leã khai giaûng ôû thaùc Bom Bom, caùc lôùp veà

712

doanh traïi vaøo hoïc tieát ñaàu tieân. Ñeå toå chöùc giaûng daïy, ñieàuhaønh moät nhaø tröôøng noäi truù “baùn phoå thoâng – baùn quaân söï”naêm hoïc ñaàu tieân phaûi keå ñeán söï ñoùng goùp cuûa thaày Tuaán vaøcaùc thaày, coâ giaùo. Sau moät naêm, 100% hoïc sinh khoùa 1 toátnghieäp, veà Ñaïi hoïc quaân söï (trong ñoù coù anh Döông QuoácTuaân, con thaày Tuaán), coøn hoïc sinh caùc khoùa ñeàu leân lôùp.

Nhöng An Myõ khoâng an toaøn. Nhöõng laàn neùm bom Khugang theùp, töø Laøo maùy bay Myõ laùch qua khe nuùi cuûa daõy TamÑaûo, bay veà höôùng Thaùi Nguyeân, nhieàu khi thaáy buïng maùybay saùt saït treân ñaàu. Cuoái naêm 1966, nhaø tröôøng laïi ñöôïc leänhbí maät haønh quaân veà Haø Noäi, roài leân taàu lieân vaän sang TrungQuoác. Toå chöùc haønh quaân cô giôùi cho moät ñôn vò ñaõ laø phöùctaïp, coù nhieàu vieäc phaûi laøm; nay phaûi di chuyeån caû moät tröôøng

Thaày hieäu tröôûng Döông Höng Tuaán nhaän Quyeát taâm thö cuûa hoïc sinhtrong Chieán dòch Quyeát thaéng 2, Queá Laâm, Heø 1967.

713

hoïc môùi thöïc gian nan, vaát vaû. Hôn nöõa luùc döøng chaân ôû HaøNoäi, hoïc sinh ñöôïc veà thaêm gia ñình, sau ñoù môùi taäp trung raga Haøng Coû. Vaäy maø cuoäc haønh quaân hôn nghìn caây soá töø VieätBaéc veà Haø Noäi, roài töø Haø Noäi sang thaønh phoá Queá Laâm (TrungQuoác), ñaõ an toaøn tuyeät ñoái. Coù ñöôïc keát quaû aáy phaûi keå tôùikinh nghieäm maáy chuïc naêm trong quaân nguõ vaø khaû naêng toåchöùc taùc chieán cuûa thaày Quyønh, thaày Tuaán.

Sang ñaát baïn luùc ñaàu taù tuùc ôû tröôøng Trung hoïc soá 1 QueáLaâm, caùc thaày trong Ban giaùm hieäu laïi phaûi laø caùc caùn boä ñoáingoaïi, thöôøng xuyeân quan heä vôùi tröôøng Y Trung, Sôû Ngoaïivuï… Thôøi gian naøy Caùch maïng Vaên hoaù vaøo thôøi kì aùc lieät,ngoân ngöõ thì baát ñoàng laïi gaëp ngay muøa ñoâng giaù laïnh. Toaøntröôøng chöa kòp oån ñònh thì bò dòch vieâm maøng naõo. Caû tröôøngñieâu ñöùng. Hai thaày laïi ñöùng ra toå chöùc chieán dòch ngaên chaën“song caàu truøng”. Ta bò toån thaát: Nguyeãn Vaên Hoaø bò vieâmmaøng naõo quaù naëng, maát taïi Beänh vieän Nhaân daân. Vôùi tìnhcaûm vaø traùch nhieäm cuûa nhöõng ngöôøi thay maët cha meï chaêmsoùc con em ñoàng ñoäi, hai thaày bò daèn vaët caû thaùng trôøi. Nhôøsöï hoã trôï heát loøng cuûa Baïn, söï uûng hoä tích cöïc cuûa thaày, troø maødòch vieâm maøng naõo bò chaën ñöùng. Vöøa qua “dòch” thì laïi xaûyra moät soá vuï loän xoän. Chính uyû Buøi Khaéc Quyønh vaø Hieäutröôûng Döông Höng Tuaán vöøa cöông quyeát vöøa meàm deûo giaûithích cho hoïc sinh, cuøng caùc thaày, coâ duøng caùc bieän phaùp toåchöùc ñeå ñöa toaøn tröôøng vaøo neàn neáp. Naêm hoïc ñaàu tieân treânñaát Baïn ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaéng lôïi. Khoùa 2 toát nghieäp 100%trôû veà Toå quoác saün saøng nhaän nhieäm vuï môùi.

Naêm hoïc thöù ba, nhaø tröôøng chuyeån sang cô sôû môùi: PhongKhaåu vôùi bao thöû thaùch, cam go. “Höôùng veà Toå quoác thaân yeâu”laø khaåu hieäu haønh ñoäng cuûa caùc khoùa. Thaày, troø vaøo giaûngdaïy, hoïc taäp theo neàn neáp chính quy. Khoâng chæ hoïc taäp toát,tröôøng ta luoân ñi ñaàu trong caùc hoaït ñoäng vaên, theå trong ba

714

tröôøng Vieät Nam taïi Queá Laâm. Keát thuùc naêm hoïc 1967-1968,khoùa 3 toát nghieäp leân ñöôøng nhaäp nguõ cuøng khoùa 4 veà huaánluyeän ôû tröôøng Quaân chính quaân khu Taû Ngaïn. Keát quaû huaánluyeän cuûa hai khoùa ñöôïc tröôøng Quaân chính ngôïi khen. Ñeánthaùng 8 naêm 1968, nhaø tröôøng ñöôïc leänh chuyeån veà nöôùc. Laïimoät cuoäc haønh quaân quy moâ lôùn ñöôïc toå chöùc thaønh coâng.

Khi tröôøng ta chaám döùt nhieäm vuï chính trò “Thieáu sinhquaân” thì thaày Hieäu tröôûng Döông Höng Tuaán veà tröôøng Quaânchính quaân khu Taû Ngaïn. Duø xa thaày, chuùng toâi khoâng queâncoâng ôn cuûa thaày. Nhaân dòp chuaån bò xuaát baûn taäp II, gia ñìnhñaõ göûi cho Ban bieân taäp taám aûnh quyù ngaøy tröôøng ta ôû QueáLaâm, thaùng 6 naêm 1967. Trong aûnh, ñaïi dieän hoïc sinh ñanggöûi quyeát taâm thö leân thaày Hieäu tröôûng trong ngaøy khai maïcchieán dòch Quyeát Thaéng II.

Thaày Hieäu tröôûng Döông Höng Tuaán maát ngaøy 27 thaùng 4naêm 1979 taïi Vieän quaân y 108, thoï 56 tuoåi. Xin traân troïng göûibaøi vieát naøy tôùi baïn ñoïc nhö thaép moät neùn nhang töôûng nhôùngöôøi thaày Hieäu tröôûng cuûa chuùng ta!

B.B.T

715

Chuyeän veà thaày Phuù

NHAÂN-DUÕNG-CÖÔØNG thöïc hieän

Thaày Phuù, chính trò vieân ñaïi ñoäi, gaàn guõi vôùi anh em khoùa3 chuùng toâi töø ngaøy môùi leân tröôøng ôû Haø Baéc cho ñeán khi rôøiQueá Laâm veà nöôùc. Chuùng toâi ñaõ coi thaày nhö moät ngöôøi chuù,ngöôøi anh vaø coù nhöõng kyû nieäm khoâng bao giôø queân.

Heø naêm 1966, sau khi keát thuùc naêm hoïc, chuùng toâi ñöôïc veànhaø nghæ heø. Theo quy ñònh, cha meï coâng taùc ôû ñaâu thì seõñaêng kí vôùi cô quan ñeå cho xe leân ñoùn. Caùc chuyeán xe cuûaToång cuïc Chính trò, Toång cuïc Haäu caàn, Boä Toång tham möu,Vaên phoøng Trung öông… ñeàu ñaõ leân ñoùn con em veà theodanh saùch. Vaäy maø khoùa 3 vaãn rôùt laïi ba chuïc baïn. Kieåm laïithì thaáy ña soá laø con em coù cha meï ñang coâng taùc ôû chieántröôøng xa hoaëc cha meï laø lieät só neân khoâng coù ai ñeå ñaêng kíñoùn veà. Thaày Phuù raát thöông ñaõ chæ thò cho nhaø beáp vaøo daânmua thòt boø veà “caûi thieän”. Naêm hoïc ñoù ñaïi ñoäi 8 môùi chuyeåndoanh traïi töø cöûa röøng ra Traïi Böôûi. Ñang chieán tranh neân thöïcphaåm khan hieám, caùc böõa côm coù thòt (coøn goïi laø “aên töôi”)chæ ñeám ñöôïc treân ñaàu ngoùn tay. Boä phaän haäu caàn phaûi chaïyvaïy khaép nôi nhöng trong böõa aên chuû yeáu vaãn laø maêng röøng,

716

rau taøu bay xaøo vôùi nöôùc côm (vì khoâng coù môõ). Böõa naøo coùmieáng thòt quaû laø hieám. Vaäy maø böõa tröa hoâm ñoù, khi xuoángbeáp thaáy caùc ñóa thòt boø kho vaãn coøn nguyeân, khoâng ai theømñoäng baùt ñoäng ñuõa, thaày ñaõ ñoäng vieân: “Caùc em coá aên ñichöù!”. “Buoàn laém thaày aï, nuoát khoâng troâi, duø thòt boø raát ngonï…”.“Thaày hieåu, thaày hieåu…” - thaày Phuù gaät gaät ñaàu.

Hoâm ñoù coù chuyeán xe cuoái cuøng leân ñoùn veùt. Cho tröïc banxuoáng töøng lôùp goïi chuùng toâi leân hoäi tröôøng, thaày thoâng baùo:“Thaày ñaõ ñöùng ra thuyeát phuïc nhaø tröôøng, baùc Quyønh vaø thaàyTuaán ñaõ ñoàng yù cho caùc em veà pheùp theo chuyeán xe cuoáicuøng. Nhöng ñi veà phaûi ñaûm baûo tuyeät ñoái an toaøn, traû pheùpñuùng heïn”. Khoâng theå taû noåi chuùng toâi ñaõ vui ñeán möùc naøo!Caû boïn voã tay hoan hoâ roài chaïy veà laùn, khoaùc ba-loâ leân chaøothaày, sau ñoù thaúng moät maïch ra Goác Ña Hieäu boä, leân xe ra veà.Ñöôøng xaáu, xe laéc nhöng chuùng toâi vaãn raâm ran chuyeän troø vaøthaàm caûm phuïc söï duõng caûm, daùm chòu traùch nhieäm cuûa moätngöôøi thaày.

Tröôùc caùch maïng, thaày voán laø hoïc sinh tröôøng ThaêngLong, coù naêm töøng ñöôïc hoïc thaày Voõ Nguyeân Giaùp. Ngaøy 19thaùng 8 naêm 1945, thaày tham gia khôûi nghóa ôû Vaân Hoäi, TamÑaûo. Vì coù trình ñoä “ñeä nhò” (ngang lôùp 6 baây giôø), thaàyñöôc cöû laøm trinh saùt vieân cho trung ñoaøn 17 roài ñi hoïc quaânchính. Naêm 1949 thaày ñöôïc boå sung veà sö ñoaøn 308 laøm toåtröôûng baûn ñoà. Cho duø ñaát nöôùc ñang coù chieán tranh, thaàyvaø moät coâ baïn hoïc sinh Haø Noäi ñaõ thaàm heïn öôùc… Sauchieán dòch Bieân giôùi, thaày ñöôïc cöû sang Trung Quoác theo hoïckhoùa 6, tröôøng Luïc quaân Vieät Nam roài ôû laïi laøm caùn boäkhung cho khoùa 7 vaø 8. Hoaø bình laäp laïi, khi trôû veà Haø Noäitìm gaëp ngöôøi yeâu thì… coâ ñaõ coù choàng! Vaø… ngöôøi choàngkhoâng phaûi ai xa laï maø chính laø ñoàng ñoäi cuõ. Chuyeän ñôøi eùole! Ngaøy ñoù, bieát tin anh ta veà Thaønh coâng taùc, thaày ñaõ nhôø

717

chuyeån moät böùc thö cho coâ. Khi veà ñeán Haø Noäi, gaëp coâ baïntreû trung, anh ta ñaõ giaáu bieán böùc thö vaø ñau khoå baùo tin:“Phuù ñaõ hy sinh…”. Roài anh ta töø boû nhieäm vuï, “dinh teâ” ôûlaïi. Ít laâu sau, anh xin cöôùi… (Chuyeän naøy khoâng phaûi aithaày cuõng keå. Sau khi nghe thaày taâm söï, chuùng toâi caøngthaân thieát thaày hôn!).

… Töø Queá Laâm trôû veà nöôùc, chuùng toâi ñaõ nhaäp nguõ. Sauñoù, thaày cuõng xin ñi chieán ñaáu. Tröôùc hoâm leân ñöôøng ra maëttraän veà nhaän nhieäm vuï ôû A70 (maët traän phía Nam), thaày coùgheù qua nhaø thaêm toâi vaø nguû laïi moät ñeâm. Hai thaày troø haønhuyeân ñeán taän khuya. Ñeøn ñaõ taét, beán xe Kim Lieân tröôùcnhaø ñaõ im aéng maø toâi coøn thao thöùc. Toâi cöù traên trôû vôùi yùnghó vì sao thaày ñaõ tham gia khaùng chieán choáng Phaùp, naylaïi tieáp tuïc leân ñöôøng ñaùnh Myõ, coøn toâi thì vaãn phaûi maøiñuõng quaàn treân gheá nhaø tröôøng? Öôùc gì hoâm nay toâi ñöôïc ñichieán ñaáu thay cho thaày!

Thaày Phuù (ñöùng ngoaøi cuøng beân phaûi) cuøng hoïc sinh khoùa 3 thaân yeâu,Traïi Böôûi, An Myõ, Ñaïi Töø, thaùng 5-1966.

718

Saùng ra, tröôùc luùc chia tay, toâi naém tay thaày vaø noùi:- Thaày ñi tröôùc, mong thaày maïnh khoeû vaø nguyeân veïn. Hoïc

xong em seõ ñi sau. Bieát ñaâu thaày troø ta laïi ñöôïc chieán ñaáuchung moät chieán haøo.

Nghe vaäy thaày Phuù ñaõ noùi:- Thaày ñi, Nhaân aï. Thaày seõ coá gaéng chieán ñaáu ñeå caùc em

khoâng coøn phaûi ñi ñaùnh giaëc nöõa.Toâi maõi nhìn theo boùng daùng thaày trong boä quaân phuïc ñaõ

baïc maàu vôùi chieác muõ coái coù gaøi nhöõng boâng vaûi duø nguïytrang lung linh trong naéng sôùm, khaåu suùng ngaén beân hoâng vaønhöõng böôùc ñi vöõng chaõi... Thaày troø chia tay thaät giaûn dò,khoâng moät gioït nöôùc maét. Phía tröôùc ñang laø cuoäc chieán tranhaùc lieät vaø laâu daøi. Vaø nhöõng lôøi chia tay aáy vöøa laø lôøi öôùc heïnvöøa laø lôøi theà thieâng lieâng cuûa ngöôøi thaày giaùo - ngöôøi línhtröôùc giôø ra traän.

Thaùng 8-2004N.D.C

719

Tình thaày troøNGUYEÄT MINH thöïc hieän

Moät buoåi sôùm ñaàu heø 1989, thaáy coù ngöôøi goïi coång, toâichaïy ra thì gaëp thaày Boång vaø coâ Ngaàn: “Cheát, coù chuyeän gìmaø thaày coâ ñeán sôùm?”

Coâ rôm rôùm nöôùc maét:- Coâ môùi ôû beân kia veà. Baïn Quang “xeøng” cho ñòa chæ em

vaø daën neáu coù khoù khaên gì thì cöù ñeán gaëp caùc baïn Troãi…Khoå quaù em aï, vì hoaøn caûnh gia ñình neân coâ xin ñi xuaátkhaåu lao ñoäng, laøm ñoäi tröôûng. Nhöng lôùn tuoåi roài khoâng theåxa nhaø, coâ xin veà. Khi xuoáng saân bay Noäi Baøi, coâ bò löøa maátheát. Soá coâ thaät vaát vaû…

- Thoâi, ñeå tuïi em xem coøn caùch naøo gôõ laïi.

Töø traùi qua: thaày Cöø, thaày Boång, coâ Ngaàn, thaày Baéc, coâ Lan vaø thaày Ñoandöï sinh hoaït vôùi khoùa 4 taïi Haø Noäi.

720

Bieát Nhaø nöôùc ñang coù chính saùch ñaõi ngoä caùn boä xuaátkhaåu lao ñoäng; nhôù ngay tôùi Leâ Trung Nghóa, lính Troãi khoùa3, ñang laø Phoù giaùm ñoác Coâng ty Dòch vuï xuaát khaåu chuyeângia, toâi phone ngay cho anh. Nghóa vui veû nhaän lôøi: “Ñaõ laøthaày coâ tröôøng Troãi thì voâ tö”. Chæ maáy ngaøy sau anh baùo toâiñöa thaày coâ xuoáng kho Töông Mai nhaän xe.

Sôùm chuû nhaät, khi phoá xaù coøn vaéng boùng ngöôøi thì “thaàytroø Ñöôøng Taêng” chuùng toâi ñaõ leân ñöôøng. Ñeán nôi ñaõ thaáyñoâng laém roài, nhöng bieát khaùch haøng laø thaày giaùo cuûa seápthì chuùng toâi ñöôïc “chen ngang” vaøo laøm giaáy tôø. Anh emdaãn coâ vaøo kho môû thuøng choïn hai “con” xe ñeïp nhaát. Veùtheát tieàn trong tuùi coøn 3000 “ñoâ”, coâ ñöa caû cho toâi. Toångcoäng hai chieác DD maøu ñoû ôùt chæ heátù 2350 “ñoâ”. Ñaàu nhöõngnaêm 90, khoâng phaûi gia ñình naøo cuõng coù ñöôïc taøi saûn lôùnnhö theá. Luùc thueâ boác thuøng Honda leân xe ba-gaùc, coâ caûmñoäng: “Quyù hoaù quaù, ñi ñeán ñaâu coâ cuõng ñöôïc caùc em hoïcsinh Nguyeãn Vaên Troãi giuùp ñôõ”.

Ñaõ hôn chuïc naêm troâi qua, chöa coù dòp gaëp laïi nhöng ñöôïcbieát thaày coâ ñaõ veà höu vaø ñöôïc phaân ñaát xaây nhaø ôû gaàn ñöôøngTaàu Bay. Coâ Ngaàn vôùi voán lieáng Trung vaên cuûa mình ñanglaøm cho moät Coâng ty thöông maïi cuûa Ñaøi Loan, chuyeân xuaátkhaåu vaøng maõ; nghe noùi thu nhaäp cuõng khaù. Chaùu ñaàu QueáLaâm hieän coâng taùc taïi Boä tö leänh Coâng binh; coøn chaùu Döông(em cuûa Queá Laâm) laøm vieäc taïi Coâng ty Tö vaán thieát keá haøngkhoâng ACC do anh Buøi Vinh (khoùa 3) laøm giaùm ñoác. Cuoäcsoáng cuûa gia ñình thaày coâ ñaõ thay ñoåi, thaät laø möøng!

Vaø coù moät ñieàu lôùn hôn maø caùnh hoïc sinh ñeàu thoáng nhaátlaø, duø ñi ñaâu veà ñaâu “lính Troãi” khoâng bao giôø queân ñöôïccoâng ôn caùc thaày coâ - nhöõng ngöôøi ñaõ goùp phaàn daïy doãchuùng toâi neân ngöôøi!

N.M

721

Coù duyeân vôùi thaàyCoù theå noùi, hieám ai trong tröôøng coù moät quan heä ñaëc bieät

nhö toâi vaø thaày Ñinh Khaéc Tö.

PHAN NAM *Hoïc sinh khoùa 5

HAI NAÊM SAU… Ñaàu naêm 1969, vì ñaõ lôùn tuoåi, toâi ñöôïc ba xin cho veà

“hoïc nhanh” ôû tröôøng Vaên hoùa quaân khu Boán ñeå sôùm keát thuùcchöông trình vaên hoùa vaø thi vaøo Ñaïi hoïc quaân söï. Naêm 1971,toâi veà sö ñoaøn Phoøng khoâng 363, baûo veä vuøng trôøi thaønh phoáCaûng. Töø cuoái naêm 1968, ñeá quoác Myõ phaûi thöïc hieän neùm bomhaïn cheá treân toaøn mieàn Baéc. Ñôn vò phaùo cao xaï cuûa chuùngtoâi ñoùng ôû ngoaïi oâ, nhieäm vuï chuû yeáu laø huaán luyeän vaø saünsaøng chieán ñaáu.

Sau Teát ta, vaøo moät ñeâm cuoái thaùng, coù leõ laø ñeâm 30, ñônvò baùo ñoäng haønh quaân. Ñaõ 10 giôø. Suùng treân vai, ba-loâ khoaùcsau löng, caû ñoaøn quaân laëng leõ ñi trong ñeâm. Tieáng binh khíva chaïm laùch caùch. Trôøi toái nhö böng, buoäc ngöôøi sau phaûibaùm saùt ngöôøi ñi tröôùc. Ñi ñaõ ñöôïc 10km. Trôøi se laïnh nhöngmoà hoâi ñaãm löng aùo. Baàu trôøi khoâng traêng, khoâng sao neân khoùmaø xaùc ñònh ñöôïc ñang ôû ñaâu. Caû ñoaøn quaân rôøi laøng, voøngra caùnh ñoàng roäng roài ñi doïc theo con möông thuyû lôïi. Möôngroäng hôn chuïc meùt. Saùt bôø möông, thaáp thoaùng moät boùng

* Giaùm ñoác Xí nghieäp Cô khí-Cheá taïo maùy, Vieän Cô hoïc öùng duïng TPHCM.

722

ngöôøi, mình khoaùc aùo tôi, ñaàu ñoäi noùn meâ, chaân loäi buøn, ñanggoø löng keùo voù toâm. Bieát caùc chuù boä ñoäi ñang taäp haønh quaân,bí maät quaân söï, neân baùc cuõng chaúng hoûi han. Thôøi chieán maø,ñaâu chaû vaäy! Khi toâi vaø Löôïng ñi ngang qua thì ñuùng luùc baùcvöøa môùi caát moät meû. Nghe tieáng toâm caù nhaûy laùch taùch trongvoù, toâi nhanh mieäng:

- Nhieàu caù khoâng baùc ôi?- Trôøi laïnh vaø toái theá naøy ít caù laém chuù aï.Vöøa nghe ñaùp lôøi, toâi giaät mình vì gioïng noùi quen quaù. Ñaäp

ngay vaøo löng Phaïm Gia Löôïng: “Quay laïi maøy. Coù vieäc!”. Haiñöùa voäi boû haøng quaân chaïy trôû laïi. Dí saùt maët vaøo baùc, toâi hoûi:

- Nghe gioïng baùc quen laém. Coù phaûi… thaày Tö ñaáy khoâng?- Toâi, Tö ñaây. Ai nhö… Phan Nam phaûi khoâng?Theá laø ba thaày troø oâm laáy nhau möøng rôõ. Ruùt thuoác môøi,

thaày laéc ñaàu. Bieát chuùng toâi ñang voäi, thaày chæ keå qua, sau khigiaûi taùn tröôøng, thaày veà Kieán An boác thuoác chöõa beänh vì giañình voán coù ngheà thuoác gia truyeàn. Thaày heïn khi naøo raûnhqua nhaø chôi… Noùi vaäy thoâi, vì chieán tranh, vì nhieäm vuï môùi,ít ngaøy sau, toâi vaø Löôïng ñöôïc Cuïc Caùn boä goïi veà tröôøng Vaênhoùa Laïng Sôn neân khoâng coù dòp naøo gaëp thaày.

HAI MÖÔI NAÊM SAUNaêm 1989, toâi giaûi nguõ, vaøo sinh soáng ôû thaønh phoá Hoà Chí

Minh. Ñöôïc oâng baø giaø chia cho ít ñaát, toâi döïng ñöôïc ngoâinhaø caáp boán ñeå ôû. Phía saùt ñöôøng caùi, toâi coøn “veùt vaùy” ñöôïcmoät maûnh roäng côõ chuïc meùt vuoâng (maø thôøi aáy quaûn lyù ñaátñai khoâng chaët nhö baây giôø). Hai vôï choàng döïng ñöôïc moättuùp leàu laøm quaùn baùn haøng khoâ. Baùn maõi cuõng chaû ñuû chiphí, theá laø quyeát ñònh tìm ngöôøi cho thueâ kieám tieàn hoïc chocaùc chaùu.

723

Moät toái vöøa ñi laøm veà, vôï khoe: “Caùi leàu ngoaøi ngoõ cho thueâñöôïc roài. Moät oâng thaày lang chuyeân trò beänh baèng phöông phaùpnhaân ñieän thueâ ñeå ôû vaø khaùm beänh.” Nghe vaäy cuõng möøng,song meät vì vöøa ñi laøm veà, côm nöôùc xong toâi laên quay ra nguû.Saùng hoâm sau, toâi rôøi nhaø ñi töø sôùm, chieàu thì toái mòt môùi veà.Ngaøy naøo cuõng vaäy neân toâi chaúng bieát maët muõi “oâng khaùch” cuûagia ñình ra laøm sao. Thænh thoaûng veà thaáy vôï khen: “OÂng thaàymaùt tay kheùo chöõa beänh, sao maø laém beänh nhaân!”

Moät chieàu ñi laøm veà, côm nöôùc xong thaáy ngöôøi khoankhoaùi, toâi laàn ra ngoõ thöû xem oâng thaày lang chöõa beänh ralaøm sao. Nhìn qua cöûa thaáy daêm ba beänh nhaân ñang ngoàichôø ñeán löôït. Coøn oâng thaày thì maét nhaém nghieàn ñang giôhai baøn tay leân maët con beänh. Toâi choät daï, gioáng thaày Töquaù (?). Toâi ñaèng haéng:

- Daï, thaày cho em khaùm aï!

Caùc thaày Hoaøng Vaên, Mai Duy Voïng, Chi Phanvaø Ñinh Khaéc Tö taïi Tp.HCM

724

- Vaâng, nhöng phaûi chôø hai, ba beänh nhaân nöõa môùi ñeán löôït.Nghe ñuùng gioïng thaày, toâi reo leân: “Chaøo thaày Tö. Em

Phan Nam ñaây!”- Giôøi aï, taïi sao caùi soá cuûa toâi cöù gaén vôùi em maõi theá naøy.

Deã ñaõ hai möôi naêm roài…Xin pheùp beänh nhaân ñang ñieàu trò dôû, thaày quay ra troø

chuyeän vôùi toâi. Raâm ran. Thaày ngaïc nhieân hôn khi bieát ñangthueâ nhaø cuûa toâi. Ngay ñeâm ñoù veà, hai vôï choàng quyeát ñònhdaønh cho thaày thueâ nhaø vôùi giaù öu ñaõi.

NAÊM NAÊM SAU ÑOÙNgaøy ñoù toâi ñang laøm cuøng Phan Kyø Baéc taïi Xöôûng Cô khí

chính xaùc, Vieän Cô hoïc öùng duïng. Truï sôû taïi 291 Ñieän BieânPhuû. Saùng ñoù, moät chuù lính chaïy vaøo: “Baùo caùo, coù thaày cuûaseáp ñeán tìm.” Toâi chaïy ngay ra coång thì gaëp thaày vôùi boä maëthôùt haûi: “Bieát em laøm ôû ñaây nhöng baän coâng vieäc maø thaàychöa ñeán thaêm ñöôïc. Nay coù chuyeän muoán phieàn em.”

- Coù vieäc gì thaày cöù noùi! – Toâi giuïc.- Thaày daønh duïm maõi môùi mua ñöôïc caùi xe Honda mang

bieån soá “giun”1. Xe khoâng ñaêng kyù ñöôïc vì Chính phuû ñaõ caámnhaäp xe Mieân. Ñaønh lieàu mua bieån rôûm gaén vaøo chaïy. Hoâmnay qua ñöôøng Ñieän Bieân Phuû, gaàn cô quan em thì bò coâng ankieåm tra, phaùt hieän ra, hoï ñoøi giöõ xe. Em xem…

- Thaày ñeå em tính…Voäi baám maùy goïi thaèng em laø caûnh saùt giao thoâng: Cöùu thaày

anh ngay! Nhaän leänh, em coù maët. Maø hoài ñoù deã chöù khoâng

1 Xe nhaäp töø Campuchia veà vaãn mang bieån cuõ, vieát chöõ Mieân.

725

gheâ nhö naêm 2003 naøy; cuøng trong ngaønh noùi vôùi nhau maáycaâu laø xong. Thaày nhaän laïi xe chöù khoâng bò boác giaûi veà quaän.Thaày caûm ôn maõi, song toâi noùi: “Cuõng laø chuyeän ôn nghóa maø.Thaày khoûi lo!”. Sau ñoù thaät laø möøng vì nghe tin caùi xe mang“bieån giun” cuûa thaày ñaõ ñöôïc ñaêng kyù chính chuû!

…. Thaày luoân coù maët trong nhöõng buoåi sinh hoaït truyeànthoáng cuûa khoùa 5. Moãi laàn gaëp thaày, chuùng toâi hay keå laïichuyeän thaày vöøa daïy moân Ñòa lyù gioûi vöøa laø oâng lang “chöõameïo” raát taøi. Ngaøy ôû tröôøng, heã ñöùa naøo bò leân leïo ôû maét laøphaûi tìm gaëp thaày. Bò ñau maét naøo thì thaày baét laáy ngoùn troû cuûatay ñoái dieän vaét qua vai ra sau löng, sôø vaøo ñuùng ñoát soáng. Taïiñaây, thaày laáy daàu Con hoå saùt truøng, roài ñaùnh gioù vaø leå ra ítmaùu. Theá laø khoûi! Boïn toâi phuïc laên, cuõng ti toe hoïc loûm “chöõameïo” nhö thaày maø khoâng thaáy baïn mình khoûi, thaäm chí coønphaûi ñeo kính ñen maát maáy ngaøy. Nghó laïi thaáy thaät laø lieàu;trò beänh khoâng thaønh chaéc laø vì hoïc chöa ñeán nôi ñeán choán(?!).

Hôn chuïc naêm soáng trong thaønh phoá, thaày coøn truyeàn ngheàvaø trò beänh cho nhieàu thaày vaø caùc baïn tröôøng ta. Ñeán cuoái naêm2001, ngaøy chuû nhaät 23 thaùng 12, chuùng toâi hoïp maët taïi Khaùchsaïn Ba Son, thaày ñaõ ñeán döï. Laàn ñoù thaày baùo tin seõ chuyeånra Haûi Phoøng. Ñaàu naêm sau, thaày xa chuùng toâi… Nhöng bieátñaâu ñaáy, soá phaän toâi laïi coù theâm moät laàn baát ngôø ñöôïc gaëpthaày nhö nhöõng laàn tröôùc!?

Chuyeän keå laïi ôû nhaø Traàn Baéc Haûi, toái 15-3-2003P.N

* * *

726

LAN PHÖÔNG thöïc hieän

Caùch ñaây ñaõ hôn 30 naêm, Kieán Quoác vaø Huyønh Taán Lôïi(nay laø Giaùm ñoác Sôû Coâng nghieäp Quaûng Ngaõi) coù ñeán thaêmthaày Ngoâ Hoàng Chieâu, giaùo vieân chuû nhieäm. Dòp ñoù laø ñaàu Heø1970, sau kyø thi toát nghieäp. Ve ñaõ keâu ra raû khaép phoá, hoaphöôïng vó ñoû thaém doác Ngoïc Haø. Hai ñöùa ñaïp xe leân BaùchThaûo roài nghòch ngôïm, thaû cho troâi doác caét ngang ñöôøng rayxe ñieän xuoáng Thuïy Khueâ, sau ñoù ñaïp qua coång ñeà-poâ xe ñieänreõ traùi vaøo laøng. Gian nhaø tueành toaøng cuûa thaày roäng coù baûymeùt vuoâng, naèm saâu trong moät ngoõ nhoû, khoâng xa chaân ñeâHoaøng Hoa Thaùm. Möøng rôõ khi thaáy coù troø ñeán thaêm, thaày môøihai ñöùa ngoài gheù leân caùi choõng tre keâ ngoaøi saân vaø mang aámhaõm nöôùc voái roùt ra baùt.

Nhôù laïi laàn ñaàu gaëp thaày vaøo moät buoåi saùng laïnh giaù ñaàuthaùng gieâng naêm 1967, khi caû boïn khoaùc aùo boâng roäng thuøngthình, vai ñeo ba-loâ luïc tuïc nhaûy töø treân taàu lieân vaän quoác teáxuoáng ga Queá Laâm. Thaày ñi tieàn traïm vaø chôø ôû ga ñoùn chuùngtoâi. Thaày phuï traùch chuùng toâi töø ñaáy cho ñeán khi veà nöôùc hoïcheát lôùp 9… Roài chuùng toâi vaøo boä ñoäi, roài chieán tranh neân

Cuoäc gaëp gôõ kyø thuù

727

khoâng coù dòp gaëp laïi thaày. Sau 1975, moãi ñöùa moãi nôi neânchöa coù dòp veà thaêm thaày cuõ.

Cho ñeán taän ñeâm thöù saùu, ngaøy 21 thaùng 12 naêm 2001,nhaân kyû nieäm 57 naêm, ngaøy thaønh laäp Quaân doäi, ngaøy hoäiQuoác phoøng toaøn daân, trong chöông trình “Chieác noùn kyødieäu” cuûa VTV3, toâi môùi gaëp laïi thaày. Môû ñaàu chöông trình,khi bieân taäp vieân Long Vuõ giôùi thieäu coù moät cöïu chieán binhcuøng döï thi vôùi hai só quan ñang taïi nguõ, camera vöøa chóavaøo thaày laø toâi nhaän ngay ra. Thaày giaø hôn, vaãn maùi toùcxoaên, vaãn mang caëp kính caän nhöng daùng ngöôøi khoâng thayñoåi. Chaû hieåu sao, trong hôn 7000 ngöôøi ñaêng kyù döï thi maøBan bieân taäp laïi môøi ñuùng thaày giaùo cuûa chuùng toâi! Phaûichaêng ñaây cuõng laø moät ñieàu kì dieäu!? Giaûn dò khoaùc treânmình boä quaân phuïc boán tuùi ñaõ baïc maàu, thaày ñöùng ôû vò trísoá 3. Toâi nhaän ra gioïng thaày vaãn sang saûng nhö ngaøy naøo.Möøng quaù lieàn nhaác ñieän thoaïi baùo cho baïn beø Troãi ôû thaønhphoá môû ti-vi cuøng xem.

Voøng ñaàu tieân, anh baïn ôû vò trí soá 1 chieán thaéng. Vì ñaõgaàn 70, söùc ñaõ yeáu, thaày quay noùn khoâng ñöôïc maïnh nhöhai anh baïn treû. Ñeán voøng thöù hai, thaày laø ngöôøi may maénñoïc ñöôïc oâ chöõ nhöng laïi khoâng coù ñieåm naøo (vì khi quay,noùn toaøn döøng ôû vò trí “theâm löôït” hoaëc “nhaân ñoâi” khi chöacoù ñieåm).

Ñeán voøng thöù ba, thaày quay ñaàu tieân. Treân baûng laø cuïm töøvôùi chín oâ chöõ: teân maø nhaân daân yeâu quyù ñaët cho anh boä ñoäi.Ñeán moät laàn quay thaày bò maát löôït, phaûi nhöôøng cho anh baïnsoá 1. Roài caû hai laïi nghæ. Laàn naøy chuùng toâi hy voïng thaày seõchieán thaéng. Thaàøy quay noùn vaø giaûi gaàn heát caùc oâ chöõ. LongVuõ nhoeûn mieäng cöôøi:

- Coøn oâ chöõ cuoái cuøng, baùc Chieâu ñoïc luoân caû cuïm hay quay tieáp?- Quay tieáp! – thaày traû lôøi khoâng ngaàn ngaïi.

728

Voøng ñaõ quay vaø kim ñaõ döøng ôû oâ “Maát löôït”. Caû tröôøngquay S9 oà leân tieác reû. Tuy khoâng chieán thaéng nhöng thaáy taâmtraïng thaày vaãn raát vui. Giaù nhö vöôït qua cöûa naøy thì nieàm vuichaéc seõ coøn taêng gaáp boäi, chaéc chaén trong phaàn phoûng vaánthaày seõ keå veà nhöõng kyû nieäm vôùi luõ hoïc sinh chuùng toâi ôûtröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi thôøi chieán tranhchoáng Myõ. Tuy vaäy, qua chöông trình, toâi nghó seõ coù nhieàuthaày troø tröôøng ta gaëp laïi thaày! Ngay saùng hoâm sau, toâi ñaõ göûiemail nhôø VTV3 tìm ñòa chæ thaày.

Moät ngaøy sau, chuû nhaät 23 thaùng 12, lôùp chuùng toâi ôû phíaNam toå chöùc hoïp maët taïi Khaùch saïn Ba Son. Thaày, coâ vaø baïnbeø veà döï ñoâng ñuû. Tay baét maët möøng. Caùc thaày coâ ñeàu ñaõ ôûñoä tuoåi “coå lai hy”, coøn chuùng toâi nhieàu baïn ñang trong quaân

* * *

Thaày Ngoâ Hoàng Chieâu ñoùn xuaân môùi 2004

729

nguõ vôùi quaân haøm thöôïng, ñaïi taù vaø ñaûm nhaän nhieàu chöùc vuïquan troïng. Buoåi hoïp maët coøn coù moät söï truøng hôïp tuyeät vôøi,baùc Huyønh Kim Tröông (ba cuûa baïn Huyønh Kim Trung), ñaõmang ñeán taëng cho Ban Lieân laïc baøi “Kyû nieäm veà Anh huønglieät só Huyønh Kim Trung”, do chính tay thaày Ngoâ Hoàng Chieâuvieát ñaêng treân nguyeät san Coâng an Nhaân daân soá thaùng 7 naêm1996, nhaân ngaøy Thöông binh - Lieät só.

… Cuoái naêm 1973, treân laøn soùng cuûa Ñaøi tieáng noùi Vieät Namcoù phaùt baøi bieåu döông taám göông laäp coâng xuaát saéc, anh duõnghy sinh cuûa chieán só coâng an treû coù teân Huyønh Kim Trung taïibeán phaø soâng Gianh (maët traän Quaûng Bình). Anh ñöôïc Nhaønöôùc truy taëng danh hieäu Anh huøng Löïc löôïng vuõ trang. Thoaïtñaàu thaày ngôø ngôï lieäu coù ñuùng laø Huyønh Kim Trung hay laøtröôøng hôïp truøng teân? Coøn teân cuûa haøng traêm hoïc sinh khoùa 5vaø khoùa 8 tröôøng Troãi thì khoù queân laém. Khi chieán tranh keátthuùc, thaày ñöôïc bieát chính xaùc Huyønh Kim Trung vaø hôn 20thaày troø nhaø tröôøng ñaõ anh duõng hy sinh. Vaø 24 naêm sau, vôùitình caûm saâu saéc veà maùi tröôøng vaø hoïc sinh thaân yeâu, thaày ñaõvieát baøi ngôïi ca ngöôøi hoïc troø coù ñöùc tính trung thöïc, loøng duõngcaûm vaø töï troïng ngay töø khi coøn ngoài treân gheá nhaø tröôøng…

Chuùng toâi thöïc söï xuùc ñoäng, chuyeàn tay nhau ñoïc baøi baùo ñaõñöôïc gia ñình Trung phoâ-toâ laïi caån thaän. Coù chaân trong Banbieân soaïn cuoán “Sinh Ra Trong Khoùi Löûa” taäp I, toâi chôït naûy rayù ñònh phaûi ñöa baøi vaøo cho duø saùch ñaõ leân khuoân. NguyeãnNam Ñieän (khoùa 6), Giaùm ñoác Xí nghieäp in Baùo Quaân ñoäiNhaân daân 2, nhaát trí vôùi ñeà nghò. Vaø vôùi taøi naêng cuûa nhöõngngöôøi thôï cheá baûn ñieän töû, baøi vieát cuûa thaày ñaõ ñöôïc saép chöõgoïn gaøng ôû nhöõng trang cuoái kòp phoå bieán cho baïn ñoïc.

Vaøi ngaøy sau, nhaän ñöôïc thoâng tin töø VTV3, toâi ñaõ noái maùyngay vôùi thaày. Noùi vaäy ai cuõng theå hieåu thaày troø toâi xuùc ñoängra sao khi gaëp nhau…

730

Moät ngaøy gaàn ñaây, thaày ñaõ vieát thö taâm söï: “Sau laàn leânsoùng, thaày ñaõ nhaän ñöôïc haøng traêm cuù ñieän thoaïi töø boán phöônggoïi veà, ñoàng nghieäp ôû tröôøng Troãi coù, hoïc sinh tröôøng Troãi coù,baïn beø, ñoàng chí… ai cuõng nhaän ra vaø coi nhö ñaõ “gaëp gôõ”thaày. Cho tôùi taän baây giôø, aán töôïng aáy vaãn chöa phai. Heã cöùgaëp ai laø laïi nhaéc ñeán “chieác noùn kì dieäu”, thaäm chí ngöôøi raátlaï cuõng caûm thaáy: oâng quen quen. Vui laém, em aï!

Coøn laàn em vaø Taán Lôïi ñeán thaêm ôû Thuî Khueâ, ñaõ quaù laâuneân thaày queân. Choã em ñeán thaêm ñaâu phaûi nhaø thaày, luùc ñoùthaày laøm gì coù nhaø. Thaày voán laø daân Thanh Hoùa, coâ cuõng laøquaân nhaân, quanh naêm vaùc ba-loâ theo ñôn vò. Khi coâ xinchuyeån ngaønh, cô quan môùi chæ chaáp nhaän vôùi moät ñieàu kieän:phaûi töï lo laáy choã ôû. Caùi nhaø tueành toaøng aáy laø vôï choàng thaàyñi ôû nhôø ngöôøi ta ñaáy. Roài “caùi khoù loù caùi khoân”, khi tröôøng tagiaûi theå, thaày mua ñöôïc maáy caây goã ôû Laïng Sôn, roài coá tìmmua ñaát vaø laøm nhaø. Roài nghieãm nhieân trôû thaønh chuû ñaát vaøchuû nhaø cho ñeán baây giôø, cuõng laø may!”

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, thaùng 4-2003L.P

731

Chuyeän cuõ nhaéc laïiThu löôïm töø “Quaùn cheø cheùn khoùa 5”

ANH THY thöïc hieän

Theá laø ñaõ xa tröôøng gaàn 35 naêm, keå töø muøa Heø naêm 1970.Maáy naêm nay, anh em Troãi ôû khu vöïc Goø Vaáp (thaønh phoá HoàChí Minh) laïi coù moät thuù vui môùi - uoáng cheø sôùm. “Quaùn cheøcheùn” naèm ôû 187N Nguyeãn Oanh, ngay taïi vaên phoøng cuûa Xínghieäp Cô khí cheá taïo maùy Phan Nam. (ÔÛû ñaây khaùc caùc quaùncheø cheùn ôû ngoaøi Baéc laø khoâng phaûi ngoài beät). Lính Troãinhöõng naêm chieán tranh töøng soáng ôû Thaùi Nguyeân, roài sau ñoùveà Phuù Thoï (hai ñòa danh noåi tieáng veà caùc loaïi cheø, maø ngöôøimieàn Nam quen goïi laø “traø Baéc”) neân raát saønh thöôûng thöùc.Duøng nöôùc möa pha cheø laø raát toát vaø phaûi ñun soâi ñuû traêm ñoä(khoâng ñuû soâi uoáng seõ bò “ñaùi daét”); phaûi traùng aám cheùn baèngnöôùc soâi, phaûi “röûa” cheøø (cho qua moät laàn nöôùc soâi) roài môùicheá nöôùc vaøo aám; khi roùt ra cheùn, nöôùc phaûi coù maàu xanh vaøsaùnh nhö cheø xanh, vò hôi chan chaùt, uoáng xong phaûi “coùhaäu”… Baïn beø töø Haø Noäi vaøo coâng taùc ñeàu khoâng queân mangtheo cheø Thaùi (thaäm chí caû cheø Taân Cöông); coù laàn Leâ Bìnhcoøn göûi vaøo “cheø khæ haùi” (maø chaû hieåu coù ñuùng hay khoâng!?)laøm quaø cho “quaùn”. Saùng saùng taïi ñaây vöøa nhaâm nhi cheøcheùn, anh em vöøa “giao ban” nhieàu noäi dung, naøo laø daïo naøyñoäi Theå coâng ñang laøm thaát voïng anh em nhaø binh, haychuyeän “maáy caäu” caùn boä cao caáp tham tieàn, aên phaûi baû truømmafia Naêm Cam, roài caû chuyeän thaày troø chuùng ta ngaøy ôûtröôøng Troãi…

732

Moãi ngaøy moät chuyeän ñaõ taïo neân nhöõng böùc tranh ôû daïngphaùc thaûo vôùi daêm ba neùt chaám phaù. Nieàm vui bình dò vaø saâulaéng bieát bao ñoái vôùi caùc “cöïu quaân nhaân Troãi”. Xin giôùi thieäucuøng baïn ñoïc!

1. Kyû nieäm veà thaày Ngoâ Hoàng Chieâu:Thaày ñöôïc ñieàu veà tröôøng ñaàu naêm 1967, khi chuùng ta vöøa

ñaët chaân leân Queá Laâm. Thaày voán laø caùn boä trong ñoaøn chuyeângia tieáng Vieät cho tröôøng Boä binh Ñaïi quaân khu Quaûng Chaâu.

Dó nhieân tieáng Trung cuûa thaày trong con maét chuùng toâi laø cöïc“xuya”. ÔÛû Y Trung, thaày veà phuï traùch ñaïi ñoäi 72, khoùa 5. Muøañoâng môùi sang, boïn treû chöa quen vôùi caùi reùt cuûa vuøng luïc ñòaxöù haøn ñôùi, khoâng khí aåm thaáp, reùt nhö caét da, moâi ñöùa naøocuõng nöùt neû, nhieàu ñöùa oám phaûi ñi beänh xaù nhaø tröôøng. Toâi

Toå giaùo vieân Vaên ñi thaêm coâng vieân Thaát Tinh Nham, Heø 1967.

733

vaø Haø Taêng Laâm (khoùa 4) cuõng naèm trong soá aáy. Muøa ñoâng,nhöõng ngaøy coù naéng laø ngaøy haïnh phuùc, beänh nhaân ñöôïc baùcsó, y taù cho ra saân söôûi naéng. Beänh xaù naèm gaàn ñaïi ñoäi 72.Hoâm thaày Chieâu cho chuyeån Ban chæ huy veà phoøng môùi, thaáytoâi vaø Laâm ñang ngoài döôùi goác ñaøo, thaày vaãy tay: “Vaøo ñaâygiuùp thaày!”. Chæ vaøo chieác radio mang töø ñôn vò coâng taùc cuõ -phaân hieäu Ngoaïi ngöõ, tröôøng Luïc quaân Queá Laâm (Quaân giaûiphoùng nhaân daân Trung Quoác) ñaët ôû Giaùp Sônveà (phaûi to baèngcaùi ti-vi Be-rinh ñen traéng), treân naép coù gaén moät daøn quay ñóa(maø hoài ôû trong nöôùc, gia ñình naøo coù boá ñi hoïc Lieân Xoâ veàmôùi coù nhöõng chieác maùy hieän ñaïi nhö theá), thaày höôùng daãnhai ñöùa kheânh sang phoøng môùi. Khoå noãi töø choã cuõ sang phoøngmôùi phaûi qua moät caùi saân roäng, maáy ngaøy möa ñaõ laøm saân trônöôùt. Thaáy caùi maùy vöøa to vöøa naëng, chuùng toâi ñaõ lo lo, hai ñöùakheä neä kheânh roài roùn reùn böôùc… Boãng toâi tröôït chaân vaø giaùngñít xuoáng ñaát. Chieác radio tuoät khoûi tay, rôi raàm xuoáng saân. Voûñaøi bò bung ra boán maûnh. Nhìn qua caëp kính caän thaáy hai maétthaày röng röng, ngöôøi thaày run leân, baëm moâi laïi khoâng noùi caâunaøo. Bieát khoâng phaûi loãi cuûa mình nhöng sau ñoù cöù thaáythöông cho thaày vì löông coù “ba coïc ba ñoàng”, saém ñöôïc caùiñaøi nhö theá ñeå chôi phaûi taèn tieän gheâ laém. Chaû leõ taïi… soá? –(Chuyeän cuûa Phan Nam).

…Naêm hoïc lôùp 9, chuùng toâi veà Höng Hoaù. Thaày Chieâu vaãnlaø ñaïi ñoäi tröôûng vaø ñöôïc giao moät khaåu suùng luïc K54. Theo lòch,hoâm ñoù laø ngaøy baûo quaûn vuõ khí. Trong phoøng ñaïi ñoäi, khaåuK54 ñöôïc thaùo ra lau daàu môõ roài laép laïi. Tieän tay, thaày caàmmieáng gieû lau qua beân ngoaøi khaåu suùng. Chaû hieåu sao, thaày giôsuùng leân, nheo maét vaø boùp coø. “Paèng”! vieân ñaïn gaêm vaøo töôønglaøm thuûng moät loã. Nghe tieáng noå, toâi chaïy vaøo vaø thaáy thaày ñangvoäi ruùt baêng ñaïn ra ñaët xuoáng giöôøng. Roài, khoâng hieåu ma xuithaàn khieán theá naøo, thaày laïi giöông suùng leân ngaém vaøo choã cuõ,

734

boùp coø. “Paèng”!… Sau vuï naøy, thaày aân haän maõi vaø cöù daën ñidaën laïi: Baêng ñaïn khoâng laép trong suùng khoâng coù nghóa laø ñaïnchöa leân noøng. Moät baøi hoïc nhôù ñôøi! - (Chuyeän cuûa PhaïmNhaát Trung, môùi mang vaøo töø Quy Nhôn).

2. Kyû nieäm veà thaày Leâ Vaên Ñoàng:Boïn treû chuùng toâi raát phuïc nhöõng ai nhieàu taøi leû, maø hình

nhö thaày giaùo naøo ôû tröôøng Troãi cuõng “ña naêng”. Thaày Ñoàngdaïy moân Vaät lyù laø moät “thaàn töôïng” cuûa chuùng toâi. Ñöôïc nghekeå laïi, thaày ñaõ töøng laø hoïc vieân Só quan Luïc quaân ngaøy tröôøngôû Coân Minh (Vaân Nam, Trung Quoác). Chaû theá maø thaày laùi xevaø baén suùng raát taøi. Khi Phaân hieäu caáp III veà Höng Hoùa, thaàyñöôïc giao theâm nhieäm vuï laùi chieác xe Jeep Paåy Ching1, mangtöø Trung Quoác veà. Vôùi moân xaï kích thì cuøng vôùi thaày TraànSinh, thaày Ñoàng laø moät ngöôøi chænh suùng raát gioûi. Chuùng toâi ñaõtöøng ñöôïc theo thaày leân tröôøng baén (thöïc ra laø moät goùc ñoàivaéng daân) ôû gaàn Dò Naäu, xem chænh suùng. Ñaët khaåu suùngtröôøng CKC leân beä, thaày ngaém nhanh vaø boùp coø. “Paèng”, vieânñaïn xeù khoâng khí, roài buïi tung sau bia. Heát ba phaùt, nghetieáng coøi “baùo bia”, hai ñöùa tröïc bia chaïy töø haàm ra kieåm traveát ñaïn roài ñaëït “væ ruoài” vaøo vò trí ñaïn dính phaát côø baùo ñieåm.Thaày nhìn keát quaû vaø nheï nhaøng caàm chieác côø-leâ nhoû xíu,chænh laïi ñaàu ruoài. Laàn sau baén thì ba phaùt chuïm laïi thaønhhình tam giaùc gaêm vaøo voøng 8, voøng 9 hoaëc dính “hoàng taâm”.Chieàu hoâm ñoù, haøng chuïc khaåu suùng ñöôïc qua tay thaày. Ñöôïcbaén baèng nhöõng khaåu suùng thaày ñaõ chænh, ñöùa naøo cuõngvöõng taâm; phaàn coøn laïi chæ laø kyõ naêng cuûa chính mình. Giôø

1 Baéc Kinh.

735

hoïc xaï kích, döôùi caùi naéng chang chang giöõa tröa heø, maëc chomoà hoâi öôùt ñaàm, chuùng toâi thay nhau taäp caùc yeáu lónh ngaémvaø boùp coø. Naèm beân caïnh, chæ caàn nheo maét qua kính kieåmtra laø thaày bieát ñaõ ñaët suùng ñuùng chöa, taàm höôùng choïn ra sao.Thaày daïy chuùng toâi gaéng luyeän sao cho döôùi aùnh naéng maëttrôøi, khe ngaém, ñaàu ruoài vaø ñít ñieåm ñen phaûi taïo thaønh “moätsôïi chæ”; luùc ñoù boùp coø laø “baùch phaùt baùch truùng”. Nhöõng yeáulónh baén, ñöôïc thaày daïy qua nhöõng caâu nghe raát vaàn nhö “tìvai - aùp maù - nín thôû - boùp coø” hay “nín thôû laâu caùi ñaàu luùclaéc”… laøm chuùng toâi raát deã nhôù vaø deã aùp duïng. Laàn kieåm trakeát thuùc moân Xaï kích, haàu nhö ñöùa naøo cuõng ñaït ñieåm khaùtrôû leân; rieâng Haï Thanh Xuyeân baén ba phaùt ñaït 30 ñieåm –“nhaát toaøn ñoaøn”! Boïn con trai bò thua ñaønh baøo chöõa: kyõthuaät toát chöa ñuû maø coøn phaûi coù “beä tì” toát, caùi maø chuùng tachöa coù(!) - (Chuyeän cuûa Huyønh Taán Lôïi).

3. Kyû nieäm veà thaày Taï Duõng:Ngaøy vöøa leân Haø Baéc, heø naêm 1965, cöù chieàu chieàu, chuùng

toâi thaáy moät thaày giaùo troâng raát ñieån trai, da traéng hoàng, raâuquai noùn, maëc aùo “may-oâ ba loã” ñeå loä ra boä ngöïc nôû nang vaøxoàm xoaøm loâng, ñang taäp xaø keùp. Thaày baät toâm, giaõ gioø, ñaùnhlaêng raát ñieäu ngheä. Roài vôùi xaø ñôn, thaày coù theå quay voøng “maëttrôøi lôùn” nhö vaän ñoäng vieân theå thao duïng cuï. Thaät laø aántöôïng! Hoûi ra thì ñöôïc bieát ñoù laø thaày Taï Duõng laøm ôû phoøngthí nghieäm cuøng chuù Ñöôøng. Thaày Duõng toát nghieäp Sö phaïmHoùa, vì khoâng daïy tröïc tieáp neân boïn toâi thöôøng goïi thaày laø“chuù Duõng”. Khoâng chæ gioûi theå thao maø chuù söû duïng raát thaønhthaïo caùc nhaïc cuï, töø ñaùnh troáng ñeán ñaøn ghi-ta, ñaøn maêng-ñoâ-lin, roài thoåi keøn aêc-moâ-ni-ca. Ngaøy ôû Y Trung, thaáy ThieänNhaân bieát chôi vi-oâ-loâng, theá laø Phan Nam “thuyeát phuïc” anhem ñaïi ñoäi 72 goùp tieàn ra Queá Laâm mua veà cho haén moät caây

736

ñaøn. Chieàu toái, thaáy haén xaùch ñaøn leân chuù Duõng hoïc, ai cuõngmöøng. Khi veà haén coøn giaûng giaûi laïi cho baïn beø: thanh vó aùc-seâ laøm baèng loâng ñuoâi ngöïa, khi chôi phaûi keùo cho aùc-seâ luoânvuoâng goùc vôùi caàn ñaøn, roàiø caèm phaûi ghì chaët vaøo hoäp ñaøn…Moät laàn nghe chuù Duõng noùi, muoán keùo vi-oâ-loâng thaønh taøiphaûi khoå luyeän ñeán caû chuïc naêm; sôï quaù haén xin chuù sanghoïc keùo aéc-cooùc vaø ñaùnh troáng cho “nhanh thaønh taøi”(!).Khoâng phuï coâng thaày, nhöõng gì hoïc ñöôïc haén cuõng ñoùng goùpcho phong traøo vaên ngheäâ ñaïi ñoäi. (Tuy vaäy, cho ñeán giôø, toâivaãn khoâng giaûi ñaùp ñöôïc caâu hoûi: Laøm caùch naøo maø caäu“Tröôûng pheä” nhaø ta laïi kheùo “thuoác” ñeå anh em mua ñaøncho?!). - (Chuyeän cuûa Nguyeãn Taêng Löïc).

4. Kyû nieäm veà thaày Phaïm Vaên Ñieàn:Thaèng cu Kham con thaày Ñieàn (daïy Vaät lyù) nghe anh Chaâu

Thanh (cuõng laø hoïc sinh cuûa thaày ngaøy ôû tröôøng Vaên hoùa LaïngSôn, nay laø Cuïc tröôûng Cuïc Kyõ thuaät Quaân khu 7) giôùi thieäuqua anh Phan Nam tìm vieäc (chaû laø vì noù coù moät cô sôû cô khíñang “khaùt vieäc”). Ñang caàn ngöôøi xaây xöôûng döôùi Cuû Chi.Thaáy tö caùch noù toát, Nam lieàn kyù hôïp ñoàng nhöng khoângqueân daën: “Quan heä thaày troø laø moät chuyeän, coøn laøm aên laøsoøng phaúng vaø chaát löôïïng! Laøm khoâng toát khoâng nghieäm thuvaø “no money” ñaáy!”. Noù traû lôøi: “Laø con thaày Ñieàn, anh khoûilo”. Ngoài uoáng nöôùc cheø nghe hai anh em baøn baïc, toâi ngaémthaáy cu Kham thaät gioáng thaày, töø lôøi aên tieáng noùi ñeán khuoânmaët, daùng ngöôøi. (Luùc noù ñi roài, Nam noùi: “Loït saøng xuoángnia”! Tuy vaäy, sau maáy thaùng thi coâng, khi nghieäm thu coângtrình thaáy Nam cuõng khoâng ì xeøo gì). Nhôù ngaøy ôû An Myõ (ÑaïiTöø), naêm hoïc 1965-1966, thaày ñöôïc phaân coâng xuoáng daïy Lyùcho ñaïi ñoäi 6. Lôùp hoïc laø nhaø tranh vaùch ñaát, naèm treân ñoàitraåu. Thænh thoaûng maùy bay phaûn löïc Myõ treân ñöôøng bay ra

737

Khu Gang theùp neùm bom, baát ngôø laùch qua daõy Tam Ñaûo,xoeït qua ñaàu, khoâng kòp baùo ñoäng laøm caû luõ nhoán nhaùo. ThaàyÑieàn hoâ to: “Ngoài yeân!”, roài lao ra cöûa xem höôùng maùy bay ñeådaãn hoïc troø ra haàm. Heát maùy bay, thaày laïi luøa caû luõ veà lôùp, tieáptuïc giaûng nhö khoâng coù gì xaûy ra. Trong giôø, thaày daïy raát caånthaän vaø deã hieåu nhöng ngoaøi giôø, thaày thaät hieàn laønh, ít noùi.

Vöøa daïy thaày vöøa tham gia quaûn lyù ñaïi ñoäi 6 töø ngaøy ôû Cöûaröøng, cuøng aên moät beáp, cuøng ôû moät nhaø vôùi hoïc sinh neân tìnhcaûm thaân thieát nhö trong gia ñình. Maáy ñöùa nghòch ngôïm cöùgoïi laø thaày “Taù Ñieàn” nhöng chaû bao giôø thaày giaän, chæ tuûm tæmcöôøi. Rôøi Trung Haø naêm 1970, thaày coøn ôû laïi tröôøng Vaên hoaùLaïng Sôn cho ñeán khi maáy ñöùa khoùa 7, khoùa 8 ñi chieán ñaáuveà hoïc, giöõa nhöõng naêm 70 vaãn coøn gaëp1. Hoâm roài ñieän thoaïira Ninh Giang (Haûi Döông) vaãn nghe thaáy caùi gioïng eà aø chaämraõi: “Thaày vaãn ñi daïy luyeän thi ñaïi hoïc. Ñôøi vaãn theá, em aï!”.Quaû thaät neáu coù phong danh hieäu “Nhaø giaùo nhaân daân” chothaày cuõng xöùng ñaùng! - (Chuyeän cuûa Traàn Maïnh Laûnh).

5. Kyû nieäm veà thaày Laõ Khaéc Tieäp:Thaày Tieäp daïy Toaùn cho lôùp 6 vaø lôùp 7 (khoùa 4 vaø 5) töø

ngaøy ôû Ñaïi Töø. Thaày coù daùng ngöôøi nhoû, ñoâi maét raát thoângminh vaø coù veû haøi. Thaày raát vui tính; moãi laàn maø thaày nheomaét cöôøi laø caû lôùp vui laây. Daïy moân Toaùn vôùi toaøn nhöõngcoâng thöùc vaø con soá thaät khoâ khan (maø daøi ôi laø daøi, sau daáuphaåy phaûi ñeán chuïc chöõ soá) nhöng baøi giaûng cuûa thaày laïikhoâng heà khoâ chuùt naøo, thaäm chí laïi hôi bò… töôi(!). Tronggiôø Toaùn, thaày hay laáy ví duï lieân heä vôùi thöïc teá cuoäc soáng,

1 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I, trang 218.

738

thoâng qua moät caâu chuyeän nguï ngoân hay maåu chuyeän tieáulaâm, hoïc xong maø khoâng thaáy nhöùc ñaàu, thaäm chí coøn thaáy“vui nhö hoäi”! Caùc chuyeän nguï ngoân La Phoâng-ten “Con caùo,chuøm nho”, “Quaï khoang vaø bình nöôùc”… hay truyeän cöôøiTraïng Quyønh, Traïng Lôïn… qua thaày maø chuùng toâi ñöôïc bieát.Coù leõ vì vaäy maø trong tö chaát lính Troãi daàn hình thaønh tínhhaøi höôùc.

Chaû theá veà giaø, xa nhau ñeán caû nghìn caây soá nhöng khinhaác ñieän thoaïi leân, caâu ñaàu tieân laø: “Coù chuyeän cöôøi môùikhoâng?”. Toâi coøn nhôù nhaân kyû nieäm 30 naêm tröôøng Ñaïi hoïcKyõ thuaät quaân söï (coù ñeán daêm traêm lính Troãi laø kó sö ñaøo taïotöø ñaây), anh em Troãi ñaõ cho xuaát baûn taäp “Tieáu laâm lính thôøihieän ñaïi”. Ai ñoïc cuõng taám taéc khen vaø hoûi: “Ai daïy caùc caäumaø hay quaù vaäy?”. Chuùng toâi ñaõ nhoeûn mieäng cöôøi: “Ngaøy ôûTroãi, chuùng tôù coù oâng thaày daïy Toaùn teân laø A-phan-ty1 LaõKhaéc Tieäp. Thaày ñaõ daïy ñaáy…” - (Chuyeän cuûa NguyeãnChænh Huaán).

6. Kyû nieäm veà thaày Ñinh Coâng Baéc:ÔÛ tröôøng Troãi coù hai thaày daïy Lòch söû gaàn guõi vôùi chuùng toâi

laø thaày Toâ Ngoïc Cöø vaø thaày Ñinh Coâng Baéc. Hai thaày ñeàu tocao vaø thuoäc loøng lòch söû Vieät Nam, lòch söû theá giôùi töø thôøi coå,caän cho ñeán hieän ñaïi… ñeán noãi, giôø leân lôùp haàu nhö khoângcaàn duøng ñeán giaùo aùn vaø khi giaûng thì cöù laøu laøu nhö keåchuyeän. Rieâng thaày Baéc thì ñi cuøng khoùa 5 cho ñeán khi ratröôøng. Vôùi boïn treû chuùng toâi, thaày quan nieäm chæ daïy vaên hoùachöa ñuû maø coøn phaûi daïy caû nhaân caùch. Muoán vaäy phaûi “ba

1 Nhaân vaät trong truyeän cöôøi Trung Quoác, luoân ñaû kích quan laïi, ñaáu tranh baûoveä ngöôøi ngheøo, mang laïi tieáng cöôøi cho daân.

739

cuøng” vôùi caùc em, luoân saùt caùc em ñeå hieåu taâm tö, nguyeänvoïng. Khoå noãi khi thaày luoân ñi saùt thì laïi gaây neân khoù chòu chonhöõng ñöùa hieáu ñoäng, nghòch ngôïm; nhöng thaày vaãn coá gaéngchòu ñöïng. (Giôø nghó laïi caøng thaáy thöông caùc thaày). Khoângchæ daïy gioûi, toâi coøn nhôù ngaøy ôû tröôøng môùi, thaày coøn döïng chodaøn ñoàng ca lôùp 8 ñi hoäi dieãn tröôøng vôùi baøi:

Ñoaøn ta nhö con taàu noái lieàn nhau baêng doác, nuùi, caàuÑöôøng trôn hay vöïc saâu, quyeát khoâng ngaên nhòp chaân ñi tôùiMoãi böôùc ñi laø moãi thaéng lôïi, quaân xaâm laêng baït vía kinh hoànVöôït leân anh em mình ôi...!Thaày thaät laø moät ngöôøi toát buïng vaø taøi naêng; nhöng chaû hieåu

sao maõi khoâng ñöôïc “xeùt keát naïp”? Sau naøy nghó laïi thaáy ngaøyaáy thaät aáu tró vaø naëng neà “chuû nghóa thaønh phaàn”. Quaõng giöõanhöõng naêm 80, moät buoåi sôùm, ra Bôø Hoà chôø xe ñöa leân saân bayNoäi Baøi ñeå bay vaøo Saøi Goøn, toâi thaáy thaày ñang chaïy quanh hoàtaäp theå duïc, voäi chaøo thaày. Luùc taâm söï thì bieát, sau naøy thaày veà

Caùc thaày giaùo nhoùm Khoa hoïc Xaõ hoäi veà Laïng Sôn, Heø 1971.

740

Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø Noäi daïy Söû vaø ñang chuaån bò ñi chuyeângia ôû AÊng-goâ-la. - (Chuyeän cuûa Tröông Ñoâng Nhaân).

7. Kyû nieäm veà thaày Nguyeãn VaênHoùa:

Ngay töø ngaøy khoùa 5 veà Suoái Chì,thaày Hoùa ñaõ xuoáng vöøa daïy vöøa quaûnlyù lôùp. Toâi coøn nhôù thaày raát meâ baénsuùng. Coù moät laàn, chuù lôïn ñang nuoâidöôùi beáp naëng ngoùt ngheùt moät taï ñoängñöïc ñaõ vöôït chuoàng. Chò nuoâi vaø caùcthaày ñuoåi maõi khoâng ñöôïc, noù chaïytuoát vaøo röøng. Böïc quaù, thaày chaïy veàxaùch khaåu K-54 ra ñoùn ñaàu roài, “poøm”hai phaùt vaøo ñaàu, chuù æn laên quay.Böõa ñoù caû ñaïi ñoäi ñöôïc böõa aên töôivôùi tim gan vaø “noøng nôïn nuoäc”.

Luùc chuùng toâi vaøo caáp III, hình nhötrong chöông trình giaùo duïc vaãn coønngaïi daïy cho hoïc sinh hieåu bieát veàgiôùi tính vaø sinh saûn. Chaéc thaày nghó

tö duy nhö vaäy laø sai vaø trong moät tieát hoïc veà sinh saûn toàn taïi,khi trong lôùp coù caû caùc baïn gaùi, thaày vaãn giaûng say söa: “Loaøicaù möïc giao phoái hay laém caùc em aï. Con ñöïc duøng nhöõng xuùctu cuûa mình vuoát ve vaøo löng con caùi, khi thaáy coâ möïc “limdim” thì chuù laëng leõ thoø “tay” vaøo laáy tinh truøng trong buïng ranheï nhaøng boû vaøo buoàng tröùng cuûa möïc caùi…”. Thaày cuûachuùng ta thaät say meâ vôùi ngheà vaø maïnh daïn truyeàn ñaït, môûroäng söï hieåu bieát cho hoïc troø nhö vaäy ñaáy. Xin caûm ôn caùcthaày! (Chuyeän cuûa Traàn Hieàn).

Thaày An, thaày Hoùa vaømoät caùn boä Trung Quoác

(ñöùng giöõa) ngaøy ôûtröôøng Y Trung, Ñoâng 1967

741

8. Kyû nieäm veà thaày Phaïm Löïc:Thaày Löïc daïy veõ nhöng troâng laïi nhö moät ñoâ vaät, ngöôøi vaïm

vôõ, ngöïc nôû nang, baép tay cuoàn cuoän, tay aùo luoân xaén leân saùtnaùch. Laø moät ngöôøi con xa queâ höông (queâ thaày ôû taän Hueá, baømeï coøn ôû laïi beân kia bôø Beán Haûi), thaày soáng raát tình caûm. Laømoân phuï nhöng giôø hoïc cuûa thaày luoân mang laïi höùng thuù choboïn treû, nhaát laø vaøo cuoái giôø, thaày hay keå chuyeän hoaëc haùt chonghe. Thaày khoâng haùt nhöõng baøi chính thoáng (kieåu nhö cuûathaày Tuyeán, thaày Quyù) maø thöôøng haùt nhöõng baøi daân ca, ñoàngdao, nhöõng baøi choøi… Toâi coøn nhôù maáy caâu hoø Hueá cuûa thaày:

Chieàu chieàu tröôùc beán Vaên LaâuAi ngoài ai caâu, ai saàu ai thaûmAi thöông ai caûm, ai nhôù ai troâng...…Hoâm naøo khoâng haùt thì thaày laïi coù moät loâ chuyeän ñeå keå.

Heát “Tam Quoác chí” ñeán “Taây Du kyù”, “Thuyû Höû”… vöøa keåthaày vöøa laáy phaán veõ leân baûng minh hoïa caùc nhaân vaät. Laànñoù thaày keå: “Ngaøy ñi hoïc ôû tröôøøng Myõ thuaät, thaày phaûi hoïc veõñuû caùc loaøi ñoäng vaät, töø ngöïa, hoå, ñeán thoû, nai… vaø caû chuoät.Caùc em ñaõ thaáy con chuoät bao giôø chöa? Xem ñaây!”. Keå tôùiñaây thaày lieàn keùo cho oáng tay aùo hôû caùnh tay phaûi ra roài töø töøgaäp khuyûu tay laïi cho cô baép noåi leân. Nhanh nhö chôùp thaàygiô baøn tay traùi cheùm vaøo baép tay phaûi, “chuoät” noåi leân totöôùng. Caû boïn trôïn troøn maét kinh ngaïc! Thaày luoân coù nhieàu troøhaáp daãn laøm chuùng toâi theâm ham hoïc. Thaät laø taøi! Vaø coù leõngheä thuaät thu huùt hoïc sinh ñeå truyeàn ñaït kieán thöùc khoa hoïccoøn laø moät ñaëc thuø cuûa thaày, coâ tröôøng Troãi. Cuõng laø ñieàu deãhieåu, bôûi tröôøng coù quaù nhieàu ñöùa… ham vui, nhaùc hoïc!

Laàn vöøa roài ra Haø Noäi, toâi coá saép xeáp thôøi gian taït qua thaêmGalery cuûa thaày ôû ngay ngaõ ba ñöôøng vaøo Quaûng Baù. Gioù HoàTaây thoåi leân maùt röôïi. Rít xong ñieáu thuoác laøo, hôùp moät cheùncheø maïn, maét lim dim, thaày taâm söï: “Thaày vaãn veõ lieân tuïc vì

742

ñaây laø ñam meâ cuûa cuoäc ñôøi vaø ñeå kieám soáng nöõa. Thaày vöøaveõ vöøa daïy veõ, hoïc sinh ñoâng laém, caû Taây laãn ta. Neáu raûnh thìlaïi thaày daïy theâm cho. Veõ cuõng laø moät söï giaõi baøy, em aï!” -(Chuyeän cuûa Traàn Kieán Quoác).

9. Kyû nieäm veà thaày Nguyeãn Maïnh Khang:Thaày Khang laøm Chính trò vieân cuûa khoùa 5 töø ngaøy sang

Queá Laâm. Laøm chính trò, thaày naøo cuõng ñaïo maïo, khoù gaàn;ngay caû thaày Vuõ Xuaân Thaêng laø trôï lyù Thanh nieân maø vaãn thaáycöù nghieâm, hoïc sinh ngaïi gaëp. Moät hoâm coù giôø oân taäp Toaùntröôùc ngaøy thi, caû lôùp ñang xoân xao vì khoâng thaáy thaày Ñoanñeán thì thaáy thaày Khang oâm caëp böôùc vaøo: “Hoâm nay, thaàyÑoan baän vieäc, toâi leân lôùp thay”. Caû boïn ngaïc nhieân vì töø tröôùcñeán nay thaày toaøn daïy Chính trò(?). Ngaïc nhieân hôn, hoâm ñoùthaày Khang daïy quaù hay, nhöõng thaéc maéc cuûa hoïc troø ñöôïcthaày giaûi ñaùp ñeán nôi ñeán choán. Ñang töø ngaïc nhieân chuyeånsang khaâm phuïc, ngay chieàu ñoù anh em cöû ngöôøi leân khu giaùovieân “giaùn ñieäp” thì bieát thaày voán laø giaùo vieân Sö phaïm Toaùn.Thì ra daïy Chính trò chæ laø ngheà tay traùi(!). Theá môùi bieát vôùi caùcthaày tröôøng Troãi thì “nhieäm vuï naøo cuõng hoaøn thaønh, khoùkhaên maáy cuõng vöôït qua”!

Töø laâu, toâi ñaõ caát coâng ñi tìm thaày. Moät laàn veà thaêm thaàyÑaéc - Hieäu tröôûng tröôøng Lyù Thuôøng Kieät (Haø Noäi) thì bieátthaày laø chaùu hoï, nhöng tieác raèng thaày Ñaéc laïi khoâng coù ñòa chætrong tay. Maõi tôùi thaùng 4 naêm 2003, lieân laïc ñöôïc vôùi thaàyÑinh Khaéc Tö ôû Haûi Phoøng thì bieát hai thaày cuøng sinh hoaït ôûHoäi Cöïu chieán binh phöôøng Leâ Chaân. Ñieän thoaïi veà HaûiPhoøng, thaày nhaän ra ngay. Hai thaày troø heïn heø naøy ñoùn thaàyôû thaønh phoá Hoà Chí Minh. Xa thaày ñaõ 33 naêm, thaày ñaõ gaàn70 tuoåi vaø vaãn ñi daïy luyeän thi ñaïi hoïc. Caùc thaày cuûa chuùngta thaät caàn cuø lao ñoäng! - (Chuyeän cuûa Traàn Hoøa Bình).

743

10. Kyû nieäm veà thaày CaoThöôûng:

Tröôøng Troãi coù hai thaày teân laøThöôûng: thaày Nguyeãn Vaên Thöôûng daïytieáng Nga vaø thaày Buøi Cao Thöôûngdaïy Vaên. Sau ngaøy tröôøng Vaên hoùaquaân ñoäi chuyeån töø Laïng Sôn veà BìnhÑaø (Haø Taây) thì thaày Thöôûng “Nga”chuyeån sang daïy cho tröôøng Döï bòbay Khoâng quaân; veà höu, thaày ôû ngaycaïnh tröôøng.

Coøn thaày Thöôûng “Vaên” thì veà Boä tö leänh Thoâng tin. Taïiñaây, thaày coøn gaëp laïi moät loâ hoïc sinh Troãi sau khi toát nghieäpÑaïi hoïc quaân söï ñaõ veà nhaän vieäc. Thaày troø laïi gaëp nhau treânnhöõng neûo ñöôøng. Sau khi nghæ höu, thaày veà laøm taïi moättröôøng phoå thoâng Trung hoïc daân laäp. Caû cuoäc ñôøi thaày gaén vôùingheà daïy hoïc.

Ngaøy môùi sang Y Trung, trong tröôøng thì bò dòch vieâm maøngnaõo hoaønh haønh (em Nguyeãn Vaên Hoøa bò laây beänh vaø oámcheát), ngoaøi Queá Laâm thì aøo aøo khí theá cuûa Caùch maïng Vaên hoùa.Caùnh “hoàng veä binh” tay ñeo baêng ñoû xaùch Mao tuyeån chaïykhaép nôi laøm caùch maïng. Thaày Thöôûng ngaøy ñoù ñöôïc phaânxuoáng ñaïi ñoäi 72 ñi “ba cuøng” vôùi hoïc sinh. Khoâng xa daãy nhaøcuûa C72 laø caên nhaø cuûa giaùo vieân tröôøng Y Trung, trong ñoù coùcaên hoä cuûa moät giaùo vieân Theå thao. OÂng coù ba ngöôøi con gaùi,coâ lôùn laø Thònh Thaønh Bích, coâ sau laø Thònh Dieäp Phong, coønem uùt thì beù tí ñöôïc chò Phong ñòu treân löng moãi khi ra saân. Laø“haøng xoùm laùng… toûi” vaø ñaõ coù kinh nghieäm daân vaän ngaøy ôûVieät Baéc neân thaày troø C72 sôùm gaây ñöôïc thieän caûm vôùi gia ñìnhgiaùo sö Thònh. Boãng moät hoâm, caùnh”hoàng veä binh” caàm “saùchñoû” vaø xaùch thanh la, chieâng troáng goõ aàm ó xoäc vaøo nhaø giaùo sö

744

Thònh. Chuùng luïc tung ñoà ñaïc vaø vöùt saùch vôû, quaàn aùo ra saân.Moät tay ra daùng chæ huy chaïy vaøo loâi thaày Thònh ra saân roài giôûleänh ra ñoïc. Baát ñoàng ngoân ngöõ, nhoùm hoïc sinh Troãi chaû hieåucaäu ñoïc gì nhöng thaáy maët saùt khí ñaèøng ñaèng. Caäu baét thaày quyøxuoáng saân gaïch roài aán leân ñaàu chieác muõ cao vaø nhoïn hoaét (treâncoù ghi loaèng ngoaèng chöõ Haùn). Sau ñoù, chieâng troáng laïi goõ aàmtrôøi “pheøng pheøng, tuøng tuøng”, chuùng giaûi thaày ñi. Moät ñaùmñoâng hoïc sinh baùm theo sau nhoå nöôùc boït vaøo thaày roài chöûi bôùi.Nhôø ai ñoù dòch voäi, caùnh lính Troãi môùi bieát noäi dung caâu chöûilaø: “Ñoà theo chuû nghóa xeùt laïi hieän ñaïi. Ñoà phaûn boäi nhaândaân…”. Chuùng coøn vung tay leân hoâ to: “Taû taûo, taû taûo!”1. Boán meïcon thaày oâm nhau khoùc nhìn theo maø khoâng hieåu vì sao ñeánnoâng noãi naøy! Nghe ñaâu chuùng daãn thaày ñi ñaáu toá ngoaøi thaønhphoá. Chöa bao giôø thaày troø tröôøng Troãi thaáy caûnh naøy. Laï quaù,taïi sao troø laïi daùm ñaùnh thaày. Thaät laø voâ ñaïo! Caûnh loän xoän laømai cuõng phaãn noä.

Giaùo sö Thònh sau hoâm bò ñöa ñi ñaáu toá veà ñaõ trôû neân laàmlì ít noùi. Ñaàu oâng baïc traéng sau maáy ñeâm khoâng nguû, daùngngöôøi theå thao ngaøy naøo giôø troâng thaät coøm coõi. “Taïi sao luõ hoïcsinh cuûa mình laïi daùm laøm caùi ñieàu aáy, chuùng coøn nhôù nhöõngluùc mình ñaõ töøng laø thaày cuûa chuùng? Caùi caùch maïng naøy laøcaùch maïng gì?” – oâng töï hoûi.

Quaû thaät, caûnh gia ñình thaày Thònh tan taùc laøm ai cuõngphaûi ñoäng loøng nhöng caùnh hoïc sinh Vieät Nam chæ bieát chiañau baèng nhöõng aùnh maét thöông caûm. (Vì hoï ñöôïc phoå bieán:ñaây laø “chuyeän noäi boä” cuûa Baïn!). Nhìn thaùi ñoä aân caàn cuûanhöõng ngöôøi khaùch Vieâït Nam, oâng nghó, hình nhö caùc thaàygiaùo vaø hoïc sinh Vieät Nam raátø hieåu mình, ñoàng caûm vôùi mình.

1 Ñaû ñaûo!

745

Theá môùi bieát trong gian khoå, khoù khaên môùi caàn coù nhau. Caùcbaïn Vieät Nam tuy khoâng noùi ra nhöng raát baûn lónh, phaân bieätroõ ñuùng sai. OÂng tin töôûng ôû hoï vaø quyù meán hoï. Vaø thaàyThöôûng daàn trôû neân thaân thieát vôùi gia ñình. Caùi kyû nieäm naøy,gia ñình giaùo sö Thònh nhôù maõi!

Thaùng 10 naêm 2003, Phan Nam vaø caùc baïn “ñi tieàn traïm”sang Queá Laâm ñaõ tìm veà Y Trung thaêm gia ñình thaày Thònh.Thaày ñaõ maát, vôï thaày soáng vôùi caùc con trong moät caên hoä thuoäcchung cö cuûa tröôøng. Hoâm ñoù, coâ vaø gia ñình raát caûm ñoäng.Coâ vöøa khoùc vöøa nhaéc laïi chuyeän xöa: “Caùc em hoïc sinh VieätNam toát laém!”. Khi Phan Nam laáy “moät veù” ra bieáu coâ, coâ ñaõtöø choái. Phaûi noùi maõi môùi nhaän! (Chuyeän cuûa Leâ Hoøa Bình).

Vaøi lôøi nhaén göûi:Khoâng chæ laø “Quaùn cheø cheùn” maø ñòa ñieåm naøy ñaõ chöùng

kieán boán, naêm laàn caùc baïn khoùa 5 veà ñaây hoïp maët truyeànthoáng. Rieâng khoùa 5 coù ñaëc ñieåm, moãi laàn hoïp maët ñeàu môøiñuû caùc thaày coâ soáng trong Nam cuøng chò Phan Thò Quyeân ñeándöï, (dó nhieân khoâng theå thieáu ñaïi dieän caùc khoùa trong tröôøng).

Xin môøi caùc thaày coâ vaø baïn beø neáu raûnh roãi, muoán nhôù veànhöõng kyû nieäm xöa thì haõy ñeán vôùi chuùng toâi tham gia “giaoban buoåi sôùm”!

A.T

746

Laù thö göûi töø Ngheä AnNgaøy 20 thaùng 11 naêm 2002Caùc thaày coâ vaø caùc em hoïc sinhTröôøng Nguyeãn Vaên Troãi thaân meán,Toâi laø Cao Cöï An, giaùo vieân tröôøng

Nguyeãn Vaên Troãi, raát xuùc ñoäng göûi thönaøy ñeán caùc anh, caùc chò giaùo vieân vaøcaùc em hoïc sinh trong buoåi gaëp maëthaøng naêm ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh.

Em Traàn Kieán Quoác ñaõ göûi thö chotoâi nhieàu laàn baùo tin veà buoåi gaëp maëtthaân thieát naøy. Nhöng do söùc khoûe coù

haïn neân toâi khoâng vaøo gaëp caùc anh chò vaø caùc em trong ngaøygaëp maët ñaày tình nghóa naøy. Mong caùc anh, caùc chò vaø caùc emhoïc sinh cuõ cuûa tröôøng thoâng caûm!

Tröôøng ta thaønh laäp töø nhöõng naêm coù chieán tranh. Toâi ñaõsoáng vôùi caùc em khoùa 5 suoát thôøi gian töø 1965 ñeán 1970. Moãiteân caùc em ñaõ ghi trong cuoán saùch “Sinh ra trong khoùi löûa”, gaénboù vôùi baûn thaân toâi töø nhöõng ngaøy ñaàu, töø nhöõng ngaøy caùc emcoøn ôû ñoä tuoåi 14-15, môùi chæ laø nhöõng chuù hoïc sinh caáp II. Roàinhöõng ngaøy ôû Suoái Chì - Ñaïi Töø, ôû Queá Laâm (Trung Quoác), thaàytroø soáng vôùi nhau aân tình, thaät khoù queân! Caùc em ñaõ naâng toâilôùn leân vaø baûn thaân toâi cuõng goùp phaàn naâng caùc em lôùn leân theokòp vôùi cuoäc soáng vaø söï ñi leân cuûa ñaát nöôùc.

Tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi cuûa chuùng ta chæ toàn taïi trong moätsoá naêm, coù môû ñaàu nhöng khoâng coù keát thuùc, theá maø söùc soángcuûa noù thaät beàn vöõng vaø coù tieáng vang maõi maõi. Phaàn lôùn caùcem hoïc sinh thuôû ñoù ñaõ tröôûng thaønh, coù coáng hieán toát. Ñoù laønieàm vinh döï, töï haøo ñoái vôùi chuùng ta!

Hieän nay, toâi soáng ôû vuøng queâ xöù Ngheä. Toâi raát muoán vaøoThaønh phoá Hoà Chí Minh ñeå gaëp caùc anh, caùc chò giaùo vieân vaø

747

hoïc sinh cuûa tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi. Cöù gaàn ñeán ngaøy 22thaùng 12 maø caùc em seõ toå chöùc gaëp maët laø toâi laïi thaáy boài hoàivaø nhôù nhung. Nhöng vì hoaøn caûnh rieâng khoâng cho pheùp toâiñeán naém tay töøng anh chò vaø caùc em trong buoåi hoïp maët aântình, saâu saéc naøy!

Cuoái thö toâi göûi ñeán caùc anh chò giaùo vieân vaø caùc em hoïcsinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi ôû phía Nam lôøi chaøo möøng quyùtroïng vaø thaân tình. Toâi voâ cuøng nhôù caùc anh chò vaø caùc em.

Kyû nieäm 30 naêm ngaøy thaønh laäp tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, toâicoù döï ôû Haø Noäi. Raát vui möøng laø ngaøy ñoù löïc löôïng caùc em hoïcsinh veà döï ñoâng ñuû. Toâi ñaõ gaëp caùc em khoùa 5 vaø caùc em ñaõthöông yeâu toâi heát möïc, laøm toâi khoâng bieát noùi gì hôn, chæ bieátthöông caùc em vaø mong caùc em lôùn leân, tröôûng thaønh.

Xin chuùc caùc anh chò giaùo vieân vaø hoïc sinh tröôøng NguyeãnVaên Troãi maõi maõi gaëp nhieàu toát ñeïp trong cuoäc soáng!

Nay thö,Cao Cöï An

Sau ñoù thaày troø tieáp tuïc trao ñoåi thö töø cho nhau. Sang naêm2004, chuùng toâi coù göûi thö cho thaày maø khoâng thaáy traû lôøi, sôïraèng ñaõ thaát laïc? Maõi sau naøy môùi hay suoát naêm qua thaày oám,gia ñình ñaõ ñöa thaày ra Haø Noäi ñieàu trò taïi Vieän quaân y 108.Caùc baïn Troãi laø baùc só ôû ñaây (Baéc Vieät, Thuyø Linh, Duy Anh,Quoác Toaøn…) taän tình chaêm soùc thaày nhöng vì tuoåi giaø söùcyeáu neân beänh khoâng chöõa khoûi. Vaø ñuùng vaøo ngaøy cuoái cuøngcuûa naêm 2004, chuùng toâi nhaän ñöôïc tin buoàn: thaày ñaõ maát taïiXoùm 2, Chôï Môùi, Dieãn Chaâu, Ngheä An. Baïn Quoác Suûng (khoùa5) ôû thaønh phoá Vinh ñaõ thay maët thaày troø tröôøng ta ñeán vónhbieät thaày. Chuùng toâi raát aân haän vì khoâng ñoùn ñöôïc thaày vaøothaêm Thaønh phoá Hoà Chí Minh!

B.B.T.

748

Bieát ôntröôøng Nguyeãn Vaên Troãi

NGUYEÃN MAÏNH KHOAÙTNguyeân caùn boä Cuïc Nghieân cöùu, Boä Toång tham möu

Phuï huynh hoïc sinh

Gia ñình toâi coù hai con hoïc ôû tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi:Nguyeãn Nam Ñieän (khoùa 6) vaø Nguyeãn Thaønh Bieân (khoùa 8).Ñoái vôùi gia ñình chuùng toâi vaø nhieàu gia ñình boä ñoäi khaùc, luùcñoù, coù con em theo hoïc tröôøng vaên hoùa Nguyeãn Vaên Troãi thöïcsöï laø choã döïa caû veà vaät chaát laãn tinh thaàn trong vieäc nuoâidöôõng, daïy doã con caùi.

Chieán tranh phaù hoaïi cuûa ñeá quoác Myõ leo thang ra mieànBaéc, ngoaøi vieäc taøn phaù xaõ hoäi ta veà moïi maët noù coøn uy hieápnghieâm troïng ñeán söï nghieäp giaùo duïc chung, uy hieáp ñeán vieächoïc haønh vaø sinh meänh cuûa con em chuùng ta. Caùc tröôøng hoïcvì theá phaûi sô taùn veà noâng thoân heûo laùnh, thieáu thoán ñuû ñieàu.Caùc gia ñình ñoâng con aên hoïc, phaûi chia seû, xeù leû ra nhieàumaûnh, aûnh höôûng raát nhieàu ñeán tình caûm, kinh teá vaø ñôøi soángcuûa gia ñình. Rieâng vôùi nhöõng ngöôøi cha, ngöôøi meï ñangchieán ñaáu ôû chieán tröôøng, ngaøy ñeâm ñoái maët vôùi quaân thuø, vôùisoáng cheát, nhöõng ñoàng chí gaùnh troïng traùch cuûa caùch maïng thìcaøng lo laéng tôùi con caùi. Söï phaân taâm seõ laøm cho trí tueä khoângtheå taäp trung. Coù moät nhaø tröôøng baûo ñaûm cho con caùi an toaøn,ñöôïc hoïc haønh chu ñaùo laø moät öôùc mô, laø moät nhu caàu böùcxuùc. Noùi Tröôøøng vaên hoùa Nguyeãn Vaên Troãi laø “choã döïa” chínhlaø yù nghóa ñoù!

749

Khoâng nhöõng nhaø tröôøng chæ laø giaûi phaùp ñoái phoù vôùi tìnhhình tröôùc maét maø saâu xa hôn, vôùi taàm nhìn chieán löôïc laâu daøi,caùc ñoàng chí laõnh ñaïo Ñaûng, Nhaø nöôùc vaø quaân ñoäi coøn muoánlaäp ra moät loø ñaøo taïo caùn boä cho töông lai, ñaëc bieät laø caùn boäquaân söï. Vì vaäy maø nhaø tröôøng ñöôïc toå chöùc töông ñoái quy moâvaø chu ñaùo (trong tình hình luùc ñoù). Hoïc sinh soáng taäp trung, aênôû noäi truù, ñöôïc toå chöùc thaønh töøng ñôn vò, coù cô nguõ, quaàân aùoñoàng phuïc…vv ñaõ laøm cho vieäc quaûn lí hoïc sinh ñöôïc chaët cheõvaø nghieâm chænh. Ngoaøi noäi dung hoïc vaên hoaù theo chöôngtrình chung, caùc em coøn ñöôïc reøn luyeän veà yù thöùc lao ñoäng, tinhthaàn kæ luaät, tinh thaàn yeâu nöôùc, neáp soáng chính quy… nhöõngñöùc tính sô khai nhöng cô baûn veà taøi, ñöùc cuûa ngöôøi caùn boäquaân söï sau naøy. Sinh hoaït cuûa caùc em thöïc söï phong phuù: laoñoäng xaây döïng laùn traïi, kieám cuûi, taêng gia, vui chôi theå thao,nhaát laø tö duy vaø taùc phong quaân söï laøm cho caùc chaùu phaùt trieåntoaøn dieän. Vieäc laáy teân lieät só Nguyeãn Vaên Troãi ñaët cho tröôøngcuõng naèm trong muïc tieâu aáy. Chuùng toâi, moãi laàn leân thaêm con,qua caùc chaùu, ñöôïc nhìn thaáy caùc maàm moáng töông lai cuûa Anhboä ñoäi Cuï Hoà maø caûm thaáy phaán khôûi vaø tin töôûng voâ cuøng.

Nhöng trong böôùc ñaàu toå chöùc, khoâng theå khoâng coù thieáusoùt. Vieäc quaûn lí caùc em trong tình hình soáng xa gia ñình, thieáuthoán tình caûm, laïi theâm vieäc vaän duïng reøn luyeän baûn lónh cuûaanh boä ñoäi ñoâi khi coøn cöùng nhaéc, chöa thaät hôïp lí vôùi taâm lí,tình caûm vaø söï hieåu bieát aáu tró cuûa caùc em maø moät soá em coùbieåu hieän chöa thaät ngoan.

Toâi xin keå laïi moät chuyeän vui, cuõng laø moät kinh nghieäm: Coùmoät laàn, toâi tôùi thaêm thaày giaùo cuûa con mình. Thaày nhaän xeùt:em hoïc toát nhöng vöøa qua coù thieáu soùt ñaõ cuøng maáy baïn ñi “aêncaép” cuûa daân. Toâi giaät mình hoûi roõ laïi söï vieäc. Thaày cho bieátlaø caùc em ñaõ ñi beû troäm ngoâ. Nghe xong toäi thôû phaøo nheïnhoõm vaø nhôù laïi, ngaøy xöa mình coøn beù cuõng ñaõ coù laàn cuøng

750

maáy baïn ñi haùi troäm böôûi vaø cam quyùt cuûa baø con trong xoùm.Ñoù chæ laø tính hieáu ñoäng vaø tinh nghòch cuûa treû con. Hôn nöõa,“aên caép” vaø “beû troäm ngoâ” thì gioáng nhau veà hieän töôïng nhöngkhaùc nhau veà baûn chaát. Taát nhieân vieäc ñoù phaûi giaùo duïc, uoánnaén vaø ngaên chaën. Rieâng ñoái vôùi Nam Ñieän, hoài coøn hoïc lôùp1 ôû Haø Noäi, naêm 7 tuoåi, treân ñöôøng ñi hoïc ñaõ nhaët ñöôïc 5 haøo.Em ñaõ noäp cho coâng an. Chuù coâng an ñaõ vieát cho em moät tôøgiaáy bieân nhaän ñeå mang veà cho gia ñình. Tuy nhieân, toâi caøngyeân taâm vì qua söï vieäc ñoù thaáy nhaø tröôøng ñaõ theo doõi raát saùtvaø raát nghieâm ñoái vôùi moïi haønh vi cuûa hoïc sinh.

Thaám thoaét ñaõ gaàn nöûa theá kæ, nhaø tröôøng ñaõ giaûi theå, caùcem hoïc sinh ñaõ tröôûng thaønh vaø haàu heát laø caùn boä cuûa Ñaûng,Nhaø nöôùc vaø quaân ñoäi, nhieàu ngöôøi giöõ nhöõng chöùc vuï quantroïng, coù ngöôøi trôû thaønh anh huøng, coù ngöôøi ñaõ hy sinh oanhlieät. Nhöng ñoù môùi chæ laø moät maët, maët chính laø caùc em ñeàulaø nhöõng ngöôøi coù ñaïo ñöùc toát, soáng chaân chính, nhaân haäu,soáng tình nghóa – tình nghóa vôùi thaày coâø, vôùi beø baïn ñoàng ñoäi,yeâu thöông giuùp ñôõ laãn nhau trong moïi vieäc, ñaëc bieät vôùinhöõng ngöôøi gaëp tai öông, hoaïn naïn vaø ngay caû vôùi ngöôøi coùsai laàm nghieâm troïng, sa ngaõ. Qua caùc ngaøy hoäi truyeàn thoángcuûa tröôøng maø toâi ñöôïc môøi döï, qua caùc baøi hoài kí cuûa caùc emtrong quyeån “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp I, toâi caøng thaáy thaàytroø cuûa tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi raát xöùng ñaùng laø nhöõng caùnboä ñöùc, taøi. Ñoù chính laø nhôø söï giaùo duïc truyeàn thoáng ôû giañình, söï giaùo duïc cuûa Ñaûng, cuûa caùch maïng, trong ñoù nhaøtröôøng ñaõ ñoùng goùp moät phaàn quan troïng.

Thay maët cho caùc gia ñình coù con em hoïc taäp ôû tröôøøngNguyeãn Vaên Troãi, toâi xin chaân thaønh caûm ôn Ñaûng vaø quaân ñoäiñaõ toå chöùc vaø chæ ñaïo xaây döïng moät ngoâi tröôøng toát ñeïp nhö theá!

N.M.K

751

Gaëp laïi thaày Tieán “Ñòa”sau 34 naêm xa

ANH THY thöïc hieän

Nhöõng kæ nieäm veà thaày, coâ giaùo trong nhöõng ngaøy ñi hoïcthaät khoù queân, nhaát laø vôùi nhöõng thaày thöôøng sinh hoaït ngoaïikhoùa vôùi hoïc sinh. Daïy moân Ñòa lyù cho khoùa 5 coù thaày ÑinhKhaéc Tö, coøn thaày Nguyeãn Höõu Tieán daïy cho khoùa 6. Thaày Töthì hay chöõa caùc beänh vaët baèng “meïo” vaø chôi ñaøn maêng-ñoâ-lin raát hay; coøn thaày Tieán thì thích boùng ñaù.

Voán laø hoïc sinh tröôøng Duïc Taøi Hoïc hieäu Lö Sôn, Queá Laâmtöø naêm 1953, trong giôø leân lôùp, thaày Tieán hay keå veà thaønh phoáQueá Laâm “sôn thuyû höõu tình”, nôi thaày cuøng nhieàu con em caùnboä sang taù tuùc, hoïc taäp trong nhöõng naêm khaùng chieán choángPhaùp. Sau ñoù, thaày ñöôïc sang Lieân Xoâ hoïc, nhöng ñuùng thôøikì “xeùt laïi” neân phaûi veà nöôùc hoïc Sö phaïm. Nhöõng naêm 1967-1968, thaày veà tröôøng laøm giaùo vieân vaø cuõng laø laàn thöù hai soángôû ñaát Queá Laâm. Heø naêm 1968, tröôøng ta trôû veà Höng Hoaù (PhuùThoï). Caùc baïn khoaù 6 khoâng queân hình aûnh thaày, moãi laàn leânlôùp thöôøng maëc chieác aùo quaân phuïc blu-doâng (chöù khoâng choaùo trong quaàn nhö thaày Haäu, thaày Tö), coøn treân coå thì gaén ñoâiquaân haøm thieáu uyù ñaõ baïc maøu, bò beû cong moät goùc. Thaày coùem trai – Nguyeãn Nam – laø hoïc sinh khoùa uùt cuûa tröôøng.

Ngoaøi nhieäm vuï giaûng daïy, chuù Duyeät - chuû nhieäm Chínhtrò - coøn giao cho thaày nhieäm vuï toå chöùc ñoäi boùng ñaù cuûa Phaânhieäu caáp III, tham gia caùc hoaït ñoäng theå thao ôû khu vöïc. Thaày

752

xuoáng caùc ñaïi ñoäi tìm nhaân taøi vaø laäp danh saùch, leân lòchluyeän taäp. Thaày ñeà nghò nhaø tröôøng trang bò quaàn aùo, giaày taátñeå coù theå tham gia ñaù giaûi “chaân giaày” vaø xin pheùp cho caùccaàu thuû ñöôïc nghæ hoïc tröôùc giôø ñeå luyeän taäp. Saân taäp ôû ngaytröôùc nhaø Ban chæ huy phaân hieäu. Sau nöûa tieáng khôûi ñoäng,chaïy theå löïc laø nhöõng baøi taäp “ñaù ma”, taäp chieán thuaät baättöôøng, ñaù goân toâm…

Ngaøy ñoù chöa quaù tuoåi 30, thaày sung maõn vaø haêng haùi chæbaûo boïn toâi. Hôn nöõa cuõng laø con em caùn boä (ba thaày laø sóquan cao caáp ôû quaân khu Taû Ngaïn) neân thaày raát thoâng caûmvaø bieát caùch “naén” laïi phong caùch soáng “hôi töï do” cuûa boïn treû.Ñang treû laïi maùu hieáu thaéng neân coù baïn trong khi chôi hayñaùnh nguoäi, gaøi cuøi choû, ñaùnh cuùt hay duøng taêm-boâng giaày ñeå“xöôùc” chaân ñoái phöông… Trong moät traän ñaáu giao höõu vôùithanh nieân ñòa phöông, coù caàu thuû beân ta chôi thoâ baïo, phaïmluaät 12. Keát thuùc traän ñaáu tuy giaønh ñöôïc thaéng lôïi nhöng thaàyñaõ nghieâm khaéc pheâ bình: “Ñaõ chôi theå thao phaûi coù maùuchieán thaéng, nhöng phaûi chieán thaéng trong danh döï. Neáu caùcem chæ chaêm chaêm chôi xaáu ñoái phöông thì khoâng theå taäptrung laøm baøn, ngöôøi xem seõ cheâ cöôøi. Hôn nöõa, töøng em coùkó thuaät caù nhaân toát chöa ñuû maø toaøn ñoäi phaûi coù loái chôi taäptheå, phaûi chôi haøo hoa, phong nhaõ, phaûi heát söùc cao thöôïng.Phaûi thaéng sao cho ñoái phöông taâm phuïc, khaåu phuïc vì boùngñaù khoâng chæ laø theå thao maø coøn laø moät moân ngheä thuaät!”. Nhôøcoù ñöôïc loái ñaù ñoàng ñoäi vaø tinh thaàn thi ñaáu cao thöôïng maøñoäi boùng döôùi söï chæ ñaïo cuûa thaày ñaõ chieán thaéng tröôùc ñoäituyeån Tröôøng caáp III Huøng Vöông, thaéng Tuyeån thanh nieânTam Noâng vaø thuû hoaø vôùi caû Ñaïi hoïc quaân söï.

Taám aûnh ñoäi boùng ñaù naêm hoïc 1968-1969 ñöôïc Traàn TuaánSôn löu giöõ vaø ghi laïi traän ñaáu vôùi Ñaïi hoïc quaân söï trong cuoán“Sinh ra trong khoùi löûa”. Tieác raèng hoâm ñoù vaéng maët thaày

753

Tieán. Heø naêm 1970, tröôøng ta giaûi theå, thaày vaø thaày Thích ñöôïcñieàu veà Hoïc vieän quaân söï cao caáp ôû Böôûi. Caû nöôùc coù chieántranh, chuùng toâi maát lieân laïc vôùi thaày…

Thaät voâ tình, ngaøy chuû nhaät - 19 thaùng 9 naêm 2004, trongcuoäc hoïp maët kyû nieäm 55 naêm Quoác khaùnh Trung Quoác vaøgiao löu vôùi caùn boä Toång laõnh söï taïi Nhaïc vieän thaønh phoá HoàChí Minh, chuùng toâi gaëp laïi thaày. Thaày troø oâm laáy nhau möøngrôõ. Troâng thaày ñaõ giaø, raâu toùc baïc nhieàu. Thaày ñaõ qua tuoåi 64vaø ñang sinh soáng taïi thaønh phoá bieån Nha Trang1. Anh em caùckhoùa coù maët keùo ra ngoaøi hoäi tröôøng haøn huyeân vaø chuïp aûnh

1 Ñòa chæ: 10/26 Lyù Töï Troïng, phöôøng Loäc Thoï, thaønh phoá Nha Trang. Thaày saünsaøng ñoùn tieáp thaày troø tröôøng ta, neáu ai coù dòp qua Nha Trang.

Gaëp laïi thaày Tieán sau 34 naêm xa.

754

löu nieäm vôùi thaày. Chuùng toâi coøn ñöa thaày leân chaøo coâ Thuïc,thaày Voïng… Thôøi gian troâi qua nhanh quaù! “Choác ñaõ… bamöôi maáy naêm trôøi”!

Tröa hoâm ñoù, caùc baïn khoùa 8 môøi hai thaày ra nhaø khaùchChính phuû ôû Dinh Thoáng Nhaát uoáng bia möøng hoäi ngoä. Khinhaéc laïi chuyeän xöa, thaày khoâng queân keå teân töøng caàu thuûtrong ñoäi tuyeån: “… Sau naøy caùc em Tuaán Sôn, Ñöùc Duõng,Vaên Huøng veà ñaù cho Coâng an Haø Noäi. Ngaøy ñoù kieám ñöôïc veùñi xem traän Theå Coâng, Coâng an, Ñöôøng saét; nhaát laø caùc traänñaáu quoác teá khoù laém. Vaäy maø Tuaán Sôn vaãn ñeå daønh caëp veùcöûa soá 1 cho thaày. Thaät caûm ñoäng!... Caùc em aï, tröôøng Thieáusinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi ngaøy ñoù coù khaùc naøo Vaên MieáuQuoác Töû Giaùm. Hoïc troø laø con em caùch maïng, ñoäi nguõ giaùovieân nhaø tröôøng vôùi ñaïo ñöùc vaø trình ñoä chuyeân moân cao,khoâng tröôøng naøo coù. Nhaø tröôøng ñöôïc toå chöùc ñuùng theo moâhình quaân söï… Kyû nieäm nhöõng ngaøy ôû tröôøng thaät khoù queân!”.Ai ñoù xen vaøo: “Caùc thaày coâ ñaõ ñaøo taïo ra moät theá heä hoïc troøkeá tuïc xöùng ñaùng truyeàn thoáng cha anh. Chuùng em coù theå töïhaøo maø noùi raèng, khoâng coù ñöùa naøo trong boïn em dính vaøotham nhuõng, hoái loä hay bò tha hoaù. Ñoù chính laø giaù trò nhaânbaûn cao nhaát!”.

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 19-9-2004A.T

755

Toâi sinh hoaït truyeàn thoángvôùi khoùa 5

Coâ giaùo PHAÏM THÒ THUÏC

Toâi khoâng tröïc tieáp daïy vaên hoùa khoùa 5, song caùc em khoùa5 ñaõ ñeå laïi trong toâi tình caûm saâu ñaäm.

Ngaøy coøn ôû Haø Noäi, Phan Ñình Nhaân trong Ban lieân laïctröôøng Thieáu Sinh Quaân Nguyeãn Vaên Troãi luoân luoân quantaâm ñeán toâi. Moãi laàn hoïp tröôøng, hay ma chay, cöôùi xin tronggia ñình giaùo vieân vaø caùc baïn, ñeàu khoâng queân coù lôøi môøitoâi. Moãi laàn gaëp Nhaân caâu hoûi ñaàu tieân vôùi toâi laø: “Chaøo coâ!Laâu nay söùc khoûe coâ theá naøo? Coù khoûe khoâng aï? Coù ñieàukieän chaùu seõ ñeán thaêm coâ”. Toâi nhôù ngaøy ôû Queá Laâm, muøañoâng ñeán, Nhaân ñoäi muõ boâng luùc naøo cuõng boû hai tai muõxuoáng, khoâng buoäc daây troâng raát “buïi” vaø nghòch ngôïm. Giôøñaây, Nhaân ñaõ laø caùn boä chöõng chaïc, coù trieån voïng cuûa thaønhphoá Haø Noäi.

Naêm 1997, toâi vaøo sinh soáng vôùi con trai ôû thaønh phoá HoàChí Minh. Töø ñoù cöù ñeán Ngaøy thaønh laäp Quaân ñoäi laø PhanNam, Kieán Quoác laïi thay maët khoùa, môøi vôï choàng toâi tôùi döïhoïp. Moãi laàn hoïp maët, toâi ñöôïc gaëp laïi nhöõng ngöôøi anh,nhöõng ñoàng nghieäp thaân thieát nhö anh Ñoã, anh Voïng, anh Tö,

756

anh Ñieàn, anh Vaên, thaày Chinh, thaày Hoàng Tuyeán… ÔÛ ñaâycoøn coù anh Phaïm Ñình Troïng hoïc vôùi toâi töø lôùp 8 ñeán lôùp 10(tröôøng Leâ Hoàng Phong, Nam Ñònh); cho neân baïn cuõ gaëp laïi,ngoaøi chuyeän kæ nieäm ôû tröôøng Troãi coøn laø chuyeän ñoàng moâncaáp III, thaät laø vui! Rieâng anh Traàn Höõu Thanh, cuøng nhoùm Söû-Ñòa caáp II, giôø ñaây khoâng coøn nöõa. Anh em gaëp nhau haøn

huyeân thaêm hoûi söùc khoûe, chuyeän tuoåi giaø, tình hình gia ñình,vôï con, chaùu noäi, chaùu ngoaïi… Thaät laø caûm ñoäng!

Caùc em khoùa 5 giôø ñaây laø nhöõng só quan cao caáp trong löïclöôïng vuõ trang, nhöõng caùn boä nhaø nöôùc chöõng chaïc, thoângminh vaø naêng ñoäng. Nhöng ôû caùc em vaãn ñaày aép tình nghóavôùi thaày troø, vôùi baïn beø. Khoùa 5 ôû phía Nam coù nhöõng göôngmaët tieâu bieåu nhö Nguyeãn Thieän Nhaân - moät caùn boä chuû choát,coù nhieàu höùa heïn, vôùi göông maët thoâng minh coù chuùt ñaïo maïo

Caùc thaày coâ, chò Quyeân vaø ba meï lieät só Huyønh Kim Trung luoân coù maët sinhhoaït truyeàn thoáng cuøng khoùa 5 taïi Tp.HCM.

757

nhöng soáng raát chaân tình (khi naøo gaëp coâ cuõng hoûi thaêm söùckhoûe). Vôï Thieän Nhaân laø Hoøa Bình (hieän laø Phoù giaùm ñoácBeänh vieän Thoáng Nhaát), ñaõ giuùp ñôõ toâi nhieàu trong thôøi gianñieàu trò beänh ôû ñaây.

Traàn Kieán Quoác, tröôûng Ban Lieân laïc, thoâng minh, soâi ñoäng,chaân tình, chu ñaùo, laø nhaø doanh nghieäp coù baûn lónh, trieånvoïng. Phan Nam, moät giaùm ñoác ñoân haäu, phuùc ñöùc, saün saønggiuùp thaày coâ vaø caùc baïn luùc gaëp khoù khaên. Chænh Huaán - moät“Paven” cuûa Vieät Nam. Taám göông vöôït leân soá phaän cuûa Huaánñaõ goùp phaàn laøm toâi coù theâm nghò löïc vöôït qua beänh taät hieåmngheøo. Khoùa 5 phía Nam coøn nhieàu göông maët khaû aùi khaùcnhö Ñoâng Nhaân, Hoøa Bình, Ñoân Hoøa, Ñoân Haø, Theá Thònh…vaø nhieàu baïn nöõa maø toâi khoâng keå heát ñöôïc.

Moãi laàn sinh hoaït vôùi khoùa 5, toâi nhö ñöôïc xem laïi cuoánphim tö lieäu veà tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi. Taátcaû hieän leân trong kyù öùc cuûa toâi. Gaëp nhau thaày troø taâm tình roàicuøng haùt vang caùc baøi haùt truyeàn thoáng cuûa nhaø tröôøng, cuûa Toåquoác, cuûa nöôùc baïn Trung Hoa. Caùc em ñöa caû vôï con ñeán döï,roài taëng quaø cho coâ, thaày nhaân Ngaøy Nhaø giaùo vaø Teát Nguyeânñaùn. Cuoái phaàn sinh hoaït bao giôø cuõng toå chöùc moät böõa lieânhoan maën giaûn dò, tieát kieäm nhöng thaät aân tình.

Xin caûm ôn khoùa 5 ñaõ ñeå laïi trong taâm trí toâi nhöõng tìnhcaûm saâu ñaäm giöõa coâ giaùo vaø hoïc troø, tình chò em, tình ñoàngnghieäp. Toâi seõ maõi khoâng bao giôø queân!

Nam Caùt tieân, moät chieàu möa, 10-2003P.T.T

758

Cuoäc ñôøi toâi vôùi caùc emhoïc sinh tröôøng Troãi

PHAN THÒ QUYEÂNVôï anh huøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãi

Ñaàu heø naêm 1969, toâi ñöôïc toå chöùc ñoùn ra Baéc theo ñöôøngCampuchia. Ra ñöôïc maáy ngaøy, ñuùng hoâm sinh nhaät Baùc, toâivaø chò Nguyeãn Thò Chaâu ñöôïc chuù Leâ Toaøn Thö (phoù tröôûngBan Thoáng nhaát Trung öông) ñoùn vaøo Phuû Chuû tòch möøng thoïBaùc. Thaät laø moät haïnh phuùc baát ngôø! Cuõng töø ñoù, cuoäc ñôøi toâigaén lieàn vôùi gia ñình coâ chuù Leâ Toaøn Thö suoát nhöõng thaùngnaêm soáng vaø hoïc taäp treân ñaát Baéc cho ñeán ngaøy trôû veà Nam.

Ngaøy ñaàu ñöôïc ñoùn veà thaêm coâ chuù ôû 57 Phan ÑìnhPhuøng, baø vaø caùc em ñoùn tieáp toâi nhö moät ngöôøi chaùu, moätngöôøi chò ñi xa, nay môùi trôû veà. Nhaát laø khi coâ Thö giôùi thieäucaùc em Taát Thaéng, Taát Thònh vaø Taát Tuaán laø hoïc sinh tröôøngThieáu sinh quaân mang teân choàng toâi thì chò em caøng trôû neânthaân thieát. Cöù ngaøy nghæ chuû nhaät, töø nôi sô taùn, toâi ñaïp xemaáy chuïc caây soá veà thaêm coâ chuù, coù chuyeän gì môùi laø maáychò em taâm söï. Maáy ñöùa coi toâi nhö chò caû trong nhaø. Qua caùcem maø toâi bieát ñöôïc nhaø tröôøng ñang daïy doã, ñaøo taïo moättheá heä con em caùn boä caùch maïng, chuaån bò cho ngaøy mai.Naêm 1973, khi toâi laáy choàng, coâ chuù cuõng ñaõ ñöùng ra toå chöùcñaùm cöôùi ngay taïi soá nhaø 57.

Vì ñieàu kieän chieán tranh vaø töø naêm 1970, tröôøng ta giaûitheå maø ngaøy ôû ngoaøi ñoù toâi khoâng coù dòp leân thaêm thaày, coâ

759

cuøng caùc em. Quaû thaät cuõng aùy naùy vì bieát ñaây laø nhaø tröôøngñaàu tieân ôû mieàn Baéc (maø hình nhö caû nöôùc) ñöôïc mang teânanh Troãi.

Ñaát nöôùc thoáng nhaát, naêm 1976, toâi trôû veà thaønh phoá tieáptuïc hoïc Kinh teá ñeán naêm 1979 thì toát nghieäp. Gia ñình coâchuù Thö cuõng chuyeån vaøo Nam vaø laø ñòa chæ thöôøng xuyeânqua laïi cuûa vôï choàng toâi. Cuõng töø ñaàu nhöõng naêm 80, thaàytroø tröôøng Troãi ôû thaønh phoá tìm gaëp nhau vaø toå chöùc caùc buoåihoïp maët truyeàn thoáng. Caùc em Taát Thaéng, Taát Tuaán baùo toâitin naøy. Töø ñoù toâi luoân coù maët sinh hoaït hay cuøng caùc emvieáng thaêm moä anh Troãi. Ñeán vôùi caùc em - toâi ñöôïc xem nhömoät baø chò caû cuûa tröôøng, coøn vôùi caùc thaày coâ - toâi ñöôïc coinhö moät hoïc troø lôùn.

Coù nhieàu kæ nieäm keå töø ngaøy cuøng sinh hoaït vôùi caùc emnhöng laàn ñöôïc môøi ra Haø Noäi, naêm 1993, laøm toâi nhôù maõi.Ñaàu thaùng 10, Ban Lieân laïc phía Nam cöû em Döông Minhmang giaáy môøi hoïp maët cuøng veù maùy bay tôùi cho toâi. (Sau naøymôùi bieát tieàn veù maùy bay do caùc em töï ñoùng goùp, ñeå thaày troøphía Baéc coù dòp gaëp toâi). Khi vöøa xuoáng saân bay Noäi Baøi ñaõthaáy caùc em chôø ôû cöûa. Laàn ñaàu tieân gaëp maët maø thaáy caùc emthaân thieát nhö quen bieát töø laâu. Ai cuõng hoûi thaêm xem toâi ñiñöôøng coù meät, coù thích nghi vôùi khí haäu noùng aåm ôû ngoaøi naøy.Buøi Vinh vaø Phan Ñình Nhaân laáy xe ñöa toâi veà Haø Noäi. Suoátdoïc ñöôøng, chò em ríu rít troø chuyeän.

Naêm tröôùc toâi ñaõ gaëp baùc Quyønh - Chính uyû, khi baùc ñöôïccaùc em tröôøng Troãi phía Nam môøi vaøo thaêm. Hoïp maët laànnaøy, toâi ñöôïc gaëp laïi baùc vaø nhieàu thaày coâ cuøng caùc em ôûphía Baéc. Caûm ñoäng nhaát laø khi baùc Quyønh cho goïi toâi leân

* * *

760

ñöùng caïnh ñeå giôùi thieäu: “Xin giôùi thieäu vôùi caùc ñoàng chí vaøcaùc chaùu, ñaây laø chò Quyeân, vôï anh Troãi maø Tröôøng ta ñöôïcvinh döï mang teân…”. Khi phaûi ñaùp leã, toâi ngheïn ngaøokhoâng noùi leân lôøi. Laàn ñoù caâu hoûi “vì sao nhaø tröôøng giaûi theåñaõ maáy chuïc naêm maø tình thaày troø, baïn höõu vaãn gaén boù?”cuûa toâi ñaõ ñöôïc giaûi ñaùp. Sau buoåi hoïp maët, em Vinh (hoïcsinh khoùa 8) ñang coâng taùc ôû Ban Cô yeáu Trung öông, môøibaèng ñöôïc toâi veà thaêm nhaø ôû khu taäp theå Thaønh Coâng. Boámeï em ñoùn tieáp toâi aân caàn nhö vôùi ñöùa con ñi xa, nay trôû veànhaø. Tình caûm aáy laøm toâi nhôù maõi.

Ban Lieân laïc coøn phaân coâng em Thaéng Lôïi, chaêm soùc toâi.Khi caàn ñi thaêm vieáng ai, em mang xe ñeán ñoùn ngay. Saùngthöù baûy, 23 thaùng 10, bieát toâi saép veà Saøi Goøn, Lôïi ñaùnh xe laïimôøi: “Nhöõng naêm chieán tranh chò khoâng nhieàu thôøi gian raûnhroãi, thoáng nhaát roài laïi quay veà Nam. Hoâm nay em ñöa chò ñivieáng Baùc vaø thaêm hoà Hoaøn Kieám”. Leân ñeán Ba Ñình, hai chòem hoøa cuøng doøng ngöôøi xeáp haøng vaøo Laêng vieáng Baùc. Kyûnieäm ba laàn gaëp Baùc naêm naøo laïi troãi daäy trong toâi, khi ñivoøng quanh thi haøi Baùc, toâi khoâng sao caàm ñöôïc nöôùc maét.Xuùc ñoäng quaù!

Sau ñoù, Lôïi chôû toâi ra Bôø Hoà. Haø Noäi ñaõ vaøo thu, tieát trôøi selaïnh, toâi phaûi khoaùc theâm caùi aùo len moûng. Tôùi Bôø Hoà môùicaûm thaáy söï oàn aøo naùo nhieät choán ñoâ thò döôøng nhö khoângcoøn. Khoâng khí quanh hoà trong saïch, thoang thoaûng ñaâu ñaâymuøi hoa söõa. Gioù thu nheø nheï. Thaùp Ruøa laëng leõ in boùngxuoáng maët hoà xanh ngaét, laên taên maáy gôïn soùng. Ngay cöûa ñeànNgoïc Sôn söøng söõng Thaùp Buùt vöôn leân nhö muoán chaám phaùnhöõng neùt thö phaùp leân trôøi cao. Caàu Theâ Huùc sôn son congcong daãn hai chò em vaøo ñeàn. Xen trong nhöõng vò khaùch thaäpphöông, coù nhöõng cuï oâng khoaùc aùo daøi the, ñaàu ñoäi khaên xeáp,cuøng nhöõng cuï baø ñaàu vaán toùc, khoaùc treân mình aùo daøi luïa

761

naâu, caàm treân tay nhöõng theû höông vaøo thaép trong ñeàn. Caûnhñeàn trang nghieâm, u tòch, beân trong nghi nguùt traàm höông. Laànñaàu tieân, toâi ñöôïc chieâm ngöôõng cuï Ruøa ñaët trong hoøm kính.Ñoàn raèng, chính cuï ñaõ ñoùn thanh göôm töø treân tay vua Leâ traûveà vôùi hoà. Quanh bôø, nhöõng caønh ña, caønh si thaû reã xuoángmaët hoà. Hai chò em tranh thuû chuïp maáy poâ aûnh kyû nieäm. Lôïicoøn ñöa toâi ñi maáy nôi mua saém.

Ñaõ tröa, em giuïc veà aên côm keûo meï ñôïi. Toâi coøn nhôù nhaøem khoâng xa Hoà Göôm vaø gaàn coång Thaønh. Vöøa döïng xe ôûcöûa, meï em ñaõ ra ñoùn. Coâ chuøi tay vaøo taïp deà vui veû noùi:“Nghe em noù baûo chò ra hoïp tröôøng, coâ cöù giuïc phaûi ñoùn chòveà chôi. Thoâi, röûa chaân tay roài vaøo aên côm!” Nhìn treân baønaên ñaõ thaáy baøy maáy ñóa buùn, rau thôm vaø baùt nöôùc chaám.Muøi thòt nöôùng, muøi rau soáng vaø nöôùc maém pha chanh ôùt

Chò Phan Thò Quyeân vaø baïn Thaéng Lôïi thaêm hoà Hoaøn Kieám,ngaøy 23-10-1993.

762

thôm löøng laøm chò em toâi theâm ñoùi coàn caøo. Khi caû nhaø ñaõngoài vaøo maâm, coâ môùi noùi: “Bieát chò laø daân goác Haø Taâynhöng ñi xa ñaõ laâu, neân coâ chuaån bò moät böõa aên ñaëc saûnnhöng raát daân daõ ñeå ñoùn chò. Cuõng ñôn giaûn thoâi, khoângmaát nhieàu thôøi gian, chôï buùa cuõng ngay ñaây. Chò em aên ñikeûo nguoäi!” Noùi roài coâ gaép nhöõng loïn buùn traéng cuøng thòtnöôùng, rau thôm cho vaøo baùt toâi. Nhìn cöû chæ chaêm soùc cuûacoâ laøm toâi nhôù ngay ñeán meï ôû nhaø. Sao caùc baø meï Vieät Namgaàn guõi vaø roäng tình thöông ñeán theá!

Vöøa aên coâ vöøa keå laïi chuyeän cuõ: “Naêm 1964, nghe tin boïnchuùng heøn haï xöû baén anh Troãi, caû nöôùc suïc soâi. Cô quan,tröôøng hoïc, ñôn vò boä ñoäi ñeàu laøm leã truy ñieäu vaø laäp baøn thôøanh. Naêm sau, caùc coâ coøn ñöôïc ñoïc taùc phaåm “Soáng Nhö Anh”töø mieàn Nam göûi ra cuûa nhaø vaên Traàn Ñình Vaân, bieát theâmnhieàu veà cuoäc ñôøi cuûa anh Troãi vaø chaùu. Caùc coâ raát thöôngQuyeân vaø cöù hoûi nhau, khoâng hieåu sau naøy chaùu soáng ra sao.Ngaøy ñoù, caû nöôùc coù chieán tranh, gia ñình coâ cuõng nhö giañình caùn boä, boä ñoäi ôû mieàn Baéc ñaõ göûi con em cho quaân ñoäi.Quanh nhaø coâ, khu 16A, khu 37 Lyù Nam Ñeá, ñeàu cho con leântröôøng. Em Lôïi nhaø coâ ngaøy aáy beù nhö caùi keïo, môùi hôn 10tuoåi, göûi em ñi roài maø cöù lo. Thaät ra luùc baáy giôø cha meï cuõngchæ nghó, cho boïn treû ñi sô taùn traùnh bom traùnh ñaïn. Nhöngsau naøy môùi thaáy heát söï nhìn xa troâng roäng cuûa Ñaûng vaø quaânñoäi - chuaån bò löïc löôïng keá caän cho töông lai. Baùc Hoà baûo phaûiñaët teân tröôøng laø Nguyeãn Vaên Troãi ñeå caùc em noi theo göôngduõng caûm cuûa anh. Ñaây khoâng chæ laø nieàm töï haøo cuûa thaày troønhaø tröôøng maø coøn laø nieàm vinh döï cuûa cha meï hoïc sinh nhöcoâ. Tröôøng Thieáu sinh quaân ñaõ nuoâi döôõng, giaùo duïc, reønluyeän caùc em neân ngöôøi vaø caùc em khoâng phuï coâng ôn aáy.Ñeán nay, ña soá hoïc sinh Troãi ñeàu trôû thaønh nhöõng caùn boä tincaäy cuûa Ñaûng.”

763

Coâ coøn chæ daãn toâi caùch choïn buùn coù sôïi sao cho ngon, öôùpthòt sao cho thôm, pha nöôùc maém vôùi toûi ôùt sao cho vöøa mieängngöôøi aên, phaûi coù caû chaû baêm cuøng thòt nöôùng ñeå cho ngöôøiaên ñôõ ngaùn… Ñaõ laâu laém, toâi môùi coù böõa côm gia ñình thaânmaät vaø ngon mieäng ñeán nhö vaäy! Böõa côm ñaõ trôû thaønh moätkyû nieäm khoù queân trong ñôøi.

Thaùng 10 naêm 1994, maáy chò em leân thaêm moä anh Troãi.Thaáy moä xaây ñaõ laâu, möa naéng ñaõ laøm cuõ kó beà maët, coù emñeà xuaát ñoùng goùp xaây laïi moä anh. Noùi roài, caùc em phaùt ñoängcaùc khoùa ñoùng goùp vaø giao cho moät nhoùm leân thieát keá. Ngaøybaûn veõ hoaøn thaønh, caùc em trong Ban Lieân laïc ñeán trình baøyphöông aùn thi coâng. Toâi thöïc söï ngôõ ngaøng vaø caûm ñoäng vìthaáy caùc em noùi laø laøm. Nhöng vì nghe noùi nghóa trang VaênGiaùp seõ naèm trong quy hoaïch neân gia ñình khoâng ñoàng yù xaâylaïi. Tuy vaäy, trong loøng toâi caûm thaáy söï thaân thieát, gaàn guõi cuûacaùc em vaø caûm phuïc suy nghó, haønh ñoäng trong saùng aáy!

Thaùng 10 naêm 2003, ñuùng dòp gioã laàn thöù 39 cuûa anh Troãi,toâi ñaõ môøi caùc em tôùi döï. Em Thaéng Lôïi ñang vaøo Thaønh phoácoâng taùc cuõng coù maët. Chò em toâi tay baét maët möøng, keå laïi kyûnieäm xöa. Trong böõa côm gia ñình, toâi ñaõ töï haøo giôùi thieäu vôùianh Tö Duõng, choàng toâi, vaø baïn beø anh Troãi: “Böõa nay coù caùcem ñaïi dieän cho tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi ôûngoaøi Baéc, thôøi kì choáng Myõ, cuõng tôùi döï”.

Coù leõ soá phaän ñaõ gaén cuoäc ñôøi toâi vôùi caùc em!

Xuaân Giaùp Thaân 2004P.T.Q

764

Nieàm vuicuûa caùnh hoïc troø

LEÂ TAÁT THAÉNG *Hoïc sinh khoùa 4

Thaày Traàn Sinh, ôû Caàn Thô, bò tai naïn giao thoâng khi ñaïp xeñi ñoùn chaùu ngoaïi. Caû thaùng trôøi naèm Vieän 121 nhöng khoângkhoûi, ñaàu vaãn ñau, chaân vaø tay traùi coù trieäu chöùng bò lieät. ChíQuang hay tin giuïc gia ñình ñöa thaày leân Vieän 175. Ngaøy 16thaùng 5, thaày nhaäp vieän. Vaäy maø ba ngaøy sau, toái 19 thaùng 5,Ñoân Haø (ñang laø beänh nhaân, nay kieâm theâm nhieäm vuï “lieân laïcvieân”) goïi ñieän baùo ñang ñöùng caïnh baêng ca cuûa thaày:

- Thaày ñang chôø vaøo phoøng moå. OÂng noùi chuyeän vôùi thaày!Nghe toâi ñoäng vieân, thaày cöôøi:- Thaày caïo troïc nhö sö roài. Coù gì maø lo, vì coù caùc em lo heát

roài. Hoïc sinh Troãi ñeán ñoäng vieân nhieàu laém…Chöa bieát vì sao phaûi moå sôùm, goïi cho Phuïc Quoác, Taêng Löïc

thì bieát: phaûi phaãu thuaät ngay ñeå laáy maùu ñoïng trong naõo, hieäncheøn eùp thaàn kinh, coù nguy cô gaây lieät chaân, tay vónh vieãn.

Sôùm hoâm sau goïi ñieän cho baùc só Hoàng Sôn (Hoài söùc caápcöùu) thì bieát: sau khi giaûi phaãu, thaày ñaõ tænh, chaân, tay ñaõ cöûñoäng toát vaø seõ chuyeån veà khoa Ngoaïi thaàn kinh B6. Ñuùng laønhanh hôn teân löûa! Anh em khoaù 5 cuøng Chænh Huaán theo sau

* Thöôøng vuï Quaän uyû quaän 2, Tp. HCM.

765

baùc só Buøi Maïnh Haø hæ haû ruû nhau vaøo B6. (Noùi ñuùng ra, nhövaäy laø phaûn khoa hoïc, vì coù ai thaêm beänh nhaân ngay sau haäuphaãu. Nhöng… tình thaày troø maø!). Tôùi B6 ñaõ thaáy Minh Kính,Duõng Soâ, Trung Lieâm, Hoà Mai ñang quaây quaàn trong phoøngChuû nhieäm. Laø baïn thaân cuûa lính Troãi, laø phaãu thuaät chínhñeâm qua, baùc só Ñoâ vui veû keå laïi:

- Theo phaùc ñoå ñieàu trò thì phaûi khoan voû naõo nhöng chægaây teâ. Khi ñaõ môû xong ñöôøng daãn löu, nghe kíp moå vöøa laùchcaùch dao keùo vöøa taùn chuyeän, thaày pheâ bình: “Laøm vieäc phaûinghieâm tuùc. Sao laïi taùn doùc?”. Caû kíp phuïc laên, vaäy laø cuï ñaõtænh, 74 tuoåi roài maø khoâng keâu reân laø khoûe laém. Rieâng em thìnghó: Caùc baùc ñaõ baøn giao thaày cho em thì thaày cöù yeân taâm.

Maïnh Haø sang Khoa Hoài söùc ñoùn thaày. Khi baêng ca veà ñeánnôi, baùc só Ñoâ xeáp ngay vaøo phoøng chaêm soùc ñaëc bieät. DuõngSoâ ñaày kinh nghieäm, nhanh mieäng choïn cho thaày caùi giöôøngôû saùt töôøng, sôï thaày ngaõ. Tröôùc maét toâi laø moät hình aûnh hieámthaáy: baùc só Maïnh Haø thì giô taám phim chuïp naõo leân trôøi ñeåxem beänh traïng; coøn Minh Kính, Duõng Soâ, Traàn Bình, Hoà Mai- boán hoïc sinh (cuõng laø boán baùc só), ñöùng boán goùc, tuùm laáytaám khaên traûi giöôøng, naâng nheï thaày töø baêng ca chuyeån leângiöôøng beänh. Giaù luùc ñoù coù caùi maùy aûnh thì baøi vieát chaéc theâmsinh ñoäng. Töø ngaøy mai, caùc thaày, caùc baïn tröôøng ta nghe tinseõ tôùi thaêm. Chaéc chaén, ñoù seõ laø lieàu thuoác quyù ñeå thaày chieánthaéng beänh taät!

Maáy hoâm sau vaøo thaêm ñöôïc thaày keå laïi, saùng saùng tröôùcgiôø ñieåm beänh, hoïc sinh Troãi ôû vieän laïi taït qua thaêm hoûi. Theámôùi hieåu tình caûm thaày, troø - ngaøy aáy - baây giôø quyù hoùa bieátnhöôøng naøo!

Vieän quaân y 175, saùng 27-5-2005L.T.T

766

Chöõ “Tín” thôøi môû cöûa 1

ANH THY thöïc hieän

1. Moät chieàu heø naêm 1990, toâi vaø chaùu Dính ñang chôø ñeåvaøo phoøng ñôïi cuûa saân bay Taân Sôn Nhaát thì thaáy Phan Namhôùt haûi chaïy vaøo. Khoaùc treân mình caùi aùo bay Nga, ñaàu ñoäimuõ meàm gaén quaân hieäu, maëc quaàn boø thun boù saùt ñuøi vaø chaânxoû deùp Laøo maøu gan gaø, haén oâm chaàm laáy toâi:

- Anh Maïnh Höng noùi maøy vaøo döï hoäi nghò maø tao baän quaù,chaïy suoát ngaøy. Bieát maøy bay Haø Noäi, tao phoùng ra ñaây ngay.

- Ñaõ gaàn chuïc naêm roài môùi gaëp, keå töø ngaøy maøy hoïc boå tuùcChæ huy kyõ thuaät ôû tröôøng…

- Caû nhaø môùi chuyeån töø quaân khu Boán vaøo naêm ngoaùi.- Ñeán giôø roài, tao ñi. Heïn sau vaäy! Khoâng ôû lính nöõa aø?

Ñang laøm gì?- Laøm aên vôù vaån aáy maø.

2. Hai naêm sau. Sau khi “boân ba haûi ngoaïi” trôû veà, vaøoThaønh phoá, toâi phoùng xe tôùi thaêm haén. Chaùu Traø beù tí môùi hoïclôùp 2 chaïy ra chaøo chuù vaø baùo boá ñi vaéng: “Boá chaùu ñang baän

1 Ñaêng trong taïp chí Taøi chính ra ngaøy 30-9-2003.

* * *

767

troâng xaây döïng cho baø Hyû ôû ngay khu saân bay”. Theá laø möøngnhöng chôït nhôù ra, haén coù ngheà cô khí oâtoâ cô maø! Theá môùibieát cô cheá thò tröôøng laøm con ngöôøi ta trôû neân ña naêng, coùngheà cô khí maø daùm haønh ngheà xaây döïng. Thaät laø taøi!

Ít laâu sau, Kyø Baéc - baïn cuøng löùa thieáu sinh quaân NguyeãnVaên Troãi (1965-1970) - ñang laøm ôû Vieän Cô hoïc öùng duïng thaáyhaén laøm aên vaát vaû quaù ñaõ ruû veà cuøng “chieán ñaáu” ôû Xöôûng Côkhí chính xaùc do Kyø Baéc laøm giaùm ñoác. Möøng ra maët vì coù choãlaøm oån ñònh, maø baïn mình laïi laø seáp, Nam veà ngay vaø phaùthuy ñöôïc ngheà cô khí oâtoâ ñaõ ñöôïc hoïc ngaøy ôû Ñaïi hoïc quaânsöï treân Vónh Yeân. Xöôûng naèm ngay trong khuoân vieân cuûaVieän, coù caû chuïc caùi maùy coâng cuï phay, baøo, tieän, khoan…Tha hoà maø laøm vieäc. Goïi laø cô sôû thöïc nghieäm do Vieän quaûnlí nhöng xöôûng hoaøn toaøn ñoäc laäp taùc chieán theo phöông thöùchaïch toaùn baùo soå. Töï ñi tìm khaùch haøng, töï kieám ñaàu vaøo muavaät tö, töï traû löông cho 30 coâng nhaân (baèng caû moät trung ñoäilính). Nuoâi ñöôïc mình, nuoâi ñöôïc ngöôøi, cô ngôi “khoâng ngöøngphaùt trieån”; nhö theá ñaõ laø nhöõng coá gaéng gheâ gôùm!

Nhôù ngaøy coøn ôû trong quaân ñoäi, ñaõ töøng treân cöông vò trungñoaøn tröôûng xe maùy coâng binh, naém trong tay nhieàu xe maùy,khí taøi hieän ñaïi, quaân soá ñeán caû nghìn lính vaø só quan, laïi töøngñöôïc ñi hoïc boå tuùc veà quaûn lyù… neân treân vò trí môùi, Phan Namcoù theå thay Baéc ñieàu haønh xöôûng. Maët haøng ngaøy aáy cuûaxöôûng chuû yeáu laø saûn xuaát caùc loaïi chaøy, coái cho caùc maùy giaäpthuoác vieân cuûa ngaønh döôïc. Kyø Baéc kheùo choïn maët haøng naøyñeå saûn xuaát vì naém ñöôïc thò tröôøng thaønh phoá Hoà Chí Minhlaø trung taâm saûn xuaát döôïc phaåm caû nöôùc. Toaøn thaønh phoá coùñeán vaøi chuïc xí nghieäp döôïc lôùn, chöa keå caùc tænh cuûa ñoàngbaèng soâng Cöûu Long ñeàu coù caùc coâng ty döôïc. Moãi maùy giaäpthuoác coù ñeán 20 ñaàu chaøy-coái maø cöù saûn xuaát moät vaïn vieânthuoác thì chaøy moøn, coái moøn. Laïi phaûi thay môùi, coù nghóa hoï

768

phaûi nhôø ñeán mình. Laøm dòch vuï kyõ thuaät thaät laø söôùng! Coângvieäc “tít” laém, sau ñoù anh em coøn maøy moø nghieân cöùu cheá taïocaû caùc maùy ñoùng chai, maùy laøm thuoác con nhoäng… Nhöõngnaêm giöõa thaäp kyû 90, xöôûng phaùt trieån khoâng ngöøng vaø ñöôïcñaùnh giaù laø moät cô sôû khaù cuûa Vieän Cô. Vì theá maø Phan Namvaø Kyø Baéc ñi tôùi ñaâu cuõng ñöôïc anh em Troãi haùt taëng maáy caâuteáu taùo: “Ngaøy xöa coái nhoû chaøy to/ Ngaøy nay caû tieán, coái tohôn chaøy…” vaø ñaët teân cho xöôûng cuûa Kyø Baéc laø “Xí nghieäpchaøy, coái maãu”(!)

3. Naêm 1997, do coù nhöõng bieán ñoäng, hai “anh baïn giaø”baøn nhau taùch ra ñeå phaùt trieån. Phan Nam vui veû keùo vaøi línhveà Goø Vaáp cuøng maáy caùi maùy coâng cuï “phoït pheït”, lieàu thueânhaø xöôûng cuûa Z755 quaân ñoäi. Maët haøng chaøy, coái giao haúncho Kyø Baéc laøm. Noùi vaäy, nhöõng ngaøy ñaàu cuõng khoâng ít khoùkhaên vì ñang quen vôùi “khaùch haøng chaøy coái”, nay chöa bieátchoïn maët haøng gì môùi. Maø nuoâi moät cô sôû saûn xuaát thì baonhieâu chi phí phaûi lo, töø tieàn thueâ maët baèng, tieàn ñieän nöôùc,löông coâng nhaân, tieàn vaät tö… Traêm thöù baø daèn! Khaùch haøngcuõ nghe tin Phan Nam chuyeån veà choã môùi laïi tìm ñeán ñaëthaøng chaøy, coái vì trong hoï ñaõ ghi ñöôïc chöõ “tín” cuûa haén.Nhöng Phan Nam choái töø vaø giôùi thieäu ngöôïc veà Kyø Baéc. Cuõnglaø ñeå giöõ chöõ “tín”(!)

Ngay trong nhöõng ngaøy ñaàu, haén hieåu, ngaønh cô khí cheátaïo maø khoâng coù maùy coâng cuï laø vöùt. Vaäy laø Phan Nam gaõiñaàu gaõi tai baûo vôï:

- Cho ba vay ít tieàn ñeå mua maùy.- Ít laø maáy trieäu?- Vaøi chuïc…

* * *

769

- Trôøi ñaát, vaøi trieäu ñaõ cheát, nay caàn nhöõng vaøi chuïc thì laáyôû moâ? Thoâi, ñeå nghó caùch xoay.

Vaø vôï haén xoay ñöôïc thaät. Giaù maø treân ñôøi naøy, caùc baø xaõcuûa anh em ta ai cuõng röùa thì thaät laø söôùng! Coù tieàn haén muangay caùi maùy tieän vaïn naêng coù caáp chính xaùc “voâ caáp”, vì ñeålaøm ra ñöôïc chi tieát chính xaùc phaûi coù maùy sieâu chính xaùc. Roàihaén mua tieáp maùy phay, maùy baøo... Cuõng chæ nhôø maáy baùcdoanh nghieäp nhaø nöôùc ñaùnh giaù maùy moùc cuõ ñaõ “quaù ñaùt”phaûi thanh lyù maø tö nhaân ta coù ñöôïc trang bò khaù hieän ñaïi.Coøn xaøi toát!

Thò tröôøng cuûa haén vaãn laø thò tröôøng döôïc. Phan Nam maøymoø tìm maët haøng, tìm khaùch môùi. Luùc ñaàu haén nhaän maùy veàsöûa chöõa ñeå nghieân cöùu, sau laø cheá taïo. Saûn phaåm cuûa haén laømaùy röûa chai, maùy giaäp thuoác, maùy nghieàn, troän, tuû saáy, tuûhaáp… cho ngaønh döôïc phaåm vaø cho caû ngaønh thuù y. Tieàn thuveà haén traû löông cho coâng nhaân, traû caùc chi phí, ngoaøi ra coønmua baûo hieåm tai naïn (vì ngaønh cô khí khoù maø traùnh nhöõng

Coâng nhaân xöôûng Phan Nam ñang mieät maøi laøm ranhöõng saûn phaåm cho xaõ hoäi.

770

ruûi ro ngheà ngieäp. Phaûi lo tröôùc cho lính!), sau ñoù kheùo thu xeápñeå traû heát voán vay. Cuoäc soáng cuûa 32 chuù lính (nhöõng coângnhaân coù tay ngheà) cuøng maáy kó sö, trung caáp luoân ñöôïc ñaûmbaûo. Naêm naøo, cöù vaøo dòp heø laø Xí nghieäp trích quyõ cho taát caûanh em cuøng vôï con ñi nghæ maùt daêm ba ngaøy. Naêm thì ñiVuõng Taøu, Long Haûi, Ñaø Laït, naêm laïi Muõi Neù, Nha Trang haykhu nghæ Suoái nöôùc noùng Bình Chaâu…

Vì hai ba con (moät töôùng, moät taù) cuøng sinh hoaït trong HoäiCöïu chieán binh phöôøng. Laém luùc, cuï ñaõ pheâ bình: “Maøy löôøihoïp haønh quaù. Ñi ñeå naém chuû tröông…” thì haén chæ cöôøi: “Goïilaø nghæ höu nhöng coøn phaûi lo cho maáy chuïc lính nöõa ba.Nhöng ba yeân taâm, con khoâng bao giôø laøm hoå danh truyeànthoáng gia ñình vaø anh boä ñoäi Cuï Hoà”. Coøn coâng nhaân trong“Xí nghieäp cô khí - cheá taïo maùy Phan Nam” coi ñaây laø moät giañình lôùn vì hoï coù moät oâng anh, oâng chuù, oâng “seáp” bieát lo laéngcho moïi ngöôøi.

4. Toâi muoán keát cho baøi vieát baèng moät caâu chuyeän. Maõi saunaøy, khi boû qua caùi ngöôïng nguøng vôùi baïn beø cuõ maø PhanNam ñaõ keå laïi: “Ngaøy gaëp laïi maøy ôû saân bay, tao ñang haønhngheà “xe oâm”. Luùc ñoù keå ra sôï maøy cöôøi. Só maø! Môùi ra khoûilính, taøi saûn duy nhaát mang töø Ngheä An vaøo laø caùi xe HondaDame 50. Chaû bieát laøm ngheà gì ñeå nuoâi moät vôï, hai con. Vì“maåu daåu sìn”1! Tao ñaùnh lieàu phoùng xe ra saân bay, ngaøy aáyvaãn cho “xe oâm” vaøo ñoùn khaùch. Buoåi ñaàu tieân, thaáy moätthaèng troâng “dao buùa”, ngöôøi ñaày muïn, maët ñoû gay toaøn muøi

1 Khoâng coù tieàn! (tieáng Quaûng Ñoâng)

* * *

771

röôïu, coù haún veát seïo bò cheùm treân caùnh tay, chaúng hieåu töø ñaâumoø ra ñöùng tröôùc maët tao haát haøm:

- EÂ, ôû ñaâu ñeán ñaây laøm aên maøy?- Boä ñoäi veà, ñang thaát nghieäp. – Tao khieâm toán traû lôøi.- Boä ñoäi cuõng phaûi theo luaät. Noäp phí ñi!- Phí gì?- Phí beán baõi. Neáu khoâng coù thì bieán!Nghe xong böïc quaù, tao theùt leân: “Chuùng tao ñi ñaùnh giaëc,

giaûi phoùng ñaát nöôùc ñeå maøy laøm theá aø?”, roài löôùt chaân phaûi leânphía tröôùc keát hôïp ñaùnh thaúng cuûi troû vaøo buïng haén. Tieáp ñoù,voøng tay phaûi taëng moät quaû ñaám thaúng vaøo moàm caäu. Maùu metoeù ra. Boïn laâu la ñònh xoâ laïi ñaùnh taùp-loâ1 cöùu thuû lónh, thaáyvaäy voäi giaït heát. Tao coøn noùi:

- Cho chuùng maøy bieát theá naøo laø lính! Chöøa caùi thoùi aên hieápngöôøi laønh ñi. Coøn boá maøy ñaây laø daân saân bay. Khoâng coønmuoán chaïy khaùch ôû ñaây thì tao cho bieán ngay trong saùng mai!

- Daï, em khoâng bieát ñaïi ca. Ñaïi ca tha cho em.Töø hoâm ñoù trôû ñi, caû boïn cöù thaáy tao laø “daï” ran. Coøn tao

thì cöù chaêm chæ caøy. Ñaõ laø kieám soáng thì ngheà gì khoâng aùc ñeàulaø chính ñaùng, nhöng chæ sôï gaëp ngöôøi quen. Tao phaûi naáp xatia khaùch, luùc naøo cuõng ñeo kính ñen vaø suøm suïp muõ suoátngaøy treân ñaàu.

Chæ sôï maát khaùch vì môùi veà thaønh phoá khoâng thuoäc heát hangcuøng ngoõ heûm, phaûi kieám baûn ñoà thaønh phoá hoïc thuoäc teânñöôøng theo tö töôûng “khoâng bieát thì hoûi, töï ti laøm gì”. Coù theá môùihieåu heát giaù trò cuûa chöõ “tín” trong laøm aên thôøi môû cöûa!”

A.T

1 Ñaùnh hoäi ñoàng.

772

“Khoâng theå ” vaø “Coù theå”Thaày giaùo PHAÏM ÑÌNH TROÏNG

Lieác qua bìa cuoán saùch, toâi giaät mình nhìn ngöôøi hoïc troøngoaøi 50 tuoåi coù ñoâi maét thoâng minh, hieáu ñoäng, ngoài tröôùc maët:

- Quyeån saùch naøy, chuù vieát?- Daï, em…Toâi nhìn laïi cuoán saùch trong tay: “Thöïc chaát cuûa Kinh

Dòch” - taùc giaû Ngoâ Minh Kính. Cuoán saùch in vi tính, daày hôn400 trang, ñoùng xeùn khaù coâng phu. Toâi laät dôû maáy tôø theothoùi quen cuûa ngöôøi bieân taäp, ñoïc löôùt qua “tieåu daãn”, “moätsoá ñieàu löu yù”, “Haø Ñoà vaø Laïc Thö” roài ñeán noäi dung… baátgiaùc buoät mieäng:

- Kinh thaät!Ngoâ Minh Kính khoâng bieát thaày khen hay cheâ neân luùng tuùng:- Em nhaân luùc raûnh, caàm quyeån Kinh Dòch ñoïc chôi. Xöa

nay ngöôøi ta ñoàn trong kho taøng vaên hoïc Trung Quoác thì KinhDòch thuoäc loaïi coå nhaát vaø khoù hieåu nhaát. Em ñoïc moät hoài thaáycuõng coù theå hieåu ñöôïc phaàn naøo, saùch coå maø haáp daãn. Em ñoïcmoät laàn roài hai laàn, cöù raûnh laø ñoïc. Ñoïc xong Kinh Dòch, emñoïc theâm nhöõng saùch caùc hoïc giaû coù tieáng xöa vaø nay baøn veàKinh Dòch xem hoï lí giaûi theá naøo. Roài em ñoïc laïi, so saùnhnhöõng suy nghó, lí giaûi cuûa hoï vôùi nhöõng ñieàu mình hieåu thìthaáy nhieàu choã khaùc nhau. Nhöõng ñieàu khaùc bieät aáy cöù nung

773

naáu trong ñaàu, ñeán moät luùc, em khoâng theå khoâng vieát ra. Thaàyñoïc giuøm em xem theá naøo.

Toâi vaãn chöa heát ngaïc nhieân veà söï taùo baïo cuûa ngöôøi hoïcsinh cuõ tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi:

- Chuù to gan thaät! Nhöng thoâi, ñeå anh ñoïc ñaõ môùi noùi ñöôïc.Mình ñöôïc hoïc Kinh Dòch töø naêm 12-13 tuoåi, roài sau ñoù cuï giaødaïy ñi daïy laïi maø ñeán giôø vaãn coøn toái taêm muø mòt khi ñoái dieänvôùi Kinh Dòch. Thaáy quyeån saùch daày tôùi ba, boán traêm trangmang tieâu ñeà “Thöïc chaát cuûa Kinh Dòch” khoâng khoûi… choaùng!

Kính ñaõ coù phaàn vui:- Em cuõng bieát laø hoùc buùa nhöng muoán maïnh daïn giaõi

baøy suy nghó rieâng cuûa mình. Thaày giaønh cho em ít thôøi gian,ñoïc vaø cho yù kieán. – Kính cöôøi, hôi beõn leõn – AØ, thaày chuùyù caû chöõ Taàu em vieát vaø coù gì chöa chuaån thaày söûa giuøm.

Ngoâ Minh Kính chaøo toâi vaø ra veà. Uoán cong cuoán saùch chocaùc trang baät qua ngoùn caùi raøo raøo, toâi döøng laïi ôû maáy “queû”

Caùc baïn khoùa 4 ôû Queá Laâm, Ñoâng 1967.

774

bí hieåm nhaát xem anh chaøng baùc só naøy vieát gì, baát giaùc laïi baätthaønh lôøi: “Kinh thaät!”

Toâi sinh ra ôû moät gia ñình Nho giaùo truyeàn thoáng, toå tieânnhieàu ngöôøi xung vaøo ñoäi quaân “leàu choõng”, vaøi ngöôøi ñoã ñaït,vinh quy baùi toå “voõng oâng ñi tröôùc, voõng baø theo sau”. Ñôøi nhaøNguyeãn, khoa thi cuoái cuøng, oâng baùc ruoät ñoã “Nhaát tröôøng”,sau ñoù noåi tieáng vôùi caùi teân “Cuï Ñoà Nam”. Xaõ hoäi chuyeån töø“vaên chöông “cöû töû” sang Taây hoïc, baùc vaø boá toâi, vì vaäy, mangmaáy boà chöõ cuûa “Khoång – Maïnh” ñi baùn leû töø Haûi Phoøng,Kinh Baéc, Haø Ñoâng, Sôn Taây ñeán Nam Ñònh, Ninh Bình,Thanh Hoùa… Toâi hoïc chöõ Nho töø trong buïng meï, sau naøy hoïcvaên hoaù Quoác ngöõ, leân ñaïi hoïc roài oâng giaø vaãn baét oân luyeän“Töù thö - Nguõ kinh”1 - vöøa meät vöøa ngaùn maø cuùi ñaàu cam chòu,khoâng daùm caõi. OÂng cuï noùi nhö ñinh ñoùng coät: “Baát hoïc Dòchbaát khaû dó thieäp theá” (khoâng hoïc Kinh Dòch khoâng giao thieäpñöôïc vôùi ñôøi) vaø “Baát hoïc Dòch baát khaû dó ngoân y” (khoâng hoïcKinh Dòch khoâng laøm ñöôïc thaày thuoác). Töùc laø “phuï leänh nhösôn”: Maøy laøm gì cuõng phaûi hoïc Kinh Dòch!

Noùi moät chuùt veà gia theá ñeå baïn ñoïc roõ vì sao Ngoâ MinhKính tin töôûng nhôø toâi ñoïc “Thöïc chaát cuûa Kinh Dòch” cuûa anh.Duø hoïc chöõ Nho töø nhoû tôùi lôùn nhöng vôùi Kinh Dòch, thöïc tình,toâi khoâng daùm cho laø mình hieåu kó. Toâi phaûi lónh hoäi “Caøn-Khaûm-Caán-Chaán-Toán-Ly-Khoân-Ñoaøi” qua lôøi giaûng cuûa oângcuï thaân sinh, roài phaûi ñoïc saùch cuûa caùc hoïc giaû noåi tieáng VieätNam, Trung Quoác. AÁy laø ñoïc ñeå maø hieåu chöù chöa bao giôø

1 - Töù thö goàm: Ñaïi hoïc, Trung dung, Luaän ngöõ, Maïnh Töû.- Nguõ kinh goàm: Kinh Thö, Kinh Thi, Kinh Dòch, Kinh Leã vaø Kinh Xuaân Thu. Töùthö vaø Nguõ kinh laø hai boä saùch “kinh ñieån” trang bò nhöõng tri thöùc caên baûn chocaùc thí sinh nhaèm giaønh laáy baûng vaøng trong caùc kì thi thôøi phong kieán.

775

daùm coù yù kieán rieâng caû – hieåu ñieàu ngöôøi ta vieát chöa heát, saomaø daùm “toâi coù yù kieán”!

Vaäy maø Ngoâ Minh Kính daùm “toâi coù yù kieán”!Tuy nhieân, töøng laø giaùo vieân cuûa tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi,

toâi hieåu tieàm naêng cuûa caùc em: Moïi chuyeän ñeàu coù theå! Vaø toâiñaõ ñoïc “Thöïc chaát cuûa Kinh Dòch” moät caùch nghieâm tuùc, kócaøng, töø ñaàu ñeán cuoái – moät ngaøy vaø moät ñeâm traéng!

Pheâ bình cuoán saùch, do ñoù, laïi cuõng phaûi laø moät baøi vieátcoâng phu chöù khoâng theå duøng vaøi caâu, vaøi trang. Tuy nhieân coùtheå noùi quyeån saùch coù giaù trò nghieân cöùu thöïc söï; nhieàu ñoaïn,nhieàu choã, taùc giaû baøn raát coù lí, coù söùc thuyeát phuïc. Kính ñaõmaïnh daïn lí giaûi nhieàu ñieàu kì bí trong Kinh Dòch baèng nhöõngkieán thöùc khoa hoïc hieän ñaïi, ñöa ra nhöõng yù kieán ñoäc laäp cuûamình, vaø daùm baùc boû moät soá yù kieán, moät soá nhaän xeùt vaø caùchhieåu cuûa caùc vò “caây ña caây ñeà” trong laøng “Dòch hoïc”. Ngaytöïa ñeà “Thöïc chaát cuûa Kinh Dòch” ñaõ laø moät söï töï tin (tuy coùphaàn hôi quaù) raèng: Ñaây, thöïc chaát cuûa cuoán saùch coå TrungHoa - Kinh Dòch - laø theá.

Töø sau ngaøy ñöa toâi xem baûn thaûo ñaàu tieân (thaùng 9 naêm1998), Ngoâ Minh Kính coøn nhieàu laàn trao cho toâi “baûn môùisöûa”, ñeán ngaøy 25 thaùng 10 naêm 2001, laø baûn “hoaøn chænh saubaûy laàn söûa chöõa boå sung”1. Töïa cuoán saùch theâm hai chöõ “Baønveà” – “Baøn veà thöïc chaát cuûa Kinh Dòch” – xem ra coù veû “meàm”hôn. Moät ñieàu laï laø anh chaøng baùc só naøy laáy ñaâu ra thôøi gianñeå ñoïc – ñoïc Kinh Dòch vaø ñoïc saùch tham khaûo – suy nghó,nghieàn ngaãm nhöõng “queû” nhöõng “haøo” trong Kinh Dòch ñeåroài naåy ra nhöõng yù kieán rieâng. Hôn nöõa, anh coøn töï hoïc chöõ

1 Nguyeân vaên trong lôøi ñeà taëng saùch cuûa taùc giaû.

776

Haùn ñeå ñoïc vaø hieåu ñöôïc nguyeân baûn vaên ngoân, coù theå laømñöôïc caû thô Ñöôøng chöõ Haùn.

Cho raèng quyeån saùch naøy laø lôøi phaùt bieåu cuûa moät thanhnieân hieän ñaïi (vì quaû thaät so vôùi caùc hoïc giaû Kinh Dòch noåitieáng thì Ngoâ Minh Kính thuoäc haøng con chaùu vaø laø Taây hoïc)vôùi moät taùc phaåm vaên hoaù thöôïng coå vaø baát huû cuûa TrungQuoác, neân toâi baûo Kính göûi saùch cho Vieän Haùn Noâm vaø Nhaøxuaát baûn Vaên hoïc. Khoâng hieåu vì sao maø Kính khoâng nhaänñöôïc hoài aâm – anh cuõng buoàn, toâi caøng buoàn hôn!

Giöõa caùc ñôït söûa vaø hoaøn chænh “Thöïc chaát cuûa Kinh Dòch”,Ngoâ Minh Kính coøn vieát truyeän lòch söû veà Ngoâ Quyeàn. ÔÛ taùcphaåm naøy, Ngoâ Minh Kính cuõng vieát coâng phu vaø coù nhöõngyù kieán taùo baïo, ñoäc laäp vaø coá gaéng döïa vaøo chöùng cöù coønloaùng thoaùng trong vaên töï.

Töø ngaøy veà daïy vaên vaø laøm chuû nhieäm lôùp ôû tröôøng Thieáusinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi (töø ñaàu naêm 1967) ñeán nay, toâi raátkhoaùi tính caùch cuûa maáy em hoïc sinh, keå caû khía caïnh ñaùngyeâu (nhö kính thaày nhöng khoâng sôï seät; thoâng minh, hoïc gioûimaø ít thaáy kieâu caêng; nhieàu em coù chöùc, coù quyeàn maø khoângveânh vaùo; bieát xoay xôû kieám tieàn maø khoâng vì tieàn, khoânghôïm cuûa; gaëp hoaøn caûnh tuùng baán maø khoâng töï ti) vaø caû khíacaïnh “deã gheùt” (nhö quaäy phaù, ñaùnh loän, boã baõ, coi trôøi baèngvung…v.v).

Ngoâ Minh Kính tuy laøm toâi söûng soát bôûi “Thöïc chaát cuûaKinh Dòch” nhöng suy cho cuøng, cuõng laø moät neùt trong tínhcaùch cuûa hoïc sinh tröôøng Troãi: Daùm nghó vaø daùm laøm – nhöõnggì “khoâng theå”, bieát ñaâu, cuõng thaønh “coù theå”!

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 25-7-2004P.Ñ.T

777

Kyø aûoTRAÀN CHÍ thöïc hieän

Daïo aáy, toâi vöøa ôû tröôøng Thieáu sinh quaân ra, coøn hôi… ngoângoá thì ñöôïc ñieàu veà moät ñôn vò phaùo binh ñoùng saùt bìa röøng.Coù laàn, tieåu ñoäi tröôûng cöû toâi vaøo röøng laáy cuûi moät mình. (Coùleõ ñeå thöû xem chaøng “lính caäu” naøy maàn aên sao, chöù thöïc rakhoâng hy voïng gì nhieàu veà “naêng suaát” laøm tieàu phu cuûa toâi).Tuy nhieân, sau moät ngaøy vaät loän giöõa röøng giaø, toâi cuõng vaùcñöôïc moät boù cuûi kha khaù (chaéc ñuû xaøi trong… hai ngaøy).Chieàu muoän. Hoaøng hoân öôm naéng vaøng töôi. Moät mình toâi,binh phuïc öôùt ñaãm moà hoâi, luûi thuûi vaùc boù cuûi to ñi veà. Vöøavöôït ra giöõa moät doøng suoái lôùn, boãng nghe nhí nheùo gioïng congaùi raát gaàn:

- Anh boä ñoäi ôi! Anh boä ñoäi…Nghe thaät töï haøo (maëc duø khi aáy toâi môùi qua tuoåi… 16. Caùi

tuoåi vöøa ñuû ñeå bieát ñöôïc vaøi thöù moät caùch… mô hoà)! Toâi döønglaïi vaø quay sang. Thaät… gheâ gôùm! Moät toáp con gaùi (chaéc laøñaùm nöõ thanh nieân xung phong laøm ñöôøng), ñang taém vaø ñuøagiôõn gaàn ñoù. Thaáy toâi quay laïi, ñaùng leõ theo ñuùng “quy luaät töïnhieân”, hoï phaûi laån maát tieâu, nhöng khoâng, caû ñaùm con gaùiboãng cuøng ñoàng loaït caàm tay nhau nhaûy heát leân khoûi maëtnöôùc, loä ra nhöõng “toøa thieân nhieân” tuyeät vôøi trong choác laùt,khieán cho nöûa goùc röøng nhö böøng saùng haún leân… (AÁy laø saunaøy nhôù laïi thì… thaáy vaäy(!). Chöù ngay khi aáy thì thaáy gìñaâu). Hoï cöôøi vang lanh laûnh, roài laïi cuøng chìm xuoáng doøngnöôùc trong xanh. Nhöõng taám thaân traéng muoát, maïnh meõ quaãy

778

ñaïp, hoàn nhieân giöõa caûnh sôn thuûy hoang sô… Coù leõ vì thaáytoâi ñôn ñoäc, neân hoï môùi daùm baïo gan “baét naït” ñeán möùc aáy.Toâi thoaùng baøng hoaøng (coù leõ “choaùng vaùng” thì ñuùng hôn).Boù cuûi vaø con dao röøng rôi ñaâu maát, khieán caùc coâ gaùi caøng cöôøinhö naéc neû. Sau phuùt “choaùng vaùng”, toâi vuøng… boû chaïy moäthôi veà nhaø (maáy ngaøy sau vaãn coøn… tim ñaäp chaân run). Tieåuñoäi tröôûng hoûi :

- Ô… caùi thaèng naøy, cuûi ñaâu ?- Daï… baùo caùo… em queân.- Queân?… Queân thì mai phaûi ñi laáy… gaáp ñoâi!Nghe maø… kinh hoaøng(!). Tuy nhieân, hoâm sau, toâi loø doø

quay laïi choán cuõ, ñaõ thaáy boù cuûi vaø con dao röøng cuûa mìnhñöôïc ñaët ngay ngaén treân bôø suoái, keøm theo moät boù hoa lautraéng phau phô phaát caém beân treân, khieán toâi khoâng khoûi coùchuùt… baâng khuaâng(!). Ñeå ñeán hoâm nay, maáy möôi naêm sau,giöõa choán ñoâ hoäi oàn aøo, mæm cöôøi nhôù laïi, toâi môùi hieåu vì saocoù moät thi nhaân ñaõ vieát raát ngaäm nguøi:

… Ñeâm nay ta laïi nhôù veà nôi aáySuoái Naäm La kyø aûo ngöïc em ñaàyCon dao röøng ta queân nôi hoác nuùiAÙnh theùp xanh coøn maùt laïnh tay naøy…”1

Vaâng, ñoù laø kyø aûo kia maø! Vaø noù cuõng chæ xaûy ra trongnhöõng naêm thaùng aáy, khoâng theå laëp laïi. Vaäy neân, neáu khi aáytoâi coù bò “choaùng vaùng” thì cuõng laø ñieàu deã hieåu maø thoâi.

Thaùng 10-1999T.C

1 Trích “Nhôù Taây Baéc” – Nguyeãn Thaønh Phong.(Xin pheùp taùc giaû ñöôïc söûa hai chöõ ôû caâu ñaàu ñeå cho phuø hôïp vôùi baøi vieát naøy).

779

Hy höõu

VAÊN TOAØN *Hoïc sinh khoùa 3

Treân ñöôøng ñi coâng taùc qua N., nhôù lôøi heïn vôùi baïn, toâiquyeát ñònh gheù vaøo traïi giam K.. (Vaâng, ñaây laø “traïi giam” theoñuùng nghóa ñen cuûa noù!).

ÔÛ ñaây, toâi coù hai ngöôøi baïn cuõ. S., trung taù, chæ huy tröôûngtraïi giam, tröôùc laø lính cuûa toâi. Anh em töøng cuøng soáng vaøchieán ñaáu raát chaân tình neân duø xa ñaõ laâu maø vaãn nhôù ñeánnhau. Sau chieán dòch Bieân giôùi, S. chuyeån sang ngaønh coângan… roài “lôù ngôù’ theá naøo laïi ñi quaûn lí… traïi giam(!). Ngöôøiquen thöù hai laø D., cuøng hoïc töø thôøi thieáu sinh quaân, cuøng ñiboä ñoäi. Roài D. chuyeån ngaønh, nghe noùi laøm aên moät thôøi cuõngkha khaù. Nhöng roài… “lôù ngôù” theá naøo laïi ñi… tuø vaø thuï aùntaïi traïi giam K.. Chaéc S. vaø D. phaûi bieát nhau, nhöng khoângbieát laø cuøng quen toâi.

* Ñaïi taù, kó sö vieãn thoâng Boä tö leänh Thoâng tin.

780

S. hoà hôûi ñoùn toâi, hoâ lính “ñaäp” moät con deâ ñaõi toâi (deâôû ñaây nuoâi caû ñaøn treân trieàn nuùi). Anh ta giôùi thieäu vôùi anhem quaûn giaùo baèng moät gioïng theo ñuùng tính caùch cuûamình:

- Ñaây laø anh Hai cuûa tao töø thôøi ñi lính, caùch nay hai chuïcnaêm laän. Coù aûnh môùi coù tao hoâm nay…

Sau moät hoài haøn huyeân, toâi hoûi thaêm veà D..- UÛa, “cha noäi” naøy cuõng laø choã quen bieát vôùi anh Hai aø?

– S. giaät mình – Theá maø em hoång bieát chi raùo troïi… Chaø, gaylaém. “Cha” naøy “maàn aên” sao ñeå maéc caùi aùn 5 naêm tuø giam.Ñaõ 3 naêm roài, coøn 2 naêm nöõa… Y cuõng hieàn laønh thoâi, chæ coùñieàu ít noùi, laàm lì caû ngaøy…

- Tôù chaúng xin xoû gì cho noù caû. – Toâi noùi – Noù laøm, noùchòu. Luaät phaùp maø! Nhöng hoaøn caûnh anh ta cuõng thaät eùole: Ñi tuø ñöôïc moät naêm thì vôï boû, con trai suy suïp tinh thaàn,boû hoïc luoân; nhaø cöûa baùn heát ñeå traû aùn… Caäu nghó xem, nhövaäy thì coøn gì nöõa?! Laø baïn töø thuôû haøn vi, tôù muoán göûi chonoù chuùt quaø, goïi laø ñoäng vieân luùc khoù khaên…

S. boá trí cho toâi gaëp D. ngay taïi phoøng khaùch cuûa anh. (Coùleõ ñaây laø moät ngoaïi leä!). Nhìn D. trong boä quaàn aùo tuø, laäp caäpböôùc vaøo, loøng toâi khoâng khoûi baàn thaàn, nhöng vaãn chuû ñoängböôùc laïi naém vai anh:

- Theá naøo, nhaän ra nhau khoâng? … Chaø, toùc baïc caû roài.- Daï thöa… caùn boä cho goïi em?Caâu hoûi cuûa D. laøm toâi thaät söï baát ngôø, nhöng vaãn laéc maïnh

vai anh:- Naøy, khoâng nhaän ra tôù aø? P. ñaây maø! Tôù ñi coâng taùc gheù

ngang, coù chuùt quaø cho caäu ñaây.- Daï… thöa caùn boä… - D. chôùp maét nhìn toâi hoài laâu – Em

laø… D….

781

- Neø, anh D. – S. leân tieáng – Anh nhìn kó ñi. Anh P. ñaáy!Baïn cuõ cuûa anh vaø cuõng laø “seáp” cuõ cuûa toâi ñaáy. Quen bieát caûmaø. Ngoài xuoáng ñi!

- Daï… daï… - D. aáp uùng.Toâi laéc ñaàu, coù phaàn ngao ngaùn, quay laïi phía S.:- Tôù chaúng hieåu caùc caäu “quaûn giaùo” kieåu gì, maø tuø môùi coù

ba naêm, ngöôøi ta ñaõ u u, meâ meâ heát caû theá naøy?- Naøy nheù: aên uoáng no ñuû, nguû ngheâ ñuùng giôø, laøm vieäc

chaêm chæ… vaøi naêm laïi ñöôïc xeùt aân giaûm... – S. haï gioïng –Nhöng duø sao cuõng laø “nhaát nhaät taïi tuø, thieân thu taïi ngoaïi”.Bieát sao hôn!

S. môøi D. huùt thuoác. Toâi baät löûa cho anh. Rít moät hôi thuoácthaät daøi, D. laåm baåm:

- Chaø, thuoác ngon gheâ. – Nhaáp moät nguïm cheø thôm, D. laïichaäc löôõi – Cheø cuõng ngon gheâ…

- Baây giôø thì nhôù ra ai chöa? – Toâi baät cöôøi.- Quaân haøm cuûa caùn boä nhieàu sao, nhieàu gaïch quaù, em…

khoâng nhôù noåi ra laø ai – D. thaät thaø ngöôùc leân – Vôùi laïi, ñaàuoùc em baây giôø noù cöù luù laãn… theá naøo aáy… Laâu quaù chaúng gaëpai quen…

Toâi cöôøi vang nhö ñeå aùt ñi moät noãi buoàn meânh moâng vöøaaäp ñeán. Vöøa ñi laïi trong phoøng, toâi vöøa buoät mieäng ñoïc moätcaâu thô xöa (xöa ñeán noãi, toâi chaúng coøn nhôù noåi laø cuûa ai), maøthuôû cuøng ñi chieán tröôøng xa laéc, hai ñöùa vaãn ngaâm nga choñôõ buoàn:

- Ngöôøi ñi, öø nhæ, ngöôøi ñi thaät!Meï thaø coi nhö chieác laù bay,Chò thaø coi nhö laø haït buïi,Em thaø coi nhö hôi...… röôïu say

782

Ba laàn “thaø coi nhö” ñeå chæ moät laàn “ngöôøi ñi thaät”… Nhôùroài chöù D.?

- Daï, nhôù roài – D. lí nhí, nhìn toâi khoâng chôùp maét, mieängnôû moät nuï cöôøi töôi roùi, xa xaêm. - Ngöôøi ñi, öø nhæ, ngöôøi ñithaät! Chaø, quaù hay!... Ngaøy aáy... laø theá ñaáy! Ñuùng theá ñaáy!...Coù caàn gì ñaâu. Ñi laø ñi thoâi…

Chieác xe ñöa toâi lao vun vuùt treân con ñöôøng vuøng cöïc namTrung boä, ñaày naéng, gioù. Hoa giaáy ñoû röïc, nôû tung doïc hai beânnhöõng ñoäng caùt hoang sô. Caùi thöù hoa ñeán laø laï: caøng naénggioù, caèn coãi, noù caøng moïc nhö mô! … Con ñöôøng aáy, hôn 20naêm tröôùc, toâi vaø D. ñaõ töøng cuøng ñi. Ñi boä thoâi (laøm gì coù xemaùy laïnh, chaïy eâm ru nhö baây giôø), maët nhuoám buïi, vai ñeohai caùi ba-loâ baïc. Hai khaåu AK tooøng teng tröôùc ngöïc, vöøa ñivöøa haùt töng böøng…

… Vaâng, ñuùng… “Ngaøy aáy.. laø theá ñaáy. Ñuùng theá ñaáy! …Coù caàn gì ñaâu. Ñi laø ñi thoâi…”. Toâi ngoaùi ñaàu nhìn laïi, töôûngnhö D. ñang ñöùng ôû cuoái ñöôøng.Tim öùa leä!

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 12-2002V.T

* * *

783

Gaëp gôõBOÀ XUAÂN VINH *Hoïc sinh khoùa 3

Moät buoåi toái, ñang tröïc chæ huy thì toâi coù ñieän töø ngoaøi coångbaùo coù ngöôøi baïn cuõ ñeán tìm.

- Tôù vöøa goïi ñieän ñeán nhaø, ngöôøi nhaø baûo caäu ñang tröïc.Caøng toát. Tôù beøn phoùng thaúng xe xuoáng ñaây - N. voã vai toâi -Chaúng coù vieäc gì saát! Töï nhieân caûm thaáy nhôù nhau… Nhôùnhöõng ngaøy cô haøn… Theá laø ñeán thoâi.

Toâi hôi ngôõ ngaøng nhöng boãng laïi… caûm ñoäng, bôûi thôøibuoåi naøy ñang thöa daàn nhöõng cuoäc gheù thaêm nhö theá. Ngöôøita thöôøng chæ ñeán vì moät vieäc gì ñoù, baøn moät chuyeän gì ñoù,nhôø vaû nhau gì ñoù.…, hoaëc chæ ñôn giaûn laø nhaäu moät chaàusöông söông, maø roài sau ñoù cuõng chaúng nhôù laø ñaõ noùi vôùi nhaunhöõng gì… Ít ai nhö N.: “Chaúng coù vieäc gì saát! Töï nhieân caûmthaáy nhôù nhau… Nhôù nhöõng ngaøy cô haøn… Theá laø ñeán”.

Theo yeâu caàu cuûa N., chuùng toâi ñi ra ñoaïn beán caûng vaéngveû, nôi ba con soâng Ñoàng Nai - Loøng Taøu - Soaøi Raïp giaonhau. Traêng thanh, gioù maùt, soùng nöôùc rì raøo… N. ruùt trong tuùira moät “xò ñeá” nhoû, hai caùi ly ñaát beù tí vaø hai con möïc khoânöôùng saün, ñaët leân tôø baùo cuõ:

Thöôïng taù, kó sö thoâng tin thuoäc Boä tö leänh Taêng-Thieát giaùp.

784

- Chæ baáy nhieâu thoâi. Ngoài xuoáng ñi - N. cöôøi - Röôïu naøy dochính tay tôù naáu ñaáy… Naøo, ly ñaàu xin röôùi xuoáng soâng SoaøiRaïp ñeå cho anh em chieán höõu cuõ cuøng “hoøa nöôùc soâng cheùnröôïu ngoït ngaøo”. Ly hai ta caïn cheùn, chuùc moïi söï bình an…Coøn laïi, ai uoáng bao nhieâu… Tuøy! Khoâng eùp.

Toâi vaø N. cuøng hoïc vôùi nhau töø thôøi Thieáu sinh quaân. Sau ñoùhai ñöùa veà hoïc ôû hai tröôøng só quan khaùc nhau. N. ra tröôøngtröôùc toâi vaøi naêm, roài ñi “B” vaø baët tin luoân… Naêm 1975, toâi thamgia Toång taán coâng, vaøo tieáp quaûn caên cöù S. thì boãng gaëp laïi N.trong trung ñoaøn boä binh ñang choát tröôùc, taïi ñaây. Theo leänhcuûa treân, ñôn vò cuûa N. baøn giao laïi “nguyeân canh nguyeân cö”caên cöù S. cho ñôn vò toâi, ñeå haønh quaân tieáp leân Traûng Baøng…

Baïn cuõ gaëp nhau, chöa kòp haøn huyeân, ñaõ laïi ra ñi. Ñeâm chiatay ngaøy aáy, toâi vaø N. cuõng ñaõ ngoài beân ngaõ ba soâng naøy, cuõngchæ vôùi moät “xò ñeá” vaø vaøi con khoâ möïc… Nghe N. keå: Chuyeänvöôït Tröôøng Sôn, chuyeän chieán dòch Chen-la ôû Campuchia,chuyeän chieán khu Röøng Saùc… Ñôøi lính laém söï truaân chuyeân,nhöng coù moät chuyeän N. keå töø ngaøy aáy (caùch ñaây 28 naêm roài)baèng moät gioïng raát haøo saûng, ñeán nay toâi coøn nhôù maõi:

-… “Muøa heø ñoû löûa” 1972… Ñôn vò mình vöôït soâng SoaøiRaïp ôû ñoaïn Lyù Nhôn, döôùi laøn bom ñaïn… Doøng soâng meânhmoâng roäng gaàn 2km. Bieát vöôït laø cheát, maø vaãn cöù baêng qua…Caäu bieát khoâng, ñôn vò mình coù hôn 100 ngöôøi; sau traän aáy chæcoøn 25 ngöôøi… Tôù nhôù, trong Theá chieán II, khi Hoàng quaânvöôït soâng Ñô-nhiep, coù leänh raèng: Ai vöôït ñöôïc qua soâng thìphong ngay laø anh huøng! Ñaõ coù haøng ngaøn anh huøng trongtraän aáy. Coøn chuùng tôù? Raát anh huøng, nhöng laïi… khoâng coùanh huøng naøo caû. Ñeâm aáy, nhìn 25 con ngöôøi mình ñaày buønvaø maùu naèm laên loùc trong ñaùm lau laùch ven soâng, nhìn leânbaàu trôøi ñaày sao, nghe soâng Soaøi Raïp voã soùng… Loøng tôù noânnao… boãng nhôù ñeán moät caâu thô cuûa ai ñaõ noùi raát ñuùng raèng:

785

… Sinh ra ôû ñaâu maø ai cuõng anh huøng?Taát caû traû lôøi: Sinh beân moät doøng soâng!1

Vaâng, chính doøng soâng naøy ñaây!N. ngöøng laïi, roùt ra moät ly röôïu thaät ñaày, laàm raàm khaán vaøi

lôøi, roài röôùi xuoáng doøng Soaøi Raïp meânh moâng.Roài chieán tranh phía Baéc, chieán tranh Taây Nam… Chuùng

toâi laïi baët tin nhau. Trong moät laàn ñeán Maët traän 479, toâi nghetin N. bò thöông naëng treân ñöôøng ñi Coâng-poâng Chaøm, voäi ñeánthaêm nhöng ngöôøi ta ñaõ ñöa anh ñi roài. Nghe hoï thì thaàm laøanh “khoù maø qua khoûi”… Ngaøy ñi cuøng ñoaøn taøu ngöôïc doøngToâng-leâ-sap leân Bieån Hoà, trong buoåi toái laøm vieäc vôùi chæ huylöõ ñoaøn lính thuyû ñaùnh boä cuûa Baïn, ngay giöõa soâng nöôùc, döôùiaùnh ñeøn maêng-soâng nhaäp nhoaïng, toâi chuù yù thaáy thænh thoaûngvieân löõ ñoaøn tröôûng ngöôøi Campuchia laïi quay ra sau, thì thaàmvôùi moät ngöôøi ngoài khuaát gaàn ñoù nhö ñang hoäi yù ñieàu gì…Ngöôøi aáy coù daùng veû quen quen… Tan cuoäc hoïp, anh ta tieánlaïi gaàn toâi, mæm cöôøi: Hoùa ra laø N.!

Ñeâm aáy, chuùng toâi naèm ngay treân saøn poâng-toâng (moät daïngsaø lan chôû phaùo cô ñoäng) troø chuyeän. Laïi vaãn laø N. keå, toâinghe… Qua lôøi keå aáy, toâi hình dung ra: Sau giaûi phoùng SaøiGoøn, chöa kòp veà thaêm nhaø, ñôn vò anh laïi leân Traûng Baøng,ñi Tònh Bieân, xuoáng Haø Tieân, quay veà Chaâu Ñoác… ñaùnh nhauvôùi quaân Poân Poát, ngay khi cuoäc chieán môùi vöøa phoâi thai ñaõaùc lieät, ñaøi baùo chöa ñöôïc ñöa tin… Moät cuoäc chieán trong imlaëng, nhöng ñaãm maùu. Trung ñoaøn anh taán coâng sang Mi-moát,Snun… Ruùt veà, ñeå roài naêm sau laïi xoäc thaúng ñeán taän XieâmRieäp… Suoát chieàu daøi bieân giôùi, anh ñi. Ñi khoâng moûi meät,khoâng oaùn thaùn. Suoát mieàn soâng nöôùc Aêng-ko, anh ñi, laëng leõ,

1 Thô Beá Kieán Quoác.

786

haøo huøng… Roài nhöõng ngaøy thaùng chaïp naêm 1989, chæ coønvaøi tuaàn nöõa quaân tình nguyeän Vieät Nam phaûi ruùt hoaøn toaøn,theá maø toâi coøn gaëp anh vaãn ñang meâ maûi giöõa Bieån Hoà… choñeán taän ngaøy 31 thaùng 12 môùi thöïc söï trôû veà.

Ñaõ coù ai ñoù hoûi N. raèng: “Vôùi naêng löïc cuûa moät caùn boä côõtrung, löõ ñoaøn daøy daïn vaø “gia theá” cuûa anh, sao khoâng tìmcaùch xin veà coâng taùc taïi moät cô quan cuûa Boä, hay moät Cuïc,Vieän naøo ñoù cho nheï nhoõm bôùt ñi? Laøm caùn boä cô sôû hoaøi, cöïclaém!”… Anh khoâng traû lôøi ñöôïc. Coù leõ con ngöôøi anh noù theá…

Ñeâm nay, chuùng toâi laïi ngoài beân doøng Soaøi Raïp. Traêng,nöôùc, hieàn hoøa. Cuøng moät tuoåi, cuøng hoïc moät tröôøng, ñaàu toâivaãn coøn xanh rì maø ñaàu anh ñaõ baïc traéng. Toâi laø ñaïi taù höôûnglöông töôùng, coøn anh laø trung taù ñaõ veà höu non töø caùch ñaây10 naêm… Toâi tieác cho anh ñaõ boû lôõ nhieàu cô hoäi thaêng tieán.Nhöng anh thì khoâng:

- Haõy nghó kyõ maø xem, quan tröôøng laø chuyeän phuø phieám!Tao soáng ñöôïc ñeán nay laø nôï quaù nhieàu ngöôøi roài, maø ñaõ traûheát ñöôïc ñaâu. Khoûi tính ñi.

Saùng hoâm sau, toâi tieãn N. ra taän ngoaøi coång ñôn vò, ñuùng luùcchuyeán phaø Caàn Giôø vöøa ñoå khaùch sang. Ngöôøi xe taáp naäp.N. giô tay vui veû chaøo toâi. Nhìn anh hoøa daàn vaøo ñaùm ngöôøixe cuoàn cuoän, maùi toùc traéng nhaáp nhoâ giöõa doøng ñôøi taát baät lotoan, toâi thoaùng buoàn vaø baên khoaên, chôït lieân töôûng ñeán caâuthô xöa:

… Saàu kieán chu haønh phong höõu khôûiBaïch ñaàu laõng lyù baïch ñaàu nhaân 2

Trong baøi “Laâm Giang Toáng Haï Chieâu” cuûa Baïch Cö Dò , ñôøi Ñöôøng. Taïm dòch:Buoàn troâng theo con thuyeàn (chôû baïn) vöøa quay ñi, trôøi laïi noåi gioùGiöõa ñaùm soùng baïc ñaàu coù con ngöôøi ñaàu baïc.

787

Nhöng roài toâi baät cöôøi: AÁy laø vì mình cöù hay ña söï neân môùinghó vaäy, chöù vôùi N., thaät ra laø raát nheï nhaøng. Anh chæ nghóñeán söï gaëp gôõ, chöù maáy khi ñeå yù ñeán söï chia ly: “Chaúng coùvieäc gì saát! Töï nhieân caûm thaáy nhôù nhau… Nhôù nhöõng ngaøycô haøn… Theá laø ñeán thoâi”. OÂi mong sao ôû ñôøi, ngöôøi ta cöù ñeánvôùi nhau nhö theá, thanh thaûn nhö theá!

Thaùng 6-2003B.X.V

Lính Troãi trong vaên phoøng cuûa caên cöù Haûi quaân Nhaø Beø.

788

Coá nhaânTRAÀN CHÍ THOÏ *Hoïc sinh khoùa 3

Sau chuyeán coâng taùc daøi ngaøy ôû Ñoâng AÂu, theo keá hoaïch,M. chæ ñöôïc gheù qua Matxcôva chöøng nöûa giôø, roài ra saân baySerementjevoâ veà nöôùc. Nhöng khi ñeán vaên phoøng taïi Matxcôvathì ñöôïc tin maùy bay seõ caát caùnh muoän nöûa ngaøy. “Caøng toát,mình cuõng ñang muoán ñi loanh quanh thaêm thaønh phoá naøymoät chuùt”, M. thaàm nghó, nhöng ñi ñaâu vaø baèng phöông tieängì thì chöa bieát. Chôït nhôù ñeán K., ngöôøi baïn cuõ vöøa gaëp thaùngtröôùc taïi moät nöôùc Ñoâng Aâu, K. coù heïn: “Khi naøo qua Maùt, nhôùphone cho mình!”. “Raát coù theå y ñang loanh quanh ñaâu ñaây”,M. nghó buïng vaø baám ñieän thoaïi…

Hoï laø nhöõng ngöôøi baïn cuõ töø 30 naêm tröôùc. Nöûa tröôùcquaõng ñôøi cuûa hoï “y trang” nhau: Cuøng laø Thieáu sinh quaân,cuøng veà moät trung ñoaøn phaùo binh, cuøng tham gia Chieándòch Hoà Chí Minh 1975, cuøng ñi chieán dòch Campuchia…Nhöng caùi nöûa sau quaõng ñôøi cuûa hoï thì khaùc, raát khaùc nhau:M. vaãn voø voõ con ñöôøng binh nghieäp. Cuoäc ñôøi anh maëc duøgaëp nhieàu soùng gioù, nhöng xeùt toaøn cuïc thì laïi “thaúng baêng”nhö moät neùt möïc daøi, raønh maïch töø binh nhì cho ñeán khi

* Ñaïi taù, nguyeân phoù giaùm ñoác Xí nghieäp ñoùng taàu X-51 Haûi quaân.

789

treân vai ñeo quaân haøm ñaïi taù. Anh soáng ñieàm ñaïm, töï tin vaøquyeát lieät vôùi coâng vieäc.

Coøn K., sau chieán dòch ôû nöôùc baïn Campuchia, ñaõ phuïcvieân laøm “coâng daân töï do”. Cuøng chieác Minxcô caø taøng, chaïyngöôïc chaïy xuoâi kieám aên trong thôøi bao caáp, anh thaät thaám söïtraàn ai. Vöøa may coù ñôït xuaát khaåu lao ñoäng sang Ñoâng AÂu, K.tìm caùch ñi lieàn. Nôi ñaát laï queâ ngöôøi, anh xoâng pha kieámsoáng. Nhöõng töôûng sau vaøi naêm taïo ñöôïc tí löng voán thì “hoàihöông”, ai deø cuoäc ñôøi doàn daäp ñöa ñaåy, khieán K. troâi daïtkhaép vuøng Ñoâng AÂu cuõ. Töø moät ngöôøi chuyeân ngheà khuaânvaùc, cöûu vaïn, roài laøm thueâ, buoân baùn vaët (maø khoâng quaù vaøiba baän suyùt taùn gia baïi saûn), baèng baûn lónh gan goùc, “yù chíthoaùt ngheøo”, coäng vôùi söï khoân ngoan coù phaàn laùu lænh, sauhôn chuïc naêm löu laïc, K. ñaõ trôû thaønh moät “ñaïi gia” thöïc söï,ñöôïc giôùi laøm aên ôû Ñoâng AÂu lieät vaøo haïng “soaùi”. (Danh hieäuchæ daønh cho nhöõng ai coù taøi saûn töø moät trieäu ñoâ-la trôû leân). Soángöôøi nhö K. ôû Ñoâng Aâu khoâng thieáu nhöng cuõng khoâng phaûiquaù nhieàu. Giôø ñaây, anh chaúng thieáu thöù gì. Daêm ngoâi nhaø ôûvaøi nöôùc khaùc nhau vôùi vaøi coâ vôï mó mieàu ôû ngay nöôùc sôû taïi.(Ngöôøi ta noùi, K. chaúng ôû ñaâu coá ñònh vaø ñi ñaâu laø coù vôï ôû ñoù.Chaúng hieåu coù ñuùng khoâng?). Ñaùm con caùi “nöûa Taây, nöûa ta”cuûa K. hoïc ôû nhöõng tröôøng “oaùch” nhaát. Tieàn cuûa anh göûi trongcaùc ngaân haøng vaø döï aùn “nöûa noåi, nöûa chìm” khoâng theå laànra… Nhö theá ñuû chöa?. “Chöa! – ÔÛ caùi tuoåi “tri thieân meänh”,K. vaãn thuûng thaúng laéc ñaàu – Chaúng bieát bao giôø môùi ñuû vaønhö theá naøo laø ñuû. Ñoâi luùc laïi noåi côïn leân moät söï thieáu thoán,choáng cheánh voâ bieân…”

Nghe tin “chieán höõu” naêm xöa cuøng ñoaøn coâng taùc ñang coùmaët ôû Maùt, K. “bay vuø” ñeán. Haén thaûn nhieân: “Bieát maøy sang,tao phaûi luøng cho baèng ñöôïc. Caàn gì, tao giuùp. Neáu khoâng thìcuõng phaûi gaëp nhau ñeå noùi chuyeän cho… ñaõ!”

790

Vôùi hai vieäc treân, hoï ñeàu cuøng toaïi nguîeân vôùi moät söï tincaäy hieám coù.

Giôø ñaây, K. ñang töï tay laùi xe, ñöa M. loanh quanh khaépMatxcôva trong moät chieàu cuoái xuaân, se laïnh. Vöøa ñi, K. vöøa laømmoät “höôùng daãn vieân du lòch” cho M. baèng nhöõng lôøi leõ hôi coùphaàn taøn nhaãn, theo phong caùch rieâng. Ñaïi loaïi laø: “Kia laø ñieänKremly… Ñoù laø vieän baûo taøng… Ñaây laø Nhaø haùt Lôùn… Maùt laømoät kinh ñoâ lôùn vaø ñeïp. Nhöng giôø ñaây, noù chaúng coøn caùi quaùigì ñeå chieâm ngöôõng caû, tröø nhöõng caûnh cöôùp giaät, löøa ñaûo, ñóñieám… Luaät phaùp chæ toàn taïi treân beà maët, moïi söï giao dòch ñeàuphaûi thoâng qua theá giôùi ngaàm… Coù moät lôøi khuyeân chaân thaønhkhoâng thöøa laø: Töø 18 giôø trôû ñi, phuï nöõ vaø ngöôøi nöôùc ngoaøikhoâng neân ra ñöôøng. Caûnh saùt ö? Ñoù laø moät luõ cöôùp!...”

Ñaõ quaù quen vôùi loái aên noùi boã baõ cuûa baïn nhö caùch ñaây 30naêm, nhöng khi aáy, ngöôøi noùi laø moät caäu beù 16 tuoåi, ngangngaïnh. Coøn baây giôø, ñoù laø moät gaõ ñaøn oâng, toùc hoa raâm, caëpmoâi moûng thöôøng mím chaët, phong thaùi luoân toaùt leân veû sangtroïng… hoang daõ.

Hoï döøng laïi tröôùc moät nhaø haøng sang troïng vôùi kieán truùc oápñaù coå ñieån. K. môøi baïn vaøo “duøng chuùt gì cho aám buïng”. Khiñaõ an toïa beân “ñoà aên nheï, thöùc uoáng naëng”, K. giô ly röôïu leâncaïn cheùn ba laàn, roài traàm ngaâm hoûi M.:

- Caäu bieát tröôùc ñaây caên nhaø naøy laø gì khoâng?- Coù veû nhö moät cô quan naøo ñoù…- Coøn hôn theá nöõa… - K. tuûm tæm cöôøi – Ñaây voán laø vaên

phoøng cuûa Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng Coäng saûnLieân Xoâ.

- Ra theá?- Noù voán laø choán thaâm nghieâm gheâ gôùm.. chæ daønh cho caùc

nhaø laõnh ñaïo voâ saûn ra vaøo. Coøn nay thì ngöôïc laïi: Chæ nhöõng

791

keû laém tieàn môùi daùm böôùc vaøo… - K. goõ goõ vaøo chai röôïu nhoûtreân baøn – Vaøo ñaây, uoáng thöù röôïu naøy, laø caùc loaïi ngöôøi noùibaèng ñuû caùc thöù tieáng treân theá giôùi, nhöng tröø… tieáng Nga. Coùtrôù treâu khoâng?

- Ra theá… - M. cuùi ñaàu, veû ngaäm nguøi.K. haéng gioïng:- Tôù coù moät kæ nieäm khoù queân… cuõng ôû chính nôi ñaây. Noùi

ñuùng ra laø moät söï chöùng kieán voâ tình… nhöng raát hy höõu…- Gioïng K. boãng soâi noåi haún leân – Vaøo caùi ngaøy ñònh meänhcuûa Lieân bang Xoâ vieát, khi Gooùcbachoáp tuyeân boá giaûi taùnÑaûng Coäng saûn Lieân Xoâ, tôù vöøa töø Praha veà Maùt. Tình hình khiñoù khaù loän xoän nhöng tôù vaãn quyeát ñònh phoùng xe ra ñöôøng.Ñi ñaâu? Khoâng bieát nhöng cöù phaûi ñi. Haøng chuïc naêm nay, tôùñaõ khoâng nghó veà theá söï, chæ bieát kieám aên. Theá maø hoâm aáyvaãn cöù baàn thaàn… Ñang ñi thì gaëp moät ñaùm ñoâng bao vaâymoät toaø nhaø lôùn, chính laø ngoâi nhaø naøy. Tôù döøng xe, toø moønhìn ra vì bieát ñoù laø truï sôû cuûa Ñaûng Coäng saûn Lieân Xoâ. Tôùñoaùn, trong ñaùm ñoâng naøy coù ñeán quaù nöûa laø nhöõng ngöôøi ñaõtöøng höôûng ñuû caùc aân hueä cuûa cheá ñoä Xoâ vieát. Thaäm chí, coùcaû nhöõng vò hoïc giaû hoaëc tai to maët lôùn maø ngaøy hoâm qua, hoïcoøn cao gioïng rao giaûng raát nhieàu veà lí töôûng vaø nhaân caùchcoâng daân… Thoaét moät caùi, hoï ñeàu ñaõ bieán thaønh caùc “nhaødaân chuû” ñaày nhieät taâm, ñang chöûi ruûa coäng saûn, ñoøi ñoát chaùytruï sôû cuûa Ban chaáp haønh Trung öông, ñoøi laät ñoå töôïng Leânin… Loøng daï con ngöôøi… laï thaät! Tôù khoâng bieát caùi gì ñangxaûy ra beân trong toaø nhaø aáy, vì caùnh cöûa ñoùng kín mít. Maõi saunaøy, ñoïc ñöôïc moät baøi baùo, môùi bieát ñaïi loaïi laø: Khi ñoù, toaønboä toaø nhaø gaàn nhö ñaõ troáng roãng. Moïi ngöôøi ñeàu ruùt lui, chæcoøn ñaùm ngöôøi “daân chuû” ñang bao vaây beân ngoaøi. Tuy nhieân,beân trong vaãn coøn coù moät ngöôøi, ñang laëng leõ laøm noát nhöõngphaàn vieäc cuoái cuøng cuûa mình. Ñoù laø oâng Cusoáp, moät caùn boä

792

bình thöôøng cuûa Vaên phoøng Trung öông (nay oâng laø Phoù chuûtòch Ñaûng Coäng saûn Nga). Maëc cho coù tieáng la où ñoøi “tieâu dieätboïn coäng saûn”, ñoøi “tieâu huyû veát tích cuûa boân-seâ-vích”… vangleân beân ngoaøi cuûa soå, Cusoáp vaãn caån thaän saép xeáp moïi taøi lieäucaàn thieát vaøo trong chieác caëp cuûa mình, ñaâu vaøo ñaáy. OÂng ñaõlaøm vieäc coâng vieäc naøy - ôû taïi ñaây - bao nhieâu naêm nay vaøluoân vôùi moät phong caùch: thaän troïng, nghieâm caån vaø khoângmoät chuùt vuï lôïi. Coù tieáng chuoâng ñieän thoaïi vang leân. Cusoápbình tónh nhaác maùy:

- A loâ, Vaên phoøng Ban chaáp haønh Trung öông ñaây… Coùhôi oàn moät chuùt, ñoàng chí haõy noùi to hôn! Vaâng, vaâng…Ñuùng, Gooùcbachoáp ñaõ tuyeân boá nhö vaäy… Nhöng ñoù laøGooùcbachoáp! Ban chaáp haønh Trung öông vaãn toàn taïi, vaãnlaøm vieäc, nhöng seõ chuyeån qua moät nôi khaùc… Tình hìnhquaû coù hôi loän xoän. Khoù khaên ñaáy… nhöng maø… cuoäc soánglaø vaäy, khoâng coù gì laø laï… Toâi xin nhaéc laïi vôùi ñoàng chíraèng, Ñaûng Coäng saûn vaãn toàn taïi, keå caû khi noù bò giaûi taùnhoaëc bò ñaët ra ngoaøi voøng phaùp luaät.

Xong vieäc, Cusoáp thong thaû xaùch caëp, ñi xuoáng caàu thang.OÂng nhìn laïi caên phoøng troáng traûi, nôi töøng coù nhöõng quyeátñònh quan troïng lieân quan ñeán soá phaän cuûa caû nhaân loaïi,nhöõng buoåi ñoùn tieáp caùc yeáu nhaân… nôi ñaõ toàn taïi nhöõng yùtöôûng maãn tieäp, cao caû vaø caû nhöõng toan tính keùm coûi, taàmthöôøng. “Bieát sao ñöôïc, cuoäc soáng maø!”, oâng cheùp mieäng vaømôû cöûa böôùc ra.

Ñaùm ñoâng ñang hoø heùt huyeân naùo, boãng ñoät ngoät ngöngbaët. Hoï nhìn oâng nhö nhìn moät dò nhaân. OÂng nhìn hoï nhönhìn moät ñaùm treû (keå caû nhöõng ngöôøi, chæ caùch ñaây vaøi ngaøy,coøn laø caáp treân raát cao cuûa oâng). Cusoáp khoâng noùi gì caû, ñoâimaét meät moûi nhöng raùo hoaûnh cuûa oâng nhö muoán nhaéc raèng:“Theá naøo, haõy ñöøng quaáy raày ta! Ta coøn raát baän kia maø!”. Moät

793

vaøi keû ñang phuøng mang, trôïn maét boãng quay maët ñi vaø ñaùmñoâng im laëng, töø töø daõn ra…

- Tôù ñaõ coù maët ñuùng caùi luùc “ñaùm ñoâng im laëng, töø töø daõnra” aáy – K. haï gioïng - Khi ñoù, tôù khoâng heà bieát ngöôøi ñaøn oângñang ngaång cao ñaàu, mæm cöôøi, böôùc ñi, aáy laø ai… Nhöng tôùhieåu, con ngöôøi aáy laø gì!...

M. nhìn quanh caên phoøng vaéng boùng ngöôøi.- Moät caâu hoûi nheù! – K. boãng leân tieáng trong nuï cöôøi nöûa

mieäng – Neáu ñaët caäu vaøo ñòa vò Cusoáp luùc ñoù, caäu seõ laøm gì?- Moät caâu hoûi cuûa söï töôûng töôïng… - M. nhìn ra xa, mæm

cöôøi, duïi maåu taøn thuoác xuoáng chieác gaït taøn – Tôù seõ haønhñoäng nhö oâng aáy.

- Coøn tôù thì… khoâng! – K. mím ñoâi moâi moûng, kheõ gaät gaätñaàu – Tôù bieát maø, caäu seõ nhö vaäy. Coøn tôù… tôù khoâng coù töchaát aáy. Tôù ñaõ traû giaù quaù nhieàu…

Im laëng moät laùt, boãng K. soâi noåi huøng bieän:- Cuõng nhö caäu, tôù ñaõ töøng caàm suùng ñeå baûo veä nhöõng yù

töôûng cuûa chuùng ta. Nhöng roài tôù ñaõ thaát voïng, ra ñi, laên loùcnhö con traâu caøy ñeå kieám aên… Töø baàn haøn, tôù ñaõ trôû neân giaøucoù, caàn gì ñöôïc naáy. Nhöng giôø ñaây noãi thaát voïng laïi lôùn hôn,bôûi bieát raèng, cuoäc soáng naøy ñang vaø seõ caøng khoâng yeân… Vìthöïc ra noù chæ laø theá giôùi cuûa caùc nhaø taøi phieät, cuûa caùc vuï muabaùn vaø aâm möu ñeâ heøn. Caùi theá giôùi maø ñoàng tieàn ñöôïc coi laømuïc tieâu toái thöôïng, coù theå toàn taïi khaù laâu, nhöng khoâng theåvónh vieãn… Tôù laø ngöôøi ñaõ chöùng kieán caûnh Cusoáp böôùc ra töøtoaø nhaø naøy. Möôøi naêm sau chieâm nghieäm laïi, tôù hieåu raèng,Cusoáp ñaõ noùi ñuùng: Maëc cho nhöõng khieám khuyeát gheâ gôùmcuûa noù, tö töôûng coäng saûn seõ khoâng maát ñi, vì nguyeân nhaântoàn taïi vaãn coøn nguyeân ñoù… Ñeå soáng ñöôïc giöõa caùc xaõ hoäinaøy, tôù phaûi tieáp tuïc kieám tieàn, thaät nhieàu tieàn. Nhöng, cuõng

794

döùt khoaùt raèng: Baát luaän trong tröôøng hôïp naøo, tôù cuõng khoângtheå laø moät trong nhöõng keû thoaét bieán thaønh nhöõng “nhaø daânchuû” nhoá nhaêng, töøng ñöùng hoø heùt beân ngoaøi toøa nhaø naøy…Vì sao ö?

K. thôû daøi, nheo ñoâi maét laõo luyeän nhìn M. roài haï gioïng:- Vì… duø sao … chuùng ta cuõng ñaõ coù moät thôøi… Moät thôøi

chæ ñeå soáng vì nhöõng ñieàu raát giaûn dò. Lính Troãi maø… Aûo töôûngö? Ngaây thô ö? Khoâng haún… Suy cho cuøng, baûn ngaõ cuûa cuoäcñôøi naøy voàn dó laø raát giaûn dò kia maø…

Khi chia tay nhau ôû saân bay Serementjevoâ, hoï oâm nhauthaân thieát. M. voã voã vaøo löng K. miûm cöôøi:

- Caäu vaãn coøn raát… Troãi ñaáy!- Vôùi nhöõng ngöôøi baïn thuôû aáy maø thoâi – K. aáp uùng – Laùt

nöõa quay ñi, tôù seõ laïi laø moät keû laïnh luøng, keo kieät vaø taønnhaãn ngay aáy maø!

Thaùng 10-1996T.C.T

795

Ngöôøi cha dòu daøng 1

MINH THI thöïc hieän

Moãi buoåi saùng, toâi laïi nhìn thaáy oâng ôû saân tröôøng. Ngöôøi chañi treân hai chieác naïng saét, döïng chieác xe maùy daønh rieâng chongöôøi taøn taät beân leà, roài tay xaùch caëp, tay daét coâ con gaùi nhoûvaøo lôùp. Toâi nhìn oâng maø thaáy trong loøng traøo leân nieàm caûmphuïc. Baát keå naéng möa, bao giôø oâng cuõng ñöa con ñeán lôùpñuùng giôø. Neáu baïn nhìn thaáy chieác xe chôû hai coâ beù xinh xaén

1 Baøi ñaêng trong muïc “Taûn maïn”, Baùo Lao ñoäng, ngaøy 30-5-2003.

Gia ñình Chænh Huaán chia tay baùc Phaïm Vaên Ñoàngñeå trôû veà Nam. Phuû Chuû tòch cuoái naêm 1975.

796

ñi treân ñöôøng phoá, baïn seõ phaûi nôû moät nuï cöôøi tröôùc söï tin caäyöcuûa chuùng duø ngöôøi cha ñang phaûi coøng löng giöõ tay laùi chothaêng baèng treân chieác xe veïo voï. Nieàm vui cuûa oâng môùi giaûndò laøm sao! Khi ñaõ quen ngöôøi cha, toâi môùi bieát oâng laø dòch giaûtieáng Phaùp, chuyeân veà saùch thieáu nhi. Tröôùc kia oâng töøng hoïcñaïi hoïc baùch khoa ôû Hungari, nhöng do maéc chöùng beänh veàxöông neân bò lieät, phaûi veà nöôùc.

Toâi hoûi oâng: “Trong ñôøi, thuù vui nhaát cuûa oâng laø gì?”OÂng cöôøi: “Laø daïy con hoïc. Ngoaøi vieäc kieám soáng, ñôõ ñaàn

cho vôï, toâi chæ thaáy vui khi chôi vôùi caùc con, ñoïc truyeän coå tíchcho chuùng. Boïn treû laø nieàm an uûi lôùn nhaát. Trong maét chuùng,toâi luoân laø moät ngöôøi cha maïnh meõ nhaát, ñaùng tin caäy nhaát vaøchöa bao giôø quaùt maéng hay caùu giaän. Hoûi theá thì laøm saokhoâng töï haøo?”

Chuyeän cuûa oâng laøm toâi phaûi giaät mình. Trong ñôøi, thuù vuicuûa mình laø gì nhæ? Nhöõng thuù vui thì nhieàu voâ keå. Nhöngnhöõng gì coøn laïi sau cuoäc soáng naøy, phaûi chaêng chæ laø moät chuùttình thöông dòu daøng, moät hình aûnh coù theå laøm aám loøng ngöôøivaø laøm ta mæm cöôøi, nhö hình aûnh ngöôøi cha ñaùng yeâu maø baïncoù theå gaëp baát kì treân con ñöôøng naøo cuûa thaønh phoá naøy?

M.T

Vó thanh:Laø ñoäc giaû thöôøng xuyeân cuûa Baùo Lao ñoäng, ngay sau khi

ñoïc ñöôïc baøi naøy, toâi ñaõ goïi ñieän cho baïn beø. Ñoïc xong, aicuõng nhaän ra taùc giaû ñaõ vieát veà baïn Nguyeãn Chænh Huaánthaân yeâu. Baïn luoân laø “Pa-ven Cooùc-sa-ghin” cuûa lôùp - moättaám göông ñeå chuùng toâi daïy cho con caùi.

797

Keá möu sinh

VIEÄT HUØNG thöïc hieän

Ngaøy xöa, coù moät baùc thôï caét toc... vôùi ñoâi baøn tay kheùo leùo,vôùi nhöõng lôøi taâm söï ruû ræ nhö roùt maät vaøo tai, baùc ñaõ ñöôïcvua cho pheùp haønh ngheà trong cung. Baùc coù moät vinh haïnhmaø khoâng phaûi ai cuõng coù, ñoù laø quyeàn ñöôïc sôø ñaàu baát kìai... keå caû vua!

Chuyeän xöa laø vaäy… Coøn nay, ôû coång khu taäp theå 28BÑieän Bieân Phuû, töø maáy naêm nay, coù moät baïn hoïc sinh khoùa4, teân laø Haø Chí Hieáu, haønh ngheà caét toùc möu sinh.

Naêm 1969, Hieáu ñöôïc tuyeån choïn vaøo Ñaïi hoïc quaân söï. Sau5 naêm “duøi maøi kinh söû”, trôû thaønh kyõ sö vuõ khí, Hieáu veà coângtaùc taïi Cuïc Vuõ khí - Ñaïn. Ngaøy ôû tröôøng, thaáy caùnh lính cuõthöôøng caét toùc giuùp anh em, Hieáu laân la hoïc loûm, roài cuõng thöûcaàm toâng-ñô, caàm löôïc, caàm keùo. Maáy baïn lính Troãi ñaõ “hysinh” maùi ñaàu cho Hieáu thöû nghieäm vôùi lyù do: ñôõ toán tieàn rahieäu. Laøm rieát roài quen. Nhöng caét cho ai coù toùc cöùng reã tre thìcoøn deã, chöù baïn naøo coù toùc maây vaø moûng, lôõ cho toâng-ñôphaïm quaù saâu laø toi! Tay ngheà daàn khaù leân. Baèng söï kheùo leùo,thaäm chí chæ vôùi löôïc vaø keùo, Hieáu ñaõ laøm ñeïp cho bao nhieâu

798

maùi ñaàu, nhaát laø maáy anh saép ñi tranh thuû veà Haø Noäi thaêmngöôøi yeâu. Nhöõng ñôït chænh ñoán taùc phong nhaø binh, Hieáuluoân ñöôïc môøi tham gia vaøo ñoäi caét toùc. Sau naøy, khi ñaõ coù giañình thì con caùi Hieáu chaúng bao giôø toán moät xu caét toùc.

Sau 20 naêm quaân nguõ, söùc khoûe giaûm suùt, ñöôïc treân chonghæ, Hieáu xaùch ba-loâ veà nhaø. Anh buoàn baõ traên trôû: Seõ laømgì ñeå soáng? Chaû leõ laïi baùm vaùy vôï?… Hay laø thöû caùi ngheà caéttoùc hoïc ñöôïc ngaøy ôû tröôøng? Hieáu lieàu mình baøn vôùi vôï. Coâ vôïñaén ño:

- Lieäu anh coù xaáu hoå khi phôi maët ra ñöôøng? Roài ngaøy ñoângthaùng giaù, möa naéng trôû trôøi?

- Chaúng sôï, lao ñoäng chính ñaùng ñeå kieám soáng thì coù gì laøxaáu! – Hieáu taâm söï.

Nhöõng ngaøy sau, anh lang thang ñeán caû chuïc hieäu caét toùcthöû xem hoï laøm aên ra sao. Thaäm chí coøn mang maùi ñaàu cuûamình cho hoï caét ñeå hoïc. Coù ñi thì môùi bieát, trong cô cheá thòtröôøng, khi moïi ngöôøi bieát aên ngon thì hoï cuõng bieát maëc ñeïp.Caùc cuï xöa daïy: “Caùi raêng caùi toùc laø goùc con ngöôøi”, chôù coù sai!Anh ñi kieám saùch baùo veà moát, veà ñaàu toùc cuøng nhöõng taámquaûng caùo caùc kieåu ñaàu “moâ-ñen” veà “ñieàu nghieân”. Roài möôïntieàn vôï ra chôï saém hoùa chaát nhuoäm toùc, roài goâm, roài laéc, roàitoâng-ñô ñieän, keùo löôïc, aùo muõ… Toùm laïi laø “traêm thöù baø raèn”!Nhöng seõ “maàn aên” ôû ñaâu? Khu Nam Ñoàng cuûa anh coù baonhieâu goác caây thì gaàn nhö coù baáy nhieâu thôï caét toùc cuøng caùcbaø haøng xeùn caém leàu, chöa keå coù ñeán daêm cöûa haøng caét toùcmaùy laïnh vôùi chuïc coâ “maét xanh, moû ñoû”, löôïn ra löôïn vaøo saünsaøng “caïnh tranh”. Anh quyeát ñònh “ñi laøm aên xa”.

Ngaøy ñaàu tieân, buoäc boä baøn gheá xeáp vaø hoäp ñoà ngheà sauxe, anh ñaïp töø Nam Ñoàng leân ñaàu Cao Baù Quaùt. Ñeán nôikhoâng thaáy coù ai chieám choã, voäi moùc daây caêng baït vaøo haøngraøo Baûo taøng Myõ thuaät, roài xeáp baøn gheá, hoài hoäp chôø khaùch.

799

Moät baùc giaø veà höu khi ngang qua thaáy oâng thôï khoaùc treânmình boä quaân phuïc cuõ môùi môû haøng ñaõ thöông tình ngoài vaøogheá. Nghe tieáng ñaùnh keùo laùch caùch laïi thaáy anh khaù hieåubieát, kheùo ñöa chuyeän, khi caét xong laïi tính vôùi giaù caû phaûichaêng, theá laø baùc ruû ngay maáy cuï cuøng toå höu ra uûng hoä.Nhöõng ngaøy sau, coù ñeán moät “tieåu ñoäi nhí” ñöôïc boá meï tintöôûng giao cho anh xöû lyù ñaàu toùc. Coù gì söôùng hôn khi coù ñöôïcchöõ “tín”!

Nhöng nieàm vui keùo daøi khoâng laâu. Thaønh phoá leân keáhoaïch deïp haøng quaùn væa heø, laøm saïch ñeïp ñöôøng phoá. Vöøanghe anh coâng an khu vöïc thoâng baùo, Hieáu buoàn baõ thu doïnñoà ngheà, buoäc goïn vaøo sau xe, ñaïp chaàm chaäm veà nhaø. Suoátdoïc ñöôøng cöù bò aùm aûnh yù nghó: Chaû leõ laïi heát cöûa?! Nghæ maáyhoâm ôû nhaø, cuoàng heát caû ngöôøi, anh xaùch xe voøng qua maáykhu taäp theå quaân ñoäi: “Laø lính cöù tìm ñeán khu gia binh, mayra coù ñöôïc söï caûm thoâng!”. Ñi maõi, hoûi maáy anh baïn cuøng lôùpmôùi hay khu 28B coøn thieáu thôï caét toùc, theá laø anh ñeán gaëp Banquaûn trò. Hoï ñoàng yù nhöng ra ñieàu kieän phaûi giöõ veä sinh chungvaø giaù caû phaûi chaêng. Quaù deã! Anh baét ñaàu haønh ngheà oånñònh taïi coång khu. Maëc naéng, maëc möa, maëc ngaøy ñoâng thaùnggiaù, Hieáu aâm thaàm laøm vieäc. Luùc caét cho maáy baùc cöïu chieánbinh thì kheùo leùo mang caùc thoâng tin treân baùo Quaân ñoäi saùngnay ra trao ñoåi. Buoåi tröa, maáy tay só quan treû trong Thaønhtranh thuû ra “goït ñaàu” thì ñöôïc anh lính cuõ baøn veà tình hìnhchieán söï ôû AÙp-ga-ni-xtaêng hay chuyeän khuûng boá Thaùp ñoâi.Caùnh treû öa reõ ngoâi giöõa kieåu “naêm möôi – naêm möôi” hay ñeåñaàu “ta-bu” thì laïi ñöôïc nghe chuyeän Hoàng Sôn, Huyønh Ñöùc,Maradona vôùi traùi boùng troøn hay tình hình cuùp C1, C2 vôùi caùcñoäi “Li-vô-phun”, “Man-chet-tô”… Rieâng “khaùch haøng nhí” thìraát khoaùi caét toùc ôû quaùn baùc Hieáu vì luùc naøo cuõng coù saùch thieáunhi ñang baùn chaïy “Ha-ry Pooùc-tô” hay truyeän tranh nhieàu taäp“Ñoâ-reâ-moân” ñeå ñoïc. (Thaäm chí, baùc coù nhieàu saùch hôn caû thö

800

vieän tröôøng). Nhöõng laàn gaëp baïn Troãi ñöa con ñeán caét toùc,Hieáu coøn khoâng laáy tieàn. Noùi toùm laïi caùc kieåu ñaàu töø caùc vòtöôùng lónh cho ñeán anh binh nhì, ñaàu cuûa ngöôøi giaø - ngöôøi treûñeàu phaûi qua tay Hieáu… sôø tuoát(!) AÁy laø chöa keå oâng thôï naøylaáy daùy tai raát kheùo - nheï, eâm vaø saïch, sau ñoù coøn duøng ñoâibaøn tay maùt-xa ñaàu vaø baû vai, laøm cho khaùch thö daõn. Tuyeät!

Hieáu nhö moät con ong chaêm chæ. Hoâm roài, thaày Chi Phanôû Haø Noäi vaøo khoe: “Moãi ngaøy Hieáu cuõng laøm ñöôïc möôi caùiñaàu. Cöù naêm, baûy nghìn ñoàng moät ñaàu thì baïn cuõng coù ñoàngra ñoàng vaøo!”. Thaät möøng vì Hieáu luoân thích öùng vôùi moïi hoaøncaûnh. Vôùi ñoâi baøn tay vaø khoái oùc, Hieáu ñaõ minh chöùng moät leõsoáng giaûn dò - “Cuoäc soáng chæ toàn taïi khi chính ta say meâ laoñoäng”!

V.H

801

Ñaùm cöôùi nhaø binhPHAN HOAØI THUAÄN

Hoïc sinh khoaù 4

Ñöôïc xem taám aûnh “Ñaùm cöôùi Vieät Thaéng”, toâi chôït nghó: thaätcoù loãi neáu khoâng ghi laïi ñaây nhöõng ñaùm cöôùi cuûa anh em ta!

Ñaàu nhöõng naêm 1970, lôùp lôùn khoùa 1 roài khoaù 2, khoùa 3 trôûthaønh só quan quaân ñoäi. Caùc anh ñöôïc boå sung ngay cho caùcñôn vò. Cho duø ñang chieán tranh nhöng trong chuùng ta vaãnnhen nhoùm tình yeâu ñoâi löùa. Roài ñeán khi caây ñaõ ñôm hoa, keátquaû… Vieäc heä troïng nhö vaäy, laø lính bieát nhôø ai? Khi ñoù coøn aihôn ñoàng ñoäi. Sau khi laøm xong thuû tuïc ñaêng kí keát hoân, chuù

Anh em Troãi khoùa 4, 5 ñeán möøng Vieät Thaéng thaønh chuù reå.

802

reå töông lai coøn phaûi mau mieäng “ñaêng kí” vôùi baïn: ñeà nghònhöôøng xuaát nhu yeáu phaåm thaùng ñoù cho mình. Thôøi kì “baocaáp”, moãi thaùng, só quan caáp uyù (hoài ñoù anh em ta môùi ñeo loncaáp uyù, cao nhaát laø thöôïng uyù) ñöôïc moät kí ñöôøng, ba bao thuoácTam Ñaûo hoaëc Tam Thanh, moät goùi cheø Ba Ñình, chuïc goùilöông khoâ A71, A72. Cöù theo tinh thaàn “goùp gioù thaønh baõo” laøcoù ñuû baùnh keïo, cheø thuoác cho ñaùm cöôùi. Nhieàu anh em coøncho baïn taïm öùng moät thaùng löông ñeå lo. Baùnh keïo loaïi haûohaïng nhö cuûa Giao teá, Toân Ñaûn hay nhaø maùy Haûi Haø thì cöïchieám. Caùi khoù loù caùi khoân! Anh em mang ñöôøng, roài ra chôï muatröùng gaø, boät mì ñi thueâ laøm baùnh bích-quy. Giaù gia coâng moätkí baùnh khoâng ñaét nhöng vì cöûa haøng maäu dòch khoâng coù baùnhñeå baùn, neân nhaø naøo coù loø laøm baùnh cuõng ñuû soáng.

Ñoà uoáng chuû yeáu laø cheø. Anh em naøo caån thaän thì nhôøñoàng ñoäi coâng taùc treân “maïn ngöôïc” (Phuù Thoï, Thaùi Nguyeân)thöûa rieâng loaïi cheø Taân Cöông hay cheø buùp “khæ haùi”… veà tieápkhaùch. Trong tieäc cöôùi thì phaûi möôïn caùi aám tích thaät to phara roài cheá vaøo aám chuyeân ñi môøi khaùch. Coù cheø thì phaûi coùthuoác. Neáu thuoác laù ñieáu khoâng ñuû thì mua haún thuoác laù sôïiLaïng Sôn, roài thueâ cuoán thì coù maø “huùt meät nghæ “.

Vaät chaát nhö vaäy laø taïm ñuû, nhöng seõ toå chöùc cöôùi ôû ñaâu?Ngaøy ñoù ôû Haø Noäi coù raát ít phoøng cöôùi. Quanh Bôø Hoà coù vaøiphoøng cöôùi ôû khaùch saïn Daân Chuû hay Phuù Gia, coøn ôû doác BaøTrieäu coù phoøng cöôùi Traêm Hoa. Nhöng thueâ ñöôïc thì thaät laøkhoù. Vaäy neáu nhaø gaùi khoâng caàu kì thì nhaø trai toå chöùc cöôùitaïi gia. Nhaø coù phoøng roäng thì laøm trong nhaø, nhaø coù saân roängthì döïng raïp ngoaøi saân. Baøn gheá thì sang haøng xoùm möôïn haychaïy ra Uyû ban lieân heä möôïn; coù nhaø coøn thaùo luoân caùnh cöûasoå xuoáng laøm baøn, laáy gaïch keâ thaønh chaân, roài laáy ni-loâng hoaphuû leân… Theá laø xong! Thôï xeáp döïng chaúng phaûi thueâ ñaâuxa maø chính laø nhöõng anh em Troãi “chöa vô” (chöa vôï)! Chöa

803

coù em uùt thì bieát ñi ñaâu, thoâi thì daønh ngaøy nghæ cho baïn, bieátñaâu trong ñaùm cöôùi laïi “tia” ñöôïc em naøo!

Ñeå trang trí phoâng, maøn thì chuù reå nhôø ngay nhöõng anh emTroãi coù “baøn tay vaøng”. Chuùng toâi mua giaáy maøu xanh, ñoû veàcaét, daùn. Loaùng moät caùi laø coù ngay chöõ loàng, chim caù, böôùmhoa hay maáy noát nhaïc xaäp xình. Toâi coù anh baïn töøng nhieàulaàn caëm cuïi döïng daøn ñieän trôû nhieät, caét nhöõng taám xoáp traéng,laøm chöõ loàng cho nhieàu ñoâi uyeân öông. Thôï trang trí ñaùm cöôùiôû Haø Noäi coù thôøi ñaõ phaûi ghen tò vôùi caùnh lính Troãi vì coù coùnhieàu maãu maõ môùi laï, caùch ñieäu, saùng taïo.

Hay nhaát laø trang phuïc cöôùi! Coâ daâu thì phaûi töï lo aùo daøi. (Caùikhoaûn naøy ai laø vôï lính ñeàu gioûi caû, bieát töï lo toan). Coøn chuù reåseõ maëc gì? Laø lính voán ñôn giaûn veà hình thöùc, ít ai duøng “comleâ, com taùo”, nhöng chuù reå phaûi aên maëc töôm taát. Ngaøy ñoù, quaànaùo hôïp thôøi nhaát, “moâ-ñen” nhaát coù leõ laø quaàn aùo boä ñoäi – boäñaïi caùn (aùo boán tuùi só quan) cho muøa ñoâng vaø “aùo bay” (blu-doâng Nga) cho heø thu. Lính maëc ñoà lính laø hôïp vaø khoù maáycuõng phaûi kieám cho ñöôïc boä boán tuùi “daï taù” (quaân phuïc muøañoâng, may baèng vaûi daï boùng Lieân xoâ). Cuõng may anh em ta ñihoïc ôû Nga veà nhieàu neân lính Troãi “coù vieäc” cuõng ñôõ phaûi lo. Thuùvò nhaát laø trong ñaùm cöôùi nhaø binh, raët maøu xanh aùo lính!

Caàn phaûi keå ra ñaây caû thuû tuïc ñoùn daâu. Baïn naøo thaân, troângñeïp trai, saùng suûa luoân ñöôïc môøi laøm phuø reå. Anh em töøng toåchöùc caû ñoaøn xe maùy cuûa “nhaø giai” ñi hôn chuïc caây soá ñeåröôùc daâu. Nhôø phuø reå maø nhieàu anh laøm quen roài neân vôï neânchoàng vôùi nhieàu baïn gaùi phuø daâu.

Trong baát kì ñaùm cöôùi naøo, moùn aên tinh thaàn khoâng theå thieáulaø phaàn vaên ngheä. Maùy quay ñóa “tuoác-loâ-ñít” hay maùy ghi aâmbaêng coái chæ duøng luùc ñoùn khaùch, coøn laïi laø “nhaïc soáng”. Ñeämñaøn gioù “aéc-cooùc” ñaõ coù Phaïm Nguyeãn, ghi-ta coù Toaøn Thaéng,Taát Thaéng, Phöôùc Bình, rieâng anh chaøng Minh Ñöùc vöøa ñeäm

804

ñaøn laïi vöøa haùt ñöôïc… neân hoï ñaõ trôû thaønh “taøi saûn voâ giaù” vaøkhoâng “tuaàn chay naøo (aø, ñaùm cöôùi chöù!) laø khoâng coù nöôùcmaét”. Sau 1975, khi ñöôïc trang bò theâm daøn nhaïc ñieän töû thìphaàn vaên ngheä phuïc vuï ñaùm cöôùi “xoâm” hôn. Tieáng troáng Jazroøn raõ vôùi tieáng ñeäm cuûa chuõm choïe, xanh-pan, keát hôïp aâmthanh baäp buøng cuûa ñaøn bass, treân neàn ghi-ta ñeäm cho phaàntieát taáu cuûa ghi-ta soâ-loâ. Moãi laàn lính Troãi veà Haø Noäi ñaùnh “paéc”(töø loùng - “ñaùnh thueâ ñaùm cöôùi”) thì khaùch khöùa khoâng ngôùtmoàm khen: Khoâng thua keùm baát cöù ban nhaïc haûi ngoaïi naøo!

Tieäc ñaõ taøn, khaùch khöùa ñaõ ra veà, baøn gheá ñaõ xeáp goïnnhöng vì tình thaân aùi, vì laø laàn cuoái chia tay baïn (khoâng coønñöôïc “töï do”) maø anh em coøn naán naù laïi, ngheâu ngao haùt tôùitaän khuya. Coù anh höùng chí, haùt luoân caû “Sinh ra trong khoùilöûa…”(!). Chaéc ngaøy ñoù caùc coâ daâu cuõng khoâng giaän maø heátsöùc caûm thoâng? Coøn baäc phuï huynh thì gaät ñaàu: “Ñuùng laø thieáusinh quaân coù khaùc, luùc naøo cuõng saùt caùnh beân nhau!”.

Nhöõng ñaùm cöôùi nhaø binh ngaøy aáy thaät ñôn giaûn: Chaúng “coãbaøn”, khoâng “aên côm buïi giaù cao”, khoâng “naâng leân, haïxuoáng” roài “dzoâ, dzoâ” say xæn… nhö baây giôø. Phoøng cöôùi xöacuõng giaûn dò, khaùch vui veû huùt thuoác “khoâng caùn”, aên keïo baùnh“töï cheá”, uoáng cheø maïn pha ñaëc “caém taêm”, roài vaên ngheä chæ laø“caây nhaø laù vöôøn”… Ngay caû quaø cöôùi cho baïn khoâng phaûinhöõng phong bì daày coäp tieàn (nhö ngaøy nay ngöôøi ta hay laøm);maø laø caëp voû goái coù theâu ñoâi chim ñang caëp moû, laø chieác phíchRaïng Ñoâng hay boä aám cheùn uoáng traø, taám reøm che cöûa, caùixoong naáu boät cho chaùu… Taát caû nhöõng moùn quaø nho nhoû nhöñeå goùp phaàn vun veùn, xaây ñaép moät toå aám haïnh phuùc. Vaø ngaøyñoù raát ít coù chuyeän “ñöùt gaùnh giöõa ñöôøng”!

Vaäy thì chaéc gì cöù phaûi coù nhieàu tieàn, nhieàu cuûa môùi coùhaïnh phuùc?

P.H.T.

805

Taâm söïcuûa moät beänh nhaân

ÑOÃ TAÁN MYÕHoïc sinh khoùa 5

Tröôùc ñaây cöù nghó “aên khoeû, nguû khoeû” laø oån, chaû phaûi ñibeänh vieän laøm gì cho maát thôøi giôø, toán tieàn. Nhöng khi “sangñeán beân naøy doác” roài môùi bieát khoâng phaûi vaäy, toùc ngaøy caøngbaïc thì theå löïc caøng xuoáng, roài beänh taät phaùt sinh, taát yeáu phaûiñi tìm “ñoác-tôø”. Chöa keå soáng ôû treân ñôøi coøn tæ thöù “haáp daãn”(naøo laø “dieäu”, gaùi…) cuõng laøm hao taâm, toån söùc. Theá môùi bieát“sinh-laõo-beänh-töû” laø quy luaät cuûa muoân ñôøi!

Thaáy trong anh em Troãi coù nhieàu baïn ñang coâng taùc ôû Vieäntrung öông quaân ñoäi 175, toâi vöøa coù yù ñònh xin “chuyeån cheá ñoäbaûo hieåm y teá” veà ñaây thì ñöôïc traû lôøi: Laø Troãi thì xong ngay! Töøñoù, cöù ñònh kì toâi ñeán khaùm vaø ñöôïc caáp thuoác, laàn naøo cuõng ñöôïcvaøo phoøng Tröôûng khoa Huyeát hoïc uoáng traø Baéc vaø taùn doùc.

Anh baïn toâi môùi naêm naøo thoaùt khoûi tuoåi 49 – bò naïn, ñeán khisaép heát tuoåi 53, thaáy aám aùch trong buïng. Quen ngaøy ôû Troãi, anhtöï nhuû: keä noù, khaéc khoûi! Vaäy maø ñeán ba, boán thaùng khoâng thaáyheát. Goïi ñieän trình baøy vôùi baùc só Taêng Löïc, thì ñöôïc giuïc: “Vaøongay!”. Anh nhòn aên vaøo vieän, ñöôïc sieâu aâm ñuû kieåu maø chöaphaùt hieän ra beänh. Baùc só laïi eùp: “Uoáng heát choã thuoác boät naøy vaønaèm leân baøn, chuïp daï daøy!”. Nín hôi uoáng caïn coác thuoác caûnquang. Keát quaû chuïp: nghi vieâm loeùt “bao taûi”. YÙ kieán baùc só: Caànnoäi soi! Saùng sau, baùc só Löïc giao cho moät y taù ñöa sang khoa A3,vôùi caáp “ñaïi taù chôø”, anh ñöôïc chen ngang. Trôïn maét trôïn muõi coá

806

nuoát caùi oáng soi daøi ñeán nöûa meùt vaøo hoïng, nöôùc maét nöôùc muõidaøn duïa, chæ muoán oeï! Chính maét toâi thaáy caùi ñaàu soi uoán löôïndoïc thöïc quaûn vaøo tôùi daï daøy, maø coù caûm giaùc nhö coù pheùp bieánhoaù nhö “Laõo Toân”, chui vaøo hoïng, ñi trong daï daøy töïa lang thangtrong ñöôøng haàm. Treân monitor hieän roõ choã vieâm loeùt. Keát quaû:oå loeùt coù vi khuaån HP (tieàm aån cuûa ung thö!). Ñuùng laø khoâng coùsöï nhieät tình, cöông quyeát cuûa baùc só nhaø ta thì baïn toâi coù leõ saép“taét”. Caùc cuï noùi “Boán chín chöa qua, naêm ba ñaõ ñeán”, chôù coù sai!Maø coù beänh laø phaûi trò vaø coá maø tìm “thaày hay” ñeå trò.

Khoâng phaûi vì ñöôïc chaêm soùc taän tình maø toâi ca ngôïi. Thieättình maø noùi, caùc baùc só lính Troãi, laø nhöõng ngöôøi giöõ ñöôïc tìnhñoàng ñoäi, tình baïn vaø giöõ ñöôïc y ñöùc trong caùi thôøi buoåi “kinhteá thò tröôøng” nhieãu nhöông naøy. Haønh ngheà y cuõng ñaõ treândöôùi 30 naêm, caùc baùc só cuûa chuùng ta raûi khaép caùc ñôn vò, caùcbeänh vieän trong toaøn quaân, toaøn quoác. ÔÛ Haø Noäi, taïi Vieän Trungöông quaân ñoäi 108 coù caùc baùc só Minh Chaâu, Duy Anh, QuoácToaøn, Baéc Vieät, Thanh Chöông, Maïnh Huøng, Gia Bình... Beänhvieän 354 coù baùc só Minh Ñaïo, Kinh Doanh. Trong Nam taïi Vieänquaân y 175 coù caùc baùc só Phuïc Quoác, Vaên Coâng Phöôùc, Hoà Mai,Trung Lieâm, Traàn Bình, Taêng Löïc, Buøi Hoaøn Chinh, Höõu Coâng,Buøi Maïnh Haø. Giaùm ñoác beänh vieän Vì Daân laø Chí Huøng. TaïiVieän 115 coù baùc só Hoaøng Anh. Khoa Caáp cöùu Chôï Raãy coù BuøiYeán Trình. Beänh vieän Haûi quaân coù Phaïm Ñình Thieän. ÔÛ ÑaøNaüng coù baùc só Phuùc Hoïc, Phaïm Minh, Ñöùc Bình coâng taùc taïiVieän 17. ÔÛ Quy Nhôn coù Huyønh Xuaân Thuyû (Vieän 13). KhoaCaáp cöùu beänh vieän Ña khoa Khaùnh Hoaø coù Mai Ñình Trung …Caùc baïn ñeàu laø nhöõng caùn boä ñaàu ngaønh gioûi hoaëc caùn boä quaûnlí caáp khoa, caáp vieän. Nhieàu baïn ñöôïc Nhaø nöôùc phong taëngdanh hieäu Thaày thuoác öu tuù. Ñieàu ñaùng troïng laø trong baát cöùhoaøn caûnh naøo, ñieàu kieän naøo, caû ñeâm hoâm, giaù laïnh, chæ caànnghe tin coù “beänh nhaân Troãi” laø caùc baïn coù maët. Caùc baùc só quan

807

taâm chaêm soùc khoâng chæ vôùi anh em ta maø caû cha, meï, vôï, con(thaäm chí caû baïn beø “daây mô reã maù”) cuõng ñöôïc giuùp ñôõ moätcaùch trong saùng, voâ tö, khoâng toan tính caù nhaân.

Chæ daùm neâu vaøi caâu chuyeän. Ñaàu naêm ngoaùi, thaày Cao CöïAn oám, khi ra Haø Noäi ñaõ ñöôïc anh em ôû Vieän 108 nhieät tìnhchöõa trò. Thaày Phaïm Ñình Troïng bò “vôõ naùt xöông baùn cheø”nhôø hoïc sinh Troãi vaø baïn beø cuûa hoïc sinh Troãi maø khoâng bò“caø nhaéc”. Caùch ñaây maáy naêm, thaày Hoàng Tuyeán ñöôïc beänhvieän Vuõng Taøu traû lôøi heát phöông cöùu chöõa, phaûi thaùo khôùp.Vaäy maø chæ ñieàu trò baèng daàu muø u, thaày laønh beänh, khoûi phaûithaùo chaân. Sau ñoù, thaày caûm ñoäng saùng taùc taëng caùc baùc só cuûachuùng ta “Haønh khuùc Quaân y vieän 175”. Coù nhieàu baùc só raátchòu khoù hoïc haønh, nghieân cöùu ñeå trò beänh cöùu ngöôøi, nhöNgoâ Minh Kính khoâng chæ gioûi Kinh dòch maø coøn gioûi caû keâñôn, baét maïch, hoát thuoác. Coù moät hoâm, Leâ Hieàn töø Haø Noäi goïivaøo: caàn “chaäp” vôùi baùc só ôû Vieän 108, caáp cöùu ngöôøi nhaø. Vöøanoái maùy goïi ra, baùc só Toaøn ñaõ noùi vaøo: “Anh em Troãi trongNam ñieàu khieån ra taän ngoaøi naøy cô aø? Yeân taâm ñi!”, rieâng toâithì cöôøi thaàm: Troãi maø!

Coù moät anh baïn, laø baùc só kieâm coâng taùc quaûn lí, ñaõ taâm söï:“Trong cuoäc ñôøi, moãi ngöôøi coù moät caùch phaán ñaáu. Rieâng vôùitoâi, toâi seõ coá gaéng phaán ñaáu ñeå sao cho giuùp ñôõ, chaêm lo söùckhoûe cho anh em ñöôïc nhieàu nhaát”. Nghe theá, thaät caûm ñoäng.Caùi tình cuûa baïn lôùn quaù!

Coù theå noùi lính Troãi haønh ngheà y ñuùng laø “ñòa chæ tin caäy”cuûa thaày, troø ta. Khoâng chæ gioûi chuyeân moân maø luùc naøo caùcbaïn cuõng giöõ ñöôïc tình thaày, nghóa baïn, giöõ ñöôïc ñaïo ñöùc cuûangöôøi thaày thuoác, khoâng ñeå ñoàng tieàn laøm hoûng löông taâm.Xin caùm ôn caùc baïn!

Ñ.T.M

808

Nhöõng gì baïn ñeå laïiKHAÙNG CHIEÁN söu taàm

Phan Nam ra Haø Noäi tieãn Vaên Tieán Huaán veà nôi an nghæ cuoáicuøng1. Khi trôû veà ñaõ ñöa toâi maáy baøi thô cuoái cuøng cuûa Huaán,Nam keå: “Anh em Troãi vaø ñoàng ñoäi ñeán tieãn Huaán raát ñoâng.Baïn beø tieác thöông vì Huaán ra ñi quaù ñoät ngoät. Taïi leã truy ñieäu,oâng anh vôï Huaán thay maët gia ñình, leân caûm ôn vaø ñoïc maáybaøi thô naøy...”. Hình nhö baïn ñaõ tieân ñoaùn tröôùc ñieàu gì (!?), nayBan Bieân taäp saép xeáp laïi vaø giôùi thieäu cuøng thaày troø nhaø tröôøng.

Con cuûa BaCon muoán laøm thô ñeå taëng BaNgöôøi laøm raïng rôõ cho caû nhaøCaû ñôøi Ba – hy sinh vì ÑaûngTöï haøo thay – con laø con cuûa Ba!

Daën conLaøm “con” thì deã nhöng laøm “ngöôøi” khoù laém“Con” soáng nhôø, coøn “ngöôøi” phaûi traûi böônKhoâng vöôït qua “con”, “ngöôøi” seõ hoûngSoáng moät laàn, gaéng laøm “ngöôøi”, nghe con!

Tieân nieämToâi cheát nhöng hình boùng toâi khoâng cheátSeõ coù ngöôøi phaûi nhôù ñeán toâi,Khoâng phaûi sieâu nhaân nhöng toâi bieátTeân toâi ñeå kæ nieäm cho nhieàu ngöôøi

K.C

1 Baïn maát ngaøy 16-4-2004, höôûng döông 53 tuoåi.

809

Nhöõng ngöôøi khoâng maéc“beänh Quyeàn löïc” 1

Xin noùi tröôùc: Ñaát nöôùc ta ñang soáng khoâng thieáu nhöõngcaùn boä thanh lieâm nhöng cuõng coù nhieàu oâng quan tham quyeàn,tham nhuõng. Trong baøi phieám ñaøm naøy, xin chæ ñeà caäp tôùiloaïi ngöôøi thöù hai: nhöõng caùn boä tham quyeàn löïc vaø nhuõngnhieãu daân.

CAÙNG KIEÀN

“Chuyeän thöôøng ôû huyeän” thì, qua maét toâi, ôû ngoaøi ñôøikhoâng ít anh “phaán ñaáu” caät löïc (phaûi hieåu theo nghóa roäng)ñeå ñöôïc thaêng quan, tieán chöùc. Coù maùu laøm quan maø!

Khi chöa laø quan thì ñi ñaâu xa saün saøng ngoài sau “xe oâm”,coøn neáu ñöôïc ñi xe con thì toaøn “xung phong” ngoài gheá treân,caïnh taøi xeá. Ñeán khi “thaønh ñaït”, boãng boû thoùi quen cuõ, gheâtôûm “xe oâm”. Coù tieâu chuaån cöôõi xe con thì phaûi ngoài cheãmcheä ôû haøng gheá sau, veà phía beân phaûi. Moãi laàn ñoùng cöûa xe

1 Trích ñaêng trong taïp chí Nhaø Quaûn lyù soá 5, thaùng 11-2003.

810

phaûi giaät doõng daïc nghe caùi “raàm”! Khi döøng xe thì chôù töï môûcöûa maø phaûi chôø cho taøi xeá nhaûy xuoáng môû cöûa vaø coù lôøi môøitröôùc ñaõ. Tröôùc kia ñi ñaâu chæ quen khoaùc leân mình caùi aùo sô-mi ngaén tay hay maëc aùo pull, nay phaûi maëc haøng hieäu - PieCar-ñanh ö, O’Neill ö…, treân tuùi aùo coù gaøi buùt maùy Moâng-blaêng, tay aùo phaûi thaû xuoáng che kín caùnh tay (sôï raùm naéngñen da) vaø kheùo gaøi coå tay aùo baèng maêng-seùt hieäu. Quaàn phaûimay baèng vaûi ngoaïi “xòn” ñöôïc laø uûi cho cheát li. Ñaàu chaûi theâmbi-daêng-tin cho boùng. Göông maët cuûa quan phaûi taäp sao choluoân ñaêm chieâu (ra chieàu ñang suy nghó vì quaù baän vieäcnöôùc). Hai maét ñöôïc troøng baèng caëp kính goïng vaøng (coù theåkhoâng caän hay vieãn nhöng vaãn ñeo kính ñeå troâng cho “luoángtuoåi”). Ñoàng hoà 12 haït xoaøn laáp laùnh ñeo nôi coå tay. Rieângñieän thoaïi di ñoäng phaûi saém ñôøi choùt (khoaûn tieàn thanh toaùnñaõ coù cô quan lo).

Khi gaëp caáp treân phaûi khuùm nuùm sôï seät. Coù anh thoaùngnhìn thaáy ñieáu thuoác laù ngaäm treân moâi “seáp” khoâng coù khoùivoäi gheù saùt tai oâng: “Baùo caùo anh, thuoác anh taét.” vaø xoøe taybaät dieâm dí vaøo taän moàm “seáp”. Chuyeän nghe thaät laø vui! Vôùicaáp döôùi thì ñe neït, doïa naït taïo uy: “Chuùng maøy chæ laø congiun, caùi kieán”. Khoâng ít quan thích ñöôïc nònh. Ñöôïc quaànthaàn ngôïi ca thì coøn gì baèng! Vaø ñöôïc phaân veà choã môùi thì nhôùmaø taïo beø, taïo maûng ñeå coøn coù “tieàn hoâ, haäu uûng”. (Ngöôøi coùtaøi coù ñöùc chöa caàn ngay, maø caàn ngöôøi hieåu yù “seáp”). Naêmheát Teát ñeán phaûi nhôù maø ñeán thaêm vieáng thuû tröôûng coù keømtheo phong bao (phong bao quyù hôn quaø goùi!). Vaø cuõng caàncoù thoùi quen “nhaän quaø” cuûa caáp döôùi nhö quan treân ñaõ laøm.(Vì ñaõ maát tieàn “mua quan” neân phaûi coá maø thu hoaïch laïi.Nghe ñaâu moät chöùc Tröôûng coâng an quaän cuõng coù giaù vaøi vaïnvaø chæ moät hai naêm ñöông chöùc laø “hueà” vaø coù laõi treân soá voánñaõ “ñaàu tö”?!). Vôùi baïn beø xöa thì laïnh nhaït, hôø höõng, xa rôøi

811

nhö chöa quen bieát bao giôø. (Coù leõ vì quan heä cuõ naøy ñaâu coùsinh lôïi!?). Khi laøm quan hay phaûi ñi ñaây ñi ñoù, quan heä roängneân thöôøng nhaän caùc em gaùi treû, xinh (thaäm chí baèng tuoåi congaùi ôû nhaø) laøm thö kí, thay phu nhaân chaêm soùc luoân caû mieángaên, giaác nguû. Trong chieâu ñaõi thì kheùo töø choái uoáng bia vì sôïbò to buïng, chæ toaøn uoáng “rieäu naëng” Cor-ñoâng Blu, Chö-vat,Maùc-tanh, hay vang Booïc-ñoâ… maø thoâi. Ba caùi quaùn nhaäu væaheø thì… laø cuûa daân daõ, traùnh xa. Ñaõ laø quan phaûi vaøo thöôûngthöùc aåm thöïc ôû “reït”2 hay nhaø haøng oâ-ten vaøi ba sao. (Xin môûngoaëc, nhieàu ngaøi khi trôû thaønh quan lieàn bò maéc beänh ñöôøngruoät vì phaûi chieâu ñaõi caáp treân vaø ñöôïc caáp döôùi môøi “xôi” hôibò nhieàu!). Rieâng khoaûn tieàn nong thì cöù tieâu “thoaûi”, saün saøngvung tay “boa” caùc em cave ôû Kara-OÂkeâ hay nhaø haøng (vì “noï”phaûi cuûa mình. Tieàn chuøa maø!). Teä hôn, nhieàu quan coøn tìmcaùch boøn ruùt tieàn cuûa Nhaø nöôùc, cuûa nhaân daân xaây vi-la, taäu xecon, cho con ñi du hoïc… roài sau ñoù tìm caùch “haï caùnh an toaøn”.(Chæ ñöôïc caùi khoân!)

Noùi chung khoâng ít (khoâng daùm noùi laø quaù nhieàu) quan chöùcnhaø ta môùi ñoåi gheá ñaõ ñoåi tính, ñoåi neát, ñoåi taùc phong. Khoângbieát goïi hoï bò maéc “beänh quyeàn löïc” coù ñuùng hay khoâng?

Caàm tôø Baùo Cöïu chieán binh thaønh phoá Hoà Chí Minh thaùng7 naêm 2003 treân tay, trong baøi “Ñoïc saùch: “Sinh ra trong khoùilöûa” cuûa tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi (1965-1970)thuoäc Toång cuïc Chính trò”, taùc giaû Nguyeãn Vieát Taù coù vieát:…Sau ngaøy 30 thaùng 4 naêm 1975, trong lónh vöïc xaây döïng

* * *

2 Restaurant.

812

kinh teá – xaõ hoäi, caùc thaønh vieân cuûa tröôøng tieáp tuïc phaùt huytruyeàn thoáng ñoùng goùp coâng söùc, trí tueä trong coâng cuoäc xaâydöïmg ñaát nöôùc. Theo thoáng keâ chöa ñaày ñuû, trong 1130 hoïcsinh cuûa tröôøng ñaõ coù 90% toát nghieäp ñaïi hoïc, 104 tieán só, 2ñaïi bieåu Quoác hoäi, nhieàu ngöôøi trôû thaønh caùn boä trung, caocaáp trong quaân ñoäi. Nhöõng thoáng keâ naøy ñaõ noùi leân thaønh quaûcuûa söï nuoâi döôõng maø Ñaûng vaø quaân ñoäi ñaõ daønh cho chuùngta, thaønh quaû cuûa thaày coâ daïy doã chuùng ta vaø söï reøn luyeän,tröôûng thaønh trong moãi anh em.

Nhö vaäy, trong anh em ta cuõng coù khoâng ít ngöôøi laøm quan,hay coøn goïi laø ñang ñöông chöùc, ñöông quyeàn. Toâi ñaõ gaëp gôõvaø quan heä vôùi nhieàu anh em Troãi laø giaùm ñoác sôû naøy, ngaønhnoï, “seáp” cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc cuõng coù maø tö nhaâncuõng coù, caùn boä cao caáp trong quaân ñoäi caáp töôùng cuõng coù(coøn thöôïng, ñaïi taù thì nhieàu), roài coù caû anh laø thöù - boä tröôûnghay caùn boä caáp tænh, caáp thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông…Vaäy maø caám thaáy anh naøo “xöng huøng, xöng baù”, nònh treângaït döôùi, ñoái xöû laïnh nhaït vôùi baïn beø cuõ, aên caép, tham oâ. Baïnbeø gaëp nhau vaãn cöù nhö ngaøy caùch ñaây boán chuïc naêm, vaãn“maøy tao, chi tôù” thaân thieát. Tröôùc heát vaãn chôi vôùi nhau ñeåduy trì tình caûm ñaõ coù, sau nöõa giuùp ñöôïc gì thì cöù “voâ tö ñi”theo “tinh thaàn tröôøng Troãi”. Ñaëc bieät vôùi thaày coâ thì khoâng saoqueân ñöôïc caâu chaâm ngoân “khoâng thaày ñoá maøy laøm neân”.(Rieâng “chuyeän sinh hoaït” thì cuõng coù khieám khuyeát nhöngkhoâng quaù naëng neà).

Thöû phoûng vaán anh em Troãi thì ñöôïc traû lôøi theá naøy: Chameï ta ngaøy xöa ñaâu coù ham quyeàn löïc vaø tham tieàn baïc. (Chaécchaén cha meï naøo thì con naáy! “Hoå phuï sinh hoå töû” maø!). Thaàycoâ cuûa chuùng ta cuõng vaäy, khoâng theøm quyeàn löïc, khoâng hamtieàn baïc (neân môùi choïn ngheà daïy hoïc laø ngheà ngheøo veà tieànnhöng giaøu veà nghóa) vaø caùc sö phuï chöa bao giôø daïy chuùng

813

ta ham hoá quyeàn löïc, tieàn baïc. Vaø chuùng ta laïi ñöôïc reøn luyeäntrong moät moâi tröôøng quaân ñoäi trong saïch, khoâng bò aûnh höôûngbôûi quyeàn löïc neân chuùng ta khoâng bò dính “beänh quyeàn löïc”.Chaû hieåu coù ñuùng vaäy khoâng?

Vôùi toâi, caùc cuï xöa ñaõ daïy “quan nhaát thôøi, daân vaïn ñaïi”chôù coù sai! Vì coù ai laøm quan ñöôïc caû ñôøi, heát thôøi laøm quanthì phaûi thaønh daân. Maø ñaõ laø daân maø khoâng coù baïn thì khoålaém! Vaäy neân khi ñang laø quan phaûi soáng sao cho khi “veàvöôøn” vaãn ñöôïc daân kính, daân yeâu. Chöa keå, laøm quan maø cöùxaøi maõi cuûa chuøa e raèng chaéc chaén seõ coù ngaøy toi!

Nhôù laïi ngaøy coøn ôû röøng Ñaïi Töø, Thaùi Nguyeân, nghe keå laïicoù anh baïn ñaõ hoãn vôùi thaày: “Thaày khoâng baèng chuù baûo veäboá em”; hay chuyeän maáy anh em aên côm cuøng maâm thaáy moätbaïn aên xong khoâng chòu mang baùt ñóa ñi röûa, ñaõ nhaéc nhôû thìñöôïc traû lôøi: “ÔÛ nhaø boá tao coù caàn vuï, coù bao giôø tao phaûi röûabaùt. Theá thì vì sao khi leân ñaây tao laïi phaûi mang baùt ñi röûa?”.Chaéc laø caùc chuù naøy cuõng chôùm dính “beänh quyeàn löïc”? Caäyquyeàn, caäy theá boá meï? Vaäy maø ñeán nay, nhöõng anh baïn naøylaïi laø nhöõng caùn boä raát nghieâm, raát quyù lính, thöông baïn beø,laøm vieäc raát gioûi. Theá ra, tröôøng ta ñaõ giaùo duïc vaø chöõa khoûicaû nhöõng hoïc sinh chôùm maéc “beänh quyeàn löïc”. Theá môùi hay!

C.K

* * *

814

Xaây nhaø cho ñoàng ñoäi1

VINH QUANG thöïc hieän

Trong hai cuoäc khaùng chieán, rieâng huyeän Chaâu Thaønh(tænh Long An) coù hôn 3.000 lieät só vôùi 82 baø meï Vieät Nam Anhhuøng nhöng chuùng ta môùi xaây döïng ñöôïc treân 600 ngoâi nhaøtình nghóa. Nhìn con soá treân ñaõ thaáy nhöõng coá gaéng cuûa chuùngta laø chöa ñuû. Thoâng qua Hoäi ñoàng höông cuûa caùc caùn boä queâôû Long An, ñang sinh soáng taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, maøcöïu chieán binh Traàn Thaønh Coâng2 bieát ñöôïc moät cöïu chieánbinh ôû xaõ Long Trì, huyeän Chaâu Thaønh coù moät soá phaän nghieätngaõ vaø cuoäc soáng cô cöïc caàn ñöôïc giuùp ñôõ. Trong dòp kyû nieäm28 naêm, Ngaøy mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng, anh ñaõ quyeátñònh duøng soá tieàn tieát kieäm 18 trieäu ñoàng, thay maët cha meï,ñoùng goùp xaây döïng ngoâi nhaø tình nghóa cho ñoàng ñoäi. Chuûnhaät cuoái thaùng 4 naêm nay, anh Traàn Khaùng Chieán cuøng KieánQuoác, Phan Nam vaø Traàn Thaønh Coâng theo ñoaøn veà Long An.

1 Baøi ñaêng treân Baùo Quaân ñoäi Nhaân daân cuoái tuaàn soá 395, ngaøy 27-7-2003.2 Hoïc sinh khoùa 6, giaùm ñoác Doanh nghieäp tö nhaân Deät-may-theâu TTC.

815

Ngöôøi ñöôïc giuùp laø oâng Nguyeãn Hoaøng Oanh ôû aáp LongHöng. Sinh naêm 1929, trong khaùng chieán choáng Phaùp,Naêm Oanh vaøo boä ñoäi, ñeán 1954 thì taäp keát ra Baéc. ÔÛngoaøi Baéc, oâng tieáp tuïc phuïc vuï trong trung ñoaøn 263phoøng khoâng, thuoäc sö ñoaøn 361. Nhöõng naêm thaùng chieántranh phaù hoaïi, oâng ñaõ töøng chieán ñaáu baûo veä caàu HaømRoàng (Thanh Hoùa) roài vinh döï tham gia vaøo Chieán dòch“Ñieän Bieân Phuû treân khoâng” cuoái naêm 1972, sau ñoù cuøng söñoaøn phoøng khoâng 367 tieáp tuïc haønh quaân vaøo Nam… Saungaøy 30 thaùng 4 naêm 1975, khoaùc ba-loâ trôû veà xaõ trong söïngô ngaùc vì caû xaõ ñaõ thaønh bình ñòa, cha meï ñeàu ñaõ cheát.Ra quaân vôùi quaân haøm trung uyù, oâng ñöôïc baø con choømxoùm ñuøm boïc roài xaây döïng gia ñình vaø coù ñöôïc hai ngöôøicon. Nhöng soá phaän nghieät ngaõ khoâng buoâng tha oâng, dochaát ñoäc maøu da cam maø ñöùa con thöù hai bò taät nguyeàn roàiñau ñôùn theo meï ra ñi. Coøn laïi hai cha con, soáng caûnh maøntrôøi chieáu ñaát. ÔÛ ñòa phöông, Naêm Oanh laø nieàm kieâu haõnhcuûa baø con vì laø ngöôøi ñaõ töøng tham gia ñaùnh B52, nhöngcuoäc soáng cuûa anh thì khoå ñeán möùc quanh naêm khoâng bieátñeán vò ngoït cuûa ñöôøng. Coù moät laàn, hai cha con leân xaõ, racöûa haøng baùch hoùa mua ñöôïc kí ñöôøng nhöng khi veà ñeánnhaø thì goùi ñöôøng cuõng chæ coøn laïi nhöõng haït cuoái cuøng...Noãi ñau cuûa nhöõng caùn boä ñòa phöông coøn lôùn hôn khinghe nhöõng keû ñaõ töøng khoaùc aùo lính nguïy mæa mai: “Soáphaän ngöôøi coù coâng vôùi coäng saûn laø theá ñaáy!”. Nhaø nöôùccoøn nhieàu vieäc phaûi laøm vaø ngay moät luùc chöa theå giaûiquyeát heát moïi khoù khaên, nhöng thôøi gian cöù troâi qua vaøcuoäc soáng vaãn laø nhöõng gì raát cuï theå…

… Ngoâi nhaø xinh xaén, thôm muøi voâi môùi, roäng 50m2, coùphoøng khaùch vaø phoøng nguû thaät khang trang. Ngay cöûa vaøo coùgaén taám bieån: “Gia ñình oâng baø Traàn Töû Bình kính taëng”. Anh

816

Khaùng Chieán, con trai tröôûng thay maët gia ñình, phaùt bieåu khitrao quyeát ñònh giao nhaø tình nghóa cho oâng Naêm Oanh:

- Chuùng toâi thaät vinh döï ñöôïc thay maët cha meï cuøng Hoäiñoàng höông Long An, chính quyeàn ñòa phöông vaø baø con coâbaùc xaây döïng vaø baøn giao cho cöïu chieán binh Naêm Oanh ngoâinhaø tình nghóa. Cha chuùng toâi coù nhieàu gaén boù vôùi maûnh ñaátNam boä töø naêm 1927. Sinh thôøi, oâng coù nguyeän voïng ñeánngaøy thoáng nhaát seõ veà Nam sinh soáng. Tieác raèng, oâng ñaõ sôùmra ñi. Keá tuïc yù nguyeän cuûa oâng, anh em chuùng toâi ñaõ tham giachieán ñaáu choáng Myõ, cöùu nöôùc vaø nay tieáp tuïc laøm vieäc taïithaønh phoá Hoà Chí Minh. Ñaëc bieät, toâi vaø em Traàn Thaønh Coângñeàu laø lính teân löûa, cuøng quaân chuûng vôùi ñoàng chí Naêm Oanh,neân vieäc laøm naøy thöïc söï coù yù nghóa trong vieäc giuùp ñôõ ñoàngchí ñoàng ñoäi, ñeàn ñaùp phaàn naøo söï hy sinh cuûa ñoàng chí choqueâ höông ñaát nöôùc…

Tieáp sau ñoù, ñaïi bieåu chính quyeàn, phuï nöõ vaø Hoäi ñoànghöông mang nhöõng phaàn quaø tình nghóa vaø moät soå tieát kieäm1 trieäu ñoàng taëng cho oâng Naêm Oanh. Caûm ñoäng hôn, anh BaTìm ñaõ chuyeån 500 ngaøn, trích töø thaùng löông ñaàu tieân cuûa contrai, göûi taëng gia ñình. Cöïu chieán binh Naêm Oanh ñaõ ngheïnngaøo noùi: “Ñaõ gaàn 75 tuoåi maø cuoäc soáng quaù khoù khaên, chænhôø coù caùch maïng, nhôø coù tình ñoàng ñoäi, ñoàng höông maøhoaøn caûnh gia ñình toâi ñaõ coù söï thay ñoåi. Khoâng bieát noùi gìhôn, toâi xin caûm ôn taát caû!”

V.Q

817

Ñoùn anh veà queâ höôngKIEÁN QUOÁC

Thaät tình côø, thaùng 10 naêm 2002, khi ñi tìm tö lieäu veà thaàyhieäu tröôûng Döông Höng Tuaán, thì Taï Sôn - moät baïn cuûa línhTroãi - cho bieát, chaùu noäi thaày ñang soáng ôû Thaønh phoá. Toâi laäptöùc lieân laïc vôùi Lan Höông vaø bieát boá chaùu - anh Döông QuoácTuaân - ñang soáng ôû Nantes (Coäng hoøa Phaùp). Toâi göûi ngay thöñieän töû cho anh. Cuoái naêm aáy khi môøi Höông ñeán döï hoïp maëtkhoùa 5 thì chaùu baùo, phaûi bay sang Phaùp gaáp vì anh Tuaân môùiphaùt hieän bò ung thö phoåi. Toâi voäi göûi chaùu mang sang choanh cuoán “Sinh ra trong khoùi löûa”. Ít ngaøy sau, anh ñaõ mail veà:“Caûm ôn caùc baïn ñaõ cho toâi gaëp laïi thaày, baïn cuõ thoâng quacuoán saùch. Tình caûm xöa quyù laém!”. Cuõng töø sau ñoù, anhthöôøng trao ñoåi thö vôùi caùc anh Thanh Töôøng, Haø TroïngTuyeân cuøng khoùa.

Cuoái naêm roài, caùc baïn Troãi ôû Ñöùc baùo veà, nhieàu laàn mailcho anh maø khoâng thaáy traû lôøi. Linh caûm coù gì khoâng laønh!?Chieàu ngaøy 20 thaùng 2, Lan Höông goïi ñieän baùo tin, boá chaùuñaõ maát toái hoâm tröôùc, chaùu seõ bay sang Phaùp ñeå laøm thuû tuïchoaù thaân hoaøn vuõ, ñöa boá veà. Cuõng chaúng theå laøm gì hôn, toâinhaän lôøi baùo cho baïn beø ñeán döï leã truy ñieäu anh. Tröa ngaøy10 thaùng 3, toâi cuøng Taêng Tieán vaø anh Ñoaøn Maïnh Höng vaøotrong ga ñoùn chaùu. Lan Höông gaëp chuùng toâi vöøa möøng vöøatuûi, tay chæ vaøo chieác ba-loâ ñeo vai: “Hoäp tro boá chaùu trong

818

naøy.” Vaäy laø anh ñaõ veà vôùi queâ höông. Sau ñoù, chuùng toâi cuønggia ñình ñöa anh veà chuøa Giaùc Nguyeân ôû quaän 4.

Saùng hoâm sau, caùc anh Ñoaøn Maïnh Höng, Leâ Voõ TieánHöng, Só Huøng, Huyønh Quang Do, Ñoaøn Tieán Duõng, Nguyeãn

Thanh Töôøng, Vuõ Döông cuøng Phan Nam, Taï Sôn, NguyeãnAnh Minh, Toâ Thaønh Taâm, Ñoã Kim Huøng… coù maët taïi chuøa,döï leã caàu sieâu. Gaëp nhau moïi ngöôøi cuøng oân laïi nhöõng kyûnieäm veà cöïu danh thuû boùng baøn Quoác gia, töøng “vang boùngmoät thôøi” - ngöôøi maø theá heä thanh nieân U60 (thaäm chí U70)ñeàu bieát. Anh töøng laø thaønh vieân trong Ñoäi tuyeån boùng baønQuoác gia nhöõng naêm 60, tham gia nhieàu giaûi thi ñaáu trongnöôùc vaø quoác teá, töøng quaøng treân coå taám huy chöông vaøng voâñòch quoác gia. Vôùi cuù laéc coå tay ñieäu ngheä maø giôùi boùng baønchuyeân nghieäp ñaõ taëng cho anh caùi teân Tuaân “laéc”.

Vì ham meâ theå thao neân vieäc hoïc vaên hoaù coù phaàn cheånhmaûng, boá anh - thaày hieäu tröôûng Döông Höng Tuaán - ñaõ xin cho

Anh Döông Quoác Tuaân tranh giaûi voâ ñòch boùng baøn mieàn Baéctaïi Haûi Phoøng naêm 1963.

819

anh leân tröôøng Troãi hoïc noát chöông trình lôùp 10. So vôùi löùa hoïcsinh khoùa 1, anh vaøo dieän lôùn tuoåi nhöng ñöôïc anh em raát quyùmeán vì tính tình côûi môû, phoùng khoaùng vaø coù nhieàu taøi leû. Trongcaùc giaûi boùng baøn cuûa tröôøng ngaøy ôû Ñaïi Töø, anh luoân haï HoaøngNam vaø Chu Hoàng Vaân (nhöõng tay vôït treû tröôûng thaønh töø Caâulaïc boä thieáu nieân Haø Noäi). Toâi coøn nhôù nhö in, ngaøy ñoù coù giaûiboùng ñaù daønh cho caáp III goàm lôùp 10 (khoùa 1), lôùp 9 (khoùa 2)vaø lôùp 8 (khoùa 3), ñöôïc toå chöùc ôû saân vaän ñoäng cuûa ñaïi ñoäi 8.Saân ñöôïc laøm treân ñænh ñoài roäng, sau khi ñaõ chaët heát caây vaø lausaäy, choã naøo loài loõm ñöôïc san laïi cho phaúng. Khung thaønh ñöôïcdöïng baèng caây chaët trong röøng, vaïch bieân ñöôïc caêng baèngnhöõng sôïi vaûi maøu noái laïi (vì khoâng coù voâi boät). Chieàu ñoù, boïnnhoùc chuùng toâi ñaõ nhìn ñoäi boùng khoùa 1 vôùi con maét kính neå.Toaøn nhöõng oâng anh to khoûe nhö Döông Quoác Tuaân, Buøi Nam,Chu Thaønh, Hoaøng Trieäu Huøng, Hoaøng Quoác Laäp, Nguyeãn AnhTuaán, Khaùnh Tieäp… maø anh naøo cuõng ñeïp trai (rieâng anh Tuaâncoøn coù maùi toùc xoaên) vaø coù kyõ thuaät caù nhaân, reâ daét ñieäu ngheä.Giaûi ñoù tuy ñoäi boùng khoaù 2 vaø 3 coù nhieàu coá gaéng nhöng coùleõ vì keùm daøy daïn kinh nghieäm maø phaûi nhöôøng chöùc voâ ñòchcho khoùa 1.

Coù moät kyû nieäm khoù queân, vì quaù nghòch ngôïm maø VoõDuõng, Trí “caän”, Phan Nam, Taán Myõ, Taán Lôïi ñöôïc nhaø tröôøngñieàu leân soáng vôùi caùc anh ñaïi ñoäi 10 ñeå reøn luyeän. Nhoùm “Nguõhoå” sau thôøi gian ñöôïc caùc anh “caûi taïo”, ñaõ trôû neân thuaàn tínhhôn. Phan Nam keå laïi, ngaøy ñoù, thaày Bieåu (ñaïi ñoäi tröôûng) boátrí giöôøng naèm keïp giöõa anh Tuaân vaø anh Tuaán “raâu”. AnhTuaán thì coù taøi veõ, cöù moãi laàn sinh hoaït ñaïi ñoäi laø ngoài ra moätgoùc, laáy giaáy buùt kí hoaï caùc khuoân maët thaày vaø baïn. Ngoaéngmoät caùi laø veõ xong. Nhìn vaøo phaùc thaûo ai cuõng cöôøi boø, nhoánnhaùo moät goùc, laøm tröïc ban phaûi nhaéc nhôû. Rieâng anh Tuaânthì cöù moãi toái khi leân giöôøng laø laïi thuû thæ keå nhöõng chuyeán ñi

820

thi ñaáu quoác teá ôû Trung Quoác vaø Inñoâneâxia. Anh töøng ñoï vôïtvôùi danh thuû boùng baøn noåi tieáng moät thôøi Trang Taùc Ñoáng(sau naøy laø Boä tröôûng Theå thao vaø Thanh nieân Trung Quoác)vaø töøng tham gia giaûi Ga-neâ-pho ôû Ja-caùc-ta naêm 1963. Haynhaát laø chuyeän nhöõng laàn sang Trung Quoác thi ñaáu, cöù haingaøy ñöôïc chieâu ñaõi moät tieåu yeán tieäc, ba ngaøy moät ñaïi yeántieäc, treân baøn ñaày “sôn haøo haûi vò” (coù caû moùn vòt quay BaêùcKinh noåi tieáng) vaø bia röôïu maø khoâng bieát uoáng… laøm Namnuoát nöôùc boït öøng öïc caû ñeâm. Vôùi boïn treû con thì nhöõng caâuchuyeän nhö theá quaû laø laï laãm, thaäm chí “raát vó ñaïi”! Anh coønmang vôït ra daïy cho Nam cuù baït traùi vaø “giaät caàu voàng”, saunaøy khi trôû veà ñaïi ñoäi ñaõ daùm tæ thí vôùi Ñoan Huøng - caây vôïtthieáu nieân khaù noåi tieáng.

Tröa ñoù, gia ñình môøi chuùng toâi ôû laïi duøng böõa côm chayvôùi nhaø chuøa. Vöøa aên moïi ngöôøi vöøa nhaéc laïi nhöõng kyû nieämveà anh. Thuyù, em gaùi anh, cho xem maáy caâu thô teáu taùo anhvieát ngaøy ôû röøng Tam Ñaûo, naêm 1965: “Nôi nöôùc ñoäc, röøngthieâng/ Nôi khæ ho, coø gaùy/ Nghe tieáng traâu goõ moõ/ Troâng thaáychoù leo thang/ Maø ta vaãn hieân ngang”. Sau ngaøy ra tröôøng,anh veà hoïc ôû Ñaïi hoïc quaân söï roài xin ñi ñôn vò chieán ñaáu. Anhtöøng laø xaï thuû phaùo phoøng khoâng baûo veä caàu Haøm Roàngnhöõng naêm choáng chieán tranh phaù hoaïi. Roài cuoäc ñôøi coùnhöõng bieán ñoäng nhöng, nhö anh Ñoaøn Tieán Duõng noùi böõañoù: “Cuoái cuøng thì Döông Quoác Tuaân cuõng trôû veà vôùi ñaát meï.”

Caûm ñoäng hôn khi nghe Lan Höông keå laïi, luùc doïn deïpphoøng cho boá, thaáy cuoán saùch bìa xanh “Sinh ra trong khoùilöûa” naèm ngay ngaén treân giaù. Môû ra thaáy ñöôïc ñaùnh daáu ôûtrang 326, anh ñang ñoïc dôû…

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 12-3-2004K.Q

821

Gaëp caùc baïn Troãiôû Quy Nhôn

ANH THY thöïc hieän

Duø ñang dòp boùng ñaù Euro-2004, toâi vaãn phaûi ñi Tuy Hoaøgaáp ñeå giaûi quyeát moät soá coâng vieäc. Chæ quen soáng ôû phía Namneân moïi quan heä ôû khu vöïc mieàn Trung raát haïn cheá. Goïi ñieänra cho Nhaát Trung ôû Quy Nhôn thì ñöôïc baïn traû lôøi: Cöù ra, anhem seõ tìm caùch giaûi quyeát. Nghe noùi vaäy nhöng toâi vaãn thaápthoûm. Ñuùng 22 giôø, leân ñöôøng, hai anh em cöôõi “con Meïc”1 ñi“xuyeân maøn ñeâm”. Taøi xeá chæ döøng laïi moät laàn ñeå uoáng caø-pheâ, coøn toâi thì naèm daøi treân gheá nguû gaø nguû gaät. Saùng hoâmsau, 8 giôø, ñeán thò xaõ. Hôn tieáng sau, Nhaát Trung vaø Thanhcuõng vaøo tôùi nôi. Caùc baïn raùp noái ngay vôùi caùc ñaàu moái, roàicuøng thoûa thuaän, baøn baïc vôùi ñoái taùc. Nhôø ñoù, chuùng toâi giaûiquyeát xong moïi vieäc. Cuõng laø moät dòp hieám coù, toâi quyeát ñònhngöôïc ra thaêm caùc baïn ôû Quy Nhôn2.

1 Mercedes.2 Taïi caùc tænh, thaønh phía Nam: ÔÛ Hueá coù 3 baïn laø lính Troãi, Ñaø Naüng: 20, QuaûngNgaõi: 1, Quy Nhôn: 8, Nha Trang: 4, Phan Thieát: 1, Buoân Meâ Thuoät: 2… vv

822

Saùng ra beán, ñi xe chaát löôïng cao, ñuùng tieáng röôõi sau ñaõ coùmaët ôû Quy Nhôn. Nhaát Trung ra ñoùn. Quy Nhôn nhöõng ngaøynaøy noùng raùt, ñeå traùnh noùng, caùc baïn heïn nhau ra bieån. QuoácVieät ñi coâng taùc qua, nghe tin, voäi ñieàu xe Caù maäp tôùi ñoùn haichuùng toâi cuøng Toâ Hoaønh, Quang Aùnh, Ñöùc Caûnh ra Baõi Daïi -khu du lòch naèm ven con ñöôøng ñeøo môùi môû, chaïy doïc bôø bieån.Goïi laø Baõi Daïi quaû khoâng sai vì töø treân söôøn nuùi xuoáng tôùi saùtbôø bieån chæ toaøn ñaù laø ñaù; bao ñôøi nay ñaù ñaõ bò thieân nhieân, bòsoùng, caùt, bò gioù, möa, baøo moøn vaø xeáp loån nhoån khaép nôi. Vôïchoàng anh Toáng, hoïc sinh mieàn Nam, daùm ñöùng ra thaàu caû moätvuøng ñaát hoang daïi; ngaøy qua ngaøy, nhaãn naïi duøng “söùc daõtraøng” xaây döïng, cho ñeán khi thaønh moät khu du lòch sinh thaùi,

Hoïp maët caùc baïn Troãi ôû Quy Nhôn, Heø 2004

823

ñöôïc ñaêng kí chính thöùc vôùi Sôû Du lòch. Nhìn nhöõng boùng nhaøsaøn nuùp mình döôùi taùn caây xanh, laøm du khaùch ñöôïc soáng gaànvôùi thieân nhieân thuôû xa xöa. Heä thoáng phun möa, laáy nöôùc töøtreân nuùi, laøm khoâng khí trôû neân maùt meû, deã chòu.

Chuùng toâi ñaët moùn nhaäu thaät daân daõ – gaø luoäc, raéc laùchanh, chaám muoái ôùt vaø chaùo gaø. Sau khi vuøng vaãy döôùi bieån,beân nhöõng ly bia Saøi Goøn, anh em haøn huyeân, keå laïi chuyeänxöa. Ñaõ 34 naêm nay, toâi môùi gaëp laïi Aùnh “quaét”. Voán laø conem mieàn Nam, naêm 1970, baïn khoâng phaûi nhaäp nguõ maø veàhoïc ôû Ñaïi hoïc Noâng nghieäp. Naêm 1971, Aùnh xung phong ñilính, roài “Nam chinh, Baéc chieán”, ñi khaép caùc chieán tröôøng,sang caû ñaát baïn Campuchia. Tôùi naêm 2004, Aùnh môùi chínhthöùc nhaän soå höu vôùi quaân haøm ñaïi taù. Aùnh taâm söï: “Nhö vaäy,tao cuõng thoaû maõn vôùi chính mình vaø nhöõng gì ñaõ ñoùng goùpcho ñôøi!”. Toâ Hoaønh laø moät trong hai thaèng baïn Troãi soáng ñeángiôø phuùt cuoái cuøng vôùi lieät só Nguyeãn Vaên Ngoïc, hy sinh taïiThaønh Vinh naêm 1968. Baïn beø Troãi ôû Quy Nhôn, moãi ngöôøimoãi veû. Baùc só Thuyû “beäu” vaø Thanh baän vieäc neân ra saunhöng khoâng laøm giaûm ñi caùi khoâng khí roâm raû cuûa buoåi hoïpmaët. Anh em haùt vang moät goùc röøng baøi “Tröôøng ca”, “Ñi theoloái nhoû” hay “Khoâng laáy huaân chöông…”.

Baïn Quoác Vieät ñaõ cung caáp hai chuyeän vui, ñoù laø “Ma cuõbaét naït ma môùi” vaø “Chieác muoâi chieán löôïc”; coøn baùc só Thuyûlaáy trong tuùi ra baøi “Ñôøi baïn toâi” vieát veà soá phaän vaát vaû cuûa moätbaïn lính Troãi… Hy voïng caùc baøi vieát naøy seõ laøm phong phuùcho taäp II, saép xuaát baûn.

Taän 5-6 giôø chieàu, chuùng toâi môùi chia tay. Xe ñöa anh emveà thaønh phoá theo con ñöôøng taét qua moä Haøn Maëc Töû. Toái ñoù,Nhaát Trung ñöa toâi ñi thaêm gia ñình caùc baïn Troãi; caû coâ giaùoLieân, ngöôøi ñaõ thay maët anh em ta ñeán thaêm moä Maïnh Minhôû Nghóa trang Tröôøng Sôn.

824

Saùng hoâm sau, daäy töø sôùm, anh em toâi ñi baùch boä ngaémbieån Quy Nhôn. Xaùc chieác xe taêng, hoaûng sôï lao ra bieån naêm1975, vaãn loù thaùp phaùo treân maët nöôùc. Phöông ñoâng ñangböøng leân nhöõng tia naéng ban mai. Daân thaønh phoá daäy raátsôùm, ñi boä, taäp theå duïc vaø ñoùn moät ngaøy môùi. Quy Nhôn mangdaùng daáp cuûa moät thaønh phoá hieän ñaïi töø quy hoaïch, xaâydöïng, quaûn lí cho ñeán yù thöùc cuûa ngöôøi daân.

Saùng ñoù, anh em Troãi keùo veà uoáng caø-pheâ ôû nhaø Aùnh“quaét”. Buoåi tröa, taïi nhaø haøng Queâ Höông, chuùng toâi aên cômchia tay. Caùc baïn Troãi ôû Quy Nhôn coù truyeàn thoáng ñeïp: ñaõhoïp maët laø môøi caû vôï con, gia ñình tham döï. Sau ñoù, Thuyû“beäu” vaø Nhaát Trung chôû toâi ra taän ñöôøng soá 1, chaën moät chieácxe khaùch ñeå göûi toâi ñi Nha Trang. Chôø cho xe chuyeån baùnh,hai baïn môùi trôû veà.

Con ngöôøi vaø thaønh phoá Quy Nhôn ñaõ ñeå laïi trong toâi moätaán töôïng khoù queân. Heïn ngaøy gaëp laïi!

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 5-7-2004A.T

825

Leã ra maétchi hoäi Vuõng Taøu

BAÏCH QUOÁC ÑOAØNHoïc sinh khoùa 7

ÔÛ Vuõng Taøu, ngoaøi thaày Hoàng Tuyeán daïy Nhaïc coøn coù anhNguyeãn Xuaân Laêng (khoùa 3), Vuõ Thieän Löông (khoùa 6), BaïchQuoác Ñoaøn (khoùa 7); naêm nay coù theâm anh Ngoâ Phuùc Chieán(khoùa 5) môùi töø Hueá chuyeån vaøo. Vôùi truyeàn thoáng ñoaøn keátcuûa lính Troãi, Ban Lieân laïc quyeát ñònh thaønh laäp theâm chi hoäiôû Vuõng Taøu. Nhaân dòp thaày Phuù, thaày Bính töø Haø Noäi vaøothaêm Vuõng Taøu, chi hoäi laøm böõa tieäc ra maét. Bieát caùc thaày aênuoáng ñôn giaûn “rau döa laø chính” neân anh em quyeát ñònhchieâu ñaõi ôû moät quaùn aên môùi khai tröông, chuyeân naáu caùcmoùn aên daân daõ Baéc kyø. Sau khi thaày Tuyeán ñöa khaùch quyùñi thaêm thaønh phoá, ñuùng 10 giôø röôõi, xe döøng ôû quaùn CuûChuoái. Nhaø haøng trang trí giaûn dò, bình daân kieåu “noài ñoàngnaáu… oác, noài ñaát naáu eách”. Beân li röôïu nhaït cuøng nhöõng moùnaên “ñoàng noäi”: noäm hoa chuoái, eách xaøo maêng chua, ba ba naáuchuoái, ñaäu… thaày troø cuøng oân laïi nhieàu chuyeän cuõ.

Thaày Phuù, thaày Bính thöïc söï caûm ñoäng vì nhôø caùc em hoïcsinh tröôøng Troãi môùi coù ñieàu kieän vaøo Nam thaêm laïi baïn cuõ,troø xöa, ñöôïc gaëp chò Quyeân nhaân ngaøy hy sinh cuûa anhTroãi, ñöôïc ñi thaêm Ñaø Laït, Vuõng Taøu. Sau nhöõng taâm törieâng, thaày Phuù nhaéc anh em ñöøng bao giôø queân vai troø vaøñoùng goùp cuûa Chính uyû Buøi Khaéc Quyønh. Thaày keå laïi moät kyûnieäm: “Khi nhaän leänh ñöa caùc em sô taùn sang Trung Quoác,

826

haàu heát caùn boä, giaùo vieân, coâng nhaân vieân nhaát loaït ñeà ñaïtnguyeän voïng ñöôïc ôû laïi ñi chieán ñaáu. Coù ngöôøi neâu lí do boûqueâ höông luùc naøy laø sôï cheát, laø troán traùnh nhieäm vuï. Laàncuoái hoïp Ñaûng boä, baùc Quyønh phaùt bieåu: “Chuaån bò löïclöôïng keá caän cho mai sau cuõng laø nhieäm vuï. Ai töø choáinhieäm vuï naøy thì giô tay leân! Toâi saün saøng khai tröø…”.Khoâng ai giô tay. Vaø, cho ñeán giôø chuùng ta môùi thaáy quyeátñònh cuûa Ñaûng, Baùc vaø Quaân uyû Trung öông laø saùng suoát!”.Thaày coøn nhaéc tôùi nhieàu thaày, coâ ñaõ ñi xa vaø daën anh emphaûi luoân phaùt huy truyeàn thoáng nhaø tröôøng, ñoaøn keát vaøcoáng hieán heát mình cho ñaát nöôùc trong khuoân khoå phaùpluaät. Rieâng thaày Bính laïi noùi nhieàu veà söùc khoûe: “Maáy chuïcnaêm ñaõ qua, caùc thaày ñaõ giaø nhieàu, nay gaëp laïi lôùp hoïc troømôùi thaáy nhieàu em thay ñoåi khoâng ngôø. Töø kinh nghieäm baûnthaân, töø moät ngöôøi naèm lieät giöôøng vì beänh taät, nhôø ñaõ luyeäntaäp, töï chöõa beänh maø thaày ñaõ trôû veà vôùi cuoäc soáng. Naymuoán baøy cho caùc em phöông phaùp reøn luyeän söùc khoûe, keùo

Lieân hoan ra maét chi hoäi Vuõng Taøu

827

daøi tuoåi thoï…”. Thaày cuõng mong lôùp hoïc troø cuõ coá daïy doãcon em theo phöông phaùp cuûa tröôøng Troãi (“ôû baàu thì troøn,ôû oáng thì daøi”) vaø cho caùc chaùu lieân keát vôùi nhau.

Nghe hai thaày taâm söï, anh Phuùc Chieán, chi hoäi tröôûng, coùñoâi lôøi:

- Chuùng em raát töï haøo veà maùi tröôøng quaân söï “coù moät khoânghai” thôøi choáng Myõ, vôùi nhöõng thaày, coâ giaùo taøi gioûi, ñöùc ñoä,soáng tình caûm ñaõ taïo neân moät lôùp ngöôøi coù ích cho xaõ hoäi. Ngaøyñoù cho duø coù ñöùa nghòch ngôïm nhöng sau naøy ai cuõng soáng coùtình coù nghóa, khoâng thaáy ñöùa naøo dính vaøo tham nhuõng, baátlöông. Nghe thaày Phuù baùo tin thaày Duyeät ñaõ maát maø em nhôù laïimoät caâu thaày Duyeät thöôøng nhaéc: “Baét ñaàu khoâng bao giôømuoän, muoän chæ vôùi nhöõng ngöôøi bieát roài maø khoâng baét ñaàu”.

Tieáp theo lôøi anh Chieán, thaày Tuyeán quay sang hai thaày HaøNoäi: “Caùc anh yeân taâm, tuy thaày troø toâi soáng xa queâ höông,nhöng raát ñuøm boïc, quan taâm ñeán nhau. Chính nhôø hoïc sinhtröôøng Troãi maø toâi ñöôïc cöùu soáng. Laø nhöõng ngöôøi thaày, chuùngta thaät töï haøo vì caùc em!”. Thaày Tuyeán tha thieát môøi hai thaàyôû laïi chôi vaøi ngaøy nhöng vì keá hoaïch ñaõ ñònh neân caùc thaàycaûm ôn vaø heïn laàn sau. Baïch Quoác Ñoaøn, hoïc sinh khoùa “aùpchoùt”, caûm ñoäng noùi leân caûm nghó sau bao naêm gaëp laïi, thaáycaùc thaày giaø roài nhöng vaãn quan taâm chæ baûo, vaãn lo laéngkhoâng chæ cho söï tieán boä cuûa hoïc troø maø coøn lo cho caû söùckhoeû, haïnh phuùc gia ñình. Tröôùc khi chia tay, hai anh XuaânLaêng vaø Phuùc Chieán thay maët anh em Vuõng Taøu taëng caùc thaàynhöõng moùn quaø ñaëc saûn cuûa thaønh phoá bieån.

Xe ñaõ noå maùy maø vaãn thaáy ba “anh baïn giaø” - ba ngöôøithaày, naém maõi tay nhau…

Vuõng Taøu, 19-10-2004B.Q.Ñ

828

Hoâm ñoù, toâi nhaän nhieäm vuï laùi xe ñöa thaày Baïch Quoác Bínhvaø thaày Nguyeãn Phuù ñi thaêm Vuõng Taøu. Xe rôøi thaønh phoá töø 6giôø saùng. Hoaø Bình (khoùa 2) vaøo coâng taùc cuõng ñöôïc “ñi keù”.Doïc ñöôøng boán thaày troø taâm söï ñuû moïi chuyeän, vui hôn vì ñaâylaø laàn ñaàu tieân hai thaày ñöôïc ñeán thaêm thaønh phoá daàu khí.

Khi xe qua thò traán Long Thaønh, ñang huyeân thuyeân veà caùithieän, caùi aùc, caùi toát, caùi xaáu trong moãi con ngöôøi thì thaáy tröôùcmaët coù chieác xe taûi. Toâi nhaùy ñeøn xin vöôït nhöng chaïy caû caâysoá maø noù vaãn khoâng chòu nhöôøng. Töùc mình, toâi baät xi-nhanphaûi roài ñaùnh tay laùi cho xe chaïy sang laøn ñöôøng xe taûi, vöôïtleân. (Quaû thaät töø Saøi Goøn ñi ñaõ ñöôïc saùu, baûy chuïc caây soá chöasai phaïm, vaäy maø chæ trong moät phuùt khoâng laøm chuû ñöôïcmình, toâi ñaõ ra quyeát ñònh sai laàm. Caùi aùc trong toâi ñaõ thaéng!).Xe vöøa reõ sang laøn ñöôøng beân phaûi thì anh Bình kheõ noùi: “Coùcaûnh saùt”. Nhöng ñaõ quaù muoän, töø xa thaáy vieân só quan aùovaøng giô gaäy yeâu caàu xe taït vaøo ven ñöôøng. Toâi giaûm toác, nhaùyñeøn, cho xe döøng laïi. Khi ñaïi uyù caûnh saùt vöøa ñöa tay leânvaønh muõ, toâi ñaõ mau mieäng:

- Xin loãi anh, toâi ñaõ sai vì cho xe vöôït beân phaûi.- Anh cho xem giaáy tôø! - Anh ta laïnh luøng noùi.Thoaùng nghe caùi gioïng Baéc, vöøa trình giaáy toâi vöøa tranh thuû

“taán coâng”:

Phuùt sai laàmñöôïc thaày cöùu

CAÙNG KIEÀN thöïc hieän

829

- Toâi nhaùy ñeøn xin vöôït caû caây soá maø chieác xe taûi khoângnhöôøng, neân ñaõ…

- Vi phaïm cuûa anh, chieåu theo luaät, phaûi noäp phaït hai traêmnghìn vaø ñuïc loã giaáy pheùp.

- Vaâng, toâi xin nhaän loãi.Thaáy toâi thaät thaø vaø toû ra laø daân laùi “khoâng chuyeân” neân

anh ta ñoåi gioïng:- Anh chôû ai trong xe?- Baùo caùo anh, toâi voán laø lính. Caùnh lính chuùng toâi coù môøi

hai thaày giaùo, hai cöïu chieán binh, daïy chuùng toâi caùch ñaây boánchuïc naêm, töø Haø Noäi vaøo chôi. Hoâm nay thay maët anh em, toâiñöa hai thaày ñi thaêm ñoàng ñoäi cuõ ôû Vuõng Taøu.

- Vaäy cho toâi gaëp hai thaày!Thaày Phuù ngoài trong xe thaáy toâi phaân bua moät hoài roài môû

cöûa sau thì nghó coâng an kieåm tra giaáy tôø neân ñaõ moùc tuùi laáygiaáy. Thaáy vaäy ñaïi uyù voäi xua tay:

- Khoâng, toâi khoâng ñöôïc pheùp kieåm tra giaáy tôø caùc thaày.- Nhìn hai “laõo töôùng”, anh kheõ gioïng - Chæ muoán noùi vôùihai thaày laø anh hoïc troø naøy ñaõ vi phaïm luaät giao thoâng.Nhöng thoâi… - Anh ta ñöa tay leân vaønh muõ chaøo hai thaày roàitraû laïi giaáy tôø cho toâi vaø khoâng queân daën: “Laàn sau anh phaûicaån thaän!”.

Thaät khoâng ngôø laïi coù ngöôøi xöû lí sai phaïm coù tình, coù lí ñeánnhö vaäy! Toâi caûm ôn roái rít. Noå maùy cho xe chaïy roài, ngaãm laïi,toâi quaû quyeát: chæ nhôø coù hai thaày maø hoâm nay toâi thoaùt naïn!

Vuõng Taøu, 19-10-2004C.K

830

Nieàm ñam meâ baát taänVIEÄT HUØNG thöïc hieän

1. Rôøi xa tröôøng Troãi, ña soá anh em ta leân tröôøng Ñaïi hoïcquaân söï hoaëc Ñaïi hoïc quaân y tieáp tuïc hoïc taäp (ñaây cuõng laønguyeän voïng cuûa cha meï chuùng toâi). ÔÛ tröôøng môùi, anh emkhoâng queân mang theo caùc “naêng khieáu truyeàn thoáng”, thamgia vaøo caùc hoaït ñoäng vaên-theå-myõ. Xin keå ra ñaây danh saùchcaùc caàu thuû vaø thaønh tích ñoäi boùng ñaù mang teân “Sao ñoû” cuûaÑaïi hoïc quaân söï, ñaàu nhöõng naêm 70 ñeå phaàn naøo minh chöùngcho ñieàu ñaõ neâu.

… Thaùng 12 naêm 2002, nhaân moät buoåi hoïp maët coù raát ñoâng“lính Troãi”, thaày Buøi Ñöùc (nguyeân thuû moân noåi tieáng cuûa Theåcoâng vaø Tuyeån quoác gia töø sau hoaø bình laäp laïi) ñaõ ruùt trongví ra taëng laïi toâi taám aûnh kyû nieäm cuûa ñoäi boùng Ñaïi hoïc quaânsöï. Aûnh chuïp treân saân vaän ñoäng taïi Baûo Sôn (thò xaõ Vónh Yeân),naêm 1972. Caû ñoäi ñang ñöùng tröôùc khung caàu moân phía ñoângcuûa saân, phía xa laø luõy tre laøng. Khaùn giaû ñaõ quaây kín saân.Lính Troãi ôû tröôøng ñöôïc anh em phong cho danh hieäu “sieâu coåñoäng vieân”, vì hoø heùt “raát maùu”, uûng hoä ñoäi nhaø keát hôïp vôùinhöõng “bieän phaùp maïnh” ñeå uy hieáp ñoäi baïn(!). ÔÛ haøng ñöùngkeå töø traùi qua laø trung phong Döông Tuaán (khoùa 3) ñöùng caïnhhaäu veä Coâng, roài ñeán thaày Buøi Ñöùc (ngöôøi khoaùc aùo thuû moânmaøu ñen). Ñöùng caïnh thaày laø tieàn veä Vuõ Bieân Hoøa (“taàu”) vaøtrung veä Ngoâ Vieät Sôn (caû hai cuøng laø hoïc sinh khoùa 6). Keá ñoù

831

laø anh Cô vaø ba caàu thuû “lính Troãi”, laø trung veä thoøng Leâ TrungNghóa, trung phong Haø Quang Chí (“dzoâ”), thuû moân DöôngMinh Ñöùc (“gaøn”). ÔÛ haøng ngoài, töø traùi qua: ngoài loït thoûm giöõatieàn veä Khoa “moùm”, ñaïi tröôûng Vaøng vaø taû bieân Troïïng laøNguyeãn Taát Tuaán (khoùa 3). Haäu veä caùnh Hoa Chieán vaø tieànveä Khuùc Vaên Nghi, ngoài giöõa, ñang cuøng choáng tay leân ñuøi.Ngoài giöõa anh Nghi “ngöïa” vaø anh Ñoaøn Maïnh Höng laø trungphong Vuõ Toaøn Thaéng (khoùa 4). Nhö vaäy, trong ñoäi hìnhchính thöùc cuûa Sao ñoû goàm 16 caàu thuû thì coù ñeán 8 “chieántöôùng” laø “daân Troãi”. Theá môùi bieát anh em ta ñaày naêng löïc!Ñoäi Sao ñoû moät thôøi laãy löøng khu vöïc Vónh Phuù… töøng thaéng3-0 tröôùc ñoäi Hoùa chaát Vieät Trì (maø coù naêm hoï ñaõ voâ ñòch haïng

Ñoäi boùng ñaù Ñaïi hoïc Kyõ thuaät Quaân söï coù söï tham giacuûa nhieàu lính Troãi. AÛnh chuïp taïi saân Baûo Sôn, Vónh Yeân naêm 1972.

832

B mieàn Baéc) vaø luoân mang cuùp vaøng veà cho nhaø tröôøng trongcaùc giaûi cuûa Boä Ñaïi hoïc.

2. Ñaáy laø chuyeän… xöa! Coøn nay… Khoâng hieåu hoïc sinhtröôøng khaùc theá naøo chöù “hoäi Troãi” thì coù leõ ñeán cheát vaãn coønchôi vôùi nhau. Xa tröôøng ñaõ hôn 30 naêm, tuoåi ñôøi ñaõ 50, concaùi ñaõ loäc ngoäc, coù ngöôøi ñaõ leân chöùc oâng noäi, oâng ngoaïi; theámaø cöù coù dòp laø laïi tìm gaëp nhau “taùn laùo”. Chöa keå coù nhöõngbaïn cöù moät tuaàn phaûi leân lòch gaëp nhau ít nhaát moät laàn (nhieàubaø vôï cöù lo laø maáy oâng naøy bò “peâ-ñeâ”!). “Peâ” theá naøo ñöôïc,ñoù laø nhöõng baïn chôi trong ñoäi boùng ñaù “laõo töôùng” cuûatröôøng Troãi chuùng ta.

Ñaàu ñöùa naøo cuõng ñaõ ñieåm baïc, söùc khoâng coøn khoûe nhöngaøy trai treû. Khoâng ñaù ñöôïc saân to thì tuïi toâi ñaù saân mi-ni. Cöùsaùng chuû nhaät, töø 8 giôø, anh em trong ñoäi ñaõ taäp trung ôû saânboùng cuûa Ñaøi vieãn thoâng Hoa sen (trong khuoân vieân coângvieân Leâ Vaên Taùm, quaän Nhaát, thaønh phoá Hoà Chí Minh). Goïilaø ñoäi boùng ñaù “laõo töôùng tröôøng Troãi” nhöng thöïc ra maáy cöïuhoïc sinh nhaø tröôøng laøm noøng coát, coøn laïi laø em Troãi, baïn Troãivaø con chaùu Troãi. Phan Nam giôø “beùo quaù khoå” neân ñöùng ralaøm oâng baàu, chuyeân lo toå chöùc haäu caàn cho thi ñaáu vaø thoåicoøi moãi traän. Tuaán Sôn ñaõ 52 tuoåi nhöng quaû laø moät caàu thuûchuyeân nghieäp; haøng ngaøy, sau giôø laøm vieäc laø xaùch vôït ra saântennis, coøn chuû nhaät thì luoân laø trung phong ghi nhieàu baønnhaát. Kyõ thuaät vaø theå löïc cuûa Sôn coøn raát toát, haøng naêm vaãntham gia caùc giaûi laõo töôùng cuûa thaønh phoá. Toaøn Thaéng töøngxoû giaày ra saân ñaù maáy traän, nhöng thaáy ñaù khoâng hay nhö hoàiôû Höng Hoùa vaø Vónh Yeân maø ñaõ töï traùch mình roài boû cuoäc(!).Khoùa 5 coù Kieán Quoác tích cöïc tham gia, laø linh hoàn cuûa ñoäi;chuû nhaät naøo cuõng coù maët töø sôùm ñeå khôûi ñoäng vaø laø “ngoâi saoboùng ñaù ñang leân” ôû tuoåi 50(!). Khoùa 8 coù hai baïn Traàn HöõuNghò vaø Leâ Maïnh Haø (“quít”). Soá coøn laïi laø caùc baïn Traàn Haäu

833

Tuaán (“khaøn”), Phan Maïnh Huøng, Duy Ñoâng, Lam “xaåm”,Ninh “choaét”, Thaéng “baùc só”, Hoàng Chieán, Bình… töøng ñaù ôûcaùc ñoäi Coâng an hay Theå coâng tröôùc kia, hoaëc vaãn coøn “maùu”vôùi traùi boùng troøn. Rieâng caùc baïn ôû Haø Noäi (Tuaán “phuùc”, Toaøn“söùt”…) cöù coù dòp vaøo coâng taùc cuõng chaúng ngaïi ngaàn chaïy rasaân tæ thí vôùi anh em.

Anh em chuùng toâi ñaõ taïo ra moät saân chôi laønh maïnh raát theåthao vaø raát tình nghóa theo “phong caùch Troãi”. Chöa keå cöù saumoãi buoåi taäp, anh em laïi coù dòp ngoài laïi “boác pheùt” vaø boå sungcho nhau theâm voán “thô vaên traøo phuùng”.

Neáu coøn ñam meâ vôùi boùng troøn, xin môøi anh em Troãi haõyñeán vôùi chuùng toâi!

V.H

Ñoäi boùng Ñaïi hoïc Quaân söï tham döï giaûi Boä Ñaïi hoïc, coù söï goùp maëtcuûa nhieàu caàu thuû tröôøng Troãi, Heø 1978.

834

Baùc só - Hoïa sóNguyeãn Trung Lieâm 1

Haùo höùc trôû veà vôùi tuoåi thô“Nhieàu hoïa só ñöôïc ñaøo taïo baøi baûn ñaõ maát nhieàu thôøi gian,

thaäm chí caû cuoäc ñôøi ñeå ñi tìm caùi toâi, caùi phong caùch cuûarieâng mình maø khoâng thaáy. Theá nhöng moät soá hoïa só nghieäpdö, trong ñoù coù anh Lieâm, ñaõ deã daøng tìm thaáy ñieàu ñoù nhö laáymoät moùn ñoà trong tuùi mình. Töï thaân hoï coù nhöõng caùi toâi hoànnhieân laém, töôi môùi laém nhöng ñuùng laø cuûa hoï, khoâng ñuïngchaïm ñeán ai caû” (Ñaøo Minh Tri – phoù chuû tòch Hoäi Myõ thuaätThaønh phoá Hoà Chí Minh).

PHÖÔNG ANH * thöïc hieän

* Anh ñaõ daønh tình yeâu cuøng söï thö giaõn cho vieäc caàm coïvaø choïn maûng ñeà taøi theá giôùi cuûa treû thô. Coù theå hieåu söï löïachoïn ñaày caûm xuùc naøy nhö theá naøo?

- Nguyeãn Trung Lieâm: Chaúng rieâng gì mình, moïi ngöôøichaéc cuõng cho raèng thôøi khaéc haïnh phuùc nhaát cuûa moãi conngöôøi laø nhöõng naêm thaùng tuoåi thô; laø luùc ta soáng hoàn nhieân,

1 Baøi ñaêng treân baùo Thanh Nieân soá 2532 ra ngaøy 28-11-2002.* Phoùng vieân trang Vaên hoùa, ngheä thuaät baùo Thanh Nieân.

835

khoâng heà coù chuyeän so ño, tính toaùn vaø vuï lôïi. Kyû nieäm cuûanhöõng ngaøy nghòch ngôïm cuøng baïn beø ôû khu nhaø mình gaàn hoàHa-le (Haø Noäi) tröôùc chieán tranh vaø quaõng thôøi gian sô taùn veàmieàn queâ luoân aêm aép trong mình, nhaát laø nhöõng thaùng naêmrôøi Haø Noäi leân tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi treânnuùi röøng Vieät Baéc - soáng trong röøng, ngay beân bôø suoái, suoátngaøy nghe chim keâu vöôïn hoùt… Mình meâ veõ töø hoài 6 tuoåi vaøtöø ñoù cöù theá maø veõ, ñoâi khi nhö baûn naêng… Chieán tranhñeán, cuõng nhö bao thanh nieân thôøi aáy, mình bò “boác” ra khoûimô öôùc chuyeân nghieäp caàm coï ñeå nhaäp nguõ roài hoïc Quaân y(hieän laø baùc só, coâng taùc taïi khoa Thaàn kinh, Vieän quaân y175 thaønh phoá Hoà Chí Minh). Keå ra thì mình cuõng coù duyeânvôùi chöõ “só” khi choïn soáng vôùi 2 vieäc: chöõa beänh vaø saùng taùc.Baän roän thaät nhöng cuõng phaûi chòu khoù thu xeáp thoâi, sao chotraùch nhieäm vaø ñam meâ khoâng “choûi” nhau laø oån roài. Luùcñaàu mình hay veõ chung chung, phaûn aùnh cuoäc soáng bìnhthuôøng, chöa coù xu höôùng gì roõ caû. Daàn daø ñeán ngöôõng tuoåigaàn 50, mình môùi tìm ra nguoàn caûm höùng trong maûng ñeàà taøiveà treû thô vaø ñaõ khai thaùc trieät ñeå maûng ñeà taøi naøy baèngnhöõng kyù öùc ñöôïc aáp uû baèng noãi ham muoán ñöôïc loät taû hieänthöïc giaøu caûm xuùc quanh mình.

* Cuoäc “trình laøng” laàn ñaàu tieân ñaõ laøm ñoïng laïi trongngöôøi thaày thuoác - hoïa só nhöõng ñieàu gì?

- Nguyeãn Trung Lieâm: Noãi khaùt khao baáy laâu nay cuûamình ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Khi chuaån bò cho cuoäc trình laønglaàn ñaàu tieân naøy, mình nhaän ñöôïc gôïi yù, sao laïi ñeå nhöõngböùc tranh ôû soá leû nhö vaäy maø khoâng laø 40. Theá laø trong 3ngaøy, mình “laøm” luoân 4 böùc. Môùi bieát, khi caûm höùng ñangleân thì chæ caàn thôøi gian khoâng nhieàu cuõng ñuû ñeå hoaøn thaønhmoät taùc phaåm. Chuû ñeà chính cho trieån laõm laàn naøy laø Trôû veà

836

vôùi tuoåi thô (môû töø 17 ñeán 27 thaùng 11 naêm 2002 taïi Hoäi Myõthuaät thaønh phoá Hoà Chí Minh) goàm 40 böùc tranh sôn daàu.Ñaõ coù yù kieán cho raèng, vieäc duøng maøu saéc vaø phong caùch veõnhö theá naøy laø khoâng hôïp vôùi sôn daàu, nhöng mình laïi nghókhaùc. Tranh sôn daàu theo kieåu phöông Taây coù nhöõng maûnggôø noåi, nhöõng gam maøu raát maïnh. Coøn mình laïi muoán loät taû

caùi khoâng gian nheø nheï, caùi aâm höôûng khoâng gian traûi ñeàu,phaûng phaát nhöng yù töù vaãn töï nhieân tuoân ra; ngay caû ñoä ñeàu,ñoä nhaõ cuûa caùi neàn, caùc sôù vaûi cuõng gôïi ra yù töôûng quay veàvôùi thieân nhieân. Do vaäy, khi veõ veà boïn treû, mình luoân coùcaûm giaùc nhö ñaõ hoøa mình vaøo khoâng gian cuûa chuùng, cuõngñuû caùc hoaït ñoäng cuûa chuùng.

Coù chuyeän vui vui theá naøy, khi veõ xong, mình môùi phaùthieän moät caùch voâ thöùc laø, nhöõng ñöùa treû trong tranh khoâng

Baùc só Trung Lieâm trong buoåi khai tröông trieån laõm tranh cuûa mình.

837

maëc quaàn aùo; nghóa laø chuùng hoøa vaøo thieân nhieân roài chöùkhoâng coøn laø nhöõng ñöùa treû baèng xöông baèng thòt nöõa. Nhieàungöôøi ñeán vôùi cuoäc trieån laõm naøy nhöng khoâng ai phaùt hieänra boïn treû chaúng maëc quaàn aùo, nghóa laø hoï ñaõ ñoàng caûm. Coùleõ do thöôøng tình laø vaäy roài, ít ai laïi ñeå yù treû con coù quaàn aùohay khoâng. Cöù nhö theá, luõ treû hoøa nhaäp vaøo khoâng gian tranhcuûa mình moät caùch töï nhieân.

* Coù theå naøo, nhöõng ñöùa treû trong tranh seõ phaûi lôùn daànleân theo thôøi gian?

- Nguyeãn Trung Lieâm: Coù leõ khoâng, duø nhieàu anh emhoïa só töøng toû yù laáy laøm laï veà phong caùch veõ cuûa mình. Nhöngtrong thôøi gian dieãn ra trieån laõm, cuõng coù ngöôøi daën mình: caùimaûng naøy hieám laém, coá gaéng maø giöõ, neáu chaïy theo kieåuthöôøng thöôøng thì oâng seõ maát heát, khoâng coøn gì laø cuûa oâng.Mình möøng laém vì tìm ñöôïc söï ñoàng caûm vaø uûng hoä. Giôø thìkhoù coù theå noùi tröôùc ñöôïc nhieàu ñieàu, chæ coá gaéng laøm sao giöõñöôïc noãi ñam meâ tröôùc ñaõ, bôûi leõ, caøng saùng taùc thì yeâu caàumình ñaët ra cho mình caøng cao hôn neân deã meät moûi laém. Vieäctheå hieän theá giôùi cuûa boïn treû chaéc roài phaûi meânh moâng hôn,saâu laéng hôn hieän giôø.

P.A

Taâm söï:Thaày giaùo-hoïa só Phaïm Löïc ñoïc baøi naøy chaéc haún seõ aám

loøng vì coù nhieàu hoïc sinh cuûa mình khoâng ñöôïc hoïc qua caùctröôøng lôùp ñaøo taïo chính quy nhöng cuõng coù tình yeâu hoäihoïa, cuõng caàm coï, cuõng theo thaày laøm ñeïp cho ñôøi.

838

Nhöõng “ngheä só taøi danh”cuûa caùc ñôn vò

VAÊN COÂNG PHÖÔÙC *Hoïc sinh khoùa 4

Nhôø kieán thöùc veà moân Nhaïc do thaày Hoàng Tuyeán, thaàyNgoïc Baùu vaø thaày Ngoïc Quyù daïy cuøng loái daïy “truyeàn khaåu”cuûa thaày Hoaøng Vaên, thaày Tö, thaày Hieán… vaø cuûa caû anh emtrong caùc khoùa maø nhieàu baïn ôû tröôøng Troãi coù theå chôi ghi-ta,maêng-ñoâ-lin, thoåi saùo truùc, thoåi keøn ac-moâ-ni-ca, thaäm chí keùoaéc-cooùc… thaønh thaïo. Hoï trôû thaønh nhöõng haït nhaân vaên ngheäkhi veà caùc nhaø tröôøng vaø ñôn vò.

Ñaàu thaäp kyû 70, hoïc vieân tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ thuaät quaân söïñeàu bieát tieáng taêm cuûa “Tôø-ri-oâ Ñaïi-Ñöùc-Thaéng”. Su Ñaïi (conbaùc Su-pha-nu-voâng, coá Chuû tòch nöôùc Coäng hoøa Daân chuûNhaân daân Laøo) soáng ôû Lieân Xoâ töø beù, khi veà tröôøng mang theophong caùch cuûa caùc ban nhaïc hieän ñaïi Shadow, Beatles…ñang noåi tieáng ôû chaâu AÂu. Su Ñaïi ruû Minh Ñöùc vaø Toaøn Thaéng

* Ñaïi taù, Chuû nhieäm khoa Phaãu thuaät loàng ngöïc, tim maïch Vieän 175.1 Haùt beø 2 phuï hoïa.

839

laäp ban nhaïc ghi-ta goàm ba caây ñaøn solo, bass vaø rithmeù.Khoâng coù tieàn saém ghi-ta ñieän thì duøng ba ñaøn thuøng thay theá.Minh Ñöùc coù gioïng toát neân ñaûm nhaän theâm vai lónh xöôùng.Tham gia “voâ-ca-li-gieâ”1 cho “tôø-ri-oâ” coøn coù Chí “dzoâ” vaøQuaân “a-li”… Chieàu thöù baûy khoâng veà Haø Noäi laø “tôø-ri-oâ”mang ñaøn ra saân vaän ñoäng Baûo Sôn chôi. Caùc thaày ngaøy ñoùcoøn treû môùi hoïc ôû Taây, Taøu veà, soáng raát gaàn guõi hoïc vieân cuøngtham gia.

Maùu quaù, caùnh khoùa 5 môùi leân tröôøng cuõng quyeát ñònh laäpmoät baêng ghi-ta goàm Vaên Tieán Huaán, Leâ Chí Hoøa, Kieán Quoác.Tröôùc thì hoïc loûm theo caùc baøi cuûa “Tôø-ri-oâ Ñ.Ñ.T.”, sau thì töïmaøy moø hoïc qua chöông trình nhaïc cuûa Ñaøi BBC hay VOA(“Tieáng noùi Hoa Kyø”), nhôø caùi radio ba baêng boû tuùi duøng pintieåu cuûa Vaên Huaán. Thaät ra ngaøy ñoù nghe ñaøi ñòch laø ñieàu caámkò, nhöng anh em Troãi thì ñaâu coù sôï(!). Coù nghe tin töùc gì cuûañòch ñaâu, maø coù nghe thì cuõng khoâng tin, anh em chæ nghe

Ban nhaïc Ñaïi hoïc Quaân söïnhaân 60 naêm Caùch maïng Thaùng Möôøi Nga, 1977.

840

nhöõng baûn nhaïc ñang thònh haønh cuûa nhöõng ban nhaïc noåitieáng theá giôùi. Chieàu chieàu, ba ñöùa xaùch ñaøn ra ñoài baïch ñaøn,sau ñôn vò baäp buøng. Huaán chôi solo, Hoøa ñeäm, coøn Quoácchôi bass. Moãi ñöùa phaûi töï taäp phaàn cuûa mình, sau môùi raùp laïi.Haøng tuaàn, toái thöù baûy, hai ban nhaïc gaëp nhau giao löu, hoïchoûi theâm. Roài ñeán khi coù hoäi dieãn vaên ngheä, ñaïi ñoäi phaûi môøianh em tham gia.

Heát naêm thöù nhaát, Vaên Huaán ñi hoïc nöôùc ngoaøi, ban nhaïckhoùa 5 ruû Leâ Vieãn Chieán thay theá. (Haén voán ngöôøi daân toäctreân Cao Baèng, baûo sao nghe vaäy vaø thöïc thi ñuùng nhöõng gìñaõ hoïc, khoâng “phaêng-te-di”). Ban nhaïc naøy “soáng” suoát 5naêm ôû tröôøng. Vì coù maáy thaèng em khoùa 8 ñang hoïc ôû LieânXoâ cuõng chôi ñaøn, ban nhaïc vieát thö nhôø mua boä caûm bieánñieän töø veà laép, roài duøng caùc ñaàu quay ñóa laøm boä khueách ñaïiaâm taàn. Theá laø coù ghi-ta ñieän! Nhieàu laàn ban nhaïc ñöôïc môøiñi “ñaùnh ñaùm cöôùi” ôû Haø Noäi, Vónh Yeân.

Cuoái naêm 1975, anh em Troãi chia tay Ngoâ Phuùc Chieán veàHueá. “Ñaïi tieäc” ñöôïc toå chöùc ôû 19B Haøng Voâi, nhaø anh ÑoaønMaïnh Giao. Ba ñöùa phaûi thueâ xích loâ môùi chôû heát nhaïc cuï tôùigoùp vui. Thôøi ñoù ôû Haø Noäi raát hieám caùc ban nhaïc ñieän töû,khoâng nhö baây giôø. Haøng xoùm ñöôïc nghe nhöõng baøi “Apache”,“Atlantic”, “Michael”, “Yesterday”, “How can I tell her”… cuûacaùc ban nhaïc noåi tieáng theá giôùi Beatles, Shadows, Lobo… ñaõphuïc saùt ñaát. Hoï coøn kính neå chuû nhaø tuy laø boä ñoäi maø chòuchôi, coù boïn ñaøn em quaù taøi naêng!

Sau ngaøy mieàn Nam giaûi phoùng, nhaø tröôøng cho mua nhieàunhaïc cuï hieän ñaïi. Nhaïc cuï cuûa ñoäi vaên ngheä khoâng keùm caùcñoaøn chuyeân nghieäp. Naøo laø boä ba ñaøn ghi-ta ñieän kieåu môùinhaát vôùi daøn troáng hieän ñaïi cuøng daøn trang aâm Fisher, keøntrompet, keøn clarinet… Vì ñaõ sôùm chôi trong caùc ban nhaïcneân anh em Troãi ñöôïc giao quaûn lyù heä thoáng naøy. Thaùng 11

841

naêm 1977, nhaân kyû nieäm 60 naêm, Caùch maïng Thaùng MöôøiNga, Minh Ñöùc ñang hoïc ôû Nhaïc vieän Haø Noäi ñaõ veà Vónh Yeândaøn döïng cho tröôøng moät chöông trình vaên ngheä, laáy anh emTroãi laøm noøng coát. Trong ñoù phaûi keå ñeán caùc dieãn vieân: ñieàukhieån troáng - Myõ Thaønh, aéc-cooùc-ñeâ-oâng - Trònh Hoàng Haø,ghi-ta bass - Kieán Quoác, ghi-ta solo - Chí Hoaø… Cuøng söï goùpmaët cuûa ca só Huyønh Löông Nghóa, Vuõ Nhaät Minh vaø nhieàuanh em Troãi trong caùc tieát muïc tam ca “Tôø-roâi-ka, Xe tam maõ”,toáp ca “Ca-chiu-sa”, ñoàng ca “Leân ñöôøng”…

Rieâng ngöôøi vieát baøi naøy, khi veà hoïc ôû Ñaïi hoïc Quaân y cuõngtham gia tích cöïc trong phong traøo vaên ngheä cuûa tröôøng. Laøcaây ñôn ca nam töøng ñi Hoäi dieãn toaøn quaân, ñaáu ñaù vôùi caùnhMinh Ñöùc. Giaù maø ñöôïc hoïc nhieàu hôn veà nhaïc lyù vaø saùng taùc,chaén chaén anh em ta seõ coøn coù nhieàu ñoùng goùp cho phongtraøo vaên ngheä caùc ñôn vò.

V.C.P

842

Coù nhöõng baøi cakhoâng bao giôø queân

PHAÏM NGUYEÃNHoïc sinh khoùa 3

Nhöõng kæ nieäm vui, caùi hay trong ñôøi nhôù raát laâu, nhöngnhöõng kæ nieäm buoàn, caùi dôû cuûa lính Troãi cuõng thaät khoùqueân! Nhaát laø nhöõng kæ nieäm gaén vôùi nhöõng baøi haùt thìsoáng maõi!

Laø lính Troãi, anh em ta bieát vaø thuoäc nhieàu baøi haùt truyeànthoáng. Do aûnh höôûng cuûa cha meï ta moät thôøi ñaõ tham gia vaøo9 naêm khaùng chieán choáng Phaùp, sau ñoù anh em ta laïi laø lôùpngöôøi keá tuïc ñöôïc soáng trong khoâng khí haøo huøng cuûa söïnghieäp choáng Myõ, cöùu nöôùc. Nhöõng baøi ca caùch maïng laønguoàn ñoäng vieân tinh thaàn voâ cuøng to lôùn cho chieán só ta laovaøo cuoäc chieán ñaáu.

Vôùi ñaëc ñieåm “hôi bò” nghòch ngôïm cuûa lính Troãi, khi haùtcaùc ca khuùc caùch maïng, coù moät vaøi anh ñaõ teáu taùo söûa laïi lôøiñeå ñoàng boïn haùt taäp theå cho vui. (Cuõng voâ thöôûng voâ phaïthoaëc chí ít thì cuõng laø goùp coâng “phoå bieán giai ñieäu” cho taùcphaåm! Noùi vaäy cuõng phaûi coù lôøi xin loãi caùc nhaïc só vaø tin chaéc,caùc chuù cuõng saün loøng boû qua).

843

Chaúng haïn lôøi baøi “Giaûi phoùng quaân” cuûa nhaïc só PhanHuyønh Ñieåu thì söûa thaønh: “Ngaøy Teát naêm nay con veà thaêmcha/ Vai khoaùc ba-loâ vôùi ñaày aùo quaàn/ Con ñi oâtoâ tieán veà Thaønhñoâ/ Con ñi xích-loâ veà vôùi oâng boâ...…”; hay “Tieåu ñoaøn 307”(thô: Nguyeãn Bính, nhaïc: Nguyeãn Höõu Trí) thì söûa laø: “Ai ñaõtöøng ñi qua nuùi cao cao, nuùi cao cao ñaây mieàn Tam Ñaûo/ Aiñaõ töøng nghe tieáng Hoïc vieän, tieáng Hoïc vieän Kyõ thuaät quaânsö... Ñaõ coáng hieán cho quaân ñoäi bieát bao ñoàng chí kó sö/ Kó sömìn, kó sö phaùo, kó sö ñaïn, kó sö thoâng tin…”, vv vaø vv… Toùmlaïi baøi naøo caûi bieân ñöôïc laø laøm tuoát!

Cuoái nhöõng naêm 60, khi leân Ñaïi hoïc quaân söï treân ThaämThình (Vieät Trì), roài ngaøy veà ñoùng quaân ôû thò xaõ Vónh Yeân,moãi laàn gaëp nhau cuøng nhaéc laïi nhöõng thaùng ngaøy hoïc taäp ôûtröôøng Troãi, coäng theâm kæ nieäm nhöõng laàn voâ kæ luaät, troán ñônvò (nay, thaønh thaät xin nhaän khuyeát ñieåm), tranh thuû ñaïp xeveà Haø Noäi thaêm boá meï maø caùnh hoïc vieân Troãi ôû Khoa Trang

Ban nhaïc cuûa Ñaïi hoïc Quaân söï luoân coù maët caùc “nhaïc coâng” tröôøng Troãi

844

bò Cô Ñieän ñaõ phoùng taùc baøi haùt “Böôùc chaân treân daûi TröôøngSôn” cuûa nhaïc só Vuõ Troïng Hoái nhö sau:

Ta laø con cuûa boá ta meï taNhôù nhaø laø ta “phaén” ta veàTa khoâng caàn ba-loâ, khoâng caàn oâtoâ, chæ caàn...… löông khoâ(!)Ta veà aên Teát xong ta laïi voâ...Ta ñi theo loái nhoû laø loái an toaøn!Khi haùt taäp theå, quaûn ca baét nhòp cho anh em haùt hai ñoaïn

ñaàu “nghieâm”, ñuùng theo saùng taùc nguyeân baûn. Sau ñoù, nhìnquaûn ca giô ba ngoùn tay leân, anh em ñoàng loaït chuyeån sang“ñoaïn ba”: “Ta laø con cuûa boá ta meï ta...” Ñeán phaàn keát, khoângai baûo ai, anh em cuøng haùt “Ta ñi theo loái nhoû laø loái an toaøn!Ta ñi theo...” ba laàn nhoû daàn, dieãn taû ñoaøn quaân ñang tieáp tuïchaønh quaân… Xa daàn, xa daàn…

Cho ñeán giôø, moãi khi hoïp maët truyeàn thoáng, anh em Troãivaãn haùt taäp theå baøi “Ta ñi theo loái nhoû” vôùi moät tình caûm thathieát vaø moät khí theá haøo huøng thaät laø Troãi. Khoâng tin, môøi baïnthöû ñeán döï maø xem!

P.N.

845

Ñieàu chöa bieát veàngheä só öu tuù Döông Minh Ñöùc1

Ca só, ngheä só öu tuù, ñaïi taù Phoù hieäu tröôûng tröôøng Caoñaúng Vaên hoùa-Ngheä thuaät quaân ñoäi Döông Minh Ñöùc: quaùnhieàu ngöôøi bieát! Nhöng coøn moät “nguyeân kó sö oâtoâ” DöôngMinh Ñöùc ñôøi thöôøng raát ñam meâ xe hôi (maø laïi laø nhöõngchieác xe cuõ kó giaø nua) thì khoâng phaûi ai cuõng bieát. Mua xeoâtoâ cuõ, chaïy chaùn chaïy cheâ roài laïi baùn ñi ñeå mua xe… cuõ. Hoûithì traû lôøi tænh bô: “Toâi chæ mua vaø thích duøng xe cuõ. Caùc “oângbaïn giaø” cuûa toâi chaïy vaãn ngon vaø quan troïng hôn laø… raátphuø hôïp”. Vaäy phuø hôïp gì ñaây?

TAÂN NHAÄT

“OÂng baïn giaø” TOYOTA CROWN - Super Saloon 2.8 - ñôøi1989, trong ga-ra cuûa ngheä só öu tuù Döông Minh Ñöùc, môùi laø…chieác thöù tö maø anh ñaõ boû tieàn ra mua. Duø sao cuõng phaûi thöøanhaän thôøi gian chôi “xeá hoäp” chöa phaûi ñaõ laø laâu gì, chæ môùihôn 2 naêm thoâi nhöng theá cuõng ñuû ñeå cho anh töï haøo vì ñöôïctieáng trong giôùi baïn beø ngheä só vaø khoâng ngheä só laø ngöôøi haythay ñoåi ñôøi xe.

Caùi “duyeân” gaén boù Döông Minh Ñöùc vôùi nhöõng chieác xecuõ kó coù leõ baét ñaàu töø chieác LADA ñôøi 1500, mua thanh lí cuûamoät cô quan nhaø nöôùc. LADA moät thôøi ñöôïc xem laø moät con

1 Trích trong taïp chí “Xe vaø Ñôøi soáng” thaùng 7-2003 - phuï san cuûa Taïp chí “OÂtoâ– Xe maùy”.

846

xe “lí töôûng”, laø söï ao öôùc cuûa bieát baongöôøi. Caâu chuyeän coù veû “laï”: giöõa luùcbaøn daân thieân haï ñeàu mô veà nhöõngchieác TOYOTA, BMW, MAZDA,MERCEDES… thì oâng ngheä só öu tuùnaøy laïi ñi röôùc veà vaø coù veû öng yù vôùicon “La giaø” cuûa mình! Maø coù phaûi chælaø moät ñaâu? Moät thôøi gian, ñoåi tieápcuõng laø moät chieác LADA nhöng laø ñôøitoát hôn, LADA 2107. Chaû ai thaáy MinhÑöùc cheâ chieác xe cuûa mình bao giôø,ngay caû vieäc xe khoâng maùy laïnh cuõngñöôïc ñuøa haøi höôùc: “Maùy laïnh phaùtreùt, cassette nhö daøn!”.

Thaät ra cuõng chaúng coù gì ñaùng ngaïc nhieân neáu nhö ñöôïcbieát raèng: tröôùc khi laø ca só, Duông Minh Ñöùc ñaõ laø kó sö oâtoâ,toát nghieäp ngaønh OÂtoâ-Xe xích cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ thuaätquaân söï. Chính nhöõng chieác xe naøy ñaõ laøm anh nhôù laïi kí öùc,töøng gaén boù vaø hieåu veà xe. Nhöõng khi coù dòp, anh thöôøng“nhôø” caùnh taøi xeá cho oâm voâ-laêng laùi moät voøng, daàn daø maéc“beänh ngheà nghieäp”: moãi khi ngoài xe ñi caùc nôi bieåu dieãn,gaëp nhöõng tình huoáng treân ñöôøøng, duø chaúng phaûi taøi xeá nhöngDöông Minh Ñöùc chaân cöù nhòp mieát phanh. Nhöõng chieác xegiaø coãi vôùi nhieàu ngöôøi coù bao ñieàu phieàn toaùi. Tay laùi naëngnhö… cuøm, luoân gaëp nhöõng truïc traëc; nhöng vôùi ngöôøi ca só coùmoät quaù khöù lieân quan ñeán xe coä naøy, moãi khi ngoài leân xe laøthaáy xuaát hieän trong ñaàu nhöõng yù töôûng ñaày haáp daãn: suyngaãm, maøy moø, tìm hieåu ñeå chinh phuïc. Chaúng hieåu coù phaûilaø thö giaõn hay yù thích nhöng Döông Minh Ñöùc tìm thaáy trongñoù nieàm say meâ vaø bieát bao söï hay: phaûi ñoäng naõo, phaûi vaänñoäng lieân tuïc khieán cho caû xe, caû nguôøi ñeàu treû laïi. Chính vì

Beân chieác xe môùi mua

847

theá môùi coù chuyeän, khi Döông Minh Ñöùc quyeát ñònh mua xeNhaät thì nhöõng ngöôøi quen bieát chaéc maåm raèng chuyeán naøyngheä só öu tuù nhaát ñònh seõ saém cho mình moät con xe xòn.Nhöng roài taát caû ñeàu chöng höûng vì ñoù laïi vaãn laø nhöõng conxe… cuõ. Moät chieác xe Toyota Corola ñôøi 1984, tay laùi chuyeånvaø tieáp ñoù laø chieác xe ñang chaïy baây giôø. Keå ra trong moät thôøigian ngaén nhö theá maø ñoåi tôùi boán ñôøi xe hôi cuõng laø ñieàu ñaùngneå laém, duø cho chæ laø nhöõng chieác xe ñôøi cuõ nhöng leõ ra phaûiñôøi thöù naêm cô ñaáy. Tröôùc khi mua hai con xe Nhaät, ngöôøi tathaáy Döông Minh Ñöùc ñaõ saêm soi chieác VOLGA ñen maø anhñaõ raát “keát” vì veû sang troïng hôn, khoûe hôn vaø eâm hôn xeLADA, nhöng roài khoâng thaønh vì: “Oâng baïn giaø naøy uoáng(xaêng) khoûe quaù. Mình chæ laøm noåi 5 vaïi (bia) nhöng oâng baïnxôi heát nhöõng 15 vaïi. Theá laø reõ.”

Quan nieäm chôi xe hôi cuûa “vò” ngheä só öu tuù coù bieät danh“Coå hoïng theùp” naøy ñuùng laø ñaëc bieät khoâng döøng laïi ôû thuùñam meâ bình thöôøng laø boû tieàn mua xe ñeå laùi cho… söôùngmaø nghieâng sang goùc ñoä cuøng nhau “chia buøi seû ngoït”. Vì theáchæ caàn söï tieän duïng laø ñuû laém roài. Xe LADA khoâng ñieàu hoaønoùng nöïc, tay laùi naëng, vaäy ta ñoåi sang xe Nhaät, xe Myõ , xeÑöùc cho tay laùi nheï hôn, cho maùt meû hôn laø ñöôïc chöù gì.Ñaâu cöù nhaát thieát cöù phaûi laø xe môùi vì xe cuõ chaïy vaãn toát vaøcô baûn laø caûm thaáy phuø hôïp: Tieàn nong cuõng vöøa phaûi, ñaàutö ít nhöng hieäu quaû cao, laïi cho ta söï an toaøn, möa khoângñeán maët, naéng chaúng ñeán ñaàu… vaø treân heát laø ñöôïc luyeäntay ngheà… söûa chöõa!

Maø ñuùng theá, vôùi “oâng baïn giaø” cuûa mình, Döông Minh Ñöùcrong ruoåi cuøng caùc chieán höõu treân khaép nhöõng neûo ñöôøng, tôùinhöõng cuoäc vui… Aáy cuõng laø nhöõng suy nghó hay!

T.N

848

Tieáng keøn AÉc-moâ-ni-caVIEÄT DUÕNG thöïc hieän

Ñeâm thöù baûy, 27 thaùng 9 naêm nay, maáy anh em Troãi ñeán döïsinh nhaät “Treû maõi khoâng giaø” cuûa coâ Buøi Kim Dung vaø chuùDöông Minh Ñaåu - boá meï baïn Döông Minh Ñöùc. Coâ chuù laø phuïhuynh khaù ñaëc bieät trong caùc gia ñình tröôøng Troãi, raát quyù meánbaïn beø cuûa con caùi. Boïn toâi thaäm chí nghòch ngôïm goïi coâ chuùlaø “anh chò” maø hai cuï vaãn cöôøi töôi: “Goïi vaäy cho noù treû!”

Toáp ca “Theá kyû” trong ñeâm lieân hoan “Treû maõi khoâng giaø”cuûa coâ chuù Döông Minh Ñaåu.

849

Hôn 10 giôø ñeâm, tieäc môùi taøn, khaùch khöùa ñaõ ra veà. Rieângcaùnh chuùng toâi vaãn nhö ngaøy naøo, laïi keùo nhau “laøm moätmaâm” ñeå hoø haùt tieáp. Tuy uoáng ñaõ kha khaù, Minh Ñöùc khoângcaàn nhaïc ñeäm vaãn caát cao gioïng haùt baøi “Mama”: “Giôø naøycon mong ñöôïc soáng beân meï. Ôi meï, ngöôøi meï con kính yeâumuoân ñôøi!”. Anh em thaät söôùng khi ñöôïc nghe anh haùt baøinaøy, raøo raøo voã tay höôûng öùng. Coâ Dung quay ñi, laáy khaên taylau nöôùc maét.

Khoâng chòu thua, toâi ruùt tuùi ra chieác keøn aêc-moâ-ni-ca, thoåibaøi “Muøa xuaân khaùt voïng” cuûa Mozart: “Naøy muøa xuaân ôi ñeánmau ñaây…”. Töôûng ñaõ laø nhaát thì Ñoàng Hieàn khoâng sôï maát veäsinh, giaät ngay keøn treân mieäng toâi, ñöa leân thoåi tieáp caâu thöùhai: “Ñeå cho töôi xanh laù caây röøng...” Maø laï thaät, haén thoåicuõng “giaät toâng”, nghe nhö chôi aéc-cooùc-ñeâ-oâng, bieát ñeäm taybass. Cuõng laïi töôûng ñaõ laø “oaùch” thì… Ñoâng Nhaân vôùi tay giaätkeøn töø Ñoàng Hieàn, thoåi caâu thöù ba, nghe coù hoàn hôn, luyeán laùynhö thôï… Sau ñoù haén coøn thoåi moät baøi daân ca Ba Lan: “Soøn- ñoâ mí - reâ ñoâ - sì ñoâ - la soøn, son mì - pha son, mí ñoâ - laø phaø,pha reà - mi pha...…”. Caû boïn söôùng quaù, haùt hoøa theo.

Thì ra ñaõ 35 naêm, keå töø ngaøy xa Queá Laâm, anh em ta chöaai queân thoåi keøn aéc-moâ-ni-ca. Nhôù ngaøy môùi sang Trung Quoác,thaáy ôû cöûa haøng cung tieâu gaàn nhaø aên coù baùn keøn, theá laø maáyñöùa mua thöû ñeå thoåi (maø hình nhö chæ coù maáy “teä”). Thaáy aâmthanh cuûa noù nghe nhö cuûa ñaøn aéc-cooùc, anh em luõ löôït ñuanhau ñi mua. Coù luùc cöûa haøng heát nhaün, phaûi cöû ngöôøi ñaïp xera thaønh phoá mua theâm ve,à kòp cung caáp. Cuõng coù ñöùa caàu kì,ngaøy nghæ, ñi boä ra taän Baùch hoùa Ñaïi Laàu ôû trung taâm, tìm muakeøn coù caû tay ñieàu khieån noát thaêng, giaùng. Moät phong traøo ñuanhau taäp thoåi keøn; ñöùa bieát thoåi roài thì daïy “truyeàn khaåu” choñöùa chöa bieát: ñaâu laø vò trí caùc noát, caùch laáy hôi - hít vaøo thoåira, caùch ñaùnh löôõi “giaät toâng”. Ngaøy aáy, haàu nhö cöù hai thaèng

850

thì moät bieát thoåi keøn. Cöù sôø vaøo tuùi quaàn sau laø thaáy coù giaét moätchieác keøn. Chaû khaùc gì moät “naïn dòch”(!)

Coù boïn coøn ruû nhau laäp “daøn keøn giao höôûng”, taäp thoåi caùcbaøi, naøo laø “Laøng toâi”, “Tröôøng ca Soâng Loâ”, “Khoâng cho chuùngnoù thoaùt” hay “Baøi ca ngöôøi laùi xe”: Rì raàm trong ñeâm khuyadoaøn xe ta ra ñi. Qua röøng, qua nuùi, qua ñoài, qua suoái, quañeøo cao chaäp chuøng maây… roài caû caùc baøi haùt Trung Quoác “Rakhôi nhôø tay laùi vöõng”, “Baïch Mao nöõ”, “Chuùng ta ñi treânñöôøng lôùn”… ñeå bieåu dieãn trong caùc ñeâm lieân hoan vaên ngheänhaø tröôøng.

Xa nhaø, xa cha meï nhöng coù keøn neân phaàn naøo nguoâingoai ñi noãi nhôù! AÁy, cuõng laø moät kæ nieäm khoù queân!

Thu 2003V.D

851

Nhöõng baøi haùt truyeàn thoángVIEÄT DUÕNG thöïc hieän

1. “VÌ NHAÂN DAÂN QUEÂN MÌNH”

Heø 1970, sau khi tröôøng Troãi giaûi theå, haàu heát anh em töøkhoùa 1 ñeán khoùa 5 ñeàu ñaõ vaøo hoïc ôû caùc tröôøng só quan. Ngaøynhaäp tröôøng trong nhöõng buoåi sinh hoaït taäp theå ñaàu tieân, khiquaûn ca ñaïi ñoäi baét nhòp haùt baøi truyeàn thoáng “Vì nhaân daânqueân mình”1 thì anh em Troãi phaùt hieän lính ôû caùc ñôn vò veàhaùt khang khaùc. Ngay sau buoåi hoïp, anh em Troãi khaùo nhau:“Nghe hoï haùt theá naøo aáy, khoâng ñuùng vôùi nhöõng gì anh emta vaãn haùt baáy laâu nay? Chaû leõ coù phieân baûn khaùc?”. Anh emthöû nhaåm haùt theo nhöõng gì ñaõ nghe thì phaùt hieän ra ít nhaáthai choã sai:

- ÔÛ ñoaïn “Theà vì daân suoát ñôøi, theà tranh ñaáu khoâng ngöøng…”nguyeân baûn laø ñoà mi sol, sol fa mì; ñoà fa laù, laù sol fa thì caùnhlính cuõ laïi haùt ñoà mi sol, sol fa mì; mì sol ñoá la sol.

- Vaø ñoaïn “Ñoaøn veä quoác chuùng ta laø con yeâu cuûa Ngöôøi”laø sol la mí, mí reâ ñoâ; sol la ñoá, ñoá si la thì hoï laïi haùt sol la mí,mí reâ ñoâ; sol la ñoá, sol mi.

Sau naøy tìm hieåu thì bieát anh em töø ñôn vò veà vì khoângñöôïc hoïc haùt caån thaän, thöôøng chæ hoïc truyeàn khaåu, lính cuõ ñaõhaùt sai laïi daïy tieáp cho nhöõng anh môùi nhaäp nguõ. Caùi sai cöùnhö vaäy maø löu truyeàn.

1 Saùng taùc cuûa nhaïc só khoâng chuyeân Doaõn Quang Khaûi, naêm 1950, khi ñang laøhoïc vieân khoùa 5 tröôøng Luïc quaân Vieät Nam.

852

Nhôù nhöõng ngaøy ôû tröôøng Troãi, ngoaøi thaày Tuyeán, thaàyQuyù, thaày Baùu daïy Nhaïc thì chuùng ta coøn ñöôïc caùc thaày, coâkhaùc töøng thuoäc loøng caû giai ñieäu laãn ca töø cuûa “Vì nhaân daânqueân mình” höôùng daãn, vaäy khoâng coù ai trong chuùng ta haùtsai. Theá môùi bieát töø nhöõng vieäc raát nhoû khoâng ñöôïc hoïc caånthaän cuõng seõ trôû thaønh moät vaán ñeà “khoâng nhoû”! Nhaéc laïi kyûnieäm naøy caøng caûm thaáy töï haøo veà thaày troø tröôøng ta!

2. “NGUYEÃN VAÊN LÒCH, NGÖÔØI THANH NIEÂN ANH DUÕNG”

Trong laàn sinh hoaït khoùa 5 taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh,ngaøy 25 thaùng 12 naêm 2004, baïn Nguyeãn Chænh Huaán choángñoâi naïng, ñöùng caïnh thaày Hoàng Tuyeán, noùi: “Thöa thaày, emxung phong haùt laïi moät baøi cuõ cuûa thaày saùng taùc “Nguyeãn VaênLòch, ngöôøi thanh nieân anh duõng”!”. Thaày Tuyeán vöøa nghe ñaõsung söôùng voã tay, roài Huaán caàm mic-roâ caát gioïng: “Queâ höôngñaát Cuû Chi ñaây gioøng maùu anh huøng! Tuoåi ñôøi möôøi taùm,Nguyeãn Vaên Lòch soáng anh duõng…”. Khi Huaán haùt moät ñoaïnthì giai ñieäu vaø lôøi cuûa baøi haùt nhö ñöôïc thöùc tænh trong taâmtrí nhieàu baïn, theá laø caû lôùp cuøng haùt vang “Hy sinh vì daân,quyeát tieâu dieät luõ cöôùp nöôùc. AÙ, a… Lôøi anh noùi vang cuøng ñaátnöôùc: Soáng anh huøng, cheát veû vang!”. Cöù theá caû hoäi tröôøng voãtay, haùt heát lôøi 1 roài chuyeån sang lôøi 2. Khi keát thuùc, thaày HoàngTuyeán caûm ñoäng, choáng naïng ñöùng leân:

- Xin caûm ôn Chænh Huaán! Laø taùc giaû baøi haùt vaäy maø gaànboán chuïc naêm troâi qua, thaày khoâng coøn nhôù, chæ nhôø coù em…

- Vaâng, thöa thaày, baøi naøy ñöôïc loàng trong moät phim ñeønchieáu cuûa tröôøng ngaøy ôû Y Trung, Queá Laâm.

Baïn Toaøn Thaéng nghe xong khoaùi chí nhaéc ñi nhaéc laïi:“Ñaõ 37 naêm roài… trí nhôù cuûa Huaán thaät ñaùng kính neå!”

V.D

854

Ñôøi baïn toâiHUYØNH XUAÂN THUYÛ *

Hoïc sinh khoùa 4

1. Nhaø haén ôû cuoái con heûm ngoaèn ngoeøo, toái om, saâu hunhuùt. Goïi laø nhaø vì coù boán ngöôøi soáng ôû trong ñoù. Maët tieàn nhaølaø caïnh huyeàn cuûa tam giaùc vuoâng maø moãi caïnh beân daøichöøng 4m. Muoán böôùc leân theàm nhaø phaûi leo baèng caùi thangtre oïp eïp vôùi ba naác thang, moãi naác hôn moät gang tay. Nghenoùi tröôùc ñaây, maët tieàn nhaø haén chæ döïng taïm bôï baèng gaïchvaø chuùng lieân keát vôùi nhau baèng caây que xuyeân qua loã nhöõngvieân gaïch. Maáy ñöùa baïn cuõ ñeán thaêm, thaáy toäi quaù, chaïy racöûa haøng vaät lieäu mua veà hai bao xi maêng. Haén daønh duïmtieàn mua voâi, caùt, xaây laïi thì môùi coù böùc töôøng nhö baây giôø.Nhöng tieàn ñeå toâ traùt thì khoâng ñuû neân vaãn loä nguyeân nhöõngvieân gaïch, nhieàu choã ñaõ coù reâu baùm. Cöûa ra vaøo ñöôïc buoäcvaøo khung, chaúng coù baûn leà; ñi ñaâu thì khoùa laïi, traùnh möa gioùluøa vaøo trong.

Khi chuùng toâi ñeán, haén khoâng coù nhaø. Ba ñöùa con - hai gaùi,moät trai; ñöùa lôùn chöøng 14, ñöùa uùt khoaûng 8 tuoåi. Ñöùa naøocuõng gaày coøm, khaúng khiu nhö caønh baøng muøa laù ruïng, chæ coùñoâi maét laø trong vaét. Thaèng UÙt nhanh nhaûu chaøo: “Chaùu chaøochuù Huøng1 aï!”. Hai ñöùa lôùn nghe thaáy cuõng quay ñaàu laïi:

* Thöôïng taù, Thaày thuoác öu tuù, Chuû nhieäm khoa Hoài söùc caáp cöùu Vieän quaân y 13,Quy Nhôn.1 Vaân Huøng, trung taù, cöïu chieán binh, tröôùc kia coâng taùc ôû Cuïc oâ toâ, maùy keùo.

855

“Chaùu chaøo chuù Huøng, chaùu chaøo chuù… !”. AØ, laø vì caùc chaùuchöa bieát teân toâi. Vaân Huøng hoûi: “Theá boá chaùu ñaâu?”. ThaèngUÙt mau mieäng: “Boá chaùu vöøa ra ñaàu phoá, ñeå chaùu ñi goïi boáveà”, roài caû ba chò em keùo nhau ñi.

2. Trong luùc vaéng chuû nhaø, Huøng keå cho toâi nghe veàchuyeän gia ñình haén. Ba ñöùa ñeàu hoïc gioûi, coù hoïc boång laïichaêm, ngoan. Nhöng töø ngaøy meï noù sinh thaèng UÙt, ñuoái söùc,laïi bò baêng huyeát roài maát chæ maáy ngaøy sau ñoù. Ñaõ ngheøo laïigaëp caûnh khoán khoù, baïn toâi phaûi beá con ñi xin buù nhôø. Ñeâmhoâm khuya khoaét, khi noù khaùt söõa thì caû nhaø thay nhau keûaüm em, ngöôøi pha söõa. Trong khi chôø söõa nguoäi, thaèng beù cöùoaèn ngöôøi leân, khoùc theùt ñeán xeù loøng! Ba boá con nöôùc maétchaûy roøng. Nghe keå, toâi laëng ñi, maét nhoøa leä, loøng quaën thaét.Trôøi ôi! Treân ñôøi naøy coù bao nhieâu ngöôøi baát haïnh, nhöng boïntoâi thì khoâng ai nghó, haén laïi laø moät trong nhöõng soá phaän trôùtreâu aáy.

Sau ngaøy vôï maát, haén ngoài haøng giôø tröôùc theàm nhaø, nhìnxa xaêm. Haén rít thuoác ñeán hoùp caû maù, ñeå taøn chaùy ñeán taäntay môùi bieát. Chieàu chieàu, haén ñaïp xe loïc coïc, theo conñöôøng ñaát goà gheà ra goø ngoaøi ñoàng, nôi vôï haén yeân nghæ.Gioù thoåi uø uø qua haøng phi lao nghóa trang. Loøng tróu naëng,haén ngoài beân moä vôï haøng giôø lieàn; coù khi, con gaùi phaûi ragoïi haén môùi trôû veà.

Caùi nhaø haén baây giôø, xöa laø moät goùc daõy beáp khu gia binh,ñôn vò caáp cho boá haén. Nöûa sau laø oâ chuoàng lôïn maø moät thôøi,boá meï haén troâng chôø vaøo ñeå coù theâm thu nhaäp ngoaøi ñoànglöông coøm coõi. Töø ngaøy haén coù yù ñònh laáy vôï, nhaø laïi ñoânganh em neân boá meï tính daønh cho haén caùi beáp vaø goùc chuoànglôïn. Toái toái, maáy boá con möôïn xe caûi tieán, xuùc ñaát ngoaøi baõiñoå vaøo, naâng cho neàn cao leân ñeå muøa möa khoûi ngaäp nöôùc.Theá laø haén coù nhaø rieâng töø thuôû aáy.

856

Caên nhaø troáng tueành troáng toaøng, khoâng coù caùi gì ñaùng giaù.Caùi giöôøng cuõ kyõ, coù töø ngaøy haén coøn ñi hoïc, caùi khung ñaõthaám ñaãm moà hoâi cuûa boá meï vaø anh em trong nhaø. Nhaøkhoâng coù tuû ñöùng, quaàn aùo caùi naøo ñang duøng thì treo vaøoñinh ñoùng ôû vaùch, caùi naøo saïch thì xeáp vaøo thuøng giaáy caùt-toâng. Moãi ngöôøi coù moät thuøng, khoâng sôï nhaàm laãn. Nhaø coù moãicaùi ti-vi ñen traéng laø ñaùng giaù.

3. Trôøi nhaù nhem toái. Haén ñaõ veà. Thaáy hai ñöùa toâi, haén leântieáng: “Huøng haû, caû Thuûy nöõa? Maøy ôû mieàn Nam ra luùc naøo?”.Gioïng haén vaãn oang oang nhö ngaøy xöa. Ba ñöùa treû ñi sau boácuõng laàn löôït leo leân theàm. Baøn tay to thoâ, ram raùp naém chaëttay toâi laéc laéc. Noù oâm toâi vaøo loøng. OÂi baïn toâi! Haén thaân thieän,gaàn guõi laøm sao!

Trong khi toâi troø chuyeän vôùi haén thì Vaân Huøng hoûi ba ñöùanhoû: “Caùc chaùu aên côm chöa?”. Hai ñöùa lôùn chæ aäm öø, coønthaèng uùt thì nhanh nhaûu traû lôøi: “Chöa aï. Hai chò chaùu aên ñaõcoù mì toâm. Coøn tí nöõa, chaùu sang aên vôùi baø noäi”.

- Nhaø heát gaïo roài. - Haén noùi vôùi toâi nhö khoâng coù gì xaûy ra- Tao vöøa sang nhaø anh baïn möôïn tieàn noäp cho caùc chaùu hoïcheø. Gaïo môùi heát maø ga cuõng chaúng coøn!

Gioïng haén vaãn laïnh tanh. Toâi giaät mình, troäm nghó: Saonhaø ñaõ ngheøo maø laïi gaëp luùc eo theá naøy!? Goïi thaèng UÙt laïi, ruùtví, caàm tôø chuïc nghìn ñònh ñöa cho chaùu ñi aên côm thì nhôùcoøn hai ñöùa chò, toâi voäi laáy tôø hai chuïc ra, noùi: “Caàm tieàn chuùcho, goïi hai chò ra quaùn côm buïi ñaàu ngoõ, aên côm toái nheù!”.Thaèng UÙt khoanh tay laïi, noùi: “Chaùu xin baùc! Chaùu caûm ônbaùc!” roài nhaûy xuoáng theàm, bieán vaøo trong boùng toái.

4. Naêm 1969, haén toát nghieäp phoå thoâng ôû tröôøng Thieáusinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi. Khoùa chuùng toâi ñoâng, hôn 100ñöùa; nam coù, nöõ coù. Moät soá ñöôïc göûi ra hoïc Ñaïi hoïc Toång

857

hôïp Haø Noäi, coøn laïi laø nhaäp nguõ. Ngaøy nhaäp nguõ raát longtroïng, coù caû ñaïi dieän Toång cuïc Chính trò vaø baùc Nguyeãn Taïo,phoù Ban Thi ñua Trung öông, Boä tröôûng Boä Lao ñoäng ñeándöï. Leã nhaäp nguõ toå chöùc taïi hoäi tröôøng Hoäi ñoàng Nhaân daânBa Ñình, nay gaàn vôùi Laêng Baùc. Sau leã nhaäp nguõ, chuùng toâiñöôïc veà nhaø maáy ngaøy. Moät nöûa ñi hoïc Ñaïi hoïc Kyõ thuaätquaân söï, nöûa coøn laïi vaøo tröôøng Ñaïi hoïc Quaân y, trong ñoù coùhaén. Naêm ñaàu, haén löu ban neân haén ra tröôøng sau toâi moätkhoùa. Haén veà Boä tö leänh Coâng binh, laøm ôû moät ñôn vò côñoäng. Thôøi gian 1987, hay 1988ù, chaúng roõ lyù do, haén “nghæhöu non” vôùi quaân haøm ñaïi uùy.

Caàm quyeát ñònh treân tay, haén tænh bô, khoâng vui maø cuõngchaúng buoàn. Khoaùc chieác ba-loâ baïc maøu vôùi maáy boä quaàn aùo,haén nhaûy taøu veà Gia Laâm. Boá haén cuõng vöøa môùi nhaän soå höu.Theá laø hai boá con cuøng nghæ höu moät luùc(!). Boá quaù buoàn, lamaéng haén. Haén chaùn chöôøng, sinh taät uoáng röôïu. Ngaøy ngaøy,haén cöù “tröïc ban” ôû quaùn nöôùc ñaàu ngoõ. Haén chaâm löûa, rít moätnoû thuoác laøo, hít moät hôi thaät daøi roài ngöûa maët nhaû khoùi leântrôøi. Nhöng, trôøi thì quaù cao. Ñaùm khoùi thuoác lan roäng ra nhömuoán che ñi caùi maët haén, che caùi cuoäc ñôøi khoán khoù cuûa haén.Maét haén nhoøa ñi, ngaán leä. Haén goïi moät coác röôïu, ngöûa coå leânöïc moät tieáng roõ to. Caàm maáy tôø baïc raùch, traû tieàn cho chuû quaùnroài haén caém maët, böôùc veà nhaø.

Ñöôïc moät tuaàn nghæ ôû nhaø, trong moät böõa côm chieàu, haénñaèng haéng gioïng: “Ngaøy mai con ñi tìm vieäc laøm, chaéc laø ôû xa.Boá meï vaø caùc em cöù ôû nhaø!”. Noùi roài haén ñöùng daäy, chaúngtheøm aên baùt côm ñöùa em gaùi vöøa xôùi, löõng thöõng ra ñaàu ngoõ,tìm ñeán quaùn nöôùc. Ngoài moät mình, haén uoáng heát moät goùc“cuoác luûi” vôùi chieác keïo doài. Haén ngoài baát ñoäng, khoâng noùimoät lôøi. Chaéc haén ñang nghó veà cuoäc soáng ngaøy mai maø haénsaép daán thaân vaøo?

858

5. Sau ñeâm hoâm aáy, vôùi boä quaân phuïc baïc maøu, vai khoaùcchieác ba-loâ cuõ kyõ, haén ra beán xe Gia Laâm, ñoùn oâ toâ leân mieànngöôïc, nôi coù baõi ñaøo vaøng. Chaúng khoù khaên laém, haén hoûiñöôøng veà baõi. Moät khu nuùi röøng hoang vu, lôû loùi. Nhöõng hoá saâuhoaém, ñoïng nöôùc möa. Vaøi caùi laùn maø baït raùch troâng thaáy trôøi,vaùch thöng taïm bôï baèng giang, nöùa ñaäp daäp. Keû ñaøo, ngöôøigaùnh, maùy chaïy raàm raàm, buïi bay muø mòt.

Laân la, haén ñi xin vieäc laøm. Thaèng “böôûng tröôûng” nhìnhaén, haát haøm: “Boä ñoäi xuaát nguõ haû?”. Chaúng buoàn traû lôøi, haénchæ “öø” moät tieáng. “Ñöôïc, to khoûe nhö maøy tao nhaän. Cöù cuoác,cöù ñaøo, aên no, vaùc naëng!”. Nghe “böôûng tröôûng” noùi vaäy, haéncuõng chæ “öø” trong hoïng.

Böôùc vaøo laùn, moät ñaùm con trai traàn truøng truïc ñangvaêng tuïc beân coã baøi. Haéên leân tieáng: “Xin chaøo! Naèm ñaâuñaây?”. Maáy caùi ñaàu quay laïi: “Choã naøo troáng thì naèm!”. Haénquaêng ba-loâ ñaùnh huîch roài ngaû ngöôøi naèm xuoáng. Giangroäng ñoâi caùnh tay, haén hít moät hôi daøi nhö chöa bao giôøñöôïc thôû.

Ngaøy ngaøy, haén laàm luõi, huøng huïc laøm nhö moät nhaø noângchính coáng. Caùnh laøm cuøng cuõng chaúng buoàn hoûi xem haénñaõ laøm gì, ôû ñaâu, vì sao laïi leân ñaây. Boãng moät ngaøy, thaèngbeù naèm caïnh leân côn soát reùt. Noù co quaép nhö moät con cuoánchieáu trong taám chaên raùch möôùp, mieäng run caàm caäp. Ñi laømveà, sôø ñaàu thaèng beù thaáy noùng nhö löûa, haén giaät tung chaênra, laáy caùi xoâ chaïy ra phuy muùc nöôùc, roài doäi tôùi taáp leânngöôøi. Thaèng beù vaêng tuïc chöûi haén, coøn ñaùm thôï thì trôïn troønmaét ngaïc nhieân. Coù ñöùa quaùt: “Anh laøm gì theá! Noù soát reùt maøanh doäi nöôùc vaøo thì chòu sao noåi? Noù cheát maát!”. Maëc, haénvöøa doäi nöôùc vöøa quaùt: “Ñ. bieát thì caâm mieäng! Ra laáy khaênlau ñaàu maët cho noù roài thay quaàn aùo khaùc!”. Haén quay sangbeân caïnh, heùt leân raønh roït:

859

- Thaèng Duõng! Noùi caùi Lan naáu cho noù “baùt chaùo haønh ThòNôû”, tí nöõa cho noù aên! Thaèng Laâm chaïy ngay ra quaùn muï Beùo,mua cho noù ba lieàu thuoác soát reùt!

Ñaùm thaèng Duõng , thaèng Laâm daï moät tieáng roài chaïy ñi. Töøngaøy leân ñaây laøm, ñaùm thôï treû neå noù ra maët. Troâng qua haénlaø bieát moät ñôøi laên loän trong quaân nguõ! Haén laïi coù thaân hìnhhoä phaùp, cao treân meùt baåy, naëng treân taùm chuïc kí. Laïi ñöôïccaùi chaêm laøm, ít noùi, tính thöông ngöôøi. Saùng hoâm sau, haén noùivôùi thaèng Toaøn, caäu beù môùi bò soát reùt: “Maøy ôû nhaø nghæ, khoângra hoá nöõa. AÊn saùng xong uoáng heát choã thuoác naøy!”. Haén gí goùithuoác vaøo taän tay khi thaèng beù coøn ñang ngaùi nguû.

Ra tôùi hoá, khi ñang quaàn quaät cuoác thì nghe “böôûng tröôûng”leân tieáng: “Thaèng Toaøn ñaâu, sao khoâng ra laøm? Troán haû? Caétlöông!”. Khoâng theøm quay laïi, haén ñaùp: “Noù soát reùt, cho noùnghæ! Khoûe thì laøm, oám thì thoâi!”. Thaèng “böôûng tröôûng” höømoät tieáng trong hoïng, roài hoûi: “Maøy daùm caõi tao haû? Ñ. meï, ôûñaây maøy laø caùi thaù gì maø daùm laùo vôùi tao? Chuùng maøy ñaâu,ñaùnh cheát noù cho tao!”.

Ñöùng voäi leân, tay caàm caùi cuoác chim, ngöôùc maét nhìn thaèng“böôûng tröôûng”, haén quaùt: “Ñ. meï! Thaèng naøo thích thì ñaâychieàu! Ñaùnh giaëc khoâng sôï, sôï ñ. gì ñöùa naøo!... Noù oám, tao chonoù nghæ. Laøm ñeå coøn veà nhaø chöù cheát ôû ñaây aø! Maøy muoán gì?”

Caû boïn ñöùng baát ñoäng. Haén chaúng thuø ai vaø chaúng ñöùa naøogheùt haén. Chaû daïi gì nghe “böôûng” maø lao vaøo ñaùnh haén.Soøng phaúng maø noùi, nhieàu thaèng coøn thích haén vì haén vöøa laøoâng anh laïi nhö baø chò caû hay lo cho ñaøn em. Vaû laïi, thaânhình hoä phaùp cuûa haén laøm nhieàu “böôûng tröôûng” trong baõi coønphaûi sôï, nöõa laø…!

- Chuùng maøy khoâng nghe leänh tao aø? Ñ. meï! Tao ñaùnh chomaøy nhôù ñoøn! – “Böôûng tröôûng” vöøa döùt tieáng vöøa nhaûy töø treânmieäng hoá xuoáng, nhö moät caùt-sca-ñô trong phim baïo löïc! Haén

860

vöùt cuoác chim ra xa, baèng moät theá voõ maø thaày Traàn Sinh daïycho khi coøn laø thieáu sinh quaân, haén ñaù ngöôïc moät cuù truùngngöïc “böôûng tröôûng”. Caäu ta vaêng vaøo vaùch hoá, reân höø höøtröôùc con maét kinh ngaïc cuûa ñaùm thôï! Cuùi xuoáng, löôïm caùicuoác chim, böôùc tôùi, haén gí muõi cuoác vaøo maët “böôûng tröôûng”:“Hoâm nay, tao tha cheát cho maøy! Traû heát löông thaùng naøy choboïn noù. Coøn tao khoâng caàn. Bieán! Tao maø coøn thaáy maët maøyôû ñaây laø tao gieát!”

Thaèng “böôûng tröôûng” maêït nhaên nhoù, taùi nhôït, luùng buùngtrong mieäng: “Daï, xin anh tha cheát! Em seõ traû löông soøngphaúng cho taát caû, caû anh nöõa!”. Noùi roài, noù voäi baùm vaùch hoátreøo leân; nhöng cöù treøo leân laïi bò tuoät xuoáng. Chaúng roõ vì vaùchdoác quaù hay vì caäu ta ñang sôï?!

Haén quaùt theo: “Tao khoâng caàn tieàn cuûa maøy… Töø nay,ñöùa naøo oám ñau phaûi ñöôïc chaêm soùc chu ñaùo, “ñoùi aên rau, ñauuoáng thuoác”. Roõ chöa?”. Caû ñaùm ñoàng thanh roõ to: “Daï!”. “Lôùnkhoâng ñöôïc baét naït beù, khoâng ñöôïc goïi maøy, tao; phaûi goïinhau baèng teân hoaëc goïi baèng anh, xöng em. Roõ chöa?”. “Daï!”.

Töø ngaøy aáy, ñaùm thôï suy toân haén laøm Ñaïi ca! Cuõng töø ñoù,cung caùch soáng loän xoän, voâ chính phuû nhö ñöôïc laäp laïi traättöï, nhö ñaõ coù “ chính quyeàn”. Ba naêm laên loän ôû baõi vaøng,töø choã chæ coù hai, ba chuïc thôï, daàn daàn, hôn traêm thôï caùcböôûng xung quanh vaø caû caùc chuû nhoû khaùc ñeàu laàn löôït quytuï döôùi quyeàn haén. Töï nhieân, haén trôû thaønh moät “oâng chuûnhieäm hôïp taùc xaõ”.

Moät toái, haén thoâng baùo coù vieäc quan troïng, caàn hoïp gaáp.Haén baûo thaèng Duõng ñaøo laáy leân caùi röông ñöïng tieàn, choânngay döôùi löng taám vaùn haén naèm, roài goïi teân töøng ñöùa ñeánnhaän tieàn. Haén tuyeân boá: “Ngaøy mai, anh veà xuoâi laáy vôï. Anhem ôû laïi phaûi thöông nhau, ñuøm boïc nhau; ñöùa naøo gia ñìnhcoù khoù khaên thì anh em “leä quyeân” ñeå noù göûi tieàn veà queâ.

861

Ngaøy tröôùc, anh ôû boä ñoäi, vì thöông nhau môùi coøn soáng ñöôïcñeán giôø. Hieåu chöa?”. Caû boïn “daï” ranï!

Saùng hoâm sau, caû boïn nghæ vieäc, tieãn haén ra taän ñöôøng caùiquan. Caùi Lan, caùi Ngaùt laáy vaït aùo lau nöôùc maét, keùo tay haén:“Anh veà xuoâi khoûe nheù, khi naøo thö thaû nhôù leân thaêm luõ em! Anhveà, chuùng em nhôù laém”. Nhieàu ñöùa khoùc oà oà nhö nhaø coù ngöôøicheát. Haén quaùt: “Khoâng ñöôïc khoùc, tao ñaõ cheát ñaâu maø khoùc? ÔÛlaïi, nhôù thöông nhau nheù!”. Xe ñeán. Haén nhaûy toùt leân khi xe chöadöøng. Quaêng ba loâ xuoáng saøn roài haén choàm ngöôøi ra ngoaøi cöûa,ngoaùi ñaàu, vaãy tay cho ñeán khi xe khuaát haún sau ñoaïn cua.

6. Ngaøy boá haén ngaõ beänh, suoát moät naêm trôøi, vôï choàng thaynhau tröïc trong beänh vieän nuoâi boá. Tieàn thuoác ñaõ coù beänh vieänlo. Nghe noùi boá bò ung thö gan, haén tìm ñeán baïn hoïc cuõ vaønhöõng ngöôøi quen; ai maùch baøi thuoác naøo, haén cuõng tìm hoaëcnhôø mua baèng ñöôïc. Bao nhieâu tieàn daønh duïm ngaøy ñi ñaøovaøng, haén tieâu heát. Theá roài, laàn löôït nhöõng ñoà duøng khaùc, nhöti-vi maøu, tuû laïnh, maùy giaët, xe maùy… cuõng baùn saïch ñeå lo choboá. Boá haén khoùc: “Thoâi con ñöøng lo cho boá nöõa! Ñaèng naøo boácuõng khoâng qua khoûi. Baùn heát ñoà ñaïc trong nhaø, vôï con noùbuoàn!”. Haén ñaõ cöï laïi boá, maø ñaây laø laàn ñaàu tieân haén daùm caõilaïi boá: “Coøn ngöôøi coøn cuûa. Tieàn con laøm ra, con lo cho boá. Conkhoâng tieác thì boá ñöøng tieác!”. Theá laø hai boá con oâm laáy nhau.Nöôùc maét öôùt ñaãm caû goái giöôøng beänh boá haén naèm. Haén laïingheøo, laïi trôû veà ñieåm xuaát phaùt tröôùc khi ñi ñaøo ñaõi vaøng.

7. Ba ñöùa chuùng toâi hoûi chuyeän ñuû ñieàu, hoûi thaêm nhau veàmaáy ñöùa baïn cuõ. Baøn thôø vôï haén ñaët treân caùi tuû, ngaøy xöa boáduøng ñeå ñöïng ñoà ngheà söûa xe ñaïp, khoâng coù bình caém hoa.Caùi baùt höông saønh caém vaøi ba chaân höông cuõ. Ñònh thaéphöông cho vôï haén maø chaúng coøn que naøo. Toâi hoûi: “Khoâng coùhöông aø?”. Haén laéc ñaàu: “Ngaøy gioã, môùi mua.”. Haøn huyeân ñaõhôn moät tieáng. Maáy ñöùa beù ñi chôi chöa veà. Chuùng toâi ruû nhau

862

ra ñaàu ngoõ uoáng maáy vaïi bia. Haén keùo caùnh cöûa laïi, che caùikhoaûng troáng tröôùc nhaø. Möa laéc raéc, Vaân Huøng leân tieáng:“Möa roài. Maøy goïi maáy ñöùa veà ñi!”. Haén chæ aäm öø.

Luùc chia tay, baøn tay to töôùng, thoâ raùp cuûa haén boùp baøn taytoâi, laøm toâi ñau ñieáng. Chôït nhôù luùc naõy haén noùi: phaûi ñi möôïntieàn cho con hoïc theâm, toâi noùi: “Boû tay tao ra!”. Haén boû tay toâi,haát ñaàu, nheo maét, ngôõ ngaøng. Môû ví thaáy coøn hôn hai traêmnghìn, toâi laáy ra hai tôø moät traêm ñöa cho haén: “Maøy caàm ñôõ, mainoäp tieàn hoïc cho con!”. Haén caàm laáy roài noùi: “Tao xin!”. Tay haénrun run nheùt tieàn vaøo tuùi aùo ngöïc… Chaéc xuùc ñoäng laém?! NgheVaân Huøng leân tieáng: “Thoâi, veà nhanh, keûo möa!”, haén khoângqueân daën theo: “Hai ñöùa maøy veà nheù! Chuù yù an toaøn!”

Xe noå maùy lao ra khoûi con ngoõ. Thaønh phoá röïc rôõ aùnh ñeønmaøu. Khoâng khí nhö loaõng ra. Khoâng theøm nhìn xung quanh,toâi ñang hình dung veà moät tuùp leàu tranh, trong moät con ngoõnhoû, ngoaèn ngoeøo, toái taêm, giöõa choán ñoâ thaønh phoàn hoa naøy!Nôi ñoù coù moät gia ñình cöïu chieán binh ngheøo, coù moät thaèngbaïn goùa vôï, ñang böôn chaûi nhoïc nhaèn ñeå nuoâi nhöõng ñöùacon moà coâi meï!

Thay cho lôøi keát:Ñaây laø caâu chuyeän coù thaät. Vì khoâng muoán haén buoàn veà

quaõng ñôøi ñaõ qua, toâi xin ñöôïc giaáu teân haén. Caâu chuyeän ñôøihaén - moät maûnh ñôøi trong muoân vaïn maûnh ñôøi khoán khoù treânñaát nöôùc naøy - raát caàn söï thoâng caûm, seû chia.

Raát tieác vì trôøi toái neân khoâng theå chuïp moät poâ aûnh nhaøhaén, ñaêng keøm theo caâu chuyeän.

Haø Noäi, thaùng 5- 2004Quy Nhôn, 20- 6- 2004, Teát Ñoan Ngoï

H.X.T

863

Nghó veà moät chöõcoøn dôû dang

TRAÀN TRÖÔØNG CHIEÁN *Hoïc sinh khoaù 3

Hoâm ñöa ñaùm Leâ Vieãn Chieán, toâi baûo Trung Vieät: “Tao caûmthaáy löùa chuùng mình bò aûnh höôûng cuûa chöõ “Hieäp” nhieàuquaù…”. Trung Vieät toû yù khoâng ñoàng tình, nhöng luùc ñoù ñaõ ñeángiôø maëc nieäm. Caâu chuyeän khoâng noái tieáp ñöôïc vì nhieàu lí do,ngay caû khi hai ñöùa coù saün thì giôø beân nhau. “Hieäp “, moätphaàn coù yù “nghóa hieäp “ nhö trong loaïi truyeän cuøng teân, laïi coùyù ñaïi loaïi “tôù thaáy chuùng ta nhieàu phaàn chung maø ít caùirieâng...”, nhöng khoâng coù thì giôø giaõi baøy ngay. Baây giôø, khicaû hai oâng baïn treân ñeàu ñaõ ra ñi caû roài, toâi vaãn cöù nghó tieápveà nhöõng ñieàu mình “caûm thaáy” ôû treân, vieát ra nhöõng doøngnaøy vaãn coøn raát ngoån ngang, chöa “thu xeáp “ laïi cho thaønhmoät caùi gì chín chaén…

Vaøi boán chuïc naêm ñaõ qua. Giôø moãi laàn hoïp khoaù Troãi, boàihoài gaëp baïn, toâi vaãn cöù thaáy “noù” - caùi yù nghó aáy - aùm aûnh.

* Nhaø baùo, hieän coâng taùc taïi Baùo Haø Noäi Môùi.

864

Tình nghóa laém. Kæ nieäm ra aøo aøo. Thaùi Chi haêng haùi ñi lo“moät ñöùa naøo noù chòu phaùt bieåu”; Nguyeãn Thaéng khoâng chaøomaø göûi cho caùi nhìn ñaèm thaém… Mình taùch ra, soáng ôû moâitröôøng daân söï ñaõ laâu, khoâng goùp gì ñöôïc cho sinh hoaït chung,ai coøn ai maát khoâng hay, maø vaãn cöù quanh quaån: “Sao maø laémkæ nieäm vaäy? Doøng ñôøi ñaõ troâi ñi bao nhieâu roài, sao chuyeän cuõnoùi maõi?”.

Chieán tranh ñeán luùc aùc lieät nhaát, chuùng ta ñöôïc ñöa ñisang nöôùc baïn ñang hoaø bình. Haønh ñoäng aáy cuûa caùc cuï coùnhieàu yù nghóa, nhö laøm an loøng nhöõng oâng boá ñang chieánñaáu. Noù coøn laø söï giöõ gioáng. Nhöõng ñöùa treû cuûa chuùng takhoâng theå cheát. Mai naøy hoaø bình roài, chuùng seõ laøm chuû ñaátnöôùc. Chuùng caàn ñöôïc hoïc haønh, chôi theå thao, phaùt trieåntheå chaát trong ñieàu kieän toát. Beân Queá Laâm, chuùng ta khoâng“söôùng nhö tieân”, nhöng cuõng ñaõ hôn nhieàu thanh nieân cuønglöùa. Nhieàu ngöôøi raát coù taøi, coù chí, ñoïc nhieàu, hoïc hoûi laém.Caùc oâng thaày cuõng thöïc maãu möïc. Nhaát ñònh laø chuùng tañöôïc phuï huynh kì voïng nhieàu. Roài khi veà nöôùc, tuy vaøo boäñoäi thöïc nhöng laïi ñi hoïc laø phaàn lôùn, chæ khaùc laø coù anh hoïctrong, coù anh hoïc ôû ngoaøi nöôùc. Thöïc ra chuùng ta coù söù maïnglaøm nhöõng ngöôøi trí thöùc treû?!

Nhöng ñeán nay, ôû caùi tuoåi quaù nguõ thaäp, ai ñaõ thaønh ñaït?Coù nhieàu nghóa thaønh ñaït, nhö ñòa vò xaõ hoäi, taøi saûn, söï phaùttrieån ñaày ñuû con ngöôøi… Vaøi vò laøm töôùng, thöù tröôûng, phoù chuûtòch thaønh phoá, moät soá coù hoïc haøm, hoïc vò, quaù ít so vôùi caùi kìvoïng chaúng bao giôø ñöôïc noùi ra ôû treân. Soá soáng ung dung, giaøuhay sang troïng nöõa thì khoâng theå, nhöng laø mô öôùc cuûa khoáingöôøi: khaù nhieàu. Laïi khoâng ít nhöõng oâng chaät vaät, veà höusôùm, ñeán giôø vaãn coøn phaûi lo möu sinh.

Coøn veà phöông dieän phaùt trieån con ngöôøi, coù leõ ñieàu toâi saépnoùi ra, khoâng ñöôïc nhieàu baïn ñoàng tình: chuùng ta laø thaønh

865

vieân toát cuûa moät taäp theå toát, chöù chöa tröôûng thaønh laém veà caùnhaân, caù theå. Soáng taäp theå töø beù, lôùn leân quaân ñoäi lo cho caû,saép xeáp ngaønh hoïc, nôi hoïc, mang maùng bieát mình thích caùigì ñoù, gioûi caùi gì ñoù, vaø cuõng mang maùng sôï ngaønh naøy, bieátmình doát veà ngaønh kia. Nhöng khoâng theå löïa choïn. Moïi neûoñi ñaõ coù ngöôøi lo cho caû. Thuaän lôïi ñaáy, nhöng cuõng deã maáttính chuû ñoäng. Chuùng ta khoâng sung söôùng gì khi vaøo ñôøi,nhöng yù chí, coù leõ coøn laâu môùi baèng moät ngöôøi töø trong ruùQuaûng Bình tieán leân laäp nghieäp. Chuùng ta soáng ñaøng hoaøng,trung thöïc, ngay thaúng, nhöng nhieàu khi caùch haønh xöû hôi“caäu”, thieáu haún chaát nhaãn nhòn, laùu caù, thaäm chí gian manhnhö nhieàu ngöôøi xuaát phaùt töø moät vò theá “thaáp” hôn, (maéc lílòch xaáu chaúng haïn). Vaøo tuoåi hai möôi, chuùng ta laõng maïn,trong khi nhieàu ngöôøi ñang thaønh ñaït quanh ta hoài aáy “thöïcteá” laém. Gioáng toát ñaáy, nhöng chaêm baüm quaù coù hôi hôi baáybôùt chaêng? Vaø veà caù tính caù nhaân, soáng taäp theå töø beù, chuùngta raát thieáu söï cöïc ñoan, maø cöïc ñoan laïi ñeû ra caû caùi quaùi ñaûnlaãn thieân taøi.

Noùi ra nhöõng ñieàu treân khoâng phaûi ñeå cheâ bai gì Troãi mình.Ñaàu baïc caû roài, cheâ bai caùi noãi gì. Maø laø moät yù nghó coøn dangdôû, muoán baày toû maø laïi raát ngaïi ngaàn, vieát ra roài khoâng bieátcoù neân göûi cho cuoán saùch chung khoâng... Nhöng thì thoâi cöùgöûi, keûo Kieán Quoác, Chí Thoï noù “chöôûi”!

T.T.C

866

Coù moät thôøiThaày giaùo NGUYEÃN PHONG

Coù moät thôøi gaïo chaâu, cuûi queáCoù moät thôøi ai deã queân ñaâuCaùi kim, cuoän chæ chia nhauPhieáu mua laïng gaïo, môù rau xeáp haøng.ÔÛ thuôû aáy khoù khaên choàng chaátNhöng con ngöôøi raát thaät vôùi nhauNaïn tham nhuõng chaúng thaáy ñaâuCuøng ngheøo khoù caû, quyù nhau thaät tình.Khoâng thaáy keû aên xin ñöôøng phoáHeø phong quang, ñi boä deã daøngÑeâm khuya yeân giaác treân giöôøngPhoá phöôøng tónh mòch nhö laøng queâ xa.

Thôøi môû cöûa baây giôø haøng saünThieáu thöù gì mua saém deã daøngÑôøi soáng khaám khaù roõ raøngNgöôøi mua - thöôïng ñeá, nhaø haøng xun xoe.Khaép phoá phöôøng ngöôøi xe chaät níchTieáng oàn aøo raäm ròch ngaøy ñeâmNgoaøi ñöôøng nhan nhaûn aên xinNhieàu oâng baø lôùn ñoát tieàn aên chôi.

Thôøi gian laëng leõ troâi maûi mieátCoù moät thôøi ai bieát chaêng ai?

N.P

867

Ta chaúng giaàu maø cuõng chaúng ngheøoKhoâng gaày, khoâng beùo, chæ hôi nheoNgaøy aên vaøi böõa côm thanh ñaïmÑeâm nguû naêm canh thaúng moät leøoLuùc höùng laøm thô khoâng keå giaácKhi buoàn nhíp maét nguû laên queoChieàu chieàu goùc phoá ham xem baùoTin töùc ñoâng – taây ñoïc heát veøoThô ôû ñaâu môøi ta ñeán ñoùHoïp haønh phöôøng, phoá vaãn ñeàu theoTrong loøng thanh thaûn khoâng vöông vaánChaúng baän taâm veà nhöõng yû eo…

N.P

Töï caûmThaày giaùo NGUYEÃN PHONG

868

Tranh chöõTaëng caùc baïn toâi!

ÑOÃ TRUNG VIEÄT *

Ngöôøi ta baây giôø hay treo tranh chöõ trong nhaøMoät thuù chôi tao nhaõ.Ñaây khoâng noùi nhöõng keû tröôûng giaû hoïc laøm sang hôïm hónh.Nhöõng ngöôøi hieåu bieát

Muoán göûi gaém loøng mìnhNguyeän öôùc, Chí höôùng, YÙ nghóa Cuoäc ñôøi

Chæ trong moät hay hai chöõ haøm xuùc saâu xaVôùi veû ñeïp ñaày bí aån cuûa Thö phaùp Trung Hoa

Nhieàu ngöôøi treo chöõ PHUÙCÖôùc nguyeän bình thöôøng cuûa moãi moät con ngöôøiNhöng öôùc muoán ñöôïc nhieàu Phuùc LoäcÑoâi khi laøm taâm hoàn trôû neân thuï ñoäng, nhoû beù, taàm thöôøng

* Khi Ban Bieân taäp nhaän ñöôïc baøi naøy töø Tuaán Linh (khoùa 3) thì laø luùc taùc giaûñang vaøo thôøi kì cuoái di caên cuûa caên beänh ung thö ñaïi traøng. Anh em vaãn goïiñieän ñoäng vieân nhau. Bieát ñaâu ñaáy!? Vaäy maø sôùm chuû nhaät, ngaøy 1-2-2004, vöøaqua Teát ñöôïc maáy hoâm, traùi tim cuûa Trung Vieät ñaõ ngöøng ñaäp. Nôi vónh haèngmong baïn an giaác ngaøn thu vaø luoân hoä cho gia ñình, vôï con cuøng anh em Troãi!

* * *

869

Ngöôøi ta hay treo chöõ TAÂMChöõ Taâm hieàn hoøa, chöõ Taâm nhaân aùiChöõ Taâm laøm con ngöôøi gaàn laïi chöõ Thieän vaø chöõ ÑöùcChöõ Taâm giaûn ñôn, gaàn guõi maø bao ngöôøi ñaùnh maátGaây neân bao traéc trôû, chôù treâu, bi ñaùt trong coõi Ñôøi naøy

Laïi coù ngöôøi hieåu bieát, treo hai chöõ PHAÄT TAÂMYÙ nghóa coøn cao sieâu hôn nöõaChöõ Taâm naøy khoâng chæ hieàn hoøa maø coøn laø Nhaân töø, Baùc aùiLaø Traùi tim roäng môû, laø Phaät phaùp voâ bieânLaø Töø Bi Hæ Xaû, laø Bao dung, Vò thaLaø xua tan Thuø haän, laø Tình ngöôøi bao la

Coù ngöôøi treo chöõ NHAÃNLoøng kieân nhaãn, ai ñaõ töøng noùi, laø göông maët thaät nhaát cuûa Con ngöôøiLaø Nhaãn nhòn, khoan dung, chín boû laøm möôøiKieân nhaãn seõ thaønh taøi. Maøi saét neân kimKieân nhaãn seõ laøm Tình yeâu Noàng naøn maø khoâng ñieân daïiKieân nhaãn seõ cho ta Ñieàm ñaïmCöûa ngoõ cuûa Söï Yeân tónh saâu cuøng – Cöûa ngoõ cuûa THIEÀN

Coù ngöôøi treo chöõ CHÍÑaùng phuïc thay nhöõng ngöôøi coù Chí laøm neânChöõ Chí laøm xoay ñaát chuyeån trôøiChöõ Chí laøm neân nhöõng Kì coâng baát huû.Nhöõng ngöôøi coù Chí thöôøng coù NhaãnNhöng nhieàu khi ñeå maát chöõ Tónh, chöõ Taâm.Coù ngöôøi laëng leõ treo trong nhaø mình chöõ TÓNHSaâu xa thay moät böôùc ñeán cöûa ThieànMuoán Tónh caàn coù Taâm, caøng khoâng theå naøo thieáu Nhaãn

Vaø coøn phaûi Ngoä.Vaäy maø chaúng maáy ai noùi veà chöõ NgoäChaéc vì Ngoä ñöôïc Leõ ñôøi laø söï khoù laém thay!

870

Nhieàu ngöôøi laïi thích treo chöõ NHAØNOÂi öôùc muoán thanh thaûn, yeân bình

cuûa nhöõng ngöôøi chaúng nhieàu tham voïngNhöng Nhaøn thieáu Tónh thì Nhaøn maø Taâm laïi baänNhaøn maø thieáu Nhaãn thì Nhaøn cuõng chaúng thaät NhaønChöõ Nhaøn quaù to laïi laøm ngöôøi ta nhaùc löôøi, voâ duïng, taàm thöôøng.

Coù ngöôøi treo chöõ DUÕNG trong nhaøTrieát gia naøo töøng noùi:

“Söï ñieân roà cuûa nhöõng ngöôøi duõng caûm ñoù laø trí Anh minh cuûa Ñôøi”

Duõng caûm ñöông ñaàu vôùi baõo taùp phong ba trong Cuoäc soángDaùm nghó, daùm laøm, khoâng sôï khoù khaênDuõng laø haøo khí trong lôøi daïy coá nhaân:

Giaøu sang khoâng quyeán ruõNgheøo khoù chaúng chuyeån layUy vuõ khoâng khuaát phuïc

Vaø saâu cuøng laø caùi Duõng cuûa baäc Thaùnh nhaânTrong Duõng naøy coù Trí saùng suoát, Leõ coâng baèngTrong Duõng naøy coù Tónh – Thaâm traàm Ñieàm ñaïmTrong Duõng naøy coù caû loøng Trung thöïcDuõng naøy laø ñaõ cheá ngöï ñöôïc Chính mình

OÂi chöõ Duõng nhö caùnh chim öng ngaïo ngheã bay treân ñænh nuùiCoi khinh loaøi raén reát hieåm nguy heøn haï boø tröôøn döôùi ñaát ñen.

Vaø ngöôøi ta coøn treo nhöõng chöõ naøo?Chöõ Hieáu, chöõ Lieâm, Nhaân, Ñöùc, Loäc, Taøi…Öôùc nguyeän con ngöôøi keå sao cho heátNhöng coù nhieàu keû chæ thôø Loäc, Taøi maø trong nhaø treo chöõ Taâm,chöõ ÑöùcLoøng chæ coù Lôïi, Danh, Quyeàn maø phoâ chöõ Chí, chöõ Nhaân?

* * *

871

Trôù treâu thay!Thieân haï baây giôø nhan nhaûn nhöõng böùc Tranh chöõ kieåu naøyTreo trong nhöõng phoøng khaùch xa hoa, sang troïng!

Coøn Baïn hoûi toâi muoán treo trong nhaø mình nhöõng chöõ naøo?Thaät khoù. Toâi muoán treo chöõ Taâm, laïi muoán treo chöõ DuõngLaïi thaáy chaúng theå naøo thieáu ñi chöõ Nhaãn

Vaø caû chöõ Tónh saâu laéng, thaâm traàm

Roài toâi muoán treo hai chöõ vaøng NGHÓA HIEÄPHai chöõ naøy bao haøm caû chöõ Duõng vaø TaâmNhöng coøn chöõ Tónh dieäu huyeàn?Thaät khoù choïn moät chöõ bao haøm YÙ nghóa vaø Trieát lyù cuûa Cuoïâc ñôøi cao roäng.Maø Nghóa Hieäp laø haønh hieäp tröôïng nghóa voâ tö thaàm laëngVaäy coù neân phoâ baøy cho thieân haï

caùi Nghóa Hieäp kia trong phoøng khaùch cuûa mình?

Thoâi chæ coù caùch naøy toâi choïnKhaéc ghi hai chöõ Nghóa Hieäp trong timVaø ñeå taâm hoàn bao haøm trong chöõ Tónh nhieäm maàu.Loøng seõ thanh thaûn bình yeân vaø ñaày Nghóa khí

Caàu mong cho Baïn cuõng choïn ñöôïc nhöõng chöõ vaøng Taâm ñaécÑeå treo cao trong phoøng khaùch loäng gioù boán phöông cuûa BaïnHay mang theo trong traùi tim mình.

Haø Noäi, ngaøy 1-6-2003KST

* * *

872

Khoùa 5... phía Nam 1

NGOÂ VAÊN CÖÛUHoïc sinh khoùa 5

Nhö Long Quaân vôùi AÂu CôCon mong treân ngöôïc, con chôø döôùi xuoâi

Theo meï leân nuùi xa xoâiNgaøy ngaøy thöông nhôù nhöõng ngöôøi theo cha

Trôøi Nam aám aùp moät nhaøKhi vui nhôù baïn höôùng ra ñaøng ngoaøi

Nôi ñaâu loøng cuõng vaäy thoâiKhi vui nhôù laém nhöõng ngöôøi nôi xa

Kieán Quoác - Chænh Huaán - Ñoân HoøaHoaøng Trung - Kyø Baéc - Ñoân Haø - Thieän Nhaân

Voõ Baèng - Huy Duõng - Ñoäng SônTraàn Laûnh - Taán Lôïi - Ñoâng Nhaân - Coâng Tröôøng

Phan Nam - Ñình Thieän - Phan KhöôngÑöùc Duõng - Chí Hieáu - Khaùng Tröôøng - Laâm Phong

Tröôøng Sôn - Maïnh Quyù - Mai TrungQuang Baéc - Quang Vieät - Traàn Phong - Traàn Hieàn

Baéc Haûi – Leâ Tröïc - Phuùc CaànChí Huøng - Höõu Thaïnh - Xuaân Hoàng - Buøi Quang

Phöôùc Lôïi - Taêng Löïc - Trung NamQuang Khaùnh - Gia Löôïng - Vinh Quang - Höõu Phuøng

1 Tieáp baøi “Khoùa 5… Phía Baéc” trong cuoán “Sinh ra trong khoùi löûa”, phaàn 1trang 294.

* * *

873

Duy Höng - Nam Tieán - Nhaát TrungVuõ Thu - Phuïc Nghieäp - Voõ Huøng - Boà Quang

Hoàng Taân - Theá Thònh - Xuaân LongTraàn Bình - Thaønh Baéc - Baù Kieân - Khaùnh Hoøa

Toâ Hoaønh - Taán Myõ - Tö XoâNaêm möôi chín chaün. Ñi xa boán ngöôøi:

Troïng Trung - Höõu Trí maát roàiKim Trung - Voõ Duõng daâng ñôøi tuoåi xanh

Hoâm nay ta ñaõ hoaøn thaønhGheùp teân caû khoùa chuùng mình vaøo ñaây

Thaêng traàm theá söï ñoåi thayMong tình beø baïn khoâng ngaøy naøo vôi

Duø cho ôû khaép moïi nôiDuø cho cuoäc soáng moãi ngöôøi khaùc nhau

Chæ mong nhôù laáy moät caâu“Chuùng ta ñaõ soáng cuøng nhau moät thôøi!”

Haø Noäi, ngaøy 8-1-2003

* * *

874

Hoa röøng treân vuøng nuùiÑaïi Töø, Queá Laâm

NGUYEÃN THAÙI CHIHoïc sinh khoùa 3

Theo caùc thaày thì: Khoùa 3 laø khoùa coù nhöõng caùi hay, caùigioûi, nhieàu taøi leû (trong gaàn 200 hoïc sinh, nhieàu baïn coù khaûnaêng vaên ngheä, theå thao, hoäi hoaï…); nhöng cuõng coù nhöõngcaùi chöa hay… Ñeán ngaøy hoâm nay, coù nhieàu baïn ñang ôûcöông vò thöù tröôûng, cuïc tröôûng trong cô quan Nhaø nöôùc; haycaùn boä cao caáp trong quaân ñoäi vôùi caáp baäc thöôïng, ñaïi taù.Nhöng cho duø ôû vò trí naøo, khi gaëp nhau, chuùng toâi vaãn giöõ taùcphong “raát Troãi”, bình ñaúng, quyù meán nhau vaø luoân nhôù ñeánkyû nieäm ôû Ñaïi Töø, Queá Laâm.

Thôøi gian troâi qua thaät nhanh, ñaõ 40 naêm roài! Caùc thaày, caùccoâ vaø caû chuùng toâi nöõa, ñeàu giaø ñi. Chæ nhöõng kyû nieäm laø laéngñoïng trong taâm thöùc cuûa moãi ngöôøi… Thaät khoù queân saéc maøutím thuyû chung cuûa hoa mua treân vuøng ñoài nuùi Ñaïi Töø vaø loámñoám saéc maøu traéng cuûa nhöõng khoùm hoàng daïi ôû vuøng nuùi ñaùQueá Laâm!

Leân Ñaïi Töø nhaäp tröôøng laø sang moät trang môùi trong cuoäcñôøi aáu thô cuûa chuùng toâi. Xa baïn beø, ngöôøi thaân, xa aùnh ñeønñieän vaø söï taáp naäp, baän roän cuûa Thuû ñoâ. Moïi ngöôøi phaûi laømquen vôùi cuoäc soáng gian khoå, kheùp mình vaøo neàn neáp, kyûluaät: Aên côm coù keûng, xeáp haøng thöù töï xuoáng nhaø aên. Ngoaøiba böõa “côm boä ñoäi”, thænh thoaûng chuùng toâi coù theâm quaû kheá

875

chua, doùng mía ngoït, quaû böôûi thôm… caûi thieän. Sang hôn, coùkhi vaøo daân mua daêm chieác baùnh cuoán “khoâng ngöôøi laùi”,chaám vôùi chuùt muoái pha vôùi nöôùc maém maën chaùt, song vaãncaûm thaáy raát ngon mieäng. ÔÛ Ñaïi Töø, coù luùc chuùng toâi nghòchngôïm quaù möùc, daùm nhoå troäm caû saén cuûa daân, nöôùng aên. Moïingöôøi chæ lo thaày, coâ bieát ñöôïc.

Nhôù laïi nhöõng böõa côm chieàu, ngoài ngoaøi saân, trôøi nhaùnhem toái. Ñöïng thöùc aên laø nhöõng caùi ñóa saét traùng men. Thöùcaên ñaõ heát. Vaäy maø coù baïn nhìn boâng hoa in treân ñóa ñaõ nhaàmtöôûng thöùc aên vaãn coøn vaø duøng ñuõa choïc vaøo. Ñóa phaùt ra tieáng“caïch”!

ÔÛ Ñaïi Töø, chuùng toâi khoâng chæ ñöôïc hoïc vaên hoùa maø nhaøtröôøng coi troïng caû vieäc reøn luyeän quaân söï. Ñeâm ñeâm, moïingöôøi thay nhau canh gaùc, baûo veä doanh traïi; coù nhöõng chieàutaäp ñoäi nguõ “aéc eâ”, taäp phaùt hieän caùc loaïi maùy bay ñòch, haønhquaân mang vaùc naëng xuyeân röøng. Nhöõng kieán thöùc naøy ñöôïccaùc thaày trang bò ñeå chuaån bò cho ngaøy mai nhaäp nguõ, leânñöôøng ñaùnh Myõ.

Nhöõng ngaøy nghæ, caùc baïn thöôøng mong ngoùng meï, ngöôøithaân ôû Haø Noäi leân thaêm vaø cho quaø. Ñeå queân ñi “caùi söï chôøñôïi” aáy, ñôn vò ñöa ra quy ñònh: neáu baïn naøo khoâng coù ngöôøithaân leân thaêm thì toå chöùc vaøo röøng laáy cuûi, laáy nöùa veà phuïc vuïtaäp theå. Nhöõng luùc ñoù laø dòp ñeå chuùng toâi xaén quaàn loäi qua khesuoái, leo leân ñoài, haùi nhöõng chuøm sim chín moïng. Vöøa boûnhöõng quaû sim ngoït löï vaøo mieäng vöøa thoûa thích ngaém nhìnnhöõng boâng hoa mua maøu tím, nôû roä khaép röøng Ñaïi Töø.

Roài taïm bieät Ñaïi Töø, chuùng toâi sang Trung Quoác, ñeán thaønhphoá Queá Laâm (Röøng Queá), tieáp tuïc hoïc, reøn. Moïi ngöôøi laøm saoqueân ñöôïc nhöõng buoåi saùng chaïy theå löïc, khi veà tôùi gaàn coångtröôøng thì doàn ñoäi hình, ñi ñeàu vaø haùt nhöõng baøi ca truyeànthoáng, theo nhòp quaân haønh “Tieán böôùc döôùi quaân kyø”, “Vì

876

nhaân daân queân mình”…vv. Luùc aáy, chuùng toâi caûm thaáy trongmình ñang caêng ñaày nhöïa soáng, traøn ñaày nieàm tin, hy voïngôû töông lai.

Phong caûnh nôi ñaây tuyeät ñeïp: röøng ñaù loâ nhoâ treân maët ñaát.Ñoù laø “Haï Long treân caïn” cuûa Trung Quoác. Veà muøa heø, treânnhöõng thaûm coû xanh moïc treân vaùch nuùi ñaù thaáy loám ñoám maøutraéng cuûa hoa hoàng daïi, loaïi hoa moäc maïc nhöng cöùng coûi,soáng beàn bæ qua muøa ñoâng laïnh giaù, khaéc nghieät.

“Sinh ra trong khoùi löûa”, lôùn leân döôùi maùi tröôøng Thieáusinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi vaø sau naøy chuùng toâi ñaõ trôû thaønhanh boä ñoäi thöïc thuï.

Ñaõ 40 naêm troâi qua, baây giôø coù dòp ngoài beân nhau laø chuùngtoâi laïi nhaéc “nhöõng ngaøy xöa aáy”. Chuùng toâi ñöôïc soáng trongmoâi tröôøng thaät tuyeät, coù caùc thaày giaùo, coâ giaùo ñöôïc tuyeån löïatrong toaøn quaân, trong caû nöôùc veà; duø soáng xa nhaø nhöng laïicoù baïn beø toát, ñoàng ñoäi chaân thaønh, soáng voâ tö, trong saùng…Baây giôø, duø tuoåi cao, söùc coù yeáu ñi, moãi ngöôøi moãi nhieäm vuï,moãi ngaønh ngheà, moãi hoaøn caûnh nhöng moãi laàn hoïp maët,khoâng quan taâm ñeán chöùc vuï, caáp baäc cuûa baïn mình maøchuùng toâi chæ coi nhau laø nhöõng ngöôøi baïn thaân thieát cuûa “moätthôøi ñeå nhôù”!

Nhôù laïi laàn hoïp maët ñaàu tieân cuûa khoaù 3, toå chöùc taïi nhaøbaùc Nguyeãn Chí Thanh, soá 34 phoá Lyù Nam Ñeá, naêm 1984; toâiñaõ veõ taám aùp phích coù hình Anh huøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãivôùi boù ñuoác khoâng bao giôø taét. Hy voïng raèng, truyeàn thoángnhaø tröôøng cuõng nhö tình caûm beø baïn, nghóa thaày troø seõ nhöngoïn ñuoác khoâng bao giôø taét, seõ maõi maõi ghi ñaäm trong taâmtrí chuùng ta!

N.T.C

877

Khoaûnh khaéc

CHÍ NGHÓA thöïc hieän

Moãi naêm, toâi thöôøng ra Haø Noäi vaøi ba laàn. Khi ñi hoïp, khi ñichaïy vieäc… Thöôøng laø taát baät, ña phaàn do baän thaät söï, nhöngcuõng coù khi do mình coá yù taïo ra söï taát baät aáy nhö ñeå traùnh neùmoät ñieàu gì… Moät ngöôøi baïn cuõ ôû Haø Noäi ñaõ coù laàn ruû:

- Khi naøo raûnh, ta veà thaêm laïi Tam Ñaûo, nôi “phaùt tích cônghieäp” cuûa caû luõ chuùng ta.

- ÖØ… nhæ! Taïi sao khoâng? – Toâi thoaùng thoát leân nhö moätphaùt hieän – Noù chæ caùch ñaây chuùt xíu thoâi maø.

Thôøi thieáu sinh quaân chuùng toâi töøng ôû ñoù, beân kia nuùi, phíaThaùi Nguyeân. Sau naøy hoïc só quan cuõng laïi veà Tam Ñaûo, beânnaøy nuùi, phía Vónh Yeân… Nhö theá, cuõng coù theå noùi khoângngoa raèng: Choán aáy ñaõ töøng thaám ñaãm moà hoâi vaø daáu chaâncuûa moãi chuùng toâi trong nhöõng ngaøy ñaàu vaøo lính.

Nhöng roài bao naêm vaãn khoâng thöïc hieän ñöôïc moät chuyeánñi “chuùt xíu” chæ vì… baän. Toâi ñaõ coù dòp ñi coâng caùn khoângít nôi treân theá giôùi naøy, bieát theâm nhieàu xöù sôû môùi laï… Theá maøcaùi nôi “phaùt tích cô nghieäp” aáy chæ caùch Haø Noäi chöøng hai giôøxe maùy, laïi chöa quay laïi bao giôø! Caùi söï “baän” höõu hình vaøvoâ hình cuûa thôøi buoåi laøm aên choùng maët naøy coù leõ ñaõ laøm taphaàn naøo lì ra, trô ñi vôùi caùc caûm xuùc bình dò, xa xöa roàichaêng?! Nhöõng khi phoùng xe hôi nhö bay treân ñöôøng cao toác

878

ra Saân bay quoác teá Noäi Baøi ñeå ñi ñaâu ñoù, nhìn phía tröôùc thaáydaõy Tam Ñaûo môø xa nhö moät aûo aûnh (hay aùm aûnh?) môùi chôïtnhôù raèng: Coøn vieäc ñoù ta chöa thaät ñeå loøng…

Theá roài, coù moät ñeâm, naèm ôû khaùch saïn giöõa Haø Noäi, phoønggaén maùy laïnh kín mít, theá maø chôït nghe tieáng möa rôi. Möaraû rích suoát ñeâm… OÂi, deã chöøng nhö hôn ba chuïc naêm roài tamôùi laïi nghe möa rôi nhö theá. Hoùa ra, baáy nay loøng ta ñaâu coùñuû tónh laëng ñeå nghe cho ñöôïc tieáng möa rôi… Nhö moät nhaøthô naøo ñoù chaúng ñaõ noùi duøm roài :

... Naêm thaùng qua… naêm thaùng cöù qua thoâiSao trôû laïi loøng ta chi maõi theáCôn möa naøo vang suoát thôøi thô beù?...Caùi chöõ “vang” naøy nghe môùi buoát nhoùi laøm sao! Theá laø

khoâng nguû ñöôïc nöõa. Saùng ra, toâi taïm deïp caùc hoà sô, vaên baûnsang beân, baùo cho caäu trôï lyù ñi theo bieát raèng: Hoâm nay “seáp”baän, phaûi ñi chuùt… coâng chuyeän(!). “Seáp” laáy xe maùy ra, ñoåñaày bình xaêng, roài nhaém höôùng Tam Ñaûo… thaúng bon. Coùvaäy môùi ñi ñöôïc chöù. Neáu khoâng, sau ñoù seõ laïi tieáp tuïc “baän”baát taän maø thoâi.

Tam Ñaûo söøng söõng tröôùc maët toâi, khoâng coøn muø xa nhö aûoaûnh nöõa. Côn möa raøo vöøa taïnh. Naéng leân. Röøng nuùi bieácxanh nguùt ngaøn. Moät tia naéng xuyeân qua eo yeân ngöïa laøm chonöûa trieàn röøng vaøng röïc nhö mô… Toâi döøng xe laïi. Beân kia nuùilaø Ñaïi Töø, Thaùi Nguyeân - nôi moät thôøi thieáu sinh quaân chuùngtoâi töøng soáng. Ñoù laø laàn ñaàu tieân toâi ñeán vôùi ñôøi lính vaø nhötheá, cuoäc ñôøi toâi ñaõ reõ theo moät höôùng khaùc, moät maïch choñeán taän baây giôø… Ñoù cuõng laø laàn ñaàu tieân, moät caäu beù Haø Noäinhö toâi, thöïc söï ñeán vôùi röøng nhö moät söï chòu ñöïng hoàn nhieân

* * *

879

vaø coù phaàn naøo laõng maïn (sau naøy, toâi ñaõ ñi qua bao daëmñöôøng röøng ñaùng nhôù khaùc, nhöng söï tinh khoâi vôùi röøng thì coùleõ chæ coù ôû ñaây): Nhöõng con ñöôøng moøn ñaày caây raäm raïp; trieànnuùi cao laáp laùnh sim, mua; doøng suoái trong veo, vang reàn giöõaröøng thaúm; nhöõng ñeâm möa baõo naèm nghe “tieáng gioù gaøongaøn, gioïng nguoàn heùt nuùi”… Muøa ñoâng naêm 1966 aáy laïnhnhö chöa bao giôø laïnh theá! Saùng ra, vuõng nöôùc beân ñöôøng phuûmoät lôùp baêng moûng. Ñænh Tam Ñaûo thaâm nghieâm boãng khoaùcleân moät lôùp tuyeát traéng ngaây ngoâ…

Con ñöôøng leân Tam Ñaûo (phía Vónh Yeân) giôø ñaây ñöôïc traûinhöïa vaø uoán löôïn raát ñeïp. Ngöôøi ta noùi raèng cöù ñi theo ñöôøngaáy seõ ñeán thò traán Tam Ñaûo dieäu huyeàn. Giôø ñaây, toâi coù dö tieànñeå phoùng xe leân ñoù, nghæ laïi vaøi ñeâm vôùi moïi tieän nghi eâmñeàm… Nhöng ñeå laøm gì? Vôùi toâi, Tam Ñaûo khoâng coù khaùinieäm aáy, maø ngöôïc laïi, noù chæ laø nhöõng caûm giaùc cuûa söï hoangsô, hiu quaïnh vaø caû phaàn naøo cöïc nhoïc. Vaäy neân, toâi reõ traùiñi theo con ñöôøng caùc hoïc vieân só quan naêm aáy ñaõ ñi. Khi ñoùcon ñöôøng men theo chaân nuùi, moät beân laø röøng giaø nguyeânsinh vaø beân kia laø ñoàng khoâng vaéng veû… Nhöng giôø ñaâyvuøng naøy ñaõ coù nhieàu nhaø cöûa moïc leân, vôùi nhöõng saéc maøuñaàm aám. Rieâng con ñöôøng thì vaãn nhoû beù vaø vaéng veû nhö xöa,noù chaïy daøi trong saéc vaøng cuûa naéng vaø tieáng laù baïch ñaøn baybay. Döøng laïi tröôùc moät con suoái roäng, toâi döïng xe maùy, nhìnquanh moät luùc, roài côûi aùo quaàn loäi aøo xuoáng suoái. Nöôùc maùtlaïnh. Naèm thaúng treân ñaùm soûi caùt traéng, toâi ngaém baàu trôøitrong xanh… Ngaøy aáy, coù moät chieàu, ba ñöùa chuùng toâi ñaõ leátboä ñeán ñaây sau chaëng ñöôøng daøi haøng traêm caây soá. Chaân moûi,buïng ñoùi, laàm buïi… nhìn leân chæ thaáy nuùi röøng vaø raùng chieàuñang aäp xuoáng. Xeáp suùng oáng vaø ba loâ treân bôø, ba chaøng línhtreû cöù theá buoâng ngöôøi xuoáng doøng suoái trong xanh… “Thöïcñôn” hoâm aáy chæ laø vaøi cuû saén luoäc, döa chuoät vaø moät goùi muoái

880

vöøng. Chuùng toâi nhoùm leân moät ñoáng löûa, naèm ngaém traêng saovaø haùt ngheâu ngao ngôõ laøm rung rinh caû caùnh röøng giaø. Toâicoøn ñoïc moät baøi thô, nhö muoán loøng theâm cho caûnh haøn vi aáychuùt ít thi vò nöõa :

… OÂi nuùi thaúm röøng saâuTrung ñoäi cuõ veà ñaâu?Bieát chaêng chieàu möa mauNôi ñaây chaên giaù ngaétNhôù caùi reùt ban ñaàuThaám moái tình Vieät Baéc1

Vaâng, “caùi reùt ban ñaàu” thuôû aáy thaät laø “thaám moái tìnhVieät Baéc”!

1 “Chieàu möa ñöôøng soá 5” – Thaâm Taâm

Caùc baïn khoùa 5 veà thaêm laïi vuøng nuùi röøng Tam Ñaûo.

881

Toâi ñöùng laëng, ngaém caûnh huøng vó cuûa Tam Ñaûo giöõa moätchieàu hoaøng hoân se laïnh nhö theá, loøng boãng trôû neân thanhthaûn, moät söï thanh thaûn ñöôïm buoàn… Ngaøy mai toâi seõ trôû laïiphöông Nam ñaày naéng vaø gioù, nôi chæ coù ñoàng baèng nguùt ngaùtvaø nhöõng keânh raïch chaèng chòt, nôi coâng vieäc doàn daäp cuoántoâi ñi nhö gioù loác… Nhöng nôi aáy khoâng coù nuùi röøng kì vó,khoâng coù nhöõng doøng suoái hoàn nhieân, khoâng coù caûnh hoaønghoân se laïnh… Vaäy môùi bieát, loøng toâi coøn naëng tình vôùi ñaát Baécbieát bao!

Tam Ñaûo vaãn im laëng ñöùng trong boùng hoaøng hoân vaøngröïc, aùng maây chieàu traàm tónh nhö ngaøn naêm vaãn vaäy, conñöôøng nhoû laëng leõ eâm ñeàm hun huùt trong söông… Caûnh saécngöng ñoïng nhö muoán noùi vôùi ta ñieàu gì ñoù voâ cuøng heä troïngveà leõ soáng hoâm nay. Böùc tranh khoång loà aáy ñang thaùch ñoá caûthôøi gian vaø soá phaän, khieán ta khoâng khoûi phaûi cuùi ñaàu ñeåchieâm nghieäm laïi chính mình, raèng: Ta thaät nhoû beù vaø höõuhaïn tröôùc caùi bình laëng voâ haïn cuûa Ngöôøi. Vaø nhö coù ai ñoù ñaõnoùi raát ñuùng raèng: “Thieân nhieân nhö moät nhaø hieàn trieát kieämlôøi. Caùi veû bình thaûn baát bieán cuûa noù… nhö cöôøi ngaïo caùi söïbaát ñònh taát töôûi cuûa con ngöôøi… Döôøng nhö noù noùi vôùi taraèng: Haõy bình taâm, haõy tónh taâm maø soáng… Bôûi vì, vôùi thôøigian, caùc ngöôøi thaät nhoû beù xieát bao, chæ laø moät khoaûng khaéc,moät chôùp maét (maø thoâi). Vaäy, haõy hoïc ôû ta caùi chaát taïo neân söïbaát bieán, aáy laø ta luoân laø ta!…” 1

Haø Noäi, thaùng 6-2003C.N

1 “Hoàn queâ” – Nguyeãn Thò Hoàng

882

Veà thaêmAn Myõ, Ñaïi Töø

HOAØNG ÑOÂN HAØ *Hoïc sinh khoùa 5

Nguyeän voïng thaêm laïi ñaát cuõ, tröôøng xöa luoân aâm æ trongmoãi chuùng ta. Heã coù dòp laø… a leâ haáp… leân ñöôøng! Chuyeánñi cuûa chuùng toâi veà thaêm An Myõ, Ñaïi Töø cuõng vaäy. Thôøi gianñoù, ñang coâng taùc ngoaøi Haø Noäi, nghe Ngoïc Sôn, Leâ Bình ruûreâ, laïi nghe noùi coù môøi theâm hai coâ baïn “ñoàng moân” HaïThanh Xuyeân, Nguyeãn Thò Maãn ñi cuøng laøm “maáy trai SaøiThaønh” (toâi vaø Kyø Baéc) nhaát trí giô caû hai tay.

Saùng sôùm 17 thaùng 4 naêm 2000, caû boïn leân ñöôøng. Anh emkieám ñöôïc chieác Suzuki 7 choã laøm phöông tieän, coù hôi chaät vì“nhöõng taùm moáng” neân ai cuõng xung phong môøi Maãn hoaëcXuyeân “ngoài leân loøng”(!). Caùc baïn gaùi thì teá nhò pheâ bình:“Maáy baïn naøy giaø roài maø coøn… nghòch!”; rieâng maáy anh emtoâi thì cöôøi khô khôù: “Lính Troãi maø! Tuoåi 50 maø ngôõ nhö treûthô…”. Phan Tuaán Khoâi vaø toâi thay nhau laøm taøi xeá. Trôøi hoâmñoù hôi xaàm xì. Maëc! Chuùng toâi vöôït caàu Thaêng Long roài reõ phaûitheo ñöôøng ñi Ñoâng Anh.

Qua Phuû Loã, anh em taït vaøo thaêm Vónh Phuùc (baïn hoïc cuøngkhoùa), nhaø naèm ngay maët ñöôøng. Veà höu, Phuùc môû quaùn “caày

* Hieän coâng taùc taïi Xí nghieäp lieân hôïp Ba Son, thaønh phoá Hoà Chí Minh.

883

tô baûy moùn” phuïc vuï boä ñoäi vaø daân quanh vuøng. Nghe noùicuõng ñoâng khaùch. Vì môùi saùng ra, chöa theå “duøng” ñoà nhieàuñaïm neân chuùng toâi heïn laàn sau seõ taït qua “aên môû haøng”. Baétñaàu töø ñaây laø nhöõng ñoài cheø chen nhau nhö maâm baùt uùp.Ñöôøng quoác loä soá 3 “ngon laønh”, xe chaïy chæ hai tieáng laø ñeánThaùi Nguyeân - thuû ñoâ gang theùp. Tröôùc hình aûnh phoá xaù roängraõi, nhaø cöûa san saùt, daân cö ñoâng ñuùc laøm toâi chôït nhôù ñeán caùiñeâm thaày troø tröôøng ta haønh quaân baèng xe taûi quaân söï, truømkín baït, töø Phoá Thaéng theo ñöôøng chieán löôïc qua Khu Gangtheùp. Ñaõ quaù nöûa ñeâm, nhìn qua khe baït thaáy phoá xaù vaéngtanh, chæ leøo teøo vaøi boùng ñeøn neâ-oâng lôø môø, yeáu ôùt… khoângkhaùc gì moät thaønh phoá cheát. Chieán tranh maø!

Voøng qua phía caàu Gia Baûy, xe chuùng toâi ngöôïc leân ÑaïiTöø. Phoá huyeän sau bao naêm ñaõ thay da ñoåi thòt, cuøng nhöõngdinh thöï khang trang cuûa Uyû ban, Huyeän uyû vaø caùc cô quancoâng quyeàn laø nhöõng daõy phoá san saùt nhöõng caên nhaø ñuùc

Ñeán thaêm nhaø anh Xaõ ñoäi tröôûng

884

hai, ba taàng ñöôïc sôn pheát baèng ñuû caùc maøu meø. Vaãn conñöôøng caáp phoái chaïy töø phoá huyeän veà An Myõ, doïc theo bôøsuoái Caùi. Ñöôøng xaáu, xoùc vaø hôi laày. Qua Suoái Chì, xe bò ba-ti-neâ, caû boïn xuùm laïi ñaåy. Qua khoûi con doác ñeán Traïi Cau thìthaáy daõy Tam Ñaûo söøng söõng tröôùc maët nhöng khoâng coønmaàu xanh nhö naêm xöa; con ngöôøi ñaõ daõ man ñoát nöông,laøm raãy, ñaõ chaët haï gaàn heát caùnh röøng nguyeân sinh. Röøngloang loå nhö da baùo.

Ñaõ 10 giôø saùng. Chuùng toâi phoùng thaúng vaøo thaêm laïi thaùcBom Bom, xe laên baùnh theo con ñöôøng laâm nghieäp naêm xöa.Nhôù laïi ngaøy aáy, cöù chieàu chieàu, caû boïn côûi traàn truøng truïc,chaïy töø laùn traïi taän trong röøng saâu ra thaùc, bôi loäi thoûa thích.Ngoaøi trôøi duø noùng ñeán ñaâu nhöng khi ñaõ vaøo ñeán khu vöïcBom Bom thì thaáy maùt röôïi. Ñöùa naøo ñaõ vaøo tôùi ñaây cuõng phaûileo leân taûng ñaù lôùn, thöïc hieän moät cuù nhaûy, luùc thì boâng nhoângcaém ñaàu, khi thì ngöûa löng hay “nhaûy duø”... Vuõng ñaõ saâu laïinhieàu nöôùc neân khoâng heà nguy hieåm cho nhöõng cuù nhaûyngoaïn muïc. Nöôùc maùt laïnh. Ngay saùt bôø vöïc coù hai caây traùmtraéng vaø traùm ñen cao ñeán 20-30m, maáy “xaï thuû” Vaên Lòch,Hoaøi Löu, Thaønh Baéc… thöôøng laáy suùng cao su baén ruïng traùmcho anh em aên. Vò traùm chan chaùt, laáy hai tay laøm moät voácnöôùc suoái boû mieäng thì thaáy ngay moät vò ngoït coù haäu. Coøn hoâmnay… nöôùc caïn kieät, caùi vuõng Bom Bom noâng choeøn choeøn,trô ra caùi taûng ñaù ngaøy xöa ta vaãn laøm caàu nhaûy. Caây coái lôùnbeân bôø vöïc bò chaët saïch, chæ coøn nhöõng buïi caây daïi luùp xuùp.Thaät ñau khoå! Haäu quaû cuûa naïn phaù röøng böøa baõi. Caû boïn tieácngaån ngô, bao giôø môùi coù laïi Bom Bom nhö nhöõng ngaøy naøo?!Töø ñaàu nguoàn nhìn xuoâi theo doøng chaûy thaáy coù nhöõng “ñaäpnöôùc mi-ni” chaén ngang suoái; baø con laép ñaët nhöõng maùy phaùtñieän duøng söùc nöôùc loaïi nhoû. Vaäy laø tuy chieán tranh qua ñi ñaõhaøng chuïc naêm, maø maïng ñeän löôùi quoác gia vaãn chöa vöôn

885

tôùi An Myõ. Chuùng toâi thaáy coù caû nhöõng ñoâi daây daãn moûngmaûnh, maát an toaøn, baùm theo caùc caønh caây daøi ñeán caû caây soátôùi “hoä söû duïng”.

Thaêm thuù, chuïp aûnh xong cuõng ñaõ tröa. Anh em ñi trôû ravaø reõ vaøo thaêm xoùm nhoû ngay cöûa röøng, gaàn vôùi beáp aên cuûaC10 vaø C6 (ngaøy ta ñoùng quaân naêm 1966). Ñaây chính laø caùixoùm, leøo teøo vaøi maùi nhaø tranh nhöng raát nhieàu böôûi. Nay thìcoù ñeán vaøi chuïc nhaø gaïch maùi ngoùi, khang trang. Hoûi thaêm baøcon, chuùng toâi tìm vaøo nhaø anh xaõ ñoäi tröôûng ngaøy ñoù. Nghelao xao ñaàu ngoõ, anh chaïy ra thì bieát coù hoïc sinh tröôøng Troãiveà thaêm. Anh môøi chuùng toâi vaøo nhaø. Beân aám cheø Thaùi môùipha, anh em chuyeän troø raâm ran. Gia ñình ñaõ xaây ñöôïc ngoâinhaø gaïch maùi ngoùi, coù vöôøn caây, ao caù theo moâ hình VAC. Saunhaø anh laø quaû ñoài roäng vaøi heùc-ta ñaõ nhaän khoaùn cuûa hôïptaùc ñeå troàng cheø. Khi thaáy trong nhaø coù ñaày ñuû ti-vi, tuû laïnh,xe maùy… ai cuõng taám taéc khen thì anh cöôøi: “Cuõng laø nhôø caâycheø ñaáy. Moãi naêm, anh thu hoaïch tôùi daêm taán cheø maïn.”, roàianh thoâng baùo: Caùi teân An Myõ ngaøy xöa ñaõ ñoåi thaønh Myõ Anvaø naêm nay, xaõ nhaø seõ ñöôïc Nhaø nöôùc trao taëng danh hieäuAnh huøng Löïc löôïng vuõ trang vì coù coâng xaây döïng ñòa baønthaønh an toaøn khu trong hai cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp vaøchoáng Myõ. Cuõng ñaõ ñeán böõa, anh môøi chuùng toâi ôû laïi aên côm.Vaãn giöõ thoùi quen ngaøy trong quaân nguõ “khoâng ñöôïc laømphieàn nhieãu nhaân daân” maø Leâ Bình ñaõ kieám ñaâu veà hai chuùgaø troáng thieán. Haén noùi: “Ñi khaép xoùm môùi kieám ñöôïc caëp gaøvì vöøa môùi qua dòch.” Anh em xaén tay chuaån bò, chæ moät loaùnglaø xong. Maãn vaø Xuyeân coøn caån thaän ra vöôøn xin ñöôïc moät roårau lang veà luoäc. Côm vöøa chín tôùi, traûi maønh maønh thaychieáu, anh em toâi baøy côm canh ra saøn nhaø. Böõa aên chæ coù thòtgaø luoäc chaám muoái tieâu chanh vaø rau lang luoäc nhöng raát ngonmieäng vaø aám cuùng. Vui veû troø chuyeän, nhaéc laïi kæ nieäm xöa,

886

anh em naâng leân haï xuoáng chaû maáy choác heát veo hai chairöôïu queâ, nuùt laù chuoái. Bao nhieâu naêm roài maø ngöôøi daân AnMyõ vaãn vaäy, vaãn chaân chaát, thaät thaø, vaãn gaàn guõi, thaânthöông.

Khi chia tay gia ñình, thaáy trong nhaø coøn bao taûi cheø khoâ,chuùng toâi xin mua veà laøm quaø thì anh noùi: “Ñoù laø loaïi cheø

baùn ra ngoaøi, coøn vôùi caùc coâ chuù thì phaûi duøng loaïi cheø ñaëcbieät. Chôø anh moät laùt vì ôû nhaø vöøa heát.” Anh sai con ñi khaépxoùm veùt veà ñöôïc ba kí cheø “xòn” vaø cöông quyeát khoâng laáytieàn. Thaät caûm ñoäng! Chuùng toâi chaøo anh vaø gia ñình roài leânxe tìm veà khu Hieäu boä vaø Cung tieâu xaõ naêm xöa. Caây ña coåthuï khoâng coøn, thay vaøo ñoù laø traïm xaù do tröôøng ta vaø Vieänquaân y 354 goùp coâng cuøng baø con xaây döïng vaøo naêm 1997.

Thaêm ñeàn kyû nieäm söï kieän 300 caùn boä, chieán só cuøng nhaân daân hoïpmaët nghe coâng boá böùc thö cuûa Baùc Hoà göûi ñoàng baøo caû nöôùc veà traùchnhieäm ñeàn ôn ñaùp nghóa vôùi thöông binh, lieät só vaø gia ñình coù coâng.

887

ÔÛ An Myõ vaãn coøn nhieàu hoä chöa thoaùt ngheøo. Vôùi ñaát cuõ,ngöôøi xöa, thaày troø chuùng ta ñaõ coá gaéng laøm ñöôïc nhöõng gìcoù ích ñeå phaàn naøo ñeàn ñaùp coâng ôn che chôû, ñuøm boïc cuûabaø con trong nhöõng naêm thaùng choáng chieán tranh phaù hoïaicuûa giaëc Myõ.

Khu Traïi Cau vaãn coøn nhieàu cau. Ngöôïc trôû ra Suoái Chì,chuùng toâi döøng xe leân thaêm laïi khu vöïc ñoùng quaân. Ngaøyñoù ñaïi ñoäi 6 naèm ôû “vò trí tieàn tieâu”, caùch Traïi Cau hôn 1km,caû khoùa chæ coù mình Haï Thanh Xuyeân laø con gaùi. Ngaøyngaøy, baïn cöù luûi thuûi ñi theo con ñöôøng ñoài ngoaèn ngoeøoñeán lôùp, maëc naéng möa, maëc giaù laïnh. Coøn boïn con traichuùng toâi thì cöù voâ tö hoïc taäp, nghòch ngôïm maø khoâng heà coùchuùt quan taâm tröôùc söï coâ ñoäc cuûa coâ baïn gaùi!... Ñang ngôngaùc ñònh höôùng thì gaëp moät chò phuï nöõ ñi ngang qua. Hoûira thì bieát chò teân laø Thanh vaø töøng laø chieán só nuoâi quaân cuûañaïi ñoäi 10; sau naøy chò coù sang Queá Laâm nhöng khoâng chòuñöôïc reùt neân phaûi veà sôùm. “Daân Troãi” nhaän ra nhau, chò caûmñoäng naém laáy tay töøng ñöùa roài daãn chuùng toâi veà thaêm nhaø.Chò roùt töøng baùt nöôùc cheø xanh môùi haõm ra môøi chuùng toâi.Chò coøn ngheøo, chæ coù nhaø tranh vaùch ñaát nhöng tình caûmvôùi anh em chuùng toâi vaãn nhö baùt nöôùc ñaày. Khi bieát chuùngtoâi laø “daân khoaù 5” thì chò nhaéc laïi chuyeän cuõ: “Khoùa caùc emlaø nghòch nhaát tröôøng. Coù ñöùa ñaõ uïp caû chaäu côm leân ñaàu chòQuyønh. Nhöng ñaáy cuõng laø chuyeän xöa… Nhanh thaät, vaäymaø ñaõ maáy chuïc naêm!”. Haøn huyeân roài chò daãn ñi thaêm khudoanh traïi cuõ. Caû quaû ñoài ñöôïc phuû xanh baèng vöôøn cheø baïtngaøn xen laãn röøng baïch ñaøn. Ñaây laø con ñöôøng moøn chaïyxuoáng khu beáp aên ñaïi ñoäi, ñoaïn giao thoâng haøo chaïy songsong vaãn coøn chöùng tích. Ngaøy ñoù ôû ngay ñaàu doác xuoángbeáp coù caây traùm ñen, caùc baïn coù coøn nhôù? Nay caây traùm ñaõbò chaët saùt goác. Chuùng toâi nghòch ngôïm xuùm laïi, sôø tay vaøo

888

goác traùm, xin “chöùng daùm cho söï coù maët” sau hôn 30 naêm xacaùch. Löu luyeán chia tay chò, chuùng toâi leân xe veà huyeän. KyøBaéc khoâng queân duùi vaøo tay chò maáy traêm ngaøn laøm quaø.

Caùch Suoái Chì vaøi traêm meùt coù caùi caàu goã baéc ngang quasuoái, thaáy phong caûnh höõu tình, chuùng toâi döøng laïi chuïp aûnh.Treân ñöôøng veà, chuùng toâi ñaõ taït vaøo thaêm moät di tích lòch söû,vaên hoùa. Chính nôi ñaây, ngaøy 27 thaùng 7 naêm 1947, ñaõ chöùngkieán söï kieän 300 caùn boä, chieán só cuøng nhaân daân ñòa phöônghoïp maët nghe coâng boá böùc thö cuûa Hoà Chuû tòch göûi ñoàng baøocaû nöôùc veà traùch nhieäm ñeàn ôn ñaùp nghóa vôùi thöông binh,lieät só vaø gia ñình coù coâng. Ngay giöõa saân laø moät bia kæ nieämtaïc treân moät phieán ñaù hoa cöông lôùn. Trong ñeàn, ôû gian chínhcoù baøn thôø vaø töôïng Baùc. Chuùng toâi vaøo thaép höông roài quaâyquaàn nghe baùc cöïu chieán binh, ñang troâng coi ñeàn, keå veà söïtích cuûa ngoâi ñeàn: “Ñeå töôûng nhôù söï kieän lòch söû, ñeå töôûng nhôùcoâng ôn trôøi bieån cuûa Baùc, nhaân daân ñòa phöông ñaõ goùp coângsöùc vaø tieàn baïc xaây treân chính maûnh ñaát naøy ngoâi ñeàn naøy…”

Trôøi chieàu aûm ñaïm, rôøi Ñaïi Töø maø trong loøng thaáy baângkhuaâng. Khoâng ai noùi moät lôøi. Hình nhö taát caû ñang coá hìnhdung laïi nhöõng gì ñaõ xaûy ra caùch nay ñaõ gaàn nöûa ñôøi ngöôøi…Nhöng khoâng theå buoàn maõi, ñeå ñaùnh daáu cho ngaøy trôû veà, ñeåsoáng laïi ñuùng caùi thuôû ngaøy xöa, caû boïn quyeát ñònh taït vaøokhu du lòch Hoà Nuùi Coác aên côm chieàu. Noùi laø “aên côm chieàu”nhöng phaûi 12 giôø ñeâm môùi keát thuùc, leân xe ra veà. Ñuùng 2 giôøsaùng veà tôùi Haø Noäi vaø chuùng toâi ñaõ laøm ñuùng cam keát vôùi boámeï: khoâng bao giôø ñi chôi veà treã(!).

Saøi Goøn, 27-7-2000H.Ñ.H

889

Höng Hoùa, maùi tröôøng xöa NGUYEÃN VAÊN TUAÁN *

Hoïc sinh khoùa 4

Cuoái xuaân Nhaâm Ngoï 2002, do coù quan heä thöôøng xuyeân vôùicaùc ñôn vò ôû Höng Hoùa (Phuù Thoï) maø baïn Töø Ngöõ ñaõ ñöùng ra toåchöùc moät chuyeán ñi cho anh em khoùa 4 veà thaêm laïi nôi ñoùngquaân cuõ. Hoâm ñoù laø chuû nhaät, coù ba chuïc baïn tham gia. Moätchuyeán ñi ñaëc bieät vaø thaät vui vì khoâng maáy khi toå chöùc ñöôïc chonhöõng baïn beø cuõ cuøng ñi, vaû laïi, ñaây laø chuyeán trôû veà cuûa chuùngtoâi, sau 35 naêm chia tay Höng Hoùa, keå töø muøa heø naêm 1969.

Töôûng raèng, sau chöøng aáy naêm, moïi daáu veát cuûa kyû nieäm xöakhoâng coøn. Vaäy maø khi xe qua khoûi thò xaõ Sôn Taây thì nhöõngkyû nieäm xöa, nhöõng caûnh cuõ laàn löôït hieän veà. Trong loøng chuùngtoâi traøn ngaäp nieàm vui vaø xuùc ñoäng. Xe caøng gaàn ñeán Trung Haøthì nhöõng hình aûnh quen laïi caøng hieän leân roõ neùt.

Ñeán Trung Haø, ngaém nhìn toaøn boä khu tröôøng maø Phaânhieäu caáp II ñoùng quaân naèm gaàn ngaõ ba soâng, caïnh beán phaøqua soâng Ñaø, loøng toâi caûm thaáy laâng laâng khoù taû. Vì caây caàubaéc qua soâng Ñaø chöa “hôïp long” neân chuùng toâi phaûi vöôïtsoâng baèng phaø. Cuõng chính vì qua phaø maø chuùng toâi môùi coùdòp nhôù laïi nhöõng hình aûnh xöa. Caûnh quan beán phaø haàu nhö

* Chuyeân vieân ñieän töû vieãn thoâng Thoâng taán xaõ Vieät Nam.

890

khoâng thay ñoåi; ngöôøi xe leân xuoáng phaø taáp naäp; vaãn nhöõngdaõy nhaø xöa, vaãn nhöõng göông maët hieàn laønh chaát phaùc…Chæ khaùc laø, baây giôø ñi laïi thoaûi maùi, khoâng coøn sôï maùy bayMyõ baát ngôø aäp ñeán. Chieán tranh qua ñi ñaõ saép ba chuïc naêm!

Qua khoûi phaø Trung Haø, xe chaïy treân ñoaïn ñöôøng ñeâkhoaûng 6-7km, doïc “soâng Thao nao nöùc soùng doài” thì ñeán thòtraán Höng Hoùa. Con ñöôøng ñeâ vaãn nhoû heïp, goà gheà nhö xöa,cho duø ñaõ ñöôïc traûi nhöïa. Caûnh hai beân ñöôøng khoâng nhieàuthay ñoåi. Ñöôøng xoùc xe chaïy chaäm laøm toâi chôït nhôù laïi hìnhaûnh hoài cuoái naêm 1968, hai anh em toâi ñöôïc baùc Höng (meïKieán Quoác, Thaønh Coâng) cho ñi nhôø treân chieác Com-maêng-cañeå veà Haø Noäi, kòp gaëp boá tröôùc khi oâng leân ñöôøng ñi “B”. Luùcñoù, xe chaïy chaäm treân ñeâ, toâi thoø ñaàu ra cöûa soå ngaém nhìn

Caùc baïn khoùa 4 hoïp maët taïi Haø Noäi, Ñoâng 1991.

891

caûnh nuùi röøng Ba Vì saép taét naéng. Veà chieàu, trôøi caøng aâm u,laøm toâi caøng theâm buoàn vì saép phaûi xa ngöôøi cha thaân yeâu.Vôùi lính Troãi ñaõ quaù quen vôùi caûnh xa gia ñình, xa boá meïnhöng ñaây laø laàn boá toâi ñi chieán tröôøng maø khoâng bieát bao giôømôùi ñöôïc gaëp laïi. Ngoài treân xe thaáy chuùng toâi buoàn, baùc Höngñaõ thaêm hoûi, ñoäng vieân vaø cho xe ñöa veà taän nhaø. Ñaõ baonaêm roài maø hình aûnh ñoù vaãn hieän leân nhö môùi hoâm qua!

Leân ñeán Höng Hoùa, ñieàu chuùng toâi khoâng ngôø laø, sau hôn bachuïc naêm, nhöõng daáu tích kyû nieäm xöa vaãn coøn laïi raát nhieàu.Chuùng toâi haùo höùc ñi thaêm laïi doanh traïi cuõ, ngaøy ñoù do Ñoaøncoâng binh Soâng Thao quaûn lyù; nay thuoäc Löõ coâng binh 76 (Boätö leänh Quaân khu 2). Vaãn nhöõng daõy nhaø hai taàng xeáp ngayngaén nhö duyeät ñoäi nguõ sau daõy nhaø Hieäu boä; chæ tieác laø, ba daõynhaø beân tay traùi ñaõ bò dôõ boû. Ba daõy beân phaûi ñöôïc giöõ nguyeânnhöng ñaõ quaù cuõ; ñôn vò coâng binh ñang cho caïo boû lôùp vöõacuõ ñeå traùt laïi lôùp aùo môùi. Daõy nhaø aên ñaõû ñöôïc xaây laïi; maáy caùigieáng to ñaõ bò laáp. Hai beân loái ñi vaãn ñöôïc haøng phöôïng vó toûaboùng maùt, nhöng nhöõng goác phöôïng ñaõ giaø coãi, xuø xì, moáctheách cuøng naêm thaùng. Vaøo thaêm töøng nhaø, chuùng toâi coøn nhôùtöøng phoøng cuûa caùc trung ñoäi, phoøng cuûa Ban chæ huy ñaïi ñoäi,phoøng quaân y, thaäm chí caû vò trí giöôøng naèm cuûa moät soá baïn…Hai ñaàu nhaø laø caàu thang, nôi maø khi xöa, sau moãi böõa cômchieàu caû luõ ngoài ñeäm ghi-ta vaø cuøng haùt ngheâu ngao. Toâi coønnhôù maõi ngaøy ñoù, anh em ta hay haùt baøi “Töôùng cöôùp” baèng thöùtieáng Taây-ban-nha “giaû caày” hoïc truyeàn khaåu: “EÂ heá, caêng quaxeà roâ. EÂ heá, caêng qua xeà roà… Ta ñi boân ba ñeán nôi naøo coù vaøng,coù baïc , coù tieàn…”

Chuùng toâi ñöôïc Löõ phoù tieáp ñoùn ôû phoøng khaùch Sôû chæ huy.Thay maët nhöõng ngöôøi coù thôøi ñaõ töøng soáng taïi doanh traïi naøy,chuùng toâi taëng Löõ ñoaøn moät böùc tranh sôn maøi ñeå kyû nieäm.Sau ñoù, ñoàng chí coøn ñöa chuùng toâi ñi thaêm laïi Coät côø Höng

892

Hoaù, daõy nhaø Beänh xaù, khu nhaø xe khí taøi ngaøy ñoù duøng ñeåthaû caû traêm con boø. Vaãn coøn caùi saân boùng caïnh nhaø thôø ñoå;coøn nhaø thôø ñaõ ñöôïc doïn ñi töø laâu, thay vaøo ñoù laø moät khu daâncö. Laàn ra caû beán soâng nôi luõ lính Troãi moø ra taém khi xöa,thaêm laïi vuôøn chuoái ven soâng, caû boïn vui cöôøi, nhaéc laïi nhöõngkyû nieäm ngaøy coøn beù.

Nhanh thaät, thaám thoaét ñaõ hôn ba chuïc naêm trôøi. Ngaøy ñoùcaû luõ coøn treû con vaø nghïich ngôïm khuûng khieáp, vaäy maø, naykhi quay laïi, ñöùa naøo cuõng ñaõ “leân laõo”, toùc ñaõ baïc, raêng ñaõlung lay. Ngaém laïi caûnh xöa, oân laïi chuyeän cuõ, chuùng toâi caøngthaáy tình caûm cuûa lính Troãi sao maø thieâng lieâng, sao maø gaénboù ñeán nhö vaäy!

Gaàn tröa, caû ñoaøn ñöôïc UÛy ban Nhaân daân huyeän TamNoâng ñoùn tieáp, toå chöùc giao löu ñaùnh caàu loâng, côø töôùng, boùngbaøn… vaø môøi côm thaân maät. Phoù chuû tòch huyeän, khi xöa laøcaäu beù vaãn thöôøng vaøo tröôøng xem phim, xem vaên ngheä haytham döï nhöõng traän ñaù boùng.

Ñeán chieàu, chuùng toâi leân xe veà Haø Noäi. Trong loøng ñöùa naøocuõng xoán xang nhöõng nieàm vui vaø naëng tróu noãi nuoái tieác thôøixa xöa. Moät thôøi khoù queân!

Haø Noäi, 4-4-2003N.V.T

893

Thuûa aáy Kính taëng nhaân daân Höng Hoùa, thaân taëng K.!

NGUYEÃN KHAÙNH HOØAHoïc sinh khoùa 5

Thuûa aáy chuùng mình coøn ñi hoïcChieàu veà anh cuøng baïn laïi nhaøMeï thöông uû kyõ noài saén luoäcTay tung, mieäng thoåi, noùng xuyùt xoa

Thuûa aáy anh saép thi heát caáp Em môùi lôùp ñaàu keùm hai naêm Toái toái, boá nhôø keøm em hoïc Meï baûo hoûng thi meï gaû choàng

Vaâng lôøi, anh doã hoïc ñeán khuya Keûng goïi ñieåm danh giuïc môùi veà Tieãn anh ñeâm giaáu hoài tim roän Vaúng tieáng doøng Thao soùng voã bôø

Thuûa aáy ñôøi theo “Theùp ñaõ toâi…” Trai say lí töôûng, gaùi thaàm yeâu Nhaäp nguõ anh ñi khoâng tin laïi Nhôù mong, em doõi caùnh chim trôøi.

894

Maáy naêm xa caùch, daêm ñaùm moáiÑoàng nghieäp cuøng tröôøng öôùm vaøi ngöôøiNaøo ai bieát ñöôïc loøng coâ giaùoThöông ai vì nöôùc phía cuoái trôøi.

Chôït moät chieàu kia nhaän tin anhThaät sao? Anh ngaõ xuoáng traän tieànAùo cöôùi daønh ngaøy, em choaøng voäiAùo cöôùi traéng loøng, traéng tang anh.

Loái xöa em ñi veà sôùm toáiGiaáu ñau, theo luõ treû hoïc baøMoãi laàn chuû ñieåm “anh boä ñoäi”Lôùp ñoïc ñoàng thanh, coâ ra ngoaøi.

Yeân phaän nhö em ñaõ coù choàngNhöng meï cha giaø maûi troâng mongÑaønh ñoaïn khoâng ñaønh, ñaønh böôùc nöõaMoät sôùm xin ngöôøi, em sang soâng.

Naêm sau, laïi noái naêm sau nöõaSoâng baõi, tieáp muøa luùa ngoâ xanhXoùm döôùi ngöôøi veà töø tuyeán löûaLoøng laïi khôi doøng daãu mong manh

Tan lôùp em leân ñeàn thaàm khaánCaàu khoùi höông thaønh, ñoäng tieàn nhaânLinh xöa döïng nöôùc, heà, xoâng traänTheo hoàn soâng nuùi ñoä trì anh

895

Möôøi naêm, moät ngaøy anh trôû laïiThaêm meï, thaêm tröôøng, hoûi tin emBeõ baøng thaàm traùch loøng xöa aáyGan theá! khoâng veà sôùm möôøi naêm

Thuûa aáy Toå quoác theà quyeát töûTrai traùng toøng quaân maáy keû veàBieàn bieät laø cho ngöôøi ôû laïiKhoûi vaán vöông loøng, lôõ xuaân thì.

Veà thaêm ñaát xöa, 12-2001 N.K.H

896

Moät thoaùng Höng HoùaNGUYEÃN HÖÕU THAØNH *

Hoïc sinh khoùa 4

Chuùng toâi quyeát ñònh ñi Höng Hoùa, nôi khoùa 4 tröôøngNguyeãn Vaên Troãi hoïc naêm cuoái – “naêm anh caû”, naêm ratröôøng. Ba möôi naêm chöa quay laïi. Trong kyù öùc ñoù laø moät nôixa xoâi, caùch trôû… Moät chaëng ñöôøng daøi, moät con soâng roäng,moät thò traán nhoû vaø moät doanh traïi coâng binh boû troáng trongnhöõng naêm chieán tranh phaù hoaïi cuûa ñeá quoác Myõ.

Loøng vaãn thöôøng nhôù nhöng caùi söï deã daõi cuûa hieän taïi maøta bieát chaéc laïi laøm cho chuyeán ñi duø raát muoán nhöng vaãnnhuøng nhaèng. Coù khoù gì ñaâu, chæ caàn ñi laø ñeán. Chuyeán ñidöôøng nhö quaù deã, quaù thöôøng ñeán möùc chaû caàn ñi, neáukhoâng coù ñoàng boïn, nhö moät nguoàn caûm höùng.

Ban ñaàu laø vôõ keá hoaïch cuûa gia ñình. Ñaõ chuaån bò leân xeroài laïi baûo khoâng ñi nöõa. Ñeán laø raùch vieäc! Moät mình vôùi chieácxe, chôït thaáy chaúng phaûi laø dòp ñeå tuï taäp baïn beø ñaây sao!Nhöng cuõng chaúng phaûi deã. Gaàn möôøi cuoäc goïi maø khoângthaønh. Cuoái cuøng, “baïn xaáu gaëp nhau”, toùm ñöôïc Hoaøng VieätThaéng. Vôï vaø con trai nhoû ñaõ ñi Anh Quoác daøi haïn, ñeå gaõ ôûlaïi döôùi söï troâng nom cuûa con gaùi lôùn vaø oâng con reå.

* Phoù giaùm ñoác Coâng ty coå phaàn Tin hoïc, Bieân taäp vieân taïp chí Tin hoïc - Ñôøi soáng.

897

Khoâng theo ñöôøng Haø Noäi-Sôn Taây cuûa nhöõng naêm xöa,nay coøn chaät choäi maø ñi theo ñöôøng Laùng-Hoøa Laïc, roài HoøaLaïc-Sôn Taây. Coù xa hôn moät chuùt nhöng roäng raõi, ngon laønh.

Ngaõ ba Sôn Taây, bieån chæ “Trung Haø 22km”, reõ traùi. Laïi moätcon ñöôøng môùi traûi nhöïa, khoâng roäng nhöng ñuû phaúng ñeå nghetieáng baùnh xe raøo raøo, cho duø ñang ngoài treân “con” Ni-va 1600,coù giaù khôûi ñieåm baèng moät xe maùy Taàu vaø moãi khi qua ñoaïnñöôøng xaáu laïi coù caûm giaùc nhö ngoài trong roå xoùc oác (!).

Nhoaèng moät caùi, vöøa môùi kòp nhaän dieän Baát Baït vôùi daõyñoài ñaày bia moä ñaõ laïi nhìn thaáy tröôùc maët nhöõng ngoïn ñeønvoàng cao daàn leân. Chaúng leõ ñaõ ñeán caàu Trung Haø? Caây caàumôùi khaùnh thaønh ñöôïc hai tuaàn maø ñaõ nhö ôû ñaáy töï bao giôø.Moïi ngöôøi bình thaûn ñi qua, xe ñaïp, xe maùy, oâtoâ. Khoâng aingaém, khoâng ai sôø. Theá maø mình ñaây, chaúng coù lyù do nhönglaïi ñoùn chôø ngaøy thoâng caàu. Ñoù laø caùch trôû cuoái cuøng chomoïi söï ngaàn ngaïi.

Ñaàu caàu laø moät vöïc thaúm soâng Ñaø. Vaùch ñaù ong döïng ñöùng,beân döôùi nöôùc xanh cuoàn cuoän nhìn khoâng thaáy ñaùy. Maáy caùiloâ-coát thôøi Phaùp traán giöõ beân treân, loä ra moät vò trí xung yeáu.Caàu khoâng thu phí, hay chöa thu? Vôùi maät ñoä löu thoâng nhöhieän nay, coù thu chöa chaéc ñaõ ñuû töï buø.

Vieät Thaéng laåm baåm: “Khoâng hieåu coù phaûi caùi beán ngaøyxöa?”. Chaéc chaén laø khoâng roài, coøn phaûi hoûi. Laøm sao coù theåxuoáng thuyeàn, tuùi quaàn loän ngöôïc, muõ boïc ni-loâng, ba-loâ oâmtreân tay vaøo muøa nöôùc lôùn ôû choã vöïc saâu naøy ñöôïc.

Sang ñeán beân kia caàu thì ñaõ thaáy laïi con ñöôøng quen thuoäc,beân phaûi laø ñeâ, beân traùi laø ruoäng. Bieån ñeà “Höng Hoùa 6km”.Laàn ñaàu sang Höng Hoùa, caû ñaïi ñoäi haønh quaân boä treân conñöôøng naøy, khi ñoù coøn laø ñöôøng ñaát. Nhoùm chuùng toâi ñi cuoáicuøng vôùi Vuõ Maïnh Huøng chaân queø töø nhoû do beänh baïi lieät. Hoàiñoù chaéc phaûi maát tôùi hai, ba tieáng ñeå ñeán nôi.

898

Con ñöøông naøy coøn laø nôi chuùng toâi chaïy daøi haøng tuaàn.“Moät – hai - ba – boán, raäp – raäp – raäp…” Böôùc chaân vaø gioïnghoâ cuûa haøng anh caû cuõng coù khaùc, reàn vang hôn, traàm huønghôn. Aáy laø tuïi toâi töï caûm thaáy theá!

Khuùc ngoaët cuoái cuøng reõ vaøo thò traán. Ngaøy xöa töø khaù xacoù theå nhìn thaáy thaùp chuoâng nhaø thôø ôû ngay ñaàu thò traán. Moätnhaø thôø ñoå coù leõ töø thôøi choáng Phaùp vaø khoâng ñöôïc sang söûasuoát cho tôùi khi ñoù. Coù theå laø giaùo daân ñaõ ñi heát vaøo Nam? Caâycoû hoang taøn. Nay chaúng coøn thaáy nhaø thôø ñaâu, thay vaøo ñoùlaø moät xoùm nhoû.

Xa xa beân traùi caùch maáy vaït ruoäng laø moät goø cao, coù nhieàucaây to. Hoùa ra, Vieät Thaéng khoâng bieát gì veà caùi ñeàn treân ñoù.

Ngoaët phaûi quen thuoäc, xa moät chuùt ôû phía tröôùc coù choãngoaët traùi; gioáng maø khoâng gioáng. Sao khoâng thaáy loái vaøodoanh traïi vaø khoaûng saân roäng thöôøng vaãn ñoàng dieãn voõ theåduïc vaø ñaù boùng vaøo nhöõng ngaøy leã lôùn? Theá vaøo ñoù laø moät

Caùc baïn khoùa 5 veà thaêm gia ñình thaày Taâm (daïy Nga vaên)ôû thò traán Höng Hoùa, Phuù Thoï.

899

xoùm nhoû, choã naøo cuõng laø nhaø ôû. Thoaùng thaáy moät khoaûngtroáng, chaúng leõ laø noù sao?

Thoâi, ñi moät voøng xem theá naøo roài haõy aên. Caû hai thaèng töøsôùm chöa coù gì vaøo buïng. “Neáu coù tao chieâu ñaõi maøy moät chaàutröùng vòt luoäc” – Vieät Thaéng nhôù laïi hoài xöa, moãi laàn xôi ñeánnhöõng naêm quaû.

Ñi tôùi, reõ traùi. Beân phaûi, thaáp thoaùng qua khe giöõa nhöõngngoâi nhaø ñaõ chieám heát maët tieàn ñöôøng laø bôø soâng tít xa. Ngaøyxöa ñaâu nhieàu nhaø nhö baây giôø. Chæ moät vaøi neáp quaùn saùtñöôøng, maáy maûnh vuôøn con, nhöõng bôø chuoái vaø bôø soâng beânlôû, doác ñöùng ñoå xuoáng soâng, quanh naêm nöôùc ñuïc.

Beân traùi cuõng laø nhöõng ngoâi nhaø, coù caùi troâng nhö ñaõ vaøichuïc naêm tuoåi, chaû hieåu coù phaûi töø thôøi ñoù? Moät caùi coångdoanh traïi. Ñuùng laø ngaøy tröôùc coù moät coång phía naøy, nhöngkhoâng phaûi coång chính.

Ñi theâm moät ñoaïn nöõa, reõ traùi. Ngaøy xöa ñaèng naøy laø taäncuøng doanh traïi, sau böùc töôøng laø moät khoaûng ñaát troáng roàiñeán daõy beáp, nhaø aên. Nay coù maáy truï sôû cô quan daân chínhxaây môùi, tieáp theo vaãn laø ñaát troáng chöa laøm gì. Töôøng doanhtraïi döôøng nhö laïi luøi vaøo ñaèng sau khoaûnh ñaát ñoù.

Heát phaàn ñaát doanh traïi, con ñöôøng doác thaáp xuoáng moätchuùt. Ñi maõi ñeán ñaàm Dò Naäu, hình nhö coù chuyeän coå tích gìñoù veà caùi ñaàm naøy.

Ñaõ thaáy caùi goø cao, treân coù moät ngoâi ñeàn nhoû. Vieät Thaéngkhoâng bieát ñeán ñeàn cuõng phaûi. Ngaøy xöa caây coái um tuøm töø döôùichaân goø. Nhöõng caây coå thuï quanh ñeàn nay khoâng coøn nöõa, laømcho töø xa ñaõ coù caûm giaùc aâm u coâ tòch. Ñöôøng vaøo ñeàn voán mentheo söôøn goø ñi leân vaø reõ traùi, nay laïi töø phía ngöôïc laïi, reõ phaûi.Hoûi moät baø cuï baùn höông thì bieát, ñaây laø ñeàn Maãu. Ngoâi ñeàn coùveû thieâng, duø khoâng haøo nhoaùng nhöng vaãn coù ngöôøi chaêm soùc,caây coái vaãn moïc cao vaø che boùng.

900

Ñöùng töø beân goø nhìn sang doanh traïi, maáy ruoäng caàn naêmnaøo ñaõ thaønh ruoäng luùa. Ngaøy xöa khoâng coù ngöôøi laøm, xaõ ñaõcho caùc em möôïn ñaát troàng rau. Daõy hoá xí taäp trung cuûa caûtrung ñoaøn ngaøy xöa nay cuõng ñaõ thaønh xoùm, coù caû nhaø maùibaèng. Coøn nhôù nhöõng vuï doïn hoá xí, anh em ta keùo töøng thuøngphaân töôi ñoå uïp ra ruoäng caàn. Xanh leø caû ruoäng. Chaû traùch rautoát ngaäp, aên ñeán phaùt chaùn(!).

Quay laïi tìm loái ra bôø soâng Thao. Qua maáy nhaø ñeán baõi ngoâkhaù roäng. Khoâng coù ñöôøng qua. Tìm loái khaùc vaäy. Ngaøy xöamuoán taém soâng phaûi ñi ngöôïc leân moät ñoaïn, ôû ñoù môùi coù baõiboài. Ra baõi taém saïch hôn vaø khoaùi hôn.

Vaøo quaùn phôû. Chæ coù tim caät. Thoâi thì phôû tim caät cuõngñöôïc. Ñeán luùc aên hoùa ra khoâng phaûi phôû maø laø baùnh ña. Coùleõ ñaây laø moùn aên ngon nhaát maø chuùng toâi töøng aên ôû Höng Hoaùnaøy. Hoài ñoù, nhöõng keû aên nhieàu laáy côm ñoän ngoâ laøm möøngvì nhieàu maâm ñeå thöøa; laáy caù khoâ laøm ngon vì chuùng aên boûñaàu laïi.

Quay trôû laïi, ñi töø töø theo loái coång phuï ngaøy xöa. Noù ñaõthaønh coång chính. Phía trong coång khoâng thaáy ñaàu hoài nhöõngdaõy nhaø hai taàng quen thuoäc. Thay vaøo ñoù laø chính dieän maáydaõy nhaø coù veû “khaùnh tieát”. Thôøi môùi, doanh traïi cuõng phaûi trôûmaët veà nôi ñoâng vui, trung taâm cuûa thò traán.

Ngay goùc saân vaän ñoäng cuõ, phía beân kia, coù moät loái ra bôø soâng.ÔÛ ñaây khoaûng caùch ñeán meùp nöôùc raát gaàn. Xe oâtoâ vaøo ñöôïïc ñeánTrung taâm boài döôõng Chính trò cuûa Huyeän uyû. Muoán ra soâng, xinmôøi ñi boä. Hoùa ra, ñoù laø con ñöôøng ra baõi raùc ñoå xuoáng soâng.

ÔÛ ñaây nhìn thaáy döôùi chaân laø doøng nöôùc ñoû töø töø chaûy, nhöngaøy xöa khi noù mang ñi nhöõng voû chuoái thaû xuoáng caùch ñeàucho ñeán heát naûi. Xa xa, beân kia soâng vaãn nhöõng baõi caùt ngaøyxöa ñaõ töøng in boùng caùnh coø voã laáp loaùng trong aùnh chieàu taø.Kyù öùc buoåi chieàu sau giôø aên, tröôùc giôø hoïc toái uøa veà; nhöng

901

khoâng theå keùo daøi ñöôïc laâu bôûi muøi raùc döôùi chaân keùo ta veàvôùi thöïc taïi. OÂng baïn vaøng cuûa toâi hình nhö chöa töøng aênchuoái beân bôø soâng roài thaû voû xuoáng nöôùc ñeå tính toác ñoä doøngchaûy neân yeân chí ngoài laïi xe, khoâng phaûi nhuùng caû chaân vaømuõi vaøo ñoáng raùc nhö mình.

Ngöôïc khoûi thò traán, töø töø nhìn laïi. Ñuùng laø loái vaøo ngaøy xöavaãn coøn. Moät loái ñi heïp giöõa nhöõng ngoâi nhaø daãn tôùi moät caùnhcoång ñoùng chaët. Beân trong khoâng nhìn thaáy ngoâi nhaø hieäu boächaén ngang loái vaøo. Coù ñeán maáy coâng trình xieân xieân, cheáchcheách, moät hoà nöôùc troøn baèng xi maêng. Moät con choù ñen hìnhnhö khoâng thích mình ñi gaàn tôùi coång. Coù theå noù coù lyù. Ñöøngneân quan saùt khu quaân söï kyõ quaù. Quay ra thoâi!

Vieät Thaéng ñöôïc moät ngöôøi daân cho hay, nhaø thôø ñoå ñaõñöôïc chính quyeàn thu doïn töø naêm 1979, giaûi phoùng maët baènglaøm xoùm môùi.

Beân kia ñöôøng, nôi ngaøy xöa coù vaøi caùi quaùn nhoû, caây daïimoïc beân caùi raõnh ven ñöôøng. Veùn ñaùm caây xanh leân loä ra caâyôùt chæ thieân vôùi naêm, baûy quaû chín ñoû. Caû moät kho taøng! ÔÛ ñoùnay laø moät daõy nhaø vôùi nhöõng ñöùa treû ñang chaøo caùi ñaàu caéttroïc cuûa mình: “Hello!”

N.H.T

902

Veà laïi Trung duNGUYEÃN HÖÕU HAØ *

Hoïc sinh khoùa 7

Tröa thöù baûy, 11 thaùng 10, vöøa ra ñeán Haø Noäi ñaõ nghe anhKieán Quoác goïi ñieän ruû ñi thaêm Höng Hoùa, Trung Haø. Söôùngquaù, noái maùy ngay cho Khaéc Vieät (khoùa 7), Quoác Thaùi (khoùa8) heïn cuøng ñi. Sôùm chuû nhaät coù maët ôû cöûa ga Haøng Coû thìthaáy anh Quoác ñaùnh veà chieác Lada “gheû”, möôïn cuûa anh QuyùSôn - “Gheû coøn hôn ñi xe maùy!”. Hai anh Phan Nam, Leâ Bình,nhanh chaân nhaûy leân chieác Ford Escape môùi cooùng cuûa anhKhaùnh “moû”, coøn laïi ñeàu leân Lada.

8 giôø 30 phuùt, xuaát phaùt. Ñang thao thao baát tuyeät thì nghetoeùt coøi, moät chuù caûnh saùt traät töï treû maêng ra hieäu cho xe taïtvaøo leà ñöôøng. Caû boïn giaät mình: ñaõ ñi nhaàm vaøo ñoaïn caámñöôøng Quaùn Söù(!). Caàm giaáy tôø ra gaëp ñaïi uyù caûnh saùt giaothoâng, anh Quoác maët ñau khoå: “Ñöôøng môùi treo bieån caám maøtoâi laïi vöøa töø trong Nam ra, ñöa “caùn boä laõo thaønh” ñi tìm ñoàngñoäi. Vaû laïi ñaây laø xe Ban Taøi chính…” Nghe chöa heát caâu, anhta nhoeûn mieäng cöôøi: “Thoâi, caùc baùc ñi cho chuùng em nhôø!”.Tieáp tuïc leân ñöôøng.

Ñi theo ñöôøng Caàu Giaáy, Nhoån, vì muoán ñoùn theâm anh VuõTieán Chính ôû Phuøng. Thoaùt khoûi Haø Noäi, taàm maét khoâng coønbò vöôùng bôûi nhöõng daãy phoá beâ-toâng. Xe bon bon treân conñöôøng gaén vôùi kyû nieäm nhöõng laàn ñöôïc Toång cuïc cho xe leânñoùn veà nghæ heø, nghæ teát. Naéng leân laøm tan ñi söông sôùm; gioù

* Chuyeân vieân KHKT vaø coâng ngheä, UBND Tp.HCM.

903

thu laønh laïnh luøa vaøo xe muøi ngai ngaùi cuûa rôm raï vöøa qua vuïgaët. Deã ñaõ hôn 30 naêm môùi laïi ñöôïc höôûng khoâng khí ñoàngnoäi nhö theá! Töø ngaøy ñöôøng Laùng-Hoøa Laïc ñöa vaøo söû duïng,ít xe chaïy theo ñöôøng cuõ leân Sôn Taây neân khi thaáy ñoàng hoàbaùo heát xaêng maø tìm maõi khoâng ra “traïm xaêng nhaân daân”.Phaûi ñi vaøi ba chuïc caây soá môùi gaëp “caùi chai döïng ven ñöôøng”.Döøng laïi hoûi mua 20 lít thì hoï töôûng chæ mua coù 2 lít (vì hieámkhi thaáy ai mua nhieàu nhö vaäy!). Phaûi roùt töøng can 5 lít. Maõimôùi xong. Xaêng ñaày roài laïi khoâng “ñeà” ñöôïc. Cuõng may vì coùkó sö xe Khaéc Vieät cuøng ñi neân xe laïi noå maùy, nhöng Vieätkhoâng daùm caàm voâ-laêng vì boû laùi ñaõ laâu. Xe phoùng nhö ñieâncho kòp chieác Escape. Maët ñöôøng laém oå gaø, phaûi ñaùnh tay laùilieân tuïc; maø xe laïi khoâng coù trôï löïc daàu neân löng aùo taøi xeá öôùtñaàm. Ñöôøng cua voøng qua ñaäp Phuøng vaãn nhö ngaøy naøo…

Baét ñaàu töø Mía thì thaáy khoâng khí ngaøy nghæ cuûa thò xaõ. Coângchöùc tænh leû hoái haû phoùng xe vaøo phoá mua saém. Khoâng xa ngaõba laø khu traïi giam giaëc laùi cuõ. Cuoái naêm 1971, tröïc thaêng Myõñoå boä, ñaùnh thaùo huït vì giaëc laùi ñaõ bò chuyeån ñi nôi khaùc. Ngöôïc20km nöõa ñeán Trung Haø nhöng khoâng theå nhaän ra con ñöôøngra beán phaø naêm xöa vì coång doanh traïi giôø laïi naèm phía beântraùi. Ñi theâm vaøi ba traêm meùt thì ñeán ñaàu caàu Trung Haø. Nöôùcsoâng Ñaø muøa naøy ñoû phuø sa. Chaéc cuõng do röøng ñaàu nguoàn bòphaù nhieàu!? Qua caàu khoâng bò thu phí vì xe mang bieån soá xanh.Ngay ñaàu caàu thaáy bieån baùo “Höng Hoaù 6km”. Ñoaïn naøy ñaõñöôïc naâng caáp, traûi thaûm nhöïa vaø vaïch sôn phaân ñöôøng.

Ñuùng 11 giôø, döøng xe ôû coång doanh traïi. Coång khoùa kín.Hoûi ra môùi bieát doanh traïi nay thuoäc trung ñoaøn coâng binhquaân khu II, coång chính nay môû ra phía sau löng cöûa haøngBaùch hoùa, chöù khoâng duøng coång coù maáy caây phöôïng vó ngaøynaøo. Khu ñaát nhaø thôø ñoå giôø chia loâ baùn cho daân, saân boùngcuõng thaønh phoá xaù. Caây coái quanh thò traán xanh toát. Caùc khoái

904

nhaø cuõ trong doanh traïi ñeàu ñaäp ñi xaây môùi. Vì laø chuû nhaät,caùc só quan chæ huy ñeàu veà nhaø neân chuùng toâi khoâng reõ vaøo.

Hoûi thaêm nhaø thaày Taâm (coù vôï baùn Baùch hoùa) thì ñöôïc chæra ngoâi nhaø ngay maët tieàn (phía chieâu ñaõi sôû cuõ). Vôï choàng thaàyngaïc nhieân khi thaáy gaàn chuïc hoïc sinh Troãi “ñoå boä” vaøo. Thaàyloâi ra moät bình röôïu thuoác ngaâm reã laù ra chieâu ñaõi. Vì ñaõ coù keáhoaïch tröôùc, chuùng toâi môøi thaày coâ cuøng leân xe sang thaêm “côsôû caùch maïng”. Tröôùc khi ñi, caû nhaø coøn chuïp aûnh kæ nieäm.

Gia ñình “cô sôû” naèm ngay coång sau khu khí taøi cuõ. Haøngphöôïng vó phía coång sau ñaõ bò ñoán saïch. “Cô sôû caùch maïng”laø gia ñình Vieät kieàu ôû Taân Theá giôùi veà nöôùc naêm 1960. Ngaøykhoái caáp III soáng ôû Höng Hoaù, gia ñình coù moät anh laø línhtrong chieán tröôøng. Coù tieát naøo troáng laø maáy anh Phan Nam,Taán Lôïi, Leâ Bình, Laûnh… laïi moø ra uoáng traø, huùt thuoác vôùi baùcchuû; coù chieàu coøn ôû laïi aên côm cho ñeán khi nghe keûng ñônvò môùi chaïy veà. Ngaøy aáy chæ coøn baùc trai, nhöng nay baùc cuõngñaõ thaønh ngöôøi thieân coå. Thaày troø thaép höông cho hai baùc. Sau

Chia tay gia ñình “Cô sôû caùch maïng” ôû Höng Hoùa.

905

maáy chuïc naêm maø caùc anh vaãn nhaän ra göông maët cuûa chòNgaø vaø Bích, con gaùi baùc. Moïi ngöôøi nhaéc laïi nhöõng kæ nieämxöa. Vui nhaát laø khi vaøo tieäc. Gia ñình chuaån bò saün moät maâmcoù caû thòt gaø, thòt choù. Röôïu vaøo lôøi ra, troø chuîeân raâm ran. Anhem coøn ñeäm ghi-ta cuøng haùt baøi “Tröôøng ca” vaø caû nhöõng baøihaùt teáu taùo cuûa lính Troãi. Caùc chaùu thaáy maáy chuù, maáy baùc vuiquaù cuõng vui theo. Gaëp baïn cuõ thì thôøi gian bao nhieâu cuõngkhoâng ñuû. Thoâi thì gaëp gôõ laàn naøy laø tieàn ñeà cho nhöõng cuoäcvui sau, chuùng toâi xin pheùp ra veà. Bieát thò traán coù quyõ khuyeánhoïc, anh em ñaõ ruùt ví cuøng ñoùng goùp, hy voïng theá heä treû seõcoù nhieàu chaùu hoïc gioûi ñeå xaây döïng Höng Hoaù theâm giaøu ñeïp.

Chia tay Höng Hoùa, chuùng toâi leân xe xuoâi Haø Noäi. Qua caàuTrung Haø maáy anh em döøng xe thaêm hoûi “cô sôû caùch maïng”cuûa khoái caáp II. Boán anh em taït vaøo quaùn nöôùc ngay ñaàu caàu,vöøa uoáng nöôùc vöøa hoûi thaêm chò chuû quaùn. Khi bieát chuùng toâilaø nhöõng thieáu sinh quaân naêm xöa, töøng soáng ôû ñaát Trung Haøthì daân chuùng ñeàu ngôõ ngaøng. Hoï khoâng ngôø luõ treû nghòchngôïm thuôû naøo, ñaõ maáy chuïc naêm vaãn nhôù tôùi ñaát cuõ, ngöôøixöa vaø trôû veà thaêm. Khaéc Vieät vaø toâi coøn moø vaøo laøng thaêm vaøcho quaø gia ñình chò Thanh, ngöôøi töøng thöông yeâu ñuøm boïcboïn treû ngaøy naøo. Nhôù ngaøy xöa, chieàu ñi ñaù boùng veà muoän,heát côm, cöù ra nhaø chò laø coù cuû khoai, cuû saén loùt loøng. DaânTrung Haø ngheøo nhöng ñaày tình nghóa. Vì xe khoâng toát, sôïcheát maùy doïc ñöôøng neân chuùng toâi xin pheùp ruùt sôùm.

Chieàu xuoáng, maët trôøi laën daàn sau daãy nuùi Ba Vì. Qua thòxaõ Sôn Taây, xe reõ sang Quoác Oai ñeå taét ra ñöôøng Laùng- HoaøLaïc. Thaùng 10 ngaøy ngaén, trôøi toái daàn, se se laïnh. Laâu laém môùilaïi coù dòp ngaém söông lam giaêng laø laø maët ñaát…

Thaùng 10-2003N.H.H

906

Khi röøng Queá nôû hoa

TRAÀN HOØA BÌNHHoïc sinh khoùa 5

Nhaän lôøi môøi cuûa Ban Lieân laïc tröôøng Thieáu nhi Vieät Namtaïi Lö Sôn, Queá Laâm (1953-1958), chuùng toâi ñaõ ñeán döï buoåigaëp maët ñaàu xuaân Quyù Muøi, nhaân kyû nieäm 50 naêm ngaøythaønh laäp tröôøng.

Saùng 9 thaùng 3 naêm 2003, treân moät traêm thaày, coâ vaø cöïuhoïc sinh Lö Sôn, Queá Laâm sinh soáng taïi phía Nam ñaõ coù maëttaïi Nhaø khaùch Chính phuû, trong khuoân vieân Dinh ThoángNhaát. Taám phoâng lôùn trong hoäi tröôøng ñöôïc gaén nhöõng doøngchöõ giaûn dò “Nhôù veà tröôøng xöa – 50 naêm tröôøng Thieáu nhiVieät Nam Lö Sôn, Queá Laâm (1953-1958)”. Gaëp nhau tay baétmaët möøng, caùc thaày, coâ giaùo cuûa nhaø tröôøng ñaõ ôû ñoä tuoåi 80,hoïc troø lôùp nhoû nhaát ñaõ ngoùt ngheùt 60. Treân maøn aûnh lôùnñang chieáu boä phim “Veà laïi tröôøng xöa” do HTV quay trongchuyeán du khaûo veà thaêm tröôøng cuõ ôû Queá Laâm, Lö Sôn. Tuylaø theá heä sau, soáng ôû Queá Laâm nhöng chuùng toâi cuõng bò vui laâybôûi caùi khoâng khí chaân tình, ñaàm aám. Trong buoåi hoïp maët,Ban Lieân laïc coøn môøi ñöôïc caùc thaày Nguyeãn Xuaân Taûo, NguyeãnÑöùc Chính, ñaëc bieät laø chuù Vieân Só Luaân (ngöôøi Hoa, nguyeâncaùn boä cuûa tröôøng) ñeán döï. Toång laõnh söï quaùn Trung Quoác taïithaønh phoá Hoà Chí Minh cuøng ba chaùu sinh vieân Vieät Nam vöøatoát nghieäp taïi tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây cuõng nhaänlôøi ñeán döï.

Ñuùng 10 giôø 30, Toång laõnh söï Cao Ñöùc Khaû cuøng moät chuïcnhaân vieân tieán vaøo hoäi tröôøng. Caû hoäi tröôøng xuùc ñoäng ñöùng

907

daäy voã tay hoài laâu chaøo ñoùn caùc vò khaùch quyù. Anh TraànKhaùng Chieán, trong Ban Lieân laïc, ñieàu khieån chöông trình.Khi thaày Nguyeãn Ñöùc Chính vöøa phaùt bieåu, Ban toå chöùc voäiñeà nghò caàn coù phieân dòch cho ñuùng nghi leã thì ñoàng chí CaoÑöùc Khaû vui veû noùi: “Caùn boä cuûa chuùng toâi ñeàu bieát tieáng Vieät.Ngöôøi nhaø maø, boû qua nghi leã ngoaïi giao.” Nhöõng vò khaùchquyù döôøng nhö khoâng xa laï maø laïi trôû thaønh nhöõng ngöôøi chuûthaân thieát. Thaät xuùc ñoäng! Trong baøi phaùt bieåu cuûa mình, thaàyChính ñaõ ñaùnh giaù cao vieäc nhaân daân Trung Quoác töø nhöõngnaêm ñaàu cuûa thaäp kyû 50 theá kyû tröôùc ñaõ daønh cho nhaø tröôøngsöï quan taâm ñaëc bieät caû veà tinh thaàn vaø vaät chaát, taïo ñieàu kieänñeå nhaø tröôøng hoaøn thaønh nhieäm vuï ñaøo taïo lôùp ngöôøi keá caäncho söï nghieäp caùch maïng giaûi phoùng daân toäc cuûa nhaân daânVieät Nam. Khi thaày vöøa keát thuùc baøi phaùt bieåu, caû hoäi tröôøngxuùc ñoäng haùt vang baøi “Ca ngôïi Chuû tòch Hoà Chí Minh” vaø “Cangôïi Chuû tòch Mao Traïch Ñoàng”.

Keá ñoù, chuù Vieân Só Luaân leân phaùt bieåu: “Thaät laø caûm ñoängvì ñaõ hôn 40 naêm toâi môùi gaëp laïi caùc ñoàng nghieäp vaø caùc chaùuhoïc sinh thaân yeâu. Noùi baèng tieáng gì baây giôø nhæ? Thoâi, tieángVieät cho gaàn guõi nheù!… Naêm 1953, ñöôïc phaân coâng veà laømvieäc ôû tröôøng, toâi môùi 20. Baùc Ñaëng Vaên Caùp, chính laø ngöôøithaày ñaàu tieân daïy toâi tieáng Vieät. Luùc môùi thaønh laäp, caùc chaùumôùi sang coøn beù tí, nhieàu chaùu cöù goïi toâi laø “su su” (chuù)…”

Vôùi voán tieáng Vieät thaønh thaïo, Toång laõnh söï Cao ñaõ ca ngôïimoái tình ñoaøn keát höõu nghò Vieät-Trung ñöôïc Ñaûng vaø nhaân daânhai nöôùc, ñaëc bieät laø Mao Chuû tòch vaø Hoà Chuû tòch daày coâng vunñaép. Vôùi traùch nhieäm cuûa theá heä keá tieáp, chuùng ta seõ tieáp tuïcdöïng xaây tình höõu nghò aáy. Ñoàng chí khoâng queân ñaùnh giaù caosaùng kieán “ngoaïi giao nhaân daân” cuûa thaày troø nhaø tröôøng.

Cuoái cuøng, toâi vaø Kieán Quoác mang laüng hoa cuûa tröôøngNguyeãn Vaên Troãi leân chaøo möøng. Caû hoäi tröôøng voã tay nhieät lieät.

908

Thaät xuùc ñoäng vì caùc anh, caùc chò soáng chaúng khaùc gì “línhTroãi”. Trong baøi phaùt bieåu cuûa mình, Kieán Quoác ñaõ nhaéc laïi lòchsöû ra ñôøi cuûa tröôøng ta. Tuy cheânh leäch veà tuoåi taùc nhöng tìnhcaûm hai tröôøng thaät gaàn guõi. Nhieàu lính Troãi coù anh, coù chò laøhoïc sinh cuûa tröôøng Lö Sôn, Queá Laâm; sau naøy cöïu hoïc sinh LöSôn, Queá Laâm laïi laø thaày giaùo cuûa lính Troãi khi veà hoïc ñaïi hoïc;roài lính Troãi laïi trôû thaønh nhöõng ñoàng nghieäp vaø nhöõng ngöôøibaïn thaân thieát cuûa caùc anh, caùc chò. Trong nhöõng naêm thaùngchoáng Myõ, tröôøng ta cuøng tröôøng Hoïc sinh mieàn Nam NguyeãnVaên Beù, tröôøng Daân toäc Trung öông ñöôïc Ñaûng vaø Baùc cho sangtaù tuùc taïi thaønh phoá Queá Laâm. Duø coøn coù nhieàu khoù khaên trongÑaïi caùch maïng Vaên hoaù, nhöng nhaân daân Trung Quoác ñaõ coichuùng ta nhö con em cuûa caùc ñoàng chí töø tieàn tuyeán lôùn trôû veàvaø ñaõ daønh cho nhaø tröôøng söï giuùp ñôõ chí tình. Duø ñaõ 35 naêmtroâi qua nhöng nhöõng kyû nieäm veà nhöõng naêm thaùng soáng ôû QueáLaâm coøn ñoïng maõi trong kyù öùc cuûa moãi ngöôøi.

Sau phaàn mit-tinh, hoïp maët chuyeån sang phaàn lieân hoan vaênngheä. Caùc anh caùc chò ñaàu ñaõ ñieåm baïc vaãn leân saân khaáu cuønghaùt “Ca ngôïi Hoà Chuû tòch”, “Ra khôi nhôø tay laùi vöõng”, “Xaõ hoäichuû nghóa - toát!”… baèng caû hai thöù tieáng. Ñoàng chí Cao ÑöùcKhaû khoâng coi mình laø khaùch, ñaõ vui veû leân saân khaáu haùt: “Vieätnam, Trung Hoa nuùi lieàn nuùi, soâng lieàn soâng. Chung moät doøngsoâng thaém tình höõu nghò saùng nhö raïng ñoâng…”.

Thaät caûm ñoäng tröôùc chuû tröông “ngoaïi giao nhaân daân”! Hyvoïng raèng, chuyeán du khaûo thaêm laïi Queá Laâm, döï tính toå chöùctrong naêm nay, seõ laø nhöõng vieân gaïch goùp phaàn xaây döïng chotình höõu nghò hai nöôùc Vieät-Trung “maõi maõi xanh töôi, ñôøi ñôøibeàn vöõng”!

TP. Hoà Chí Minh, 9-3-2003T.H.B

909

Moät bieåu hieän cao ñeïp cuûatình höõu nghò Vieät - Trung 1

ÑOÂNG HUYEÀN *

Ngaøy 28 thaùng 7 naêm 2003, taïi thaønh phoá Queá Laâm, tröôøngÑaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây ñaõ toå chöùc leã khai tröông bia kyûnieäm tröôøng Duïc taøi Queá Laâm.

“Tröôøng Duïc taøi Queá Laâm” laø teân maø caùc baïn Trung Quoácthöôøng goïi ñeå chæ “tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam” ñöôïc Boä tröôûngBoä Giaùo duïc ñaàu tieân cuûa nöôùc ta Nguyeãn Vaên Huyeân kí quyeátñònh thaønh laäp ngaøy 25 thaùng 8 naêm 1953 vaø ñaët taïi thaønh phoáQueá Laâm, Trung Quoác. Sau naøy, “Duïc taøi Queá Laâm” ñöôïc duøngñeå goïi chung caùc tröôøng, daønh rieâng cho thieáu nieân, nhi ñoàngVieät Nam hoïc taäp taïi thaønh phoá Queá Laâm, bao goàm: NguyeãnVaên Troãi, Nguyeãn Vaên Beù, Voõ Thò Saùu, tröôøng Daân toäc mieànNam taïi thaønh phoá Queá Laâm. Khuoân vieân Tröôøng Duïc taøi naythuoäc quyeàn quaûn lyù cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Sö Phaïm Quaûng Taây.

1 Baøi ñaêng treân Baùo Haø Noäi Môùi, ngaøy 2-8-2003.* Nguyeãn Vaên Ñoàng, cöïu hoïc sinh tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam Lö Sôn, Queá Laâm(1953-1958), nay laø Toång laõnh söï Vieät Nam taïi Coân Minh (Vaân Nam, Trung Quoác).

910

Nhaân kyû nieäm 50 naêm Ngaøy thaønh laäp tröôøng Duïc taøi QueáLaâm (25-8-1953 – 25-8-2003), tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm QuaûngTaây ñaõ ñaàu tö 50 nghìn Nhaân daân teä, xaây döïng bia kyû nieäm.Bia cao 3m, coù hình moät chieác coång luoân môû roäng ñoùn moïingöôøi. Maët tröôùc bia coù gaén bieåu töôïng chieác noùn laù Vieät Namcuøng moät chieác tuùi ñöïng saùch cuûa hoïc sinh vaø moät chieác bi-ñoâng, giuùp moïi ngöôøi hình dung ra nhöõng vaät duïng cuûa moäthoïc sinh trong nhöõng ngaøy gian khoù naêm xöa. Maët sau biakhaéc chìm nhöõng doøng chöõ Haùn vaø chöõ Vieät, cho moïi ngöôøibieát raèng: Nôi ñaây, vaøo nhöõng naêm gian khoù cuûa Caùch maïngVieät Nam, ñöôïc söï quan taâm cuûa Ñaûng, Chính phuû hai nöôùcVieät Nam vaø Trung Quoác, hôn moät nghìn thieáu nieân, nhi ñoàngVieät Nam laø con em caùn boä, anh huøng, chieán só thi ñua toaønquoác ñaõ ñöôïc göûi sang ñaây hoïc taäp, reøn luyeän ñeå trôû thaønh

Ñoaøn tieàn traïm cuûa nhaø tröôøng beân bia kyû nieäm taïitröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây, thaùng 10-2003.

911

nhöõng haït gioáng ñoû cho Caùch maïng Vieät Nam. Moái quan heähöõu nghò Trung - Vieät ñôm hoa keát traùi ôû ñaây ñaõ trôû thaønhnhöõng kyû nieäm khoâng bao giôø phai nhaït trong traùi tim nhöõngcaùn boä, giaùo vieân, coâng nhaân vieân hai nöôùc Vieät Nam - TrungQuoác vaø hoïc sinh Vieät Nam töøng hoïc taäp, coâng taùc taïi ñaây.

Coù moät ñieàu phaûi keå ra ôû ñaây laø vieäc trieån khai laøm Vaên bialöu nieäm ñöôïc nhaø tröôøng giao cho giaùo sö Töø Ñöùc Cöôøng, coávaán Ban quan heä quoác teá tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây,phuï traùch. Noäi dung vaên bia ñöôïc nhaø tröôøng vaø Hoäi höõu nghòVieät-Trung baøn baïc raát kó, sau ñoù, giao cho Taàn Hieåu Khieát -nöõ phieân dòch (töøng thöïc taäp moät naêm taïi Ñaïi hoïc Sö phaïmNgoaïi ngöõ Haø Noäi) vaø Luïc Hoaøi Nam - nghieân cöùu sinh VieätNam ñang laøm luaän aùn taïi tröôøng, dòch ra tieáng Vieät vaø Trung.Tham gia hieäu ñính coøn coù anh Vuõ Cao Phan - Phoù chuû tòchkieâm Toång thö kí Hoäi höõu nghò Vieät-Trung vaø chò Lö Myõ Nieäm- nguyeân phieân dòch cuûa Sôû Ngoaïi vuï Queá Laâm nhöõng naêm 70,töøng laø phieân dòch cho baùc Y Ngoâng Nieâk-ñam taïi Tröôøng Daântoäc Trung öông ñoùng ôû Queá Laâm.

Vieäc tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây xaây döïng bia kyûønieäm tröôøng Duïc taøi Queá Laâm taïi khu Duïc-Taøi cuûa nhaø tröôøng laømoät bieåu hieän cao ñeïp cuûa tình höõu nghò Vieät Nam – Trung Quoác.

Ñ.H

912

“daân Queá Laâm”

VUÕ TOAØN THAÉNGHoïc sinh khoùa 4

Ngaøy beù, gia ñình toâi soáng ôû khu taäp theå 38 Traàn Phuù - khudaønh cho gia ñình caùc töôùng, taù thuoäc Boä Toång ôû Haø Noäi.Chuùng toâi, maáy ñöùa Thaéng Lôïi, Trung Vieät, Toaøn Thaéng, KieánQuoác, Chaâu “leù”, Linh “ngoå”, Baù “de”…, cheânh nhau moät, haituoåi nhöng chôi raát thaân vôùi nhau. Caùc troø ñaù boùng, ñaù caàu,troán tìm, chôi traän giaû, baét ve hay leo treøo leân caây boà ñeà ôûtrong khu… ñöôïc “toå chöùc” ñeàu ñeàu vaøo caùc buoåi toái hay trongdòp nghæ heø. Lôùp lôùn hôn trong khu coù anh Chieán, anh Töôøng,chò Söông, chò Hoàng, roài maáy anh chò ôû khu khaùc hay sangchôi nhö anh Vaên Tieán Trình, anh Trònh Daân… Nghe noùi, caùcanh chò hoài beù ñaõ soáng vôùi nhau ôû Queá Laâm vaø hoï hay voãngöïc töï haøo - mình laø “daân Queá Laâm”! Laø baäc sö phuï, aét phaûitoân kính, nhöng chuùng toâi thaáy hoï soáng vôùi nhau “raát anh em”.Caùc anh hay keå veà moät ngoâi tröôøng maø sau löng laø daõy nuùi ñaùGiaùp Sôn, phía tröôùc laø doøng soâng Hoa Ñaøo, trong xanh nhömoät daûi luïa; roài chuyeän caùc anh hoïc haønh, nghòch ngôïm. Coùanh laáy chaên buoäc tuùm boán goùc laøm duø, nhaåy töø treân caoxuoáng ñaát; coù nhoùm phôi khoâ côm chaùy laøm löông khoâ, keùo

913

nhau leân hang ñaù laäp traïi theo kieåu “Löông Sôn Baïc”… Tronglöùa aáy coøn coù nhieàu ngöôøi taøi hoa, gioûi chôi ñaù boùng, boùng roå,coù “hoa tay veõ vôøi” nhö caùc anh Maïnh Giao, Trònh Daân haykheùo tay laøm caùc moâ hình oâtoâ, taøu löôïn nhö anh Noâng MaïnhLuaân. Ñaïi loaïi, “daân Queá Laâm” laø hình töôïng, laø mô öôùc cuûaboïn treû chuùng toâi!

Roài chieán tranh phaù hoaïi môû roäng, roài tröôøng Troãi ñöôïcthaønh laäp. Khi leân hoïc ôû tröôøng môùi bieát, lính Troãi, nhieàu baïncuõng coù anh chò laø “daân Queá Laâm”. Vaäy laø caøng deã gaàn nhauvaø soáng vôùi nhau theo “kieåu Queá Laâm”. Giaù maø tröôøng mìnhñöôïc qua Queá Laâm moät chuyeán! Vaø ñieàu mô öôùc ñaõ trôû thaønhsöï thaät. Ñaàu naêm 1967, chuùng toâi coù maët ôû Queá Laâm. Sang ñeánnôi, nhìn tröôùc nhìn sau, so saùnh vôùi nhöõng gì “daân Queá Laâmlôùn” ñaõ keå thì thaáy khu Y Trung khoâng gioáng khu tröôøng cuûa

Ñoaøn ñaïi bieåu tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi döï kyû nieäm 50 naêmtröôøng Thieáu nhi Vieät Nam Lö Sôn - Queá Laâm,taïi Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi, thaùng 8-2003.

914

caùc anh chò; sau löng tröôøng laø daõy Xuyeân Sôn, khoâng thaáysoâng Hoa Ñaøo maø chæ coù Tieåu Ñoâng Giang, coøn treân soâng Lythì ñuùng laø coù nuùi Con Voi, coù caàu Giaûi Phoùng… (Sau naøy môùibieát, khu tröôøng ôû Giaùp Sôn naêm xöa, nay daønh cho tröôøngBeù). Vaø chuùng toâi cuõng ñöôïc soáng trong tình thöông yeâu, ñuømboïc cuûa nhaân daân Queá Laâm.

Ñeá quoác Myõ phaûi haïn cheá neùm bom ra mieàn Baéc. Laø nhaøtröôøng quaân ñoäi, nhieäm vuï ñaøo taïo cuûa chuùng toâi ñöôïc gaén vôùinhöõng “ñoäng thaùi cuûa chieán tröôøng” neân ñöôïc veà nöôùc töø ñaàuthu 1968. Sau khi toát nghieäp, ña soá vaøo lính. Boïn leân tröôøngQuaân söï, boïn veà Quaân y vaø chuùng toâi ñaõ gaëp moät loâ caùc giaùovieân treû, goác Queá Laâm, môùi toát nghieäp ôû caùc tröôøng trong,ngoaøi nöôùc veà daïy. Naøo laø anh Ñoaøn Maïnh Giao, Traàn ÑìnhNgaân, Khuùc Vaên Nghi, hay löùa lôùn hôn nhö caùc anh Vuõ QuoácHuøng, Ñinh Baù Truï, Buøi Huy Tuùc, Chu Vieät Cöôøng vaø vôï choànganh chò Khoâi, Huyeàn… Chuùng toâi trôû thaønh hoïc troø cuûa anhchò, nhöng troø vôùi nghóa em uùt thöïc söï. Ngoaøi vieäc hoïc taäp treânlôùp, trong baát cöù sinh hoaït vaên theå cuûa tröôøng, anh em chuùngtoâi ñeàu laø nhöõng ngöôøi ñoùng goùp tích cöïc nhaát. Khi thì thamgia giaûi boùng ñaù toaøn quaân hay Boä Ñaïi hoïc, luùc thì hoäi dieãnvaên ngheä sinh vieân, goùp phaàn trang trí trieån laõm, xaây döïngphoøng truyeàn thoáng… Cuoäc ñôøi khoâng chæ gaén boù chuùng toâibaèng coâng vieäc maø coøn gaén boù baèng nhöõng thuù vui chôi.

Toát nghieäp ñaïi hoïc, nhieàu ñöùa chuùng toâi ñaõ ôû laïi tröôøng vaøtrôû thaønh “ñoàng nghieäp” cuûa caùc anh, caùc chò “Queá Laâm lôùn”.Theá môùi söôùng! Roài töï bao giôø, anh em trôû thaønh “baïn vongnieân”, chôi vôùi nhau thaân thieát, khoâng keå tuoåi taùc.

Vaãn bieát, theá heä ñaøn anh soáng vôùi nhau raát trong saùng,khoâng heà tö lôïi. Cuoái thaùng 8 naêm 2003, “daân Queá Laâm” toåchöùc kæ nieäm 50 naêm Ngaøy thaønh laäp tröôøng Thieáu nhi VieätNam Lö Sôn, Queá Laâm. Laø em uùt, toâi cuõng bay ra döï vôùi tö

915

caùch “phoùng vieân” cuûa tröôøng Troãi. Saùng ngaøy 23, tröôùc khi tôùidöï “Hoäi thaûo” taïi Trung taâm Baùo chí quoác teá, toâi taït qua thaêmmoät ngöôøi thaân vaø thaáy coù vieäc eùo le, ngang traùi. Quaù böùc xuùc,toâi lieàu vieát vaøo maåu giaáy nhoû vaø trong giôø giaûi lao ñöa taän tayanh Traàn Ñình Hoan (tröôûng ban Toå chöùc Trung öông). Anhnghe qua vaø noùi seõ giaûi quyeát. Vaãn nghó, quan to chæ höùa maøkhoâng laøm laø chuyeän bình thöôøng. Ai deø, ngay ñaàu tuaàn sau,anh Hoan ñaõ cho thö kí xuoáng thaêm gia ñình. Giaù maø caùn boänaøo cuõng coù taùc phong saâu saùt nhö “daân Queá Laâm” thì chaéc laødaân ñöôïc nhôø!

Cho tôùi giôø, khi ñaõ qua caùi tuoåi 50, chuùng em môùi daùm voãngöïc töï xöng laø “daân Queá Laâm”, vì caùch nay gaàn boán chuïcnaêm, töøng ñöôïc taém mình trong nöôùc soâng Ly vaø aên baùnh baocuûa Baùc Mao! Coù theå töï haøo maø noùi raèng, “daân Queá Laâm nhoû”ñaõ tieáp böôùc vöõng vaøng treân con ñöôøng cuûa “daân Queá Laâmlôùn”. Xin caûm ôn Ñaûng, caûm ôn Baùc Hoà, caûm ôn quaân ñoäi,caûm ôn cha meï, caûm ôn thaày, coâ cuûa chuùng ta ñaõ taïo ra moättheá heä con chaùu, bieát phaùt huy truyeàn thoáng veû vang cuûa daântoäc vaø vöõng böôùc treân con ñöôøng cha anh ñaõ ñi qua!

V.T.T.

916

Chuyeán veà thaêm laïiQueá Laâm

KIEÁN QUOÁC

1. NAÊM 2001.Cuoái thu, thaày troø tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam Lö Sôn, Queá

Laâm sang thaêm laïi tröôøng cuõ1. Taïi Queá Laâm, ñoaøn ñöôïc Ñaïihoïc Sö phaïm Quaûng Taây - ñaàu moái quan heä vôùi caùc tröôøng hoïcsinh Vieät Nam ñaõ ôû Queá Laâm - tieáp ñoùn. Sö phaïm Quaûng Taâycoù moät boä phaän naèm ngay trong Hoaøng Thaønh. Coång chínhquay veà phía taây, nhìn ra ñaïi loä Trung Sôn, coång phía namkhoâng xa ñaïi loä Giaûi phoùng2… Khi ñoaøn trôû veà, chuùng toâi coùñöôïc ñòa chæ giaùo sö Ñoã Kieám Tuyeân.

2. NAÊM 2002.- Ngaøy 29 thaùng 7: Fax cho giaùo sö Ñoã Kieám Tuyeân noùi veà

yù ñònh thaêm laïi Queá Laâm.- Ngaøy 6 thaùng 8: Giaùo sö traû lôøi, saün saøng ñoùn tieáp.

1 Khu hoïc xaù Queá Laâm naèm gaàn coâng vieân Giaùp Sôn. Tröùôc naêm 1949, laø tröôøngdaønh cho con em Quoác daân Ñaûng. Nhöõng naêm 1953-1957, laø Tröôøng Thieáu nhiVieät Nam. Töø naêm 1968, daønh cho caùc tröôøng Nguyeãn Vaên Beù, Daân toäc Trungöông, Voõ Thò Saùu. Nay laø cuïm tröôøng sö phaïm thaønh phoá Queá Laâm. Gaàn coângvieân Loâ Ñòch Nham.2 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa”, phaàn I trang 336 – Baûn ñoà thaønh phoá Queá Laâm.

917

- Ngaøy 8 thaùng 10: Qua Nam Hoøa göûi taëng tröôøng Sö phaïmQuaûng Taây 10 cuoán “Sinh ra trong khoùi löûa” keøm theo thö giôùithieäu:

... Trong nhöõng naêm thaùng chieán tranh aùc lieät, ñöôïc söïñoàng yù cuûa Ñaûng, Chính phuû hai nöôùc, nhaø tröôøng ñöôïc sangtaù tuùc taïi Queá Laâm. Thôøi gian soáng taïi Queá Laâm tuy ngaén nguûi,nhöng tình caûm vaø söï giuùp ñôõ cuûa nhaân daân Trung Quoác maõikhoâng phai nhaït trong taâm trí thaày, coâ vaø hoïc sinh nhaø tröôøng.Söï tröôûng thaønh cuûa gaàn 1200 hoïc sinh nhaø tröôøng hoâm nayphaûi keå ñeán coâng lao cuûa nhaân daân Queá Laâm. Vôùi truyeànthoáng “Uoáng nöôùc nhôù nguoàn”, chuùng toâi coù nguyeän voïngñöôïc thaêm laïi Queá Laâm ñeå caûm ôn nhaân daân Trung Quoác vaøcuøng oân laïi kyû nieäm xöa. Vieäc laøm naøy goùp phaàn thöïc hieänñöôøng loái “ngoaïi giao nhaân daân” vaø taêng cöôøng tình ñoaøn keáthöõu nghò giöõa hai daân toäc.

3. NAÊM 2003.- Ngaøy 31 thaùng 3: Chieàu, ñang ôû vaên phoøng thì ñieän thoaïi

reo. Nhaác maùy leân nghe thaáy moät gioïng laï: “Chaøo thaày! Em laøTaàn Hieåu Khieát, coâng taùc ôû Ban ñoái ngoaïi, tröôøng Sö phaïmQuaûng Taây. Thaày Tuyeân cho soá maùy…Em ñang ôû thaønh phoáHoà Chí Minh, nhöng saùng mai bay veà nöôùc roài. Thaày Tuyeândaën neáu khaùch tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi sang thì phaûi baùotröôùc…”. Raát tieác, khoâng gaëp ñöôïc Khieát. Chuùng toâi leân lòchsang thaêm Queá Laâm vaøo thaùng 7.

Thaät quaùi aùc, caên beänh SARS ñaõ hoaønh haønh ôû Baéc Kinh,Quaûng Chaâu, Hoâng Koâng...…Baøn baïc vôùi anh em, thaáy phaûihoaõn laïi chuyeán ñi. Khi email sang baùo tin, caû anh Tuyeân vaøKhieát ñeàu laáy laøm tieác vì Queá Laâm khoâng heà coù beänh SARS.

... Nhaân dòp Teát, Leâ Bình goïi ñieän vaøo, coù noùi: chuù LöuDung muoán coù dòp sang thaêm moä Löu Duõng. Chuùng toâi choät

918

daï, chaû hieåu ñaõ hôn 30 naêm vôùi bao ñoåi thay, lieäu khu nghóatrang hoïc sinh Vieät Nam coù bò di dôøi?

- Ngaøy 7 thaùng 5: Saùng, Khieát goïi sang. Hoûi veà khu tröôøngmôùi vaø nghóa trang choân caát hoïc sinh Vieät Nam thì em traû lôøikhoâng bieát. Em keå ñaõ ñoïc “Sinh ra trong khoùi löûa” vaø höùa seõtìm ngöôøi bieát nhöõng thoâng tin veà tröôøng.

- Ngaøy 8 thaùng 5: Chieàu, Khieát ñieän thoaïi sang: “Em ñaõ lieânlaïc ñöôïc vôùi coâ Lö Myõ Nieäm, ngöôøi bieát nhieàu thoâng tin veàtröôøng Troãi. Soá maùy cuûa coâ: 0086.773.2165950…”. Ngay sau ñoù,toâi nhaác maùy choïn soá qua vieãn thoâng quoác teá (qua cöûa 178Viettel cuûa Quoác Anh!). Chuoâng reo vaø coù tieáng nhaác maùy:“Uaây!”. “Xin pheùp cho hoûi, coù phaûi maùy cuûa coâ Nieäm?”. Laäp töùccoù gioïng traû lôøi: “Anh laø…? Vaâng, toâi bieát, thaày Tuyeân coù noùi…”.

- Ngaøy 12 thaùng 5: Môû hoäp thö, coù thö chò Nieäm. Chò vieát:“Nhaän ñöôïc thö anh, toâi raát möøng vaø caûm ñoäng. Toâi caûm thaáynhö nhaän ñöôïc thö cuûa ngöôøi baïn quen ñaõ laâu. Thö ñaàu tieân,toâi khoâng bieát noùi gì hôn ñeå toû loøng thöông meán ñoái vôùi caùcbaïn Vieät Nam. Mong anh thoâng caûm!

1. Thaày Tuyeân vaø coâ Khieát coù nhôø toâi tìm hoä ñòa chæ khutröôøng Nguyeãn Vaên Troãi vaø khu nghóa trang choân caát hoïcsinh Vieät Nam. Luùc ñoù, toâi laø phieân dòch taïi tröôøng Hoïc sinhmieàn Nam do Uyû ban Nhaân daân thaønh phoá cöû tôùi. Toâi ñaõ coùdòp cuøng laõnh ñaïo thaønh phoá vaøo thaêm tröôøng Troãi vaø khunghóa trang. Sau ngaøy hai tröôøng ruùt veà Vieät Nam, toâi khoângcoù dòp vaøo ñoù nöõa. Khi coù chæ daãn cuûa anh, toâi coáõ tìm baèngñöôïc, nhöng ñaõ quaù laâu, ít ngöôøi vaøo neân coû daïi um tuøm.Tìm thaáy maáy caùi moä bia thì toâi voäi cheùp vaøo soå, nhöng vaãnchöa phaûi teân ba ngöôøi anh tìm. Vaäy anh xem böôùc tieáp sauta phaûi gì? Coøn khu tröôøng Troãi cuõ thì nay laø tröôøng Ñaïi hoïcHaøng khoâng. Nhieàu ngoâi nhaø cuõ vaãn coøn nhöng ñaõ söûa sanglaïi; nhaø kho vaø nhaø aên ñaõ naùt, ñang coù döï aùn phaù ñi xaây

919

môùi trong vaøi ba thaùng tôi. Vaäy caùc anh tranh thuû sang QueáLaâm sôùm thì toát. Thaønh phoá Queá Laâm hieän nay khoâng coùbeänh SARS.

2. Veà quyeån saùch “Sinh ra trong khoùi löûa “, thaày Tuyeân coùcho möôïn veà ñoïc. Toâi thích laém vaø naûy sinh moät yù ñònh: seõdòch ra tieáng Trung. Toâi coù trao ñoåi vôùi anh Taï, choàng toâi,ñang coâng taùc taïi Ñaøi phaùt thanh Queá Laâm. Anh raát uûng hoävaø khuyeân, dòch xong neân göûi cho Nhaø xuaát baûn Nhaân daânNhaät baùo. Neáu laøm ñöôïc ñieàu naøy thì raát coù yù nghóa cho vieäccuûng coá tình höõu nghò Trung-Vieät. AØ, khoâng hieåu ñaõ coù aidòch ra tieáng Trung chöa?

3. Anh baùo tin Hoäi höõu nghò Vieät-Trung ñang laøm caùc thuûtuïc ñeà nghò Nhaø nöôùc Vieät Nam taëng Huaân chöông Höõu nghòcho thaønh phoá Queá Laâm. Ñaây laø vieäc laøm toát cho tình höõunghò Trung-Vieät. Hoài “Giuùp Vieät choáng Myõ”, chuùng toâi ñaõ tìnhnguyeän gia nhaäp Quaân giaûi phoùng sang Vieät Nam ñaùnh Myõ.Luùc ñoù, toâi ñang hoïc taïi Sö phaïm Quaûng Taây. Caû tröôøng tuyeånñöôïc ba hoïc sinh, maø toâi ít tuoåi nhaát, vöøa troøn tuoåi 20. Nhôù laïinhöõng chaëng ñöôøng aáy, toâi caûm thaáy raát töï haøo”.

- Thaùng 10 naêm 2003: ñoaøn tieàn traïm cuûa tröôøng Troãi ñiQueá Laâm ñöôïc thaønh laäp, ñi cuøng Coâng ty SIICO cuûa Nam Hoøañöa caùc chaùu sang Queá Laâm hoïc. Moïi keá hoaïch ñaõ ñöôïc faxsang tröôùc. Phía Nam coù Kieán Quoác, Phan Nam; phía Baéc coùÑoaøn Maïnh Thanh, Höõu Thaønh vaø ngheä só öu tuù Quang Huy.Ngaøy 11 thaùng 10, hoïp ñoaøn ôû quaùn bia 19C, gaàn Laêng Baùc.

- Ngaøy 14 thaùng 10: Tröa, lieân hoan chia tay taïi quaùn “VónhXuaân”, 10B Hoà Xuaân Höông. Thaày Chi Phan, anh Chu Thaønhcuøng nhieàu baïn beø ñeán döï. Chieàu, 18 giôø, coù maët ôû ga HaøngCoû, gaëp thaày Thaêng tieãn chaùu ñi hoïc. 18 giôø 50, xuaát phaùt.Maáy chuïc naêm môùi laïi ñi taàu lieân vaän quoác teá. Quaù nöûa ñeâm,laøm thuû tuïc xuaát caûnh vaø ñoåi taàu ôû Ñoàng ñaêng.

920

- Ngaøy 15 thaùng 10: 1 giôø saùng, nhaäp caûnh ôû Baèng Töôøng.Ga saïch, ñeïp, vaéng laëng. Só quan bieân phoøng, nhaân vieân haûiquan, kieåm dòch… laøm vieäc raát nghieâm tuùc vaø lòch söï. Anh emhoûi nhau, bao giôø ôû ta môùi ñöôïc nhö vaäy? 2 giôø hôn, taàu chaïy.10 giôø, tôùi ga quoác teá Nam Ninh. Nghæ 2 tieáng, ñöôïc ra phoá ñidaïo. Phan Nam chieâu ñaõi caû ñoaøn “phôû ñuõa” (ôû Trung Quoác,aên phôû khoâng duøng thìa). Thaønh phoá Nam Ninh to, nhieàu nhaøcao taàng, phoá xaù roäng raõi, quanh ga laø khaùch saïn, cöûa haøng,chôï buùa...

16 giôø 30, taøu döøng ôû ga nam Queá Laâm. Caùn boä tröôøng Söphaïm ra ñoùn. Caûm giaùc ñaàu tieân: thaønh phoá ñeïp hôn xöa raátnhieàu! Xe chaïy doïc caàu Shanghai baéc qua soâng Ly, xa xa phíatay phaûi laø nuùi Chuanshan, gaàn khu Y Trung cuõ; coøn nuùi ConVoi vaø caàu Giaûi Phoùng naèm phía tay traùi. Taát caû kæ nieäm xöanhö ñöôïc taùi hieän trong moät boä phim tö lieäu. Baïn môøi côm böõañaàu tieân taïi nhaø aên sinh vieân.

Toái, maáy em sinh vieân tieáng Vieät ñöa ñi thaêm trung taâmthaønh phoá. Queá Laâm veà ñeâm röïc rôõ aùnh ñeøn, daân chuùng daïochôi, taáp naäp ra vaøo cöûa haøng, quaùn xaù. Khu trung taâm ñuùnglaø “ñieåm giöõa” cuûa moät ñoâ thò hieän ñaïi! Caû boïn ngoài aên kembeân bôø soâng Hoa Ñaøo; beân kia laø Thaùp Vaøng, Thaùp Baïc, laáplaùnh aùnh ñeøn. Tôùi 11 giôø khuya maø vaãn thaáy taàu du lòch chaêngñeøn, chôû khaùch qua laïi treân soâng. Khaép nôi ngoït ngaøo muøihoa queá laøm anh em nhôù tôùi Haø Noäi ñang muøa hoa söõa!

- Ngaøy 16 thaùng 10: Saùng, Baïn ñöa ñi thaêm ñòa chæ lòch söû,vaên hoaù ñöôïc coâng nhaän töø naêm 1962 taïi Trung Sôn Baéc, nôiBaùc Hoà ñaõ soáng vaø laøm vieäc nhöõng naêm 1938-1940. Caûmñoäng khi thaáy nhöõng hieän vaät gaén vôùi cuoäc ñôøi cuûa Baùc. Tröa,nhaø tröôøng môøi côm ôû nhaø haøng giaùo vieân. Chieàu, thaêm cô sôûcuõ cuûa tröôøng Nguyeãn Vaên Beù, nay laø cuïm caùc tröôøng sö phaïm.Chieàu toái, Cao ñaúng Sö phaïm môøi côm ôû nhaø haøng caïnh Dung

921

Hoà. Sau ñoù ñi xem bieåu dieãn taïp kó. (Quang Huy khen: Chaátlöôïng bieåu dieãn cuûa ñoaøn thaønh phoá Queá Laâm hôn ñoaøn ngheäthuaät quoác gia cuûa ta). Vaøo raïp: caám quay phim.

- Ngaøy 17 thaùng 10: Saùng, thaêm khu “tröôøng môùi” ôû PhongKhaåu. Bí thö Ñaûng uyû tröôøng Kyõ thuaät Haøng khoâng tieáp ñoaøn.Tröôøng thay ñoåi nhieàu, daõy nhaø Ban giaùm hieäu, khu lôùp hoïccuûa caáp II ñaõ ñaäp ñi, beå bôi saép phaù. Moät nhaø aên hieän ñaïi xaâytreân khu nhaø ôû caáp II. Rieâng nhaø aên vaø khu nhaø ôû, khu hoïctaäp caáp III ñöôïc giöõ laïi vaø söûa laøm lôùp hoïc. Ngoïn nuùi ñaù giöõatröôøng nay ñöôïc toân taïo thaønh coâng vieân; thaáy caùc chaùu sinhvieân daét tay nhau leân chôi treân nuùi.

10 giôø 30, keát thuùc vieáng thaêm ñeå ñi tìm moä baïn. Thueâ daânñòa phöông ñi tìm, hoï daãn tôùi khu choân caát caùc beänh nhaânVieät Nam, cheát khi ñieàu trò ôû beänh vieän Nam Kheâ Sôn. Khoângthaáy moä caùc baïn cuûa tröôøng. Phan Nam muoán ôû laïi tìm tieápnhöng phaûi veà vì lòch xeáp ñaõ kín. Tröa aên côm taïi nhaø aên sinhvieân. Thöùc aên töï choïn, chæ caàn 5 teä3 “nhoøe”.

Chieàu, veà thaêm Y Trung. Khu nghóa ñòa treân ñoài töø saânboùng nhìn ra, nay laø khu nhaø ôû cao caáp. Moät con ñöôøng lôùnchaïy saùt tröôøng. Taïi khu vöïc ñaïi ñoäi 71 cuõ ñang xaây döïng côsôû lieân doanh vôùi Myõ. Saân vaän ñoäng môû roäng, dòch veà phía ñaïiñoäi 72. Xe chaïy voøng veà coång phía nhaø aên taäp theå. Thaày Maõ(daïy Nga vaên) cuøng Hieäu phoù Y Trung ra ñoùn, daãn ñi thaêmtröôøng. Truyeàn hình thaønh phoá cöû moät phoùng vieân Giaùo duïccuøng ñi, ghi laïi nhöõng hình aûnh cuûa ñoaøn. Caây coái moïc umtuøm, khu nhaø ôû cuûa khoùa 7, khoùa 8 ñaõ bò ñaäp gaàn heát, chuaånbò xaây moät tröôøng cao ñaúng kyõ thuaät. Anh em vaøo khu giaùovieân, thaêm gia ñình thaày Thònh (giaùo vieân theå duïc). Thaày maát

3 1 teä töông ñöông 1.800 VNÑ.

922

ñaõ laâu, coâ nay ñaõ 80, soáng vôùi con trai. Coâ rôm rôùm nöôùc maét,luoân mieäng nhaéc: “Ngaøy ñoù, hoïc sinh Vieät Nam toát laém!”. Emphoùng vieân chaéc ngaïc nhieân laém tröôùc cuoäc vieáng thaêm nghóatình cuûa caùc baïn Vieät Nam!? Ñoaøn sang thaêm nhaø thaày Maõ, roàiveà tröôøng Y Trung môùi. Khi chia tay, thaày Maõ nhôø chuyeån choHuyønh Quang Tín cuoán Mao Tuyeån maø naêm 1967, vì Tín quaùvoäi veà nöôùc, thaày khoâng trao ñöôïc taän tay.

Khu tröôøng Y Trung môùi naèm treân ñaïi loä Ly Giang. Giöõatröôøng laø moät saân vaän ñoäng lôùn. Hôn 50 lôùp ñöôïc boá trí trongnhöõng daõy nhaø ba taàng. Caùc chaùu hoïc sinh ngoài trong lôùp ngoùra chaéc khoâng theå ngôø laø coù theá heä hoïc sinh Vieät Nam, töøngsoáng ôû Y Trung caùch nay gaàn 40 naêm, veà thaêm laïi tröôøng xöa.Ñoaøn ñöôïc tieáp trong phoøng hoïp Ban giaùm hieäu. Baïn raát caûmñoäng tröôùc cuoäc vieáng thaêm “uoáng nöôùc, nhôù nguoàn” naøy. Saunhöõng trao ñoåi löu nieäm, chuùng toâi chia tay, heïn ngaøy trôû laïi.

- Ngaøy 18 thaùng 10: Saùng, thaêm Hoïc vieän Luïc quaân4. Chôøôû coång, ñuùng 9 giôø, chieác xe Mekong gaén bieån ñoû, nhaùy ñeøn,daãn ñöôøng vaøo Hoïc vieän. ÔÛ coång, hai chieán só caûnh veä, caoñeán meùt taùm, ñöùng nghieâm nhö hai pho töôïng, giô tay leân muõchaøo. Taïi cöûa nhaø khaùch, ñaïi taù phoù giaùm ñoác chính trò vaø caùcsó quan ñaõ chôø ñoùn. Treân baûng ñieän töû chaïy haøng chöõ ñoû“Chaøo möøng caùc chieán höõu Vieät Nam tôùi thaêm Hoïc vieän Luïcquaân Queá Laâm”. Ñoaøn ñöôïc môøi vaøo phoøng khaùnh tieát. Haibeân giôùi thieäu veà mình. Raát thuù vò laø, ñoàng chí phoù giaùm ñoácñaõ qua thaêm Vieät Nam naêm 2000. Sau phaàn xaõ giao, ñoaønñöôïc ñöa leân thaêm trung taâm ñieàu haønh öùng duïng coâng ngheätin hoïc. Töø treân gaùc thöôïng coù theå quan saùt toaøn caûnh Hoïcvieän. Naèm treân khu vöïc roäng haøng traêm heùc-ta, coù nuùi bao

4 Nhöõng naêm 1954-1955, tröôøng Luïc quaân Vieät Nam ñaõ ñoùng quaân taïi ñaây.

923

boïc, coù nhieàu hoà trong khuoân vieân maø Hoïc vieän ñöôïc coi laø“Tieåu Queá Laâm”. Khu vöïc naøy coù toaï ñoä ngang vôùi Y Trungnhöng ngaên caùch bôûi doøng Ly Giang. Keát thuùc cuoäc vieángthaêm, Baïn môøi veà thaêm thö vieän vaø trao quaø löu nieäm. Khichia tay, Baïn laáy laøm tieác vì lòch vieáng thaêm eo heïp maø khoângcoù thôøi gian tieáp röôïu caùc chieán höõu Vieät Nam. Chuùng toâi heïnseõ coù dòp quay laïi thaêm tröôøng.

Tieãn anh em veà Nam Ninh tröôùc, toâi vaø Höõu Thaønh ôû laïicuøng chò Nieäm laøm moät tour du lòch quanh thaønh phoá. Thueâmoät chieác taxi chaïy ra coâng vieân Nuùi Voi, roài veà aên tröa ôû khuphoá coå. Nghæ tröa vaø daïo chôi trong Hoaøng Thaønh. Töø trungtaâm ñi khoaûng 20km tôùi khu du lòch Loâ Ñòch Nham, gaàn GiaùpSôn. Ñoâng nghòt daân thaäp phöông veà thaêm hang ñoäng. ÔÛ QueáLaâm, baát cöù coâng vieân hay khu du lòch naøo ñeàu raát saïch seõ, coùtoå chöùc chính quy, thaùi ñoä tieáp ñaõi raát aân caàn, lòch söï. Ba chòem coøn veà khu Dung Hoà daïo chôi roài baét taxi thaêm laïi Y Trungmoät laàn nöõa. Taïi caùi coång sau nhìn ra Tieåu Ñoâng Giang, neáugiôû laïi taám aûnh ñöôïc Chí Thoï chuïp naêm 1998 5, seõ thaáy nayböùc tranh töôøng beân phaûi ñaõ bò ñaäp boû. Taét qua soâng, chuùngtoâi ñi sang baõi giöõa, nôi cung caáp rau xanh cho thaønh phoá.Vaãn thaáy caûnh muùc nöôùc phaân töôùi rau, nhöng heä thoángmöông töôùi tieâu quy hoaïch goïn gaøng, noâng daân aên maëc ñeïphôn. Chieàu veà, ba chò em tranh thuû taït qua coâng vieân ThaátTinh Nham. Neáu coù thôøi gian, phaûi ba ngaøy môùi thaêm thuù heátcaùc hang ñoäng ôû ñaây. Naêm 2000, khi ñeán thaêm Queá Laâm, BillClinton ñaõ coù cuoäc gaëp maët sinh vieân Trung Quoác taïi coângvieân naøy. Chò Nieäm môøi vaøo aên phôû chay, ñaëc saûn cuûa QueáLaâm. Toái, ñi chôï mua saém roài veà tröôøng.

5 Xem “Sinh ra trong khoùi löûa”, phaàn I trang 112.

924

- Ngaøy 19 thaùng 10: Suoát thôøi gian ôû Queá Laâm, tröôøng Söphaïm cöû caùc ñoàng chí Baêng Naïi Dao, Töø Ñöùc Cöôøng, Töø QuoácCöôøng… thaùp tuøng vaø giuùp ñôõ. Ai cuõng caûm ñoäng tröôùc taámloøng thònh tình naøy. Roài ngaøy chia li cuõng ñaõ ñeán! Saùng, 8 giôø,tröôøng cho xe ñöa ra beán xe toác haønh. 9 giôø 15, leân xe. ChòNieäm chôø cho ñeán khi xe laên baùnh. Quaõng ñöôøng veà NamNinh daøi 400km, ñi trong 5 tieáng vaø veù coù 80 teä. Haønh khaùchleân xe phaûi ñeo daây an toaøn. Heä thoáng ñöôøng saù cuøng caùc traïmxaêng, nôi nghæ doïc ñöôøng ñaït tieâu chuaån quoác teá. Chieàu, ñeánNam Ninh, thueâ khaùch saïn roài lang thang mua saém. Haøng hoùañaày raãy vaø giaù reû baát ngôø. (Coù 10 teä moät aùo sô mi ñeïp). Gaëptoaùn tröôùc, aên côm toái cuøng nhau.

- Ngaøy 20 thaùng 10: Saùng, 8 giôø ra taàu veà Baèng Töôøng. Coù30 teä moät veù, taàu chôï nhöng coù soá gheá ñaøng hoaøng. Vì coù haøngnaëng phaûi thueâ “cöûu vaïn”. Nhaân vieân coâng vuï treân taàu laøm vieäcraát traùch nhieäm. Anh em dôû röôïu ra uoáng möøng chuyeán ñithaønh coâng. 12 giôø tôùi ga, thueâ 15 teä moät chuyeán xe lam chôûngöôøi vaø ñoà ñaïc veà ñeán cöûa khaåu. Röøng bieân giôùi aâm u. Caùchcöûa khaåu vaøi caây soá laø ñoaøn xe taûi, chôû haøng nhaäp khaåu tieåungaïch, ñang chôø laøm thuû tuïc. Höõu Nghò Quan coå kính, naèmngay treân ñænh nuùi, phía döôùi doác laø vuøng ñaát Laïng Sôn. Thueâmoät caëp vôï choàng, bieát tieáng Vieät, keùo haøng qua cöûa khaåu.Laøm thuû tuïc ôû beân ta chaäm chaïp quaù.

14 giôø nghæ ôû Laïng Sôn. AÊn böõa côm Vieät ñaàu tieân, möøngsinh nhaät Nam Hoaø, sau maáy ngaøy ñi xa…

K.Q

925

Toâi cho con ñi du hoïcôû Queá Laâm

TRAÀN PHAÏM TUØNG *Hoïc sinh khoùa 4

Qua baïn beø giôùi thieäu, bieát coâng ty SIICO coù dòch vuï ñöahoïc sinh sang Trung Quoác hoïc taäp, toâi ñaõ lieân heä vaø tìm hieåu.ÔÛ Queá Laâm - thaønh phoá hôn ba chuïc naêm tröôùc chuùng toâi ñaõsoáng - coù tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây (GuangxiNormal University), nôi coù gaàn 500 sinh vieân Vieät Nam1 ñangtheo hoïc. Vôùi tình caûm saün coù vôùi mieàn ñaát nghóa tình, vôùi hieåubieát veà vaên hoaù, lòch söû ñaát nöôùc Trung Hoa, vôùi nhöõng thoângtin veà tieán boä KHKT ôû Trung Quoác, toâi ñaõ trao ñoåi vôùi vôï veàvieäc höôùng nghieäp cho con trai. Ñöôïc baø xaõ nhaát trí, toâi noùi yùñònh naøy vôùi chaùu. Thaèng cu Baùch nhaø toâi möøng ra maët. Vaäylaø vôï choàng toâi laøm thuû tuïc cho chaùu ñi hoïc.

Thaùng 10 naêm aáy coù ñôït nhaäp hoïc. Thöông con phaûi ñi hoïcxa, vôï toâi baøn seõ thu xeáp cuøng chaùu ra Haø Noäi, chôø cho ñeánkhi con leân taàu xuaát ngoaïi môùi quay veà Saøi Goøn. Vöøa nghe meïnoùi, Baùch ñaõ coù yù kieán: “Ngaøy tröôùc, boá leân tröôøng Troãi khi môùi13 tuoåi, nhoû hôn con baây giôø, oâng baø noäi thì baän ñaùnh giaëc,laøm gì coù ñieàu kieän ñeå ñöa tieãn. Coøn con nay ñaõ 18-19, lôùn roài,

* Giaùm ñoác Xí nghòeâp cô khí Daâu-Taèm - Tô.1 Soá sinh vieân Vieât Nam tính ñeán cuoái naêm 2003.

926

boá meï cöù ñeå con töï ñi, ngoaøi ñoù ñaõ coù toå chöùc lo moïi thuû tuïc.Cöù theá laø ñi.” Nghe chaùu noùi, caûm ñoäng quaù, hai maét röngröng nhöng laø cha, toâi coá gaéng khoâng ñeå loä ra giaây phuùt yeáuñuoái trong tình caûm cuûa mình. Luùc ñoù, toâi môùi giaät mình, conmình ñaõ lôùn thaät roài sao? Tröôùc ngaøy ñoaøn du hoïc leân ñöôøngmaáy hoâm, chaùu ñeo ba-loâ, leân taàu lieân vaän ra Haø Noäi. Khi taàurôøi ga, trong loøng toâi vui, buoàn laãn loän xen laãn lo aâu. ÔÛ cöôngvò laø cha laø meï, ai chaû lo laéng khi laàn ñaàu tieân, thaû con mìnhra vôùi cuoäc soáng ngoaøi ñôøi. Khoâng hieåu tröa nay noù aên theánaøo, toái nay coù nguû ñöôïc khoâng? Ngaøy ôû nhaø, khi noù ñaõ nguûsay, boá meï coøn phaûi ñi daét laïi töøng goùc maøn, sôï muoãi ñoát; naytöï noù phaûi lo lieäu heát. Sau 36 tieáng ñoàng hoà lo aâu, vöøa nghechuoâng ñieän thoaïi reùo, bieát laø noù ñaõ ra tôùi nôi an toaøn.

Cuõng thaät laø may vì dòp naøy, maáy thaèng baïn Höõu Thaønh,Phan Nam, Kieán Quoác ñi cuøng ñoaøn cuûa coâng ty SIICO sangthaêm Queá Laâm. Ñaây laø ñoaøn tieàn traïm cuûa tröôøng Troãi sang

Sinh vieân Vieät Nam taïi Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây treân ñöôøng ñeán lôùp.

927

thaêm laïi ñaát cuõ, tröôøng xöa. Ñoaøn seõ ñöôïc Ñaïi hoïc Sö phaïmQuaûng Taây, tröôøng con toâi saép vaøo hoïc, tieáp ñoùn. Vaäy laø nhöõnglo laéng trong toâi vôi ñi phaàn naøo. Con ñöôïc ñi theo “nhöõngthaèng baïn giaø” thì yeân taâm roài. Vaø veà laïi Queá Laâm vôùi caùc baùc,caùc chuù tröôøng Troãi coù khaùc naøo “thaû hoå veà röøng”!

Baø chò toâi, hoâm tieãn chaùu ôû ga Haøng Coû veà, ñaõ goïi ñieän vaøo:“Baùch nhaø em ñi ñôït naøy vui laém, coù nhieàu baïn, laïi coù theâm chaùuQuaân, boá noù laø anh Traàn Ñình Ngaân - “daân Queá Laâm”, sang hoïcñôït naøy. Chò thaáy chaùu cöùng caùp, raén roûi laém…”. Khi vöøa sang tôùinôi, chaùu ñaõ xuoáng cöûa haøng dòch vuï internet gaàn kí tuùc xaù, göûiemail veà nhaø. Nhaän ñöôïc, vôï choàng toâi caøng yeân taâm hôn.

Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng Taây thaønh laäp naêm 1932,nay laø tröôøng ñaïi hoïc toång hôïp nhöng vaãn giöõ teân “Sö phaïm”theo truyeàn thoáng. Cô sôû Duïc Taøi2 coù khuoân vieân gaàn 100ha,naèm giöõa ñöôøng töø khu tröôøng Y Trung sang “khu tröôøng môùi”ôû Phong Khaåu. Ngaøy ta ôû ñoù, mieàn ñaát naøy coøn hoang vu; coønnay, khu Duïc Taøi khoâng khaùc moät “thaønh phoá sinh vieân”. Khuhoïc ñöôøng, kí tuùc xaù hieän ñaïi, caùc nhaø aên taäp theå… ñaûm baûocho 4 vaïn sinh vieân theo hoïc. Caùc khoái nhaø cao taàng xen laãnvöôøn hoa, coâng vieân vaø thaûm xanh. Trong tröôøng coù caùc khutheå thao, saân vaän ñoäng (boùng ñaù, boùng roå), beå bôi… Tröôøngcoù thö vieän lôùn nhaát tænh Quaûng Taây vôùi 2 trieäu ñaàu saùch vaømôû cöûa phoøng ñoïc 24/24 cho thaày troø vaøo tra cöùu. Nhaø tröôøngñaøo taïo nhieàu chuyeân ngaønh nhö Lòch söû, Vaên hoïc, Myõ thuaät,Kinh teá, Quaûn trò kinh doanh, Ngoaïi ngöõ…vv. Khoâng chæ coùsinh vieân Vieät Nam maø coøn nhieàu sinh vieân caùc nöôùc, caû AÂu,Myõ… ñang theo hoïc. Baùch keå laïi, khi chaùu môùi sang, vaøoñuùng dòp hoa queá nôû roä, khaép nôi thôm ngaùt muøi hoa queá.

2 Tröôøng coù 3 cô sôû taïi Hoaøng Thaønh, Duïc Taøi vaø Nhaïn Sôn vôùi toång dieän tích 467ha.

928

Tröôùc ngaøy rôøi Queá Laâm veà nöôùc, Höõu Thaønh tranh thuûchuïp nhieàu aûnh veà tröôøng sôû, nôi aên, choán ôû cuûa caùc chaùu göûicho toâi. Caùc baïn coøn baøn giao maáy ñöùa cho chò Lö Myõ Nieäm,moät cöïu hoïc sinh cuûa Y Trung nhöõng naêm 60. Nghe caùc chaùukeå laïi, ngaøy nghæ, caùc chaùu hay ñi xe buyùt ra nhaø baùc Nieämchôi vaø naáu nöôùng caùc moùn aên Vieät Nam. ÔÛ nhaø baùc coøn coùchò Vieät Hoa bieát tieáng Vieät, nhöng baùc ra ñieàu kieän, tôùi chôichæ ñöôïc noùi tieáng Trung. Cuõng chæ vaøi ba tuaàn, caùc chaùu ñaõhoøa nhaäp vaøo cuoäc soáng ôû nöôùc baïn. Sau 6 thaùng hoïc taäp,trong moät laàn “chat” treân maïng, chaùu Baùch xin pheùp gia ñìnhñöôïc thi laáy chöùng chæ Trung vaên ñeå chuyeån sang hoïc giaiñoaïn 2. Toâi ñaõ ñoäng vieân chaùu: “Gioûi Trung vaên khoâng phaûideã. Chöõ vieát töôïng hình raát khoù, ngay caû nhöõng nhaø vaên hoaùlôùn cuûa Trung Quoác vaãn phaûi hoïc theâm Hoa vaên thöôøngxuyeân, nhaát laø moät chöõ vieát laïi coù nhieàu nghóa khaùc nhau. Boámuoán con hoïc thaät chaéc naêm ñaàu ñeå laøm cô sôû cho nhöõngnaêm sau. Con coøn treû, chöa voäi…”

Chaùu Baùch nhaø toâi ñaõ sang Queá Laâm, nôi chuùng ta ñaõ soángvaø hoïc taäp thôøi chieán tranh choáng Myõ, theo hoïc ñaïi hoïc nhötheá ñoù. Hy voïng raèng, chaùu cuõng seõ coù nhöõng kæ nieäm ñeïpnhö ngaøy naøo cuûa boá chaùu vaø caùc chuù, caùc baùc tröôøng Troãi!

T.P.T

Saùng 17-10-2003, thaêm laïi Phong Khaåu. Coång khu tröôøng môùi.

Tröôùc khu nhaø thö vieän.

Khu nhaø ôû Tieåu ñoaøn 2 ñang phaù dôõ ñeå xaây môùi.

Beå bôi cuõ saép phaù boû.

Treân noùc nhaø aên sinh vieân môùi ñöa vaøo söû duïng.

Khu nhaø ôû cuûa Tieåu ñoaøn 3 coøn giöõ nguyeân, nay laø khu lôùp hoïc.

Ñöùng treân neàn nhaø Hieäu boä cuõ, nay laø vöôøn hoa coång tröôøng.

Chieàu 17-10-2003, tröôùc coång tröôøng Y Trung cuõ ôû Xuyeân Sôn.

Thaêm gia ñình giaùo sö Thònh.

Khu coång tröôøng Y Trung nhìn ra Tieåu Ñoâng Giang, ñang phaù boû, xaây môùi.

Loä lôùn vöøa ñöa vaøo söû duïng, naèm giöõa daõy Xuyeân Sôn vaø khu tröôøng cuõ.

Beân kia bôø Tieåu Ñoâng Giang laø khu troàng rau xanh cung caáp cho thaønh phoá.

Ñöôøng men theo Tieåu Ñoâng Giang ra thaønh phoá.

Chuïp kyû nieäm vôùi Ban giaùm hieäu Y Trung.

Saùng 18-10-2003, trao kyû nieäm chöông cho Hoïc vieän luïc quaân Queá Laâm.

Taïi phoøng khaùnh tieát cuûa Hoïc vieän Luïc quaân.

929

Queá LaâmThaønh phoá du lòch xanh1

NGUYEÃN NAM HOØA*

Queá Laâm naèm phía ñoâng-baéc tænh Quaûng Taây, Trung Quoác,caùch cöûa khaåu Baèøng Töôøng khoaûng 800km. Ñaõ töø laâu, phongcaûnh Queá Laâm ñöôïc ví laø “vònh Haï Long treân caïn”. Sinh thôøi,Baùc Hoà coù tình caûm thaân thieát vôùi nôi coù caûnh ñeïp cuûa ñaát trôøi,soâng nöôùc, nuùi non naøy.

… Heø 1968, chuùng toâi rôøi Queá Laâm khi Caùch maïng Vaên hoùañang vaøo thôøi kì aùc lieät. Ñeâm tröôùc, hai phaùi Lieân Chæ vaø TaïoPhaûn vöøa ñaùnh nhau quyeát lieät. Ngay phoá trung taâm, baøn gheádöïng laøm coâng söï, vöùt choång chô; nhöõng taám thaûm, chaên boângraùch naùt giaêng ñaày haønh lang, caùc khung cöûa vôõ toang kính,töôøng loã choã veát ñaïn, nhöõng maûng töôøng lôùn nhem nhuoác vìdaùn “ñaïi töï baùo” (baùo chöõ to)... Hình aûnh moät Queá Laâm voâchính phuû “loan xi ba chao”, ñoïng laïi trong taâm trí moïi ngöôøi.

Nhöng sau 35 naêm trôû laïi, Queá Laâm thay ñoåi khoâng theåhình dung noåi! Vôùi hôn 1,2 trieäu daân, vôùi ñaëc thuø veà ñòa lyù vaøcaûnh quan, Queá Laâm laø moät thaønh phoá du lòch noåi tieáng. AÁntöôïng lôùn nhaát: Queá Laâm laø thaønh phoá hieän ñaïi, xanh vaø saïch.

1 Baøi in trong Thôøi baùo Taøi chính, ñaëc san Xuaân Giaùp Thaân 2004.* Giaùm ñoác Cty SIICO, coù dòch vuï ñöa hoïc sinh Vieät Nam sang hoïc taïi Ñaïi hoïcSö phaïm Quaûng Taây. Baïn vaø NSÖT Quang Huy cuøng toå tieàn traïm cuûa tröôøng Troãi(Ñoaøn Maïnh Thanh, Nguyeãn Höõu Thaønh, Phan Nam, Traàn Kieán Quoác) sangthaêm laïi Queá Laâm, thaùng 10-2003.

930

Baïn ñaõ thaønh coâng trong vieäc quy hoaïch ñeå ñaùp öùng vôùi söïphaùt trieån ñoâ thò, daân chuùng soáng trong caùc chung cö nhöngphoá xaù khoâng heà bò “beâ-toâng hoùa”. ÔÛ Queá Laâm khoâng coù coângtrình naøo ñöôïc pheùp xaây quaù 20 taàng. Chò Lö Myõ Nieäm keå laïi,ôû phía taây thaønh phoá coù ngoïn nuùi OÂng Giaø (goïi vaäy vì xuaânveà, caây coái xanh toát, troâng töø xa gioáng ñaàu cuï giaø vôùi ñuû raâutoùc). Chieàu veà, maët trôøi laën daàn sau ngoïn nuùi. Do khoâng tínhtoaùn kó neân treân ñaïi loä Giaûi Phoùng, khi xaây xong moät cao oác,ñöùng töø phía bôø soâng treân caàu Giaûi phoùng, khoâng coøn nhìnthaáy nhöõng tia naéng chieàu. Nghe daân kieán nghò, chính quyeànthaønh phoá ñaõ ra leänh ñaäp boû cao oác.

50% dieän tích thaønh phoá ñöôïc phuû xanh vaø doïc soâng Ly, coùnaêm chieác caàu lôùn baéc qua. Khaép nôi thaáy coâng vieân (doïc haibôø soâng, quanh caùc hoà), cöù coù nuùi ñaù laø quy hoaïch coângvieân… Hoa laù, maøu xanh caûi thieän moâi tröôøng soáng vaø khoângheà thaáy giaáy raùc vöùt böøa baõi. Thænh thoaûng môùi gaëp chò laocoâng caàm choåi queùt laù ruïng. Hai beân ñöôøng troàng nhöõng haøngqueá. Veà laïi Queá Laâm ñuùng dòp tieát trôøi vaøo thu, khaép nôi ngaøongaït vò ngoït cuûa höông hoa queá laøm chuùng toâi nhôù tôùi Haø Noäimuøa naøy vôùi muøi hoa söõa!

Ñeâm ñaàu tieân, chuùng toâi ñöôïc ba em sinh vieân töøng hoïc tieángVieät ôû Haø Noäi ñöa ra trung taâm thaêm khu phoá ñi boä. Ñeå phuïc vuïdu khaùch, doïc ñaïi loä Trung Sôn, töø 5 giôø chieàu ñeán 12 giôø ñeâm,caám löu thoâng caùc loaïi xe cô giôùi. Chôï taïm döïng doïc phoá, trongcaùc leàu baït, khung nhoâm, baày baùn ñuû caùc maët haøng ñaëc saûn, ñoàmyõ ngheäâ… Daân Trung Quoác coù thoùi quen, töø 8-9 giôø toái môùi rañöôøng ñi chôi, mua saém. Choã naøy laø saân khaáu quaûng caùo thôøitrang vôùi nhöõng ngöôøi maãu chaân daøi, aên maëc “moâ-ñen”, trìnhdieãn treân neàn nhaïc vaø saéc maàu la-de; choã kia, maáy chaøng tieáp thòcaàm mic-roâ chaøo baùn haøng tieâu duøng môùi… Caû trung taâm laáp laùnhñeøn hoa, taáp naäp nhö ngaøy hoäi. Maët tröôùc khaùch saïn Guilin

931

Lijiang Waterfall laø thaùc nöôùc nhaân taïo lôùn nhaát theá giôùi; cöù xaûnöôùc vaøo nhöõng ñeâm thöù baûy hoaëc ngaøy leã teát. Daân Queá Laâm raáttöï haøo veà coâng trình naøy! Ngaàm döôùi ñaát laø khu sieâu thò vôùi caùccöûa haøng, haøng hoùa khoâng thieáu thöù gì vôùi giaù phaûi chaêng. Phíatreân laø quaûng tröôøng trung taâm, ñöôïc phuû moät taám baûn ñoà theá giôùigheùp baèng ñaù gra-nit traûi roäng vaøi nghìn meùt vuoâng. Du khaùch deãdaøng tìm ñöôïc queâ höông mình hay teân nhöõng thaønh phoá noåitieáng theá giôùi. Quanh phoá ñi boä, san saùt caùc bar, cafeteùria, quaùnñaëc saûn… mang theo höông vò vaø vaên hoùa aåm thöïc cuûa caùc daântoäc treân theá giôùi. ÔÛ caùc quaùn coù ngheä só chôi “nhaïc soáng”, hoï oâmñaøn ghi-ta, töïa vaøo coâng-tô-rô-bat hay xaùch keøn sa-xoâ-phoân, saünsaøng chôi caùc baûn nhaïc noåi tieáng theo yeâu caàu.

Döøng chaân ôû moät quaùn nöôùc ven hoà, beân kia laø Thaùp Vaøng,Thaùp Baïc - hai nhaø haøng noåi tieáng cao hôn chuïc taàng, ñeønthaép saùng töø chaân ñeán ngoïn. Töø ngaøy moät kieán truùc sö leân laømthò tröôûng, oâng cho trieån khai döï aùn noái thoâng caùc hoà lôùn (MoäcLong Hoà, Dung Hoà, Queá Hoà, San Hoà) vôùi soâng Hoa Ñaøo vaøsoâng Ly. Nöôùc xanh ngaét, khoâng coù muøi hoâi thoái cuûa nöôùc thaûi.Ñaõ gaàn 11 giôø ñeâm maø vaãn coù nhöõng con taàu saùng ñeøn chôûkhaùch du lòch chaïy qua tröôùc maét. Caùi se laïnh ñaàu thu nhölaøm ñeïp theâm cho Queá Laâm!

Caùch nay haøng trieäu naêm, Queá Laâm coøn laø bieån, taïo hoùa ñaõlaøm neân nhöõng hang ñoäng, nuùi ñaù coù hình haøi ñaëc bieät. Ngaybeân bôø soâng Ly coù Tu Töôïng Sôn gioáng chuù voi ñang thoø voøi huùtnöôùc, ôû phía nam coù Xuyeân Sôn1 laø quaû nuùi ñöôïc thieân taïo moäthang lôùn xuyeân qua, roài trong coâng vieân “Baûy Sao” (Thaát Tinh),coù quaû nuùi gioáng heät chuù laïc ñaø… Ngay trong thaønh phoá coùnhöõng coâng vieân vôùi hang ñoäng noåi tieáng haáp daãn du khaùchnhö Loâ Ñòch Nham, Thaát Tinh Nham… Moãi nôi, baïn phaûi ñi vaøi

1 Gaàn vôùi khu tröôøng Y Trung cuõ.

932

ba ngaøy môùi thaêm thuù heát caùc hang ñoäng vôùi nhöõng töôïng nhuõñaù ñöôïc trang trí baèng heä thoáng aùnh saùng maàu. Cuoái naêm 2000,Toång thoáng Bill Clinton ñaõ tôùi thaêm vaø gaëp gôõ thanh nieân, sinhvieân Queá Laâm trong coâng vieân Thaát Tinh.

Phaûi noùi, Baïn raát quan taâm ñeán vieäc baûo toàn caùc di saûn vaênhoaù. ÔÛ ngay trung taâm coù Hoaøng Thaønh (thaønh coå) cuûa TònhGia Vöông, döôùi trieàu Minh, ñöôïc gìn giöõ raát caån thaän. Beântrong coù caùc laâu ñaøi, caùc khu nhaø leã, nhaø ôû vaø coù caû nuùi ñaù,vöôøn hoa, hoà nöôùc… Du khaùch nöôøm nöôïp vaøo thaêm, maëc duøgiaù khoâng reû - 50 teä (khoaûng 100 nghìn ñoàng). Chuùng toâi ñaõñeán thaêm “Vaên phoøng ñaïi dieän Baùt Loä quaân” thôøi Quoác-Coänghôïp taùc choáng phaùt xít Nhaät (1937-1945). Baùc Hoà - thieáu taù HoàQuang - töøng soáng vaø laøm vieäc ôû ñaây nhöõng naêm 1938-1940.Khi ñeán thaêm caùc nhaø tröôøng môùi thaáy, duø phaûi phaù caùc lôùphoïc, hoäi tröôøng cuõ ñi xaây môùi nhöng vaãn giöõ laïi vaø phuïc cheávaøi ba coâng trình coå ñeå laøm truyeàn thoáng. Ñaëc bieät, ôû TrungQuoác coù moät truyeàn thoáng raát vaên hoùa laø ñaët vaên bia kyû nieämcaùc söï kieän hoaëc löu buùt caùc danh nhaân treân bia ñaù.

Giao thoâng coâng coäng chuû yeáu laø xe buyùt, veù ñoàng haïng 1teä; khaùch töï giaùc thaû tieàn vaøo thuøng hoaëc queït caùc theû töø (veùthanh toaùn tröôùc) qua maùy. Rieâng ôû Queá Laâm, töø 8 giôø saùngñeán 8 giôø toái, coù xe buyùt soá töø 53-57 daønh cho khaùch du lòchnhöng ñi khoâng maát tieàn. Baïn coù theå ñi voøng quanh thaønhphoá qua 12 ñieåm du lòch; ñeán ñaâu baïn coù theå xuoáng thaêm thuù,roài laïi leân chuyeán sau ñi tieáp. Taïi caùc ñieåm du lòch khoâng coùteä naïn aên xin, ñeo baùm du khaùch. Caùc quaày baùn haøng löunieäm ñöôïc saép xeáp ven ñöôøng, coù môøi chaøo, coù noùi thaùchnhöng khoâng níu keùo khaùch moïât caùch thoâ loã. (Khi rôøi coângvieân Nuùi Voi, ñöôïc moät taøi xeá taxi môøi ñöa ñi thaêm thaønh phoávôùi giaù reû baát ngôø - 10 teä, anh ta giôùi thieäu laø ngöôøi cuûa coângty Coâng vieân. Doïc ñöôøng hoûi ra môùi bieát ñi caû ngaøy vôùi giaù naøy

933

nhöng phaûi vaøo caùc coâng vieân(!) Boïn toâi töø choái, xuoáng xenhöng vaãn thaàm phuïc yù ñoà tieáp thò cuûa coâng ty).

Baèng taàu thuyû, du khaùch coù theå xuoâi 80km doïc soâng Ly, vaõncaûnh ñeïp vaø thaêm cuoäc soáng cuûa baø con daân toäc Choang ôûhuyeän Döông Soùc. Treân soâng baïn seõ gaëp hình aûnh ñaùnh baétcaù truyeàn thoáng, treân nhöõng con thuyeàn gheùp baèng oáng giangcoù nhöõng ngö daân ñaàu ñoäi noùn laù, ñang thaû nhöõng chuù chim coác(ñaõ bò ñaët voøng ôû coå) laën xuoáng soâng baét caù. Naêm 1961, khi veàthaêm laïi Queá Laâm, Baùc ñaõ ñeán thaêm Döông Soùc. Löu buùt cuûaNgöôøi ñeå laïi, baèng chöõ Haùn, laø taøi saûn vaên hoaù quyù baùu cuûaDöông Soùc - moät kì quan cuûa Queá Laâm: “Queá Laâm phong caûnhgiaùp thieân haï / Döông Soùc phong caûnh giaùp Queá Laâm”.1

Ñoùi ñaâu aên ñaáy, neáu khoâng vaøo nhaø haøng thì chæ 4-5 teä laøcoù theå aên moät böõa ñuû chaát. Caùc moùn aên cuûa ngöôøi Hoa thöôøngnhieàu daàu môõ. Baïn coù thoùi quen tieáp khaùch baèng saûn phaåmcuûa ñòa phöông chöù khoâng sính duøng bia röôïu ngoaïi nhö ôû ta.Daân Queá Laâm raát töï haøo veà ba ñaëc saûn: röôïu Tam Hoa (naáutöø tinh daàu hoa queá vaø nöôùc ñaàu nguoàn soâng Ly), ñaäu phuï nhöï(laøm töø ñaäu, ôû ta goïi laø “chao”) vaø töông ôùt: “Chöa thöôûng thöùc3 ñaëc saûn naøy coi nhö chöa ñeán Queá Laâm!”

Queá Laâm khoâng chæ coù phong caûnh “sôn thuûy höõu tình” maøñeán ñaây, du khaùch coøn ñöôïc ñoùn tieáp baèng nhöõng taám loøngthònh tình. Ngöôøi daân Queá Laâm voán thaät thaø, traùch nhieäm vaøraát meán khaùch!

N.N.H

1 Baùc Hoà duøng caâu thô cuûa ngöôøi Trung Hoa “Phong caûnh Queá Laâm ñeïp nhaátthieân haï” vaø vieát theâm “Phong caûnh Döông Soùc laø soá moät Queá Laâm”. Laàn khaùc,khi thaêm Queá Laâm, Baùc ñaõ ñeå laïi löu buùt: “Queá Laâm phong caûnh giaùp thieân haï/Nhö thi trung hoïa, hoïa trung thi!”.

934

Laù thö töø tröôøng Y Trung

Queá Laâm, ngaøy 30 thaùng 5 naêm 2004Kính thöa caùc baïn,Thay maët toaøn theå thaày troø tröôøng Trung hoïc soá 1 Queá Laâm1,

toâi xin göûi tôùi caùc thaønh vieân trong ñoaøn ñaïi bieåu tröôøng Thieáusinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, naêm ngoaùi sang thaêm Queá Laâm,lôøi thaêm hoûi chaân thaønh nhaát.

Thaùng 10 naêm ngoaùi, khi caùc baïn ñeán thaêm Y Trung thì toâilaïi ñi coâng taùc xa. Thaät ñaùng tieác! Sau khi trôû veà, nghe baùo caùolaïi vaø ñöôïc coâ giaùo Lö Myõ Nieäm keå chuyeän, toâi raát phaán khôûi.Ngaøy thaùng troâi qua, caùc baïn coù dòp veà thaêm laïi nôi ngaøy treû ñaõsoáng vaø hoïc taäp, nhôù laïi caûnh xöa. Ñoù cuõng laø moät haïnh phuùctrong ñôøi ngöôøi. Hoài ñoù, toâi ñang hoïc trung hoïc taïi Queá Laâm,cuõng nhieàu laàn ñöôïc döï lieân hoan vaên ngheä vôùi caùc baïn hoïcsinh Vieät Nam, cuõng bieåu dieãn nhöõng baøi haùt Vieät Nam: “VieätNam, Trung Hoa nuùi lieàn nuùi, soâng lieàn soâng… Nhaân daân ta camuoân naêm, Hoà Chí Minh, Mao Traïch Ñoâng!”, “Ñaây Cöûu Longhuøng traùng, ñaây Tröôøng Sôn vinh quang! Thuùc giuïc loøng ta xungphong ñi gieát thuø, vai saùt vai chung moät boùng côø”. Nhöõng baøihaùt ñoù tôùi nay toâi vaãn nhôù.

Ba chuïc naêm ñaõ troâi qua, hai nöôùc Trung – Vieät ñaõ coù nhieàuthay ñoåi. Kinh teá phaùt trieån, nöôùc nhaø oån ñònh, nhaân daân côm no,

1 Ñoâi neùt veà Y Trung: Thaønh laäp naêm 1937, laø tröôøng tö thuïc ôû Giang Toâ. Naêm1938, chuyeån veà Queá Laâm vaø baøn giao cho chính phuû Quoác Daân Ñaûng. Naêm1950, ñoåi teân laø tröôøng Trung hoïc soá 1 Queá Laâm. Töø naêm 1950 ñeán nay ñaõ ñaøotaïo haøng traêm ngaøn hoïc sinh. Thaùng 12-2002, tröôøng chuyeån veà ñòa ñieåm môùitreân ñaïi loä Ly Giang. Hieän nay coù 51 lôùp, vôùi 150 giaùo vieân (2 giaùo vieân nhaândaân). Löu löôïng hoïc sinh moãi naêm laø 2000 em.

935

aùo aám, ñôøi soáng ñöôïc naâng cao, tình höõu nghò giöõa nhaân daân hainöôùc ngaøy caøng phaùt trieån. Nghe coâ Nieäm keå, nhieàu ngöôøi trongsoá caùc baïn hoài ñoù, nay ñaõ trôû thaønh nhöõng caùn boä cao caáp,nhöõng nhaân vaät thaønh ñaït trong caùc ngaønh kinh teá, vaên hoùa, xaõhoäi, phaùt huy vai troø trong xaây döïng ñaát nöôùc. Ñoái vôùi lôùp hoïcsinh naøy, tröôøng Trung hoïc soá 1 Queá Laâm vaø thaønh phoá QueáLaâm cuõng caûm thaáy vinh döï vaø töï haøo.

Toâi cho raèng, phaûi cuøng nhau giöõ gìn tình höõu nghò voán coù,phaùt trieån quan heä môùi, taêng cöôøng giao löu vaø hôïp taùc nhieàuhôn nöõa. Ñoù chính laø nguyeän voïng vaø traùch nhieäm cuûa theá heächuùng ta!

Veà maët naøy, coù nhieàu vieäc coù theå trieån khai.- Thöù nhaát, coù theå phoái hôïp toå chöùc tham quan du lòch. Hoan

ngheânh caùc baïn coù yù ñònh toå chöùc caùc ñoaøn thaày , coâ giaùo vaøcöïu hoïc sinh Nguyeãn Vaên Troãi veà thaêm laïi Queá Laâm. Chuùng toâicuõng seõ choïn thôøi gian thích hôïp, sang thaêm caûnh ñeïp Haï Longvaø caùc ñieåm du lòch cuûa Vieät Nam; keát hôïp khaûo saùt, hoïc taäpkinh nghieäm giaùo duïc cuûa caùc baïn.

- Thöù hai, neáu caùc baïn coù vieát nhöõng hoài öùc veà Queá Laâm, coùtheå cho chuùng toâi xin laøm tö lieäu, ñeå boå sung theâm veà truyeànthoáng cuûa nhaø tröôøng.

- Thöù ba, nhôø caùc baïn ñöùng ra laøm moâi giôùi, tìm moät tröôøngTrung hoïc phoå thoâng cuûa Vieät Nam, keát nghóa vôùi tröôøng chuùngtoâi, hoïc sinh hai tröôøng coù theå trieån khai hoaït ñoäng höõu haûo.

- Boán laø, trong tröôøng chuùng toâi coù môû lôùp hoïc boài döôõngtieáng Haùn cho hoïc sinh Vieät Nam sang hoïc, tieáp tuïc phuïc vuïcho söï phaùt trieån cuûa hai nöôùc sau naøy.

Coù maáy yù töôûng muoán trao ñoåi vôùi caùc baïn. Coù noäi dung naøocoù theå hôïp taùc, mong caùc baïn cho yù kieán.

Moät laàn nöõa caûm ôn caùc baïn ñaõ ñeán thaêm. Mong thö caùc baïn.Xin chuùc vui khoûe, vaïn söï nhö yù!Löu Ñaøo – Hieäu tröôûng Trung hoïc soá 1 Queá Laâm, Quaûng

Taây, Trung Quoác.

936

“Ngoaïi giao nhaân daân”möøng 50 naêm chieán thaéng

Ñieän Bieân Phuû

PHAÏM HOAØNG HÖNG *Hoïc sinh khoùa 6

Ñaõ töø laâu, thaày, coâ giaùo vaø cöïu hoïc sinh hai tröôøng Thieáunhi Vieät Nam Lö Sôn - Queá Laâm (1953-57) vaø Thieáu sinh quaânNguyeãn Vaên Troãi (1965-1970), sinh soáng taïi thaønh phoá Hoà ChíMinh, ñaõ coù nhöõng quan heä maät thieát. Thaùng 5 naêm 2004, BanLieân laïc hai tröôøng cuøng toå chöùc hoïp maët “Kyû nieäm 50 naêmChieán thaéng Ñieän Bieân Phuû vaø Cuøng nhau nhôù veà Queá Laâmthaân yeâu”.

Töø sôùm chuû nhaät, 16 thaùng 5, thaày troø taäp trung veà NhaøVaên hoùa höõu nghò thaønh phoá, khoâng xa Dinh Ñoäc Laäp. Chuùngtoâi gaëp maët ñoâng ñuû caùc theá heä thaày troø hai tröôøng cuøng caùccöïu chieán binh töøng tham gia chieán dòch Ñieän Bieân Phuû, 50naêm tröôùc. Giaùo vieân tröôøng ta tôùi döï coù coâ Phaïm Thò Thuïc vaøcaùc thaày Nguyeãn Ñoã, thaày Hoaøng Vaên, thaày Mai Duy Voïng,thaày Phaïm Ñình Troïng, chò Phan Thò Quyeân. Thaày troø laâu

* Giaùm ñoác Trung taâm giaùm ñònh Haûi quan, TCHQ.

937

ngaøy môùi gaëp nhau, tay baét maët möøng, trao nhau bao kyû nieämxen laãn nieàm vui, noãi buoàn. Caùch nay gaàn boán, naêm chuïcnaêm, coù moät thôøi, thaày troø hai tröôøng ñaõ töøng taù tuùc ôû thaønhphoá Queá Laâm - maûnh ñaát nghóa tình thuoäc tænh Quaûng Taây,ñöôïc nhaân daân Trung Quoác yeâu thöông, ñuøm boïc. Ngaøy ñoù,tuy Baïn coøn nhieàu khoù khaên, nhöng vì Vieät Nam maø chuùng toâiñaõ ñöôïc soáng vaø hoïc taäp trong ñieàu kieän toát nhaát.

Ngay taïi tieàn saûnh, Ban toå chöùc ñaõ chuaån bò moät trieånlaõnh aûnh veà quan heä höõu nghò cuûa nhaân daân hai nöôùc, hìnhaûnh Baùc Hoà, Baùc Mao vaø caùc ñoàng chí laõnh ñaïo; cuøng hoaïtñoäng cuûa thaày troø hai tröôøng veà thaêm laïi Queá Laâm. Trongphaàn hoïp maët giao löu, chuùng toâi töï giôùi thieäu veà tröôøngmình vaø cuøng haùt nhöõng baøi ca truyeàn thoáng. Daãn chöôngtrình do hai anh em Khaùng Chieán, Kieán Quoác, cöïu hoïc sinhcuûa tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam vaø Thieáu sinh quaân NguyeãnVaên Troãi, ñaûm nhieäm.

Ñuùng 10 giôø 30 phuùt, nöõ ñoàng chí Cao Ñöùc Khaû, Toång laõnhsöï nöôùc Coäng hoøa Nhaân daân Trung Hoa, cuøng caùc caùn boä laõnhsöï Trung Quoác tieán vaøo hoäi tröôøng trong söï chaøo ñoùn thaân tình.Treân daõy baøn ñaïi bieåu, cöïu thieáu sinh quaân Nguyeãn ThieänNhaân ngoài caïnh Toång laõnh söï cuøng thaày Nguyeãn Xuaân Taûo,thaày Nguyeãn Ñoã, chò Phan Thò Quyeân, cöïu chieán binh LeâTroïng Nghóa, caùc vò khaùch Trung Quoác vaø ñaïi dieän Hoäi Höõunghò Vieät-Trung.

Caû hoäi tröôøng daønh moät phuùt töôûng nhôù ñeán caùc Anh huøng,lieät só vaø nhöõng thaày troø ñaõ maát. Thaày Nguyeãn Xuaân Taûo,nguyeân hieäu phoù tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam, baèng baøi dieãnvaên ngaén goïn ñaõ noùi leân chieán thaéng vó ñaïi “löøng laãy ÑieänBieân, chaán ñoäng ñòa caàu” cuûa daân toäc ta, gaén lieàn vôùi söï giuùpñôõ cuûa baàu baïn quoác teá, trong ñoù coù söï giuùp ñôõ chí tình cuûanhaân daân Trung Quoác anh em. Ñaùp laïi, Toång laõnh söï Cao Ñöùc

938

Khaû vôùi khaû naêng dieãn ñaït thaønh thaïo baèng tieáng Vieät, ñaõnhaéc laïi lòch söû quan heä giöõa Ñaûng, Chính phuû vaø nhaân daânhai nöôùc, tình caûm thaân thieát giöõa Baùc Mao vaø Baùc Hoà, cuøngnhöõng ñoùng goùp cuûa nhaân daân Trung Quoác vôùi caùch maïngVieät Nam. Toång laõnh söï noùi: “Toâi thaät söï caûm ñoäng khi ñöôïcgaëp nhöõng ngöôøi baïn Vieät Nam, ñaõ töø laâu, töøng soáng vaø hoïctaäp ôû Trung Quoác, vaãn coi Trung Quoác laø queâ höông thöù haicuûa mình”. Khi Toång laõnh söï vöøa döøng lôøi, toaøn theå hoäi tröôøngcuøng caát cao lôøi ca “Vieät nam, Trung Hoa, nuùi lieàn nuùi, soânglieàn soâng…”

Ñaïi taù Leâ Troïng Nghóa, nguyeân cuïc tröôûng Cuïc Quaân baùotrong Chieán dòch Ñieän Bieân Phuû, ñöôïc giôùi thieäu leân phaùt bieåu.Ñaõ 84 tuoåi nhöng oâng vaãn nhôù nhö in kæ nieäm nhöõng ngaøy ñichieán dòch vaø cuøng laøm vieäc vôùi caùc coá vaán quaân söï TrungQuoác. “Caùc ñoàng chí coá vaán ñaõ cuøng chuùng toâi ra maët traänngay töø khi chieán dòch môùi môû. Anh em cuøng nhòn ñoùi, nhònkhaùt, daõi naéng, daàm möa. Ngay taïi maët traän, ñoàng chí PhuøngÑaïi Baûo, moät caùn boä trong ñoaøn, ñaõ anh duõng hy sinh …” Laømoät phuï huynh hoïc sinh, oâng ñaõ noùi leân lôøi caûm ôn thaày, coâtröôøng Nguyeãn Vaên Troãi cuøng thaønh phoá Queá Laâm, moät thôøiñaõ nuoâi daïy, ñuøm boïc hai con trai oâng.

Trong khi caû hoäi tröôøng cuøng haùt lieân khuùc “Haønh quaân xa”vaø “Qua mieàn Taây Baéc”, hai thaày giaùo Nguyeãn Xuaân Taûo vaøNguyeãn Ñoã leân taëng huy hieäu “Chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû”cho caùc caùn boä Toång laõnh söï Trung Quoác, cho cöïu chieán binhLeâ Troïng Nghóa vaø chò Phan Thò Quyeân.

Tieáp theo, ñaïi taù, tieán só Nguyeãn Phuïc Quoác, Phoù giaùm ñoácBeänh vieän Trung öông quaân ñoäi 175, thay maët cöïu hoïc sinhThieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi phaùt bieåu: “Theá heä sauÑieän Bieân chuùng toâi ñaõ keá tuïc xöùng ñaùng truyeàn thoáng chaanh, ñöôïc tröïc tieáp tham gia, goùp phaàn vaøo thaéng lôïi cuûa

939

Chieán dòch Hoà Chí Minh 1975 vaø xaây döïng, baûo veä Toå quoác”.Vui hôn, khi anh keát thuùc baèng caâu chuùc tieáng Hoa: “Chingthen uaû maán chu næ maán saân thæ chen khang!”, laøm caû hoäitröôøng, nhaát laø caùc baïn Trung Quoác thuù vò, voã tay hoan hyû.

Ngheä só öu tuù Maêng Thò Hoäi, cöïu hoïc sinh mieàn Nam, thaymaët caùc tröôøng Nguyeãn Vaên Beù, Voõ Thò Saùu, Daân toäc trungöông leân haùt taëng baøi “Hoa Moäc mieân”. Vôùi chaát gioïng trongsaùng ñöôïc ñeäm baèng ngoùn ñaøn ac-cooùc ñieâu luyeän cuûa ngheäsó Nguyeãn Aùi Thònh, baøi haùt nhö vuùt leân treân khoâng, bayboång, ngôïi ca moái tình höõu nghò Vieät-Hoa. Thay maët chotröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, ñaïi taù, baùc só Vaên Coâng Phöôùc leânhaùt baøi “Beá Vaên Ñaøn soáng maõi!” vaø “Cuoäc soáng ôi, Ta meányeâu Ngöôøi!”. Truyeàn thoáng vaên ngheä ñöôïc khôûi ñoäng, caùc“dieãn vieân” lieân tuïc leân “ñaùnh chieám ñaøi phaùt thanh”(!). Ñaëcbieät, Toång laõnh söï Cao Ñöùc Khaû ñaõ leân haùt baøi “Ñöôøngchuùng ta ñi” cuûa nhaïc só Huy Du. Khoâng khí giao löu ñaàytình thaân aùi, khoâng phaân bieät chuû, khaùch; phoù chuû tòchNguyeãn Thieän Nhaân vaø Toång laõnh söï Cao Ñöùc Khaû cuøng anhchò em vöøa haùt “Keát ñoaøn” vöøa noái nhau thaønh moät voøng lôùnñi khaép hoäi tröôøng.

Nhaân ngaøy leã lôùn cuûa daân toäc, chuùng toâi ñaõ cuøng nhau laøm“ngoaïi giao nhaân daân” nhö theá ñoù!

P.H.H

940

Tröôøng ta ñaõ ôû“Quaù Töû Sôn”

MAÏNH HAØ thöïc hieän

Ngaøy ôû Queá Laâm, thaày troø ta cöù quen goïi “khu tröôøng cuõ”laø Y Trung1, coøn “khu tröôøng môùi” laø Phong Khaåu. Nhöng thöïcteá, ñòa baøn “khu tröôøng môùi” ñöôïc goïi laø gì? Ñaây laø moät chuyeänvui môùi phaùt hieän.

Thaùng 6 naêm 2004, ôû Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minhcoù hoäi thaûo quoác teá veà giaùo duïc maø khaùch môøi laø caùc tröôøngñaïi hoïc ôû Quaûng Taây. Hôn boán chuïc giaùo sö, caùn boä quaûn lísang Vieät Nam, trong ñoù coù naêm caùn boä cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Söphaïm Quaûng Taây. Maáy naêm nay, tröôøng ta ñaõ coù quan heä maätthieát vôùi tröôøng Sö phaïm Quaûng Taây, neân khi bieát khaùch vaøotôùi thaønh phoá Hoà Chí Minh laø Ban Lieân laïc leân lòch ñoùn tieáp.Duø hoäi thaûo ñaõ boá trí lòch kín, nhöng chuùng toâi cuõng saép xeáptieáp ñoaøn vaøo toái thöù baûy, ôû nhaø haøng Caù Saáu Saøi Goøn. Nhaøhaøng môùi môû ôû vuøng queâ ngoaïi oâ, thuoäc quaän 12.

1 Khi goïi “Y Trung” laø ta duøng tieáng phoå thoâng hieän ñaïi, baïn deã bò nhaàm laø “Yhoïc Trung Quoác” vì chöõ “Y” laø soá 1 ñoàng aâm vôùi “Y” laø thaày thuoác. Neân goïi laø“Nhaát Trung” töø Haùn Vieät, hoaëc “Trung hoïc soá 1”.

941

Tröôøng ta coù thaày Phaïm Ñình Troïng vaø caùc baïn DöôngMinh, Vaên Coâng Phöôùc, Phan Nam, Kieán Quoác vaø Höõu Haøtham gia tieáp khaùch. Chuùng toâi môøi theâm anh Khaùng Chieán,ñaïi dieän cho lôùp ñaøn anh ôû Lö Sôn, Queá Laâm. Phía baïn coùhieäu phoù Löu Tieán Bình, giaùo sö Töø Ñöùc Cöôøng, tröôûng phoøngQuan heä quoác teá Sôû Giaùo duïc Quaûng Taây Döông Linh, giaùmñoác nhaø xuaát baûn Vöông Tieán Chu vaø Taàn Hieåu Khieát. Thöïcñôn hoâm ñoù raát ñaëc bieät, taát caû caùc moùn ñöôïc cheá bieán töø thòtcaù saáu. Höông vò laï naøy laøm cho caùc baïn thuù vò. Khi nghe HöõuHaø giaûi thích: “AÊn thòt caù saáu nhöng laïi… ñeïp, chöù khoâng bò…xaáu!” laøm caùc baïn cöôøi oà. Thaày Troïng vaø anh Chieán coù dòp taùisöû duïng tieáng Trung, ñaõ maáy chuïc naêm nay ít duøng. Cuoäc giaolöu vôùi caùc baïn Trung Quoác thaät vui veû. Coù chuùt men, chuùngtoâi cuøng nhau haùt laïi nhöõng baøi haùt cuûa maáy chuïc naêm tröôùc,rieâng Vaên Coâng Phöôùc coù dòp ñeå theå hieän gioïng ca opera cuûamình qua baøi “Hoa Moäc mieân”.

Anh em coù cuoäc chuyeän troø thaân maät vôùi Taàn Hieåu Khieát,nöõ phieân dòch cuûa ñoaøn. Em hoïc tieáng Vieät ôû Nam Ninh, sauñoù sang Vieät Nam thöïc taäp moät naêm, taïi Ñaïi hoïc Sö phaïmNgoaïi ngöõ. Khieát noùi tieáng Vieät löu loaùt, theo gioïng Haø Noäi.Khi nghe chuùng toâi keå laïi chuyeän nhöõng ngaøy ôû Queá Laâm, thôøigian 1967, 1968, Khieát baûo: “Luùc ñoù em coøn ôû ñaâu, chöa coùtreân ñôøi…”

- Xin loãi, theá em…? – Phöôùc teá nhò hoûi.- Daï, em sinh naêm 1978… Leõ ra phaûi goïi caùc anh laø chuù

môùi phaûi…- Thoâi, goïi caùc chuù laø “anh” cho noù treû. – Döông Minh hoùm

hænh, nhaùy maét cöôøi.- Thaät ra khi caùc anh göûi thö sang noùi ñaõ ôû Phong Khaåu,

em doø maõi, xem caû baûn ñoà maø khoâng thaáy ñòa danh PhongKhaåu. Boá meï em coâng taùc taïi tröôøng Laâm nghieäp. Ngaøy coøn

942

beù, em cöù nghe ngöôøi ta noùi gaàn ñaây coù tröôøng Vieät Nam maøem khoâng hieåu vì sao. Thaät ra, tröôøng Laâm nghieäp Queá Laâmnaèm treân con ñöôøng töø caàu Giaûi Phoùng veà tröôøng Kyõ thuaätHaøng khoâng2, chæ caùch khoaûng hai caây soá. Vaäy laø khu vöïc emñaõ soáng raát gaàn vôùi khu tröôøng Troãi. Vuøng ñoù khoâng goïi laøPhong Khaåu maø goïi laø Quaù Töû Sôn.

- Sao laïi goïi vaäy?- Quaù coù nghóa laø “treo”, Töû laø “con”, Sôn laø “nuùi”. Cuõng chaû

hieåu vì sao trong daân gian laïi ñaët caùi teân naøy.- Vaäy maø laâu nay thaày troø boïn anh cöù goïi ñòa baøn naøy laø

Phong Khaåu, Cöûa Gioù. Coøn nhôù, ôû khu vöïc naøy vaøo muøa ñoâng,chæ caàn ñöùng ôû saân tröôøng cuõng coù theå nghe thaáy tieáng rít cuûagioù thoåi qua khe nuùi. Nghe tieáng gioù rít, coù caûm giaùc nhö laïnhhôn. Muøa ñoâng ñaàu naêm 1968, tieát trôøi Queá Laâm khaùc thöôøng.Moät buoåi saùng, thöùc daäy thì thaáy tuyeát rôi traéng nuùi. Vaäy ra ñoùlaø Quaù Töû Sôn, Quaù Töû Sôn…

Caù Saáu Hoa Caø, 26-6-2004M.H

2 Nay, tröôøng Ñaïi hoïc Kyõ thuaät Haøng khoâng ñoùng treân khuoân vieân tröôøng ta.Naêm 2004, ñoaøn tieàn traïm ñaõ veà ñaây thaêm laïi tröôøng cuõ.

943

Hai vò khaùch quyù Queá Laâmvôùi chuyeán ñi xuyeân Vieät

ÑAÄU THANH CHAÂUHoïc sinh khoùa 7

Giöõa thaùng gieâng naêm 2005, Ban Lieân laïc baùo tin thaày ÑoãKieám Tuyeân vaø cöïu hoïc sinh Y Trung Cao Caåm Quyø ñeán HaøNoäi. Anh Cao coù nguyeän voïng tôùi thaêm Chính uyû nhöng tieáclaø chöa ñöôïc gaëp. Tuy vaäy anh Leâ Bình vaø Quoác Khaùnh ñaõthay maët thaày, troø tröôøng ta ñoùn tieáp chu ñaùo. Caùc vò khaùchñöôïc ñöa ñi thaêm Haø Noäi vaø aên moät böõa côm Vieät Nam. Trongcaùi laïnh thaáu xöông, beân li röôïu noàng, chuû, khaùch cuøng nhaéclaïi kæ nieäm cuûa nhöõng ngaøy soáng vaø hoïc taäp ôû Y Trung. Söïñuøm boïc cuûa nhaân daân Queá Laâm, cuûa thaày troø tröôøng Y Trungtrong nhöõng ngaøy Ñaïi caùch maïng Vaên hoaù ñaày khoù khaên,khoâng phai nhaït trong taâm trí nhöõng caäu beù Vieät Nam khoaùcaùo lính. Chieàu hoâm ñoù, hai vò khaùch ñöôïc anh Leâ Bình tieãn raga leân taàu vaøo Nam. Anh Bình coøn noái maùy baùo cho hoäi Troãiôû Ñaø Naüng tieáp ñoùn.

Tröa chuû nhaät, 16 thaùng gieâng, vöøa xuoáng xe ôû Non Nöôùc,hai anh ñaõ ñöôïc anh Huyønh Höõu Duõng (khoùa 4) vaø baïnNguyeãn Phuùc Hoïc (khoùa 7) ra ñoùn vaø ñöa ñi thaêm thaønh phoábieån mieàn Trung. Ñeâm ñoù taïi nhaø haøng Faifo, caïnh ga ÑaøNaüng, anh Voõ Minh AÁn (tröôûng Ban Lieân laïc mieàn Trung) ñaõchuû trì böõa tieäc vôùi söï coù maët cuûa hôn chuïc anh em Troãi. AnhÑoã, anh Cao caûm ñoäng tröôùc söï ñoùn tieáp thònh tình cuûa caùcbaïn tröôøng Troãi vaø raát ngaïc nhieân khi thaáy caùc baïn coøn thuoäc

944

nhieàu baøi haùt caùch maïng Trung Quoác. Saùng hoâm sau, caùc anhlaøm vieäc vôùi Ñaïi hoïc daân laäp Duy Taân roài leân taàu vaøo thaønhphoá Hoà Chí Minh.

Sôùm 18 thaùng gieâng, anh Khaùng Chieán cuøng Ban Lieân laïcphía Nam ñoùn hai anh ôû ga Hoaø Höng. Khaùch ñöôïc môøi ñi aênsaùng roài anh Phan Nam ñöa ñi thaêm thaønh phoá. Tröa hoâm ñoù,Ban Lieân laïc môøi côm taïi An Loäc Quaùn, ven nhaùnh soâng Saøi

Goøn. Taïi ñaây, chuùng toâi ñaõ phaùt hieän ra Cao Caåm Quyø chínhlaø “Cao Tö leänh” ngaøy naøo, nay ñang laø giaùm ñoác moät coângty döôïc phaåm ôû Phaät Sôn (Quaûng Ñoâng). Anh Cao laëng ñi khinghe chuùng toâi nhaéc ñeán teân nhieàu thaày, baïn ôû Y Trung, ngöôøicoøn keû maát. Ñaëc bieät khoù coù theå töôûng töôïng noåi “daân QueáLaâm” sau gaàn 40 naêm coù theå gaëp nhau taïi maûnh ñaát phöôngNam xa xoâi naøy! Nhôù ngaøy naøo, caû hoïc sinh tröôøng Troãi vaøhoïc sinh Y Trung coøn höøng höïc ca vang: “Vuøng leân nhaân daânmieàn Nam anh huøng…”. Vaäy maø giôø ñaây baïn ñöôïc cuøngchuùng ta ngoài ñaây – giöõa Saøi Goøn giaûi phoùng troøn 30 naêm!

Ñaø Naüng ñoùn khaùch quyù.

945

Hoâm sau, anh Phan Nam nhaän nhieäm vuï ñöa khaùch ñithaêm Caên cöù caùch maïng Cuû Chi. Baïn ñöôïc chui xuoáng loøngñaát thaêm heä thoáng haàm haøo cuûa quaân daân Cuû Chi, ñöôïc aênnhöõng mieáng saén ñeå nhôù nhöõng ngaøy gian khoù vaø baén thöûsuùng tieåu lieân AK-47, AR-15. “So vôùi “Ñòa ñaïo chieán” thôøikhaùng Nhaät cuûa chuùng toâi thì heä thoáng haàm haøo cuûa Cuû Chihôn nhieàu” - anh Cao phaùt bieåu. Töø Cuû Chi veà, khaùch ñöôïcñöa ñeán thaêm xí nghieäp may xuaát khaåu cuûa anh Phuøng DuyHöng - lính Troãi khoùa 5.

Khi vaøo ñeán Saøi Goøn, anh Cao nhaéc ngay ñeán thaày HoàngTuyeán vaø coù nguyeän voïng ñeán thaêm. Saùng 20 thaùng gieâng, BanLieân laïc ñoùn thaày Troïng cuøng ñi Vuõng Taøu vôùi hai vò khaùch. Doïcñöôøng caùc anh ñaõ taän maét chöùng kieán söï ñoåi thay trong ñôøi soángkinh teá, xaõ hoäi cuûa nhaân daân mieàn Nam. Sau khi tham quanthaønh phoá daàu khí, chi hoäi tröôøng Troãi ôû Vuõng Taøu ñaõ chieâu ñaõimöøng hoäi ngoä. Gaëp nhau tay baét maët möøng, chuû, khaùch cuøngnaâng li chuùc möøng söùc khoûe vaø söï thaønh ñaït. Anh Cao nhaéc laïinhieàu kæ nieäm vôùi thaày Hoàng Tuyeán trong nhöõng ñeâm lieân hoanvaên ngheä vaø cao höùng haùt caû baøi “Sinh ra trong khoùi löûa…”.Chieàu hoâm ñoù, hai anh coøn vaøo thaêm chò Quyeân. Taïi ñaây chuùngtoâi ñöôïc chò keå laïi kæ nieäm trong chuyeán thaêm Trung Quoác thaùng9 naêm 1969. Chò ñöôïc gaëp Baùc Mao, Thuû töôùng Chu Aân Lai vaøcaû Nguyeân soaùi Laâm Böu, sau ñoù ñöôïc veà thaêm queâ höông MaoChuû tòch ôû Hoà Nam cuøng nhöõng di tích vaên hoaù, lòch söû.

Chieàu 21, Ban Lieân laïc môøi hai anh ñeán döï leã khai tröôngtrieån laõm “55 naêm quan heä ngoaïi giao Vieät-Trung” taïi Nhaø vaênhoaù Thanh nieân. Toång laõnh söï Cao Ñöùc Khaû ñaõ chuïp aûnhcuøng ñoaøn. Buoåi toái, Ban Lieân laïc phía Nam chieâu ñaõi taïi nhaøhaøng Haø Nam. Ñeán chia tay hai khaùch quyù coù caùc anh DöôngMinh, , Xuaân Minh, Tuaán Sôn, Chí Quang, Buøi Yeán Trình,Traàn Phaïm Tuøng, Thanh Minh, Buøi Duõng Soâ, Vaên Coâng Phöôùc

946

(khoùa 4), Phan Nam, Kieán Quoác, Coâng Tröôøng, Kha Tö Xoâ,Ñoâng Nhaân, Duy Höng (khoùa 5) cuøng caùc baïn Hoaø Bình, ÑaäuThanh Chaâu, Höõu Haø, Tröôøng Giang, Ñình Nghóa (khoùa 7),Höõu Nghò, Hoà Baù Ñaït (khoùa 8). Nhöõng ngaøy naøy thaày Troïngluoân coù maët tieáp khaùch. Thaät caûm ñoäng khi hai vò khaùch thaáyanh Chænh Huaán choáng naïng töø cöûa böôùc vaøo. Anh Cao chaïyra oâm anh Huaán vaøo loøng.

Cao Caåm Quyø ñaõ chuaån bò tröôùc moät baøi phaùt bieåu nhöngñeå ñôõ maát thôøi gian anh ñaõ nhôø thaày Troïng dòch tröïc tieáp. Caûbaøn tieäc xuùc ñoäng nghe taâm tö cuûa anh. Sau ñoù laø nhöõng laànnaâng li “kan paây”1 chuùc cho tình höõu nghò, tình ñoaøn keát vaøtình caûm xöa maõi maõi khoâng phai, roài nhöõng ñieäu haùt, caâu hoø.“Cao Tö leänh” xin ñôn ca baøi “Vieät Nam, Trung Hoa nuùi lieànnuùi, soâng lieàn soâng…” treân neàn nhaïc ac-cooùc cuûa ngheä sóNguyeãn Aùi Thònh. Coù theå noùi trong ñeâm lieân hoan chia tay taátcaû nhöõng baøi haùt Vieät-Trung-Xoâ maø chuùng toâi coøn thuoäc ñeàuñöôïc trình dieãn moät caùch hoàn nhieân, voâ tö nhö ngaøy coøn laøhoïc sinh ôû Queá Laâm. Thaày Ñoã Kieám Tuyeân coøn ñoïc caû thô cuûaMaiakoápxky baèng tieáng Nga. Thuù vò nhaát laø Höõu Haø cuøng caùcbaïn khoùa 7 haùt vang ñieäu hoø keùo thuyeàn treân soâng Ly, baøiñöôïc thaày Troïng daïy caùch ñaây ñaõ 38 naêm: “Xiaûo xueùsheøng...na maø hoââ huaày, laûi ji geøgeø... na maø hoââ huaày”2. Ñeâm ñaõ khuyamaø chuû, khaùch chöa muoán chia tay, nhöng vì saùng mai caùcanh coøn ñi xa neân cuoäc vui phaûi döøng. Vaäy maø daèng dai maõihôn moät tieáng sau môùi döùt. Chuùng toâi chia laøm hai caùnh, hoïctroø caáp II ñeán vui vôùi thaày Troïng, coøn hai vò khaùch taït quathaêm gia ñình anh Döông Minh.

1 Caïn cheùn!2 Tieåu hoïc sinh... haùt laïi laàn nöõa!

947

Sôùm hoâm sau chuùng toâi tieãn anh Cao ñi Quaûng Chaâu, coønthaày Ñoã bay ra Haø Noäi. Naém chaët tay nhau taïi saân ga, heïnngaøy taùi ngoä. Tröa chuû nhaät, 23 thaùng gieâng, töø trong Namchuùng toâi bieát tin thaày Ñoã Kieám Tuyeân ñaõ ñöôïc caùc anhQuoác Khaùnh, Leâ Bình ñoùn ñeán thaêm baùc Quyønh taïi 16A LyùNam Ñeá.

Vaäy laø anh Cao vaø thaày Ñoã ñaõ coù moät chuyeán Xuyeân Vieättuyeät vôøi trong söï ñoùn tieáp noàng nhieät cuûa thaày, troø tröôøngThieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi!

Ñ.T.C

Cuøng nhau haùt nhöõng baøi haùt truyeàn thoáng Vieät Nam, Trung Quoác.

948

Nguoàn goác caùi teân“Cao Tö Leänh”

KIEÁN QUOÁC

Suoát doïc ñöôøng ñi Vuõng Taøu thaêmthaày Hoàng Tuyeán vaø caùc baïn Troãi,ngoài treân xe, chuùng toâi keå laïi nhieàukæ nieäm xöa vaø haùt vang nhöõng baøica caùch maïng Vieät-Trung-Xoâ. Khinhaéc laïi chuyeän vì sao Cao CaåmQuyø coù caùi teân “Cao Tö leänh”, moïingöôøi cöôøi chaûy nöôùc maét.

… Ngaøy ñoù, muøa ñoâng khaécnghieät vôùi dòch vieâm maøng naõovöøa ñi qua, thôøi tieát ñaõ baét ñaàuaám daàn. Moät sôùm chuû nhaät, Caocoù vieäc ñi voøng ra phía coång sau,gaàn bôø soâng Tieåu Ñoâng Giang, thìgaëp moät nhoùm hoïc sinh Vieät Nam.

Vöøa thaáy anh caùc baïn Vieät möøng rôõ, goïi to: “Anh Cao! AnhCao!...” nhöng do ngoân ngöõ baát ñoàng maø khoâng theå dieãn taûthaønh lôøi. Tuy nhieân khi nhìn nhöõng caùnh tay chæ leân hoác ñaùtreân daõy nuùi Xuyeân Sôn phía sau tröôøng thì anh hieåu, hoïmuoán tìm ñöôøng leo leân hang ñaù. Vaäy laø caû nhoùm theo sauanh. Ñöôøng khaù doác, anh em vaïch lau laùch môû ñöôøng leânnuùi. Doïc ñöôøng coù nhöõng buïi sim, buïi gai caøo raùch caû chaân,

Cao Caåm Quyø(aûnh chuïp naêm 1967).

949

tay nhöng khoâng caûn ñöôïc söùc treû. Nöûa tieáng sau leân ñeán nôithì thaáy coù moät khoaûng roäng vaøi traêm meùt vuoâng naèm goïntrong loøng hang, coøn caùi hang thì nhö coù baøn tay cuûa ai ñaõñeõo ñuïc xuyeân töø beân naøy sang beân kia nuùi. Gioù hun huùt thoåiqua hang laøm khoâ ñi moà hoâi sau löng aùo. Vaêng vaúng aâmthanh u u traàm boång, aáy laø ñieäu saùo gioù luøa qua caùc khe, hoáctaïo thaønh. Töø treân cao coù theå nhìn thaáy toaøn caûnh thaønh phoáQueá Laâm traûi doïc theo ñoâi bôø Ly Giang, coøn Tieåu ÑoângGiang thì löôïn ngay döôùi chaân Xuyeân Sôn. Töø cöûa hang phíabaéc coù theå thaáy toaøn caûnh khu tröôøng Y Trung vaø hoïc sinhtröôøng Troãi, ngöôøi beù baèng caùi taêm, ñang ñaù boùng treân saânvaän ñoäng. Ai cuõng vui söôùng khi chinh phuïc ñöôïc ñænh caovaø phaùt hieän ra nhieàu ñieàu môùi laï. Sau chuyeán leo nuùi, Caotrôû thaønh baïn thaân cuûa caû nhoùm.

Naêm 1966, Cao Caåm Quyø môùi 17 tuoåi, laø hoïc sinh khoaù 66cuûa tröôøng Trung hoïc soá 1 Queá Laâm. Caùch maïng Vaên hoaù,vieäc hoïc haønh taïm döøng, nhieàu ngöôøi trôû thaønh nhöõng tieåutöôùng Hoàng veä binh. Cuoái naêm aáy, Cao Caåm Quyø ñi BaécKinh, döï buoåi Mao Chuû tòch gaëp caùc Hoàng veä binh, trôû veà thìnghe tin coù moät tröôøng Vieät Nam sang Queá Laâm. Luùc ñaàu,Cao chöa bieát ñaây laø tröôøng Thieáu sinh quaân, toaøn laø con emcaùn boä trung, cao caáp Vieät Nam vaø ôû ngay tröôøng cuûa mình.Sau ñoù, anh ñöôïc Ban giaùm hieäu tröôøng Y Trung giao nhieämvuï laøm lieân laïc vôùi tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi. Cao coù daùngngöôøi cao, hôi gaày, treân soáng muõi luoân gaén caëp kính caän, coøntreân caùnh tay luùc naøo cuõng ñeo baêng ñoû Hoàng veä binh. Nhöcon thoi, anh qua laïi chuyeån coâng vaên, thö töø giöõa Hieäutröôûng Linh Haùn Daân vaø Chính uyû Buøi Khaéc Quyønh. Nhieàukhi coù vieäc khaån, boû qua moïi thuû tuïc haønh chính, khoâng caànthoâng qua vaên phoøng, Cao coù theå gaëp tröïc tieáp baùo caùo coângvieäc vôùi baùc Quyønh. Anh nhôù ngaøy ñoù baùc raát quyù anh vaø

950

noùi: “Sau naøy heát chieán tranh, ñoàng chí Cao seõ sang thaêmVieät Nam queâ baùc nheù!”.

Caùc baïn hoïc sinh tröôøng Troãi thaáy anh ra, vaøo phoøng laømvieäc cuûa baùc Quyønh vaø Hieäu tröôûng Döông Höng Tuaán nhö cômböõa thì ñoaùn giaø ñoaùn non: Chaéc Cao laø chæ huy, vì chæ huy môùicoù theå vaøo phoøng laøm vieäc vôùi thuû tröôûng deã daøng nhö vaäy.Ngay caû caùc thaày, coâ, cöù gaëp anh laø vui veû: “Chaøo ñoàng chí CaoTö leänh!”. Vöøa nghe anh voäi xua tay, laéc ñaàu: “Khoâng phaûi,khoâng phaûi. Toâi khoâng phaûi laø Tö leänh. Toâi laø hoïc sinh!”. Caophaûn öùng töø choái thì thaày, troø tröôøng ta caøng nghó caäu laø Tö leänhvaø nghó Cao treû tuoåi maø bieát khieâm toán, laøm ñuùng lôøi Baùc Maodaïy: “Khieâm toán khieán ngöôøi ta tieán boä, kieâu ngaïo khieán ngöôøita thuït luøi!”. Treû tuoåi nhö vaäy maø ñaõ laø Tö leänh thì gheâ thaät!Ngöôøi khaùc caån thaän thì nghó: Hay coù ñieàu gì coøn laøm anh taphaûi giaáu?! Theá roài maëc nhieân, ñoái vôùi caùc baïn Vieät Nam, “CaoTö leänh” laø caùi teân ñeå goïi, ñeå xöng hoâ suoát nhöõng naêm thaùngtröôøng Troãi ôû Queá Laâm, thaäm chí cho tôùi taän baây giôø.

Hoâm roài thaêm thaønh phoá Hoà Chí Minh, Cao Caåm Quyø vaøthaày Ñoã Kieám Tuyeân ñöôïc caùc baïn Troãi môøi tôùi döï ñaùm cöôùichaùu Lan (con gaùi anh Giaùp Huøng). Trong tieäc, boá coâ daâuñöùng treân saân khaáu, höùng chí giôùi thieäu: “Gia ñình chuùng toâiraát vinh haïnh ñöôïc ñoùn anh Cao Caåm Quyø, Tö leänh Hoàng veäbinh thaønh phoá Queá Laâm, baïn cuõ cuûa thieáu sinh quaân NguyeãnVaên Troãi caùch ñaây 38 naêm, töø Trung Quoác sang döï…”. Khaùchtrong hoäi hoân voã tay raøo raøo vaø thaùn phuïc tình caûm vöôït bieângiôùi quyù baùu ñoù!

… Vaäy laø sau gaàn boán chuïc naêm chuùng ta môùi bieát söï thaätcuûa moät caùi teân. Chuyeän haøi höôùc khieán ai cuõng phaûi cöôøichaûy nöôùc maét! Thaày Troïng gioïng nghieâm tuùc:

- ÔÛ tröôøng Troãi coù moät ñaëc ñieåm: moãi hoïc sinh coù moät caùiteân do boá meï ñaët cho, caùi teân naøy seõ ñi theo anh ta suoát caû

951

cuoäc ñôøi. Nhöng moãi ngöôøi coøn coù ít nhaát laø moät (coù khi laø hai,ba…) caùi teân do taäp theå ñaët, döïa vaøo tính tình, phong caùchcuûa anh ta. Ví nhö baïn coù nöôùc da ngaêm ñen thì coù teân “Möïc”,anh naøo hay gaõi ngöùa thì coù teân “Gheû”, neáu beùo uïc òch thì coùteân “Coái”, hay laøm daùng thì coù teân “Gaùi”…vv. Coù teân ñeïpnhöng phaàn nhieàu laø xaáu. Coù ñieàu laø duø xaáu theá naøo hoï cuõngnhaän moät caùch vui veû. Vaø nhöõng caùi teân ñoù cöù dai daúng, ñöôïcgoïi sau caùi teân cha meï ñaët, cho tôùi taän baây giôø. Bieät danh “Töleänh” chính cuõng xuaát phaùt töø söï yeâu meán cuûa caùc baïn hoïcsinh Vieät Nam vôùi Cao Caåm Quyø. Hoâm nay anh haõy chínhthöùc nhaän caùi teân ñoù! Hôn nöõa baát cöù chöùc vuï, caáp baäc naøomaø do nhaân daân phong taëng thì ñeàu xöùng ñaùng vaø vinh döï;huoáng gì caùi teân “Tö leänh”!

Nghe ñeán ñaây, maáy thaày troø chuùng toâi cöôøi saûng khoaùi, coøn“Cao Tö leänh” thì naém chaët hai tay thaày Troïng, luoân mieäng:“Xia xia Ta cöa! Xia xia Ta cöa!”.1

Chuyeán ñi Vuõng Taøu 20-1-2005K.Q

1 Caûm ôn ñaïi ca!

952

Vuõng taøu vaø khaùchtöø Queá Laâm ñeán1

NGOÂ PHUÙC CHIEÁNHoïc sinh khoaù 5

Khi nhaän ñöôïc “leänh” cuûa Ban Lieân laïc: Chuaån bò ñoùn “CaoTö leänh” vaø thaày Ñoã Kieám Tuyeân, anh em Vuõng Taøu ai cuõngxoán xang. Sôùm 20 thaùng gieâng, ñoaøn xuaát phaùt, thaày Troïng ñicuøng. Doïc ñöôøng cöù nöûa tieáng laø toâi laïi nhaén maùy xem xe ñaõ tôùiñaâu. 9 giôø 30 phuùt, xe vöøa döøng baùnh, thaày Tuyeán vaø chuùng toâiuøa ra baét tay, oâm hoân nhöõng vò khaùch quyù. Ñuùng laø “Cao Töleänh” baèng xöông baèng thòt ñaây roài, theá maø maáy chuïc naêm quaai cuõng nghó anh ñaõ cheát! Anh Cao coá gaéng duøng voán tieáng Vieäthoïc ñöôïc ngaøy naøo hoûi thaêm söùc khoûe thaày Tuyeán vaø khoe: “Emvaãn coøn nhôù nhieàu baøi haùt tieáng Vieät thaày daïy vaø caû Sinh ratrong khoùi löûa… nöõa”. Khoâng ai coù theå nghó raèng seõ coù cuoäc hoäingoä baát ngôø vaø chaân tình ñeán vaäy! Thaày Hoàng Tuyeán thay maëtchi hoäi ñöa khaùch ñi thaêm thaønh phoá bieån. Ñaây laø Baõi Sau, kialaø Nuùi Nghinh Phong, Baõi Döùa. Ñoaøn döøng laïi chuïp aûnh ôû BaõiTröôùc roài voøng ra Nuùi Lôùn thaêm Baõi Daâu. “Cao Tö leänh” taám taéc:“Toâi ñi nhieàu nôi treân theá giôùi nhöng hieám nôi naøo coù phongcaûnh “sôn thuyû höõu tình” nhö Vuõng Taøu cuûa caùc baïn! Toâi seõ saépxeáp ñöa gia ñình ñeán nghæ taïi ñaây.”

1 Nhaïi teân moät boä phim Trung Quoác “Khaùch töø Nuùi Baêng ñeán”.

953

Ñuùng 11 giôø, chi hoäiVuõng Taøu chieâu ñaõikhaùch taïi nhaø haøng LanRöøng. Ñaây laø laàn hoïpmaët ñaày ñuû vôùi söï coùmaët cuûa thaày HoàngTuyeán vaø boán baïnChieán, Laêng, Löông,Ñoaøn cuøng anh Tam(daân Duïc Taøi Hoïc hieäu)coâng taùc ôû VietxovPetro.Anh em naâng niu trao

tay nhau xem nhöõng tö lieäu quyù maø anh Cao löu giöõ ñöôïc suoátboán chuïc naêm qua. Ñoù laø nhöõng taám aûnh ñen traéng veà hoaïtñoäng cuûa thaày, troø ta ôû Y Trung, nhöõng baøi haùt tieáng Vieät cheùptay vaãn coøn roõ neùt vaø caû 33 trang hoài öùc cuûa Cao Caåm Quyø veànhöõng naêm thaùng soáng vôùi caùc baïn Vieät Nam. Sau ñoù chuû,khaùch cuøng naâng li möøng hoäi ngoä. Anh Cao caûm ñoäng phaùtbieåu: “Khi ôû Queá Laâm, baùc Quyønh coù noùi sau ngaøy hoaø bình,ñoàng chí Cao neân sang thaêm Vieät Nam. Vaø hoâm nay toâi ñaõ thöïchieän ñöôïc lôøi baùc daën nhöng tieác laø chöa gaëp ñöôïc baùc. Laàn naøyñeán Vieät Nam, toâi voâ cuøng caûm ñoäng tröôùc söï ñoùn tieáp nhieät tìnhcuûa caùc baïn tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi, suoát töø Haø Noäi, Ñaø Naüngcho ñeán Saøi Goøn, Vuõng Taøu. Kæ nieäm naøy maõi khoâng theå queân!Xin chuùc tình höõu nghò Vieät-Trung, tình baïn giöõa hai nhaø tröôøngchuùng ta maõi maõi xanh töôi, ñôøi ñôøi beàn vöõng!”.

Thaät laø may sau vaøi laàn noái maùy vôùi Leâ Bình ôû Haø Noäi,chuùng toâi coù ñöôïc soá maùy ñieän thoaïi nhaø baùc Quyønh. KieánQuoác aán soá, chôø maùy ñoå chuoâng, nghe ñöôïc gioïng baùc Quyønhthì trao maùy cho Cao Caåm Quyø. Cao caûm ñoäng noùi baèng tieángVieät: “Chaøo baùc Quyønh! Chaùu laø Cao Caåm Quyø ñaây. Chaùu qua

Vuõng Taøu ñoùn khaùch.

954

Haø Noäi thì baùc ñi vaéng, hoâm nay ñeán thaêm thaày Hoàng Tuyeánvaø caùc baïn tröôøng ta ôû Vuõng Taøu. Chaùu xin chuùc baùc naêm môùimaïnh khoûe, haïnh phuùc! Dòp sau sang Vieät Nam, chaùu seõ ñeánthaêm baùc.” Coøn thaày Ñoã Kieám Tuyeân, ngöôøi töøng ñeán Y Trungthaêm chuùng ta naêm 1967, thì daën baùc phaûi “baûo troïng” vì tuoåiñaõ cao, söùc ñaõ yeáu. Baùc Quyønh caùm ôn, chuùc söùc khoûe moïingöôøi vaø khoâng queân hoûi thaêm thaày Troïng, thaày Tuyeán.

Nhaân dòp naøy Ban Lieân laïc trao taëng chi hoäi Vuõng Taøu kyû nieämchöông “60 naêm Quaân ñoäi vaø 50 naêm chieán thaéng Ñieän BieânPhuû” coù hình aûnh Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp. Thaày, troø vui veû haùtvang vaø nhöõng baøi ca truyeàn thoáng hai nöôùc. Duø ñaõ qua gaàn boánchuïc naêm maø Cao vaãn thuoäc loøng lôøi Vieät caùc baøi “Giaûi phoùngmieàn Nam”, “Vì nhaân daân queân mình”, “Laøng toâi”, “Dieät phaùtxít”… vaø caû “Hieäu ca tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi”.Chuùng toâi voã tay höôûng öùng vaø hoaø cuøng gioïng ca cuûa baïn.

Vaø, cuoäc vui naøo cuõng phaûi coù luùc döøng, chieàu nay thaày Ñoãvaø anh Cao coù keá hoaïch tôùi thaêm chò Quyeân. Vaäy laø chuùng toâiphaûi xa nhau. Cao Caåm Quyø môøi thaày, troø tröôøng ta neáu coù dòpqua Queá Laâm vaø Quaûng Chaâu thì cöù ñieän thoaïi cho anh, anhraát sung söôùng khi ñöôïc tieáp ñaõi nhöõng “Zueânaûn laûo paángjaåu”2.Anh em Troãi ôû Vuõng Taøu choïn hai con oác lôùn coù veõ sôn maøihình daøn khoan treân bieån Ñoâng laøm quaø löu nieäm cho khaùch.

Xin chuùc caùc baïn “thöôïng loä bình an” vaø heïn ngaøy taùi ngoä!

Vuõng Taøu 20-1-2005N.P.C

2 Baïn cuõ Vieät Nam.

955

Lôøi chia tay cuûangöôøi baïn Trung Hoa1

CAO CAÅM QUYØCöïu hoïc sinh tröôøng Trung hoïc soá 1 Queá Laâm

Toâi sang Vieät Nam laàn naøy mang theo moät tình caûm ñaëcbieät vôùi nhaân daân Vieät Nam, vôùi caùc thaày, coâ giaùo vaø caùc baïnhoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi. Möôøi ngaøy qua, töø Haø Noäiñeán Hueá, Ñaø Naüng, Thaønh phoá Hoà Chí Minh, tôùi ñaâu toâi cuõngñöôïc ñoùn tieáp aân tình. Toâi maõi ghi trong loøng tình caûm saâunaëng naøy.

Laàn naøy, toâi mang ñeán taëng caùc baïn nhöõng taám aûnh tö lieäuquyù khi caùc baïn coøn ôû Queá Laâm, ñeå chuùng ta cuøng nhôù laïicaûnh sinh hoaït, hoïc taäp caùch ñaây 38 naêm. Luùc ñoù toâi coøn laøcaäu hoïc sinh 17-18 tuoåi. Ngoân ngöõ duø baát ñoàng nhöng khoângtheå caûn trôû taám loøng cuûa chuùng ta ñoái vôùi nhau. Nhieàu baïn hoïcsinh Y Trung luùc ñoù, cuõng nhö toâi, ñaõ cuøng caùc baïn xaây neânmoät tình caûm saâu naëng, ñeå roài sau naøy ngaøy ñeâm luoân nhôù tôùicaùc baïn. Coù baïn hoûi: Nguyeân nhaân naøo khieán toâi traân troïng giöõ

1 Trích baøi phaùt bieåu trong ñeâm lieân hoan chia tay, 21-01-2005.

956

gìn nhöõng taám aûnh cuûa caùc baïn Vieät Nam, ngay caû khi quan heäTrung–Vieät gaëp luùc u aùm? Toâi xin traû lôøi: Vì toâi tin ôû tình höõu nghòTrung-Vieät do Mao Chuû tòch vaø Hoà Chuû tòch daøy coâng vun ñaép;khoâng moät theá löïc naøo coù theå phaù hoaïi ñöôïc. Ñaëc bieät caùc thaày,coâ giaùo vaø hoïc sinh tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi cuøng nhaân daânQueá Laâm thaân nhau nhö ruoät thòt trong suoát hai naêm trôøi. Naychuùng ta khoâng khaùc gì anh chò em trong moät nhaø. Tình caûmgiöõa chuùng ta thuaàn khieát bieát bao, chaân thaät bieát bao! Duø coù luùcbaàu trôøi u aùm maây ñen thì cuõng ñeán ngaøy trong saùng trôû laïi!

Laàn naøy sang Vieät Nam, toâi thaáy hoïc sinh tröôøng NguyeãnVaên Troãi sau chieán tranh vaãn ñoaøn keát, giuùp ñôõ nhau xaâydöïng cuoäc soáng. Caùc baïn raát thaønh ñaït.

Ñaát nöôùc caùc baïn coù nhieàu thay ñoåi, nhöng gioáng nhöTrung Quoác, ôû vuøng noâng thoân coøn khoù khaên, ngheøo naøn,nhaát laø cuoäc soáng cuûa phuï nöõ, treû em vaø nhaân só. Ñieàu ñoùkhieán toâi baên khoaên. Nhôù hoâm ôû Hueá, coù moät em gaùi aên maëcraùch röôùi, mong toâi mua moät chieác quaït laøm kæ nieäm. Khi bieáttoâi laø ngöôøi Trung Quoác, em taëng toâi moät boâng hoa nhoû. Toâicaûm ñoäng taëng laïi em moät caây buùt vaø chuùc em hoïc gioûi. Emmöøng rôõ, caån thaän caát buùt vaøo tuùi roài neùp vaøo beân meï, nöôùcmaét loàng quanh. Caùc em laø töông lai cuûa ñaát nöôùc, theá giôùi naøylaø cuûa caùc em, caùc em phaûi ñöôïc hoïc haønh. Toâi hy voïng VieätNam seõ coù “coâng trình cho töông lai” ñeå giuùp caùc em vöôn leân.

Boä maët kinh teá, xaõ hoäi ôû Vieät Nam, gioáng Trung Quoáctrong thôøi kì caûi caùch, phaùt trieån raát nhanh. Toâi tin nhaân daânVieät Nam seõ thaønh coâng nhö ñaõ giaønh thaéng lôïi trong coângcuoäc khaùng chieán choáng Myõ, caùc baïn seõ thöïc hieän ñöôïc lôøiBaùc Hoà daïy “xaây döïng moät nöôùc Vieät Nam ñaøng hoaøng hôn,to ñeïp hôn”.

Caùc baïn thaân meán! Ngaøy mai rôøi Vieät Nam trôû veà TrungQuoác, toâi seõ mang theo tình caûm noàng aám cuûa caùc baïn, mang

957

theo tình höõu nghò Vieät-Trung töôi thaém cuûa chuùng ta. Toâi seõkeå cho gia ñình vaø baïn beø noùi chung vaø caùc baïn tröôøng YTrung noùi rieâng nhöõng kæ nieäm ñeïp ñeõ vôùi thaày, troø tröôøngNguyeãn Vaên Troãi.

Toâi nguyeän giöõ maõi tình höõu nghò cuûa hai nöôùc nhö TröôøngGiang, Hoàng Haø, nhö Chaâu Giang, Ly Giang vaø Meâ Koângchaûy maõi khoâng ngöøng. Chuùc tình höõu nghò Trung-Vieät xanhtöôi maõi maõi!

C.C.Q

Toång laõnh söï Cao Ñöùc Khaû cuøng 2 vò khaùch Queá Laâm trong buoåi khai tröôngtrieån laõm aûnh “55 naêm quan heä ngoaïi giao hai nöôùc Vieät - Trung”.

958

LÖ MYÕ NIEÄMCöïu hoïc sinh Y Trung

… Töø cuoái ñôøi Maõn Thanh theá kæ XIX, oâng baø noäi toâi töøTrung Quoác phieâu baït sang sinh soáng ôû thò xaõ Haø Giang. Anhtrai toâi, Lö Minh, laø trung ñoäi tröôûng daân quaân tham gia ñaùnhphæ ôû bieân giôùi Trung-Vieät nhöõng naêm 1949-1950. Naêm 1953,khi tröôøng Thieáu nhi Vieät Nam sang Trung Quoác, anh ñöôïcñieàu veà laøm giaùo vieân kieâm phieân dòch. Naêm 1954, Lö Minhñoùn toâi vaø em Lö Vónh Thaéng veà soáng trong moät nhaø kho cuûatröôøng ôû Giaùp Sôn. Ngaøy nghæ chuùng toâi thöôøng chôi vôùi caùcbaïn Vieät Nam. Ñeán naêm 1957, caùc baïn chuyeån veà Khu hoïc xaùNam Ninh, roài veà nöôùc. Heø 1957 roài heø 1961, hai chò em toâiñöôïc veà Vieät Nam thaêm ba meï. Ñeán naêm 1964, khi laøm xongthuû tuïc sang Vieät Nam thì noå ra chieán tranh phaù hoaïi. Chuyeánñi bò hoaõn laïi.

Töø Baéùc Kinh, Mao Chuû tòch noùi: “Myõ ñoäng ñeán mieàn BaécVieät Nam, nghóa laø chieán tranh chæ coøn caùch chuùng ta khoângxa”. Ngöôøi ra hieäu trieäu: “750 trieäu nhaân daân Trung Quoác laøhaäu thuaãn vöõng maïnh cuûa nhaân daân Vieât Nam. Ñaát nöôùc bao

Toâi vôùi caùc baïntröôøng Troãi

959

la cuûa Trung Quoác laø haäu phöông ñaùng tin caäy cuûa nhaân daânVieät Nam!”. Sau ngaøy chieán só bieät ñoäng Nguyeãn Vaên Troãi bòkeát aùn töû hình, lôøi anh vang voïng tôùi ñaát nöôùc Trung Hoa. Haicuoán saùch “Soáng Nhö Anh” (Traàn Ñình Vaân) vaø “Nhöõng laù thötöø tuyeán ñaàu Toå quoác”1 ñöôïc dòch ra tieáng Hoa vaø trôû thaønh haicuoán saùch goái ñaàu giöôøng cuûa thanh nieân Trung Quoác. Höôûngöùng lôøi keâu goïi cuûa Baùc Mao, thanh nieân Trung Quoác coùphong traøo tình nguyeän “Vieän Vieät khaùng Myõ”. Ñeå sang VieätNam chieán ñaáu caàn coù ngöôøi bieát tieáng Vieät. Theá laø hôn 200thanh nieân bieát tieáng Vieät ñaõ ñaêng kí thi vaøo tröôøng Boä binhQueá Laâm. Sau maáy thaùng, nhaø tröôøng tuyeån ñöôïc 50 ngöôøi,nhöng toâi khoâng coù teân, neân vaøo Ñaïi hoïc Sö phaïm Quaûng

1“Naûn fang laûi xin”.

Chò Lö Myõ Nieäm ñeán thaêm gia ñình chò Quyeân.

960

Taây. Moät laàn gaëp chính uyû tröôøng Boä binh, bieát nguyeän voïng,oâng ñoàng yù cho toâi “ñaëc caùch” saùt haïch. Ñoàng chí Hyõ TaøiHöng (coâng taùc ôû Phoøng Tham möu) ñöa toâi tôø Nhaät baùo QuaânGiaûi phoùng vaø “Mao Chuû tòch Ngöõ luïc” yeâu caàu dòch ra tieángVieät. Thi xong trôû veà tröôøng ñöôïc ít böõa thì bí thö Ñaûng uyû goïileân: “Em ñang hoïc nhöng coù theå ñi laøm nhieäm vuï môùi ñöôïckhoâng?”. “Laø ñoaøn vieân, em khoâng theå choái boû nhieäm vuï, nhaátlaø vôùi caùch maïng Vieät Nam”. Sau khi cho xem quyeát ñònh göûitöø Baéc Kinh, oâng chuùc toâi hoaøn thaønh nhieäm vuï. Toâi veà tröôøngBoä binh laøm giaùo vieân tieáng Vieät. Thôøi gian naøy, Lö VónhThaéng cuõng nhaäp nguõ, theo ñôn vò phoøng khoâng sang VieätNam. Thaéng töøng vinh döï ñöôïc phieân dòch cho Ñaïi töôùng VoõNguyeân Giaùp, khi oâng laøm vieäc vôùi Boä tö leänh phaùo phoøngkhoâng Trung Quoác.

Ñeán naêm 1971, toâi chuyeån ngaønh veà Sôû Ngoaïi vuï Queá Laâm,khi ñoù oâng Thoâi Kim Taøi laøm giaùm ñoác. Toâi laøm vieäc ôû toå coângtaùc ñoái ngoaïi cuûa “Vaên phoøng 2-9”, theo doõi caùc tröôøng VieätNam1. Toâi töøng vinh döï laøm caùn boä phieân dòch cho baùc Y-Ngoâng Nieác-ñam. Khi toâi sinh chaùu gaùi, baùc Y Ngoâng ñaët teânchaùu laø Vieät Hoa. Nhieàu laàn coâ Ba Ñònh, ñoàng chí Hoaøng QuoácVieät, Hoaøng Vaên Hoan sang thaêm Queá Laâm vaø beänh vieän NamKheâ Sôn (nôi ñieàu trò caùc beänh nhaân Vieät Nam) toâi ñöôïc phaâncoâng phieân dòch. Noùi vaäy ñeå caùc baïn hieåu tình caûm cuûa toâi vôùiVieät Nam, queâ höông thöù hai, saâu saéc ñeán ngaàn naøo!

Cho ñeán nhöõng ngaøy cuoái naêm 2003, khi sang thaêm VieätNam, bieát chò Phan Thò Quyeân vaãn sinh hoaït cuøng caùc baïn, toâitrình baøy nguyeän voïng ñöôïc ñeán thaêm. Caùc baïn ñaõ giuùp toâithöïc hieän nguyeän voïng ñoù.

1 Tröôøng Daân toäc vaø tröôøng Voõ Thò Saùu coøn ôû Queá Laâm cho ñeán naêm 1975.

961

Ngay töø giaây phuùt môùi gaëp nhau, hai chò em nhö ñaõ quenbieát töø laâu. Chò mang baùnh traùi, nöôùc traø ra môøi, hai chuùng toâivui veû haøn huyeân. Chò Quyeân keå laïi laàn ñöôïc sang thaêm queâhöông toâi… Nhaân kyû nieäm 20 naêm quoác khaùnh Trung Quoác,ngaøy 1 thaùng 10 naêm 1969, Chính phuû Trung Quoác môøi ñoaønMaët traän Daân toäc giaûi phoùng do Chuû tòch Nguyeãn Höõu Thoï daãnñaàu sang thaêm. Taïi Baéc Kinh, ñoaøn ñöôïc Mao Chuû tòch, Thuûtöôùng Chu Aân Lai vaø caû Nguyeân soaùi Laâm Böu tieáp ñoùn taïi ÑaïiLeã Ñöôøng. Sau ñoù treân khaùn ñaøi Quaûng tröôøng Thieân An Moân,chuùng toâi ñöôïc xem duyeät binh vaø dieãu haønh möøng ñaïi leã.Nhöõng ngaøy ôû Baéc Kinh, ñoaøn coøn ñöôïc ñi thaêm Coâng xaõTrung-Vieät, ñeán nhöõng traïi boø söõa coù heä thoáng vaét söõa töï ñoäng,thaêm nhöõng vöôøn ñaøo, vöôøn leâ roäng baït ngaøn vôùi nhöõng traùito, thôm, ngoït. Ñaëc bieät, Quaân giaûi phoùng coøn môøi ra thaêmhaïm ñoäi vaø ñi thöû taàu ngaàm Trung Quoác. Ñeán ñaâu, ñoaøn cuõngñöôïc ñoùn tieáp thònh tình.

Chò Quyeân taâm söï: “Sau naøy toâi xaây döïng gia ñình môùi,nhöng vì laø vôï cuûa anh Troãi neân toâi coùâ gaéng giöõ gìn nhöõng gìñaõ coù, khoâng ñeå uy tín bò maát ñi”. Luùc chia tay, chò ra vöôøn haùimaáy traùi kheá ngoït vaø vaøi quaû cau vua cho toâi mang veà laøm quaøvaø vui veû noùi: “Bieát ñaâu cau vaø kheá Vieät Nam seõ naûy maàm ôûñaát Queá Laâm”.

L.M.N

962

Chieác khaên duø 1

MAÕ VI *Cöïu hoïc sinh Y Trung

Trong tuû quaàn aùo cuûachò caû toâi, bao nhieâu naêmnay, coù moät chieác khaên duø.Coù leõ noù ñöôïc caét ra töø moätchieác duø lôùn. Chieác khaênmaøu traéng söõa, moûng tang,töøng ñöôïc chò toâi quaøngtreân vai moãi ñoä gioù thu veà.Nhöõng laàn ñi ngoaøi ñöôøng,khi coù côn gioù thoaûng qua

laøm khaên nheï bay laïi caøng taêng theâm veû duyeân daùng, quyeánruõ cuûa chò. Chieác khaên ñöôïc mang ñeán töø moät ñaát nöôùc ñangcoù möa bom baõo ñaïn khoác lieät cuûa chieán tranh. Cuoái thaäp kyû60, khi Vieät Nam coù chieán tranh, tröôøng Thieáu sinh quaânNguyeãn Vaên Troãi ñaõ veà ñoùng quaân döôùi chaân nuùi Xuyeân Sôn.Thôøi baáy giôø, hai nöôùc Trung - Vieät vaãn “nuùi lieàn nuùi, soânglieàn soâng”, ñoaøn keát, hoã trôï laãn nhau.

1 Baøi ñaêng treân Ly Giang Nhaät baùo cuoái naêm 1992.* Em gaùi cuûa Maõ Quaân, Maõ Kinh (cöïu hoïc sinh Y Trung), laø phoùng vieân, coângtaùc taïi Queá Laâm.

963

Moät buoåi saùng trong laønh, treân “con ñöôøng voøng veøo” töøXuyeân Sôn ngang qua tröôùc cöûa nhaø toâi, chò caû toâi ñaõ gaëp chaønghoïc vieân thieáu sinh quaân Nguyeãn Laân. Anh coù nöôùc da traéngtreûo, muõi doïc döøa, maét to vaø saùng, treân mình khoaùc boä quaânphuïc raát vöøa vaën, chöõng chaïc. Anh chöa noùi nhöng mieäng ñaõnhö cöôøi: “Toâi laø ngöôøi Vieät Nam, laàn ñaàu tieân ñeán Trung Quoác.Toâi raát yeâu Queá Laâm vôùi sôn thanh, thuyû tuù. Nhìn raëng tre venñöôøng maø toâi laïi hình dung nhö ñang böôùc ñi döôùi boùng tre queâhöông toâi. Trung Quoác höõu haûo, nhaân daân caàn cuø…”. Nhöõng lôøitaâm söï chaân tình, thaân thieát, cuøng aùnh maét trong saùng, hieàn laønhcuûa chaøng trai, ñaõ mang laïi moät aán töôïng toát ñeïp cho chò toâi. Luùcbaáy giôø, chò ñang coâng taùc ôû Ñoaøn Vaên coâng Quaûng Taây.

Töø sau hoâm ñoù, cuõng treân “con ñöôøng voøng veøo” naøy traønngaäp tieáng noùi, tieáng cöôøi thaân thieát. Töø trong traùi tim cuûa ñoâitrai gaùi baét ñaàu nhen nhoùm leân moät ngoïn löûa...

Cho ñeán moät ñeâm traêng thanh, hai ngöôøi saùt beân nhau,löng döïa vaøo luyõ tre ven ñöôøng. Chò toâi nhaït nhoaø nöôùc maét.Tieáng nöùc nôû bay theo gioù. Tay trong tay khoâng muoán rôøi ra.Chieác khaên duø treân vai bay nheø nheï.

- Ngoïc ôi, toái nay anh phaûi rôøi xa Queá Laâm. Thaân theå anhtrôû veà Vieät Nam nhöng taâm hoàn löu laïi Trung Quoác.

- Khaên tuy moûng nhöng che ñöôïc gioù.Mong khaên naøy giöõ tình theâm gaén boù...…Anh Laân veà queâ höông nhôù giöõ gìn söùc khoûe!- Ngoïc aï, nhaân daân hai nöôùc chuùng ta “moâi hôû raêng laïnh,

maùu chaûy ruoät meàm”. Tin chaéc thôøi gian khoâng xa, hai ta laïigaëp nhau.

… Naêm thaùng troâi qua, giöõa hai nöôùc ñaõ coù luùc hieåu laàmnhau, quan heä ñaõ coù luùc raát caêng thaúng. Vaø khoùi löûa chieán tranhñaõ caét ñöùt moïi quan heä tình caûm caù nhaân. Luùc aáy, toâi thaáy chò

964

caû naâng maûnh khaên duø treân tay, aùnh maét thaâm traàm nhìn veàphöông xa, thaàm öôùc moät ñieàu gì. “Khaên tuy ñang giöõ treân taynhöng khoù thöïc hieän ñöôïc öôùc mô ñoaøn tuï!”. Thôøi gian duø coù troâiqua nhöng tình caûm thì coøn löu maõi trong moãi con tim.

Chôùp maét ñaõ hai möôi maáy xuaân qua. Töø thieáu nöõ, chò toâiñaõ sang tuoåi trung nieân. Chieác khaên duø vaãn ñöôïc chò caát nôiñaùy tuû. Töôûng raèng söï chôø ñôïi vieån voâng ñaõ kheùp laïi noãi nhôùnôi ñaùy loøng. Nhöng maáy naêm gaàn ñaây, quan heä giöõa hai nöôùcTrung - Vieät ñaõ daàn ñöôïc caûi thieän.

Boãng nhieân moät ngaøy, cuõng vaøo buoåi saùng ñeïp trôøi, toâi ngaïcnhieân vì thaáy chò caû caàm treân tay chieác khaên duø. Trong ñoâi maétsaùng cuûa chò aùnh leân tình caûm thaân thöông. Chò xuùc ñoäng noùi:“Chieác khaên vaãn coøn, nhöng tình caûm ñaõ thaønh xa xöa… Nhöngñieàu an uûi lôùn nhaát laø quan heä giöõa hai nöôùc Trung-Vieät ñaõ keátthuùc nhöõng thaùng naêm u aùm. Chaéc raèng, nôi xa xoâi anh Laân vaãncoøn nhôù ñeán chò vì anh laø moät ngöôøi yeâu quyù Trung Quoác!”.

Coù leõ moïi tình duyeân ñaõ göûi gaém vaøo chieác khaên duø naøy. Caàuchuùc cho chieác khaên maõi maõi giöõ nguyeân maøu traéng tinh khieátnhö nhöõng gì anh vaø chò cuõng nhö moãi ngöôøi chuùng ta ñaõ coù!

Queá Laâm, Thu 1992M.V.

Khi göûi baøi naøy cho Ban bieân taäp, taùc giaû coù vieát theâm maáy doøng:Thöïc ra chieác khaên naøy ñöôïc hai anh em sinh ñoâi Chí Nhaân,

Chí Nghóa taëng chò em toâi. Meï toâi vaãn quaøng coå cho ñeán khiraùch. Caû nhaø toâi raát nhôù caùc baïn Vieät Nam. Khi vieát baøi naøy,toâi coù yù thaäm xöng, vì caùc baïn ñaõ bieát: vaên hoïc hay choïn moätcaùi côù ñeå höôùng ñeán moät caùi tình.

Queá Laâm, ngaøy 11 thaùng 6 naêm 2005.

965

Ngöôøi duy nhaát ñöôïctrao giaûi thöôûng Sao Khueâ 2005

ANH THY thöïc hieän

YÙ ñiïnh vieát baøi naøy khoâng phaûi töø toâi maø laïi xuaát phaùt töøthaày Chi Phan - chuû trì bieân taäp cho taäp II. Thaày goïi ñieänvaøo: “Lính nhaø ta hay theá sao em khoâng vieát?”. Giaät mình,ñuùng vaäy! Nhöng chôït nghó baïn mình khieâm toán laém, sôï töïñoäng vieát maø khoâng noùi thì laïi bò traùch. Roài nghó ñi nghó laïi,baïn toát, vieäc laøm cuûa baïn toát, neáu coù vieát ra cuõng laø “göôngsaùng soi chung”. Vaäy laø toâi maïo muoäi ghi laïi vaøi doøng…

Caàm treân tay tôø Saøi Goøn Giaûi phoùng ra ngaøy thöù Hai, 28thaùng 3, coù in aûnh Toång thö kyù Hoäi Söû hoïc Vieät Nam DöôngTrung Quoác ñang trao cho baïn bieåu töôïng giaûi thöôûng; maáyanh em Troãi ñang ngoài ôû “Quaùn cheø beät Goø Vaáp” khoaùi chí:“Coù theá chöù! Theá môùi laø Troãi!”. Nghe caùc baïn khaùo nhau, toâithaät haû daï!... Chaû laø ñeâm thöù Baûy, coù vieäc ra Haø Noäi, toâi ñöôïcTieán Long (khoùa 8) môøi ra nhaâm nhi ôû quaùn röôïu Minh Guø(ngay trong khuoân vieân Nhaø khaùch Chính phuû, gaàn vöôønhoa Indira Gahndi, Bôø Hoà). Anh em ñang thao thao ñuû thöùchuyeän treân ñôøi thì thaáy moät oâng khaùch vöøa töø saân bay veà,laëng leõ ngoài vaøo moät goùc, goïi moät toâ mì aên lieàn. Coù chuùt hôi

966

men nhöng khoâng theå nhaàm ñöôïc caùi daùng cao cao, traéngtreûo thö sinh, traùn hôi hoùi cuøng vôùi caëp kính caän cuûa baïn, toâigoïi vôùi sang:

- Ñoàng chí, sang ñaây vui vôùi anh em!Vôùi taùc phong bình dò, daân daõ, nhaän ra anh em Troãi vaø

caùnh hoïc sinh mieàn Nam, baïn sang ngay. Cuøng nhau keå laïichuyeän xöa. Chuyeän nhö phaùo rang, nhöng baïn cuõng chaû noùigì veà muïc ñích chuyeán ra Haø Noäi laàn naøy. Ñeâm ñaõ khuya, anhem toâi chia tay. Chí ít cuõng ñaõ coù moät buoåi toái cuoái tuaàn vui veû.

Khi ñoïc heát baøi baùo môùi hay baïn cuøng 25 ñôn vò ñöôïc Hieäphoäi caùc phaàn meàm Vieät Nam VINASA taëng giaûi thöôûng SaoKhueâ 2005 vì coù thaønh tích xuaát saéc trong lónh vöïc phaùt trieånphaàn meàm vaø coâng ngheä thoâng tin. Maø baïn laïi laø caù nhaân duynhaát ñöôïc trao giaûi! Toâi voäi göûi tin nhaén chuùc möøng thì nhaänñöôïc traû lôøi: “Caùm ôn oâng! Nhöng coù theå coù söï nhaàm laãn cuûaban toå chöùc.” OÂi, oâng baïn, oâng vaãn khoâng thay ñoåi gì caû, vaãngiöõ taùc phong cuûa lính Troãi khi xöa!

Nguyeãn Thieän Nhaân luoân veà döï hoïp maët truyeàn thoáng cuûa khoùa 5.

967

Baïn toâi, sau khi rôøi quaân nguõ, ñaõ veà Thaønh phoá laøm giaùovieân taïi Ñaïi hoïc Baùch khoa vaø tham gia coâng taùc Ñoaøn. Choduø cuoäc soáng ñaày raãy khoù khaên, keøm theo nhöõng söï bieánñoäng cuûa cô cheá thò tröôøng, baïn vaãn caàn cuø, chaêm chæ baùmbuïc giaûng. Caùc sinh vieân caùch nay maáy chuïc naêm vaãn khoângqueân nhöõng baøi giaûng sinh ñoäng, saùt thöïc teá cuûa thaày. Choñeán giôø, sau nhöõng giôø laøm vieäc caêng thaúng, baïn vaãn coù lòchñi giaûng, khi thì khoaù ñaøo taïo 1000 giaùm ñoác cho thaønh phoá,luùc laïi veà tröôøng cuõ. Baïn taâm söï, ñoù cuõng laø moät ñam meâ. Ñaëcbieät baïn chòu khoù ñoïc saùch, nghieân cöùu, hoïc theâm ñeå tieán kòpvôùi söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät. Vaø khi ñöôïc phaâncoâng caùc chöùc vuï quan troïng ôû Sôû Khoa hoïc-Coâng ngheä-Moâitröôøng, roài ôû Uyû ban Nhaân daân thaønh phoá… baïn luoân hoaønthaønh xuaát saéc nhieäm vuï.

Coù moät chuyeän thuù vò, moãi laàn xem chöông trình Thôøi söïcuûa HTV thaáy baïn thay maët Thaønh phoá tieáp khaùch nöôùcngoaøi, nhöng khoâng thaáy coù caùn boä phieân dòch ngoài beân. Baïnthoaûi maùi troø chuyeän. Caùn boä cao caáp maø duøng thaønh thaïo vaøingoaïi ngöõ (Ñöùc, Anh, Nga…) nhö baïn chaéc khoâng nhieàu!?

Haøng naêm baïn luoân coù maët trong nhöõng laàn sinh hoaït lôùp,vaãn leã pheùp khoanh hai tay chaøo thaày, coâ vaø ngoan ngoaõnnhö “caäu hoïc troø nhoû”, coøn vôùi anh em trong Ban Lieân laïc thìbaïn vaãn laø “ngöôøi lính” saün saøng chaáp haønh moïi chæ thò. Coùmoät laàn, toâi nhaän ñöôïc thö thaày giaùo daïy Vaên Cao Cöï An. Thövieát theá naøy: “Coù naêm xem tivi thaáy troø mình laø ñaïi bieåu Quoáchoäi Thaønh phoá Hoà Chí Minh, em ñang phaùt bieåu yù kieán. Thaàymöøng quaù, sau ñoù ñaõ vieát thö veà Vaên phoøng Quoác hoäi nhôøchuyeån cho “oâng nghò”. Taát nhieân cuõng lo, vì duø laø troø nhöngkhi laøm quan thì nhieàu ngöôøi thöôøng ñoåi tính. Vaäy maø chæ saumaáy ngaøy, thaày nhaän ñöôïc thö traû lôøi. Tình caûm nhö vaäy quyùquaù, em aï!””. Thaày, troø gaëp laïi nhau trong hoaøn caûnh ñoù. Roài

968

haøng naêm, moãi laàn ra hoïp Quoác hoäi, baïn ñeàu vieát thö vaø göûibieáu thaày quaø, thuoác ñeå boài döôõng söùc khoûe.

Caùch ñaây daêm naêm, khi nhaän theâm nhieäm vuï phuï traùchxaây döïng Khu coâng nghieäp phaàn meàm Quang Trung, baïn laøngöôøi raát tích cöïc, xoâng xaùo cuøng taäp theå caùn boä quaûn lyù vaøkhoa hoïc cuûa Thaønh phoá xaây döïng khu trieån laõm hoäi chôïQuang Trung tan hoang trôû thaønh nôi quy tuï cuûa caùc doanhnghieäp saûn xuaát phaàn meàm. Khoâng tuaàn leã naøo laø baïn khoângdaønh thôøi giôø xuoáng Quang Trung, baïn chòu khoù baùm cô sôû,tìm hieåu heát nhöõng khoù khaên cuûa doanh nghieäp. Toâi coøn nhôùbaïn laø ngöôøi taùc ñoäng quyeát lieät ñeå con ñöôøng daãn töø trungtaâm ra Quang Trung sôùm ñöôïc môû roäng, thoâng thoaùng, noáitheâm caàu vöôït, taïo ñieàu kieän ñi laïi cho caùc chuyeân gia phaànmeàm. Maø giaûm bôùt thôøi gian tieâu phí treân ñöôøng ñoàng nghóavôùi vieäc coù theâm thôøi gian ñeå caùc chuyeân gia tin hoïc laøm ranhöõng saûn phaåm trí tueä cho xaõ hoäi. Cho ñeán hoâm nay, hìnhhaøi cuûa khu coâng nghieäp phaàn meàm ñaõ hình thaønh. Daêmnaêm nöõa chaéc seõ coøn coù nhöõng ñoåi thay ngôõ ngaøng! Nghe baïnnoùi: “Toâi tin raèng, sau 5 naêm nöõa, Vieät Nam seõ laø ñòa chæ tincaäy cuûa ngaønh coâng nghieäp phaàn meàm theá giôùi”, chuùng toâi raáttin töôûng vaø uûng hoä baïn heát loøng.

Baïn chính laø Nguyeãn Thieän Nhaân, cöïu hoïc sinh khoùa 5Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, thôøi kì choáng Myõ. Xin caûmôn baïn ñaõ goùp phaàn toâ thaém theâm truyeàn thoáng veû vang cuûatröôøng chuùng ta!

A.T

969

Caûm nhaän veà ngoâi tröôøngmang teân anh Troãi

Ñaïi taù TRAÀN THEÁ TUYEÅN *

Toâi khoâng coù may maén ñöôïc hoïcdöôùi maùi tröôøng mang teân ngöôøi anhhuøng lieät só Nguyeãn Vaên Troãi. Nhöngñoái vôùi caùc thaày, coâ vaø caùc anh, caùcchò hoïc sinh “tröôøng Troãi”, toâi laø moätngöôøi gaàn guõi, thaân thieát vaø ñaëc bieät,coøn ñöôïc caùc anh, chò “phong taëng” laømoät hoïc sinh danh döï cuûa tröôøng. Ñieàuaáy coù nguyeân do cuûa noù.

AÁy laø vaøo nhöõng naêm cuoái thaäpkyû taùm möôi, ñaàu thaäp kyû chín möôi

cuûa theá kyû tröôùc, ñang laøm ôû Baùo Quaân khu 7, toâi ñöôïc Toångcuïc Chính trò ñieàu veà coâng taùc taïi Baùo Quaân ñoäi Nhaân daân,cô quan ñaïi dieän phía Nam. Taïi ñaây, toâi cuøng coâng taùc vôùi

* Nguyeân tröôûng Ñaïi dieän phía Nam Baùo Quaân ñoäi Nhaân daân, Phoù Cuïc tröôûngCuïc Baùo chí.

970

ñoàng chí Phaïm Ñình Troïng, nguyeân giaùo vieân chuû nhieämcuûa tröôøng Vaên hoaù quaân ñoäi mang teân Nguyeãn Vaên Troãi,thôøi kì ñoùng quaân treân ñaát Trung Hoa, nhöõng naêm saùu baûy,saùu taùm. Phaûi noùi, thaày Troïng coù “söùc huùt” vôùi caùc theá heä hoïcsinh tröôøng Troãi. Maõi sau naøy, toâi môùi lí giaûi ñöôïc ñieàu aáy.Tröôùc heát, thaày Troïng coù maët raát sôùm treân ñaát Baèng Töôøng(Trung Quoác) khi tröôøng Troãi chuyeån töø Baéc Thaùi sang taù tuùctreân ñaát baïn anh em. Toâi coøn nhôù maõi moät laàn, gaëp gôõ hoïctroø cuõ tröôøng Troãi taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, thaày Troïng xuùcñoäng keå laïi ñeâm raïng saùng moät ngaøy giaùp Teát Ñinh Muøi1967, thaày cuøng moät soá caùn boä cuûa Boä Quoác phoøng vaø BoäGiaùo duïc Trung Quoác, ñoäi gioù reùt, chôø ñoùn chuyeán taøu ñöañoaøn hoïc sinh tröôøng Troãi töø Vieät Nam sang. “Maáy chuù línhthaáp beù, laùch chaùch, maëc aùo quaân phuïc boâng roäng thuøngthình daøi taän baép chaân, ñaàu ñoäi muõ boâng, löng tooøng tengchieác ba-loâ con coùc” laø hình aûnh maø thaày khoâng bao giôøqueân. Xuaát thaân töø moät gia ñình coù truyeàn thoáng nho giaùo,raønh reõ Haùn hoïc, thaày Troïng laøm giaùo vieân chuû nhieäm kieâmdaïy vaên, neân hoïc troø raát gaàn guõi. Khoâng chæ daïy vaên hoaù maøbaèng tình thöông vôùi nhöõng chuù beù, coâ beù maët coøn “buùng rasöõa” ñaõ phaûi xa cha meï, gia ñình, taäp laøm lính, cuõng nhöcaùc thaày, coâ khaùc, thaày Troïng nhö moät ngöôøi cha, ngöôøi chuù.Khi tröôøng bò beänh dòch vieâm maøng naõo, ñeâm ñeâm, thaày tuùctröïc beân hoïc sinh vaø vôùi voán vaên hoïc tích luyõ ñöôïc tröôùcngaøy nhaäp nguõ, vôùi ñuû caùc chuyeän “ñoâng taây, kim coå” ñaõ giöõchaân ñöôïc caùc chuù beù hieáu ñoäng… Coøn nhieàu chuyeän caûmñoäng nöõa veà thaày troø tröôøng Troãi nhöõng naêm thaùng gian khoù,ñoù chính laø taùc nhaân gaén keát tình caûm giöõa hoï.

Khi thaày Troïng veà laøm tröôûng Ñaïi dieän phía Nam BaùoQuaân ñoäi Nhaân daân, khu nhaø 63 Lyù Töï Troïng (quaän 1, thaønhphoá Hoà Chí Minh), truï sôû cuûa cô quan ñaïi dieän, laø moät trong

971

nhöõng ñieåm heïn tình nghóa cuûa thaày vaø troø tröôøng Troãi. Toâi ñaõhôn moät laàn ñöôïc döï nhöõng cuoäc gaëp gôõ tình nghóa aáy. Toâinhôù maõi, cöù ñeán ngaøy gioã anh Troãi, caùc thaày cuøng ñoaøn hoïcsinh thaân yeâu cuûa mình leân nghóa trang laøng Vaên Giaùp (quaän2), nôi coù moä phaàn anh Troãi, ñeå vieáng Anh. Nhöõng chuù línhtí hon, thaáp beù, laùch chaùch, quaân phuïc daøi hôn ngöôøi naøy naøo,nay ñaõ trôû thaønh nhöõng töôùng lónh, só quan, kó sö, nhaø quaûnlyù…, taàn ngaàn ñöùng tröôùc di aûnh ngöôøi anh huøng “coù nhöõngphuùt laøm neân lòch söû, coù caùi cheát hoaù thaønh baát töû” maø hoïñöôïc vinh döï hoïc döôùi maùi tröôøng mang teân Anh. Nhöõng luùcaáy, trong khoùi nhang nghi nguùt vaø khoâng gian tónh laëng töôûngnhö nghe ñöôïc caû tieáng cöïa mình cuûa nhöõng chieác laù treâncaønh, nhìn vaøo göông maët cuûa hoï, toâi nghieäm ra moät ñieàu: Töøngaøn xöa, oâng cha mình ñaõ coù ñònh höôùng roõ raøng veà söï keánghieäp. Lòch söû maáy ngaøn naêm döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc cuûadaân toäc ta, söï keá thöøa aáy ñöôïc giöõ gìn, phaùt huy heát theá heä naøyñeán theá heä khaùc. Ñoù laø söï ñaûm baûo vöõng chaéc cô ñoà vöøamang tính lyù luaän vöøa mang tính thöïc tieãn. Caùch ñaây gaàn moätngaøn naêm, khi vua Lyù ñôøi ñoâ töø Hoa Lö veà Thaêng Long, moättrong nhöõng vieäc ñaàu tieân toå tieân ta laøm laø döïng tröôøng ñeå ñaøotaïo nhaân taøi, tìm ngöôøi keá nghieäp. Quoác Töû Giaùm ra ñôøi nhötheá. Sau naøy ñeán ñôøi Traàn vôùi gaàn 200 naêm trò vì; roài ñôøi Leâ,ñôøi Nguyeãn.. ñeàu coù keá hoaïch môû tröôøng, khuyeán hoïc, ghidanh nhöõng baäc hieàn taøi, keá tuïc söï nghieäp cho ñôøi sau. QuoácHoïc Vieän, Giaûng Voõ Ñöôøng (ñôøi Traàn), Khaéc bia Tieán só (ñôøiLeâ), xaây döïng Quoác Töû Giaùm ôû Kinh ñoâ Hueá (ñôøi Nguyeãn)…ñeàu taäp trung cho muïc ñích cao caû, ñaøo taïo, boài döôõng theá heäkeá thöøa.

Khi Ñaûng ta ra ñôøi, Baùc Hoà kính yeâu vaø Trung öông ñaõnghó ngay ñeán ñieàu ñoù. Toâi ñaõ coù dòp ñeán Quaûng Chaâu (TrungQuoác), nôi coù ngoâi nhaø maø Baùc Hoà ñaõ toå chöùc lôùp hoïc cho

972

thanh nieân Vieät Nam thôøi “Vieät Nam Thanh nieân Caùch maïngñoàng chí hoäi”, caùch ñaây vöøa troøn 80 naêm. Ñoïc danh saùchnhöõng hoïc vieân tieàn boái aáy, toâi môùi thaám hieåu taàm nhìn xa,trong roäng cuûa Ngöôøi. Muoán laøm caùch maïng, tröôùc heát phaûi coùcon ngöôøi. Muoán coù con ngöôøi - chuû theå quyeát ñònh moïi söïthaønh baïi cuûa cuoäc Caùch maïng, phaûi bieát choïn töø thaønh phaàncô baûn nhaát. Naêm 1950, Baùc Hoà vaø Quaân uyû Trung öông chothaønh laäp tröôøng Thieáu sinh quaân khu Boán, roài sau ñoù theâmnhieàu tieåu ñoaøn Thieáu sinh quaân… Ñuùng moät naêm sau ngaøyanh Troãi hy sinh, 15 thaùng 10 naêm 1965, theo chæ thò cuûa Baùc,Quaân uyû Trung öông vaø Boä Quoác phoøng quyeát ñònh thaønh laäptröôøng Thieáu sinh quaân mang teân ngöôøi anh huøng lieät só löøngdanh aáy. Töø ngoâi tröôøng naøy, nhöõng chuù lính tí hon, laùchchaùch, quaân phuïc daøi hôn ngöôøi ñaõ tröôûng thaønh theo söï phaùttrieån khoâng ngöøng cuûa Caùch maïng vaø cuûa quaân ñoäi. Taâmhuyeát vôùi hoäi cöïu hoïc sinh tröôøng Troãi, thaày Troïng boû ra nhieàucoâng söùc, trí tueä laøm choã döïa tinh thaàn cho hoäi hoaït ñoäng. Toâiñaõ gaëp nhöõng “nhaân vaät” noøng coát cuûa hoäi, ñoù laø Traàn KieánQuoác, Nguyeãn Nam Ñieän, Hoà Baù Ñaït, Nguyeãn Phuïc Quoác,Ñoàng Xuaân Hieàn, Traàn Chí Thoï… Caùc anh, caùc chò “vaøo cuoäc”vôùi taát caû traùi tim, taïo moät “saân chôi” thaät phong phuù vaø thaámñaäm nghóa tình ñoàng ñoäi.

Hôn moät ngaøn hoïc sinh ñöôïc ñaøo taïo döôùi maùi tröôøng mangteân ngöôøi anh huøng lieät só, qua 8 khoùa, keå töø ngaøy thaønh laäp(1965) cho ñeán ngaøy hoaøn thaønh nhieäm vuï (1970), ñaõ coù 90%hoïc sinh toát nghieäp ñaïi hoïc, trong ñoù treân 100 ngöôøi coù hoïc vòtieán só… Ñieàu ñoù thaät ñaùng traân troïng vaø ghi nhôù. Nhöng theotoâi, ñieàu traân troïng vaø ghi nhôù hôn laø: 28 anh huøng, lieät só caùctheá heä caùn boä, hoïc sinh cuûa tröôøng ñaõ ngaõ xuoáng vì ñoäc laäp,töï do cuûa Toå quoác, vì haïnh phuùc cuûa nhaân daân. Chính hoï ñaõlaøm veû vang truyeàn thoáng ngoâi tröôøng ñöôïc mang teân ngöôøi

973

anh huøng “coù nhöõng phuùt laøm neân lòch söû”! Nhöõng trang vieátveà hoï - nhöõng anh huøng, lieät só trong “Sinh ra trong khoùi löûa”(taäp I) – thaät laø xuùc ñoäng, bôûi noù noàng naøn tình baïn, tình ñoàngmoân, tình ñoàng chí ñoàng ñoäi vaø raát… “Troãi”!

Quaù khöù haøo huøng, truyeàn thoáng veû vang! Vaán ñeà coøn laïicuûa nhöõng cöïu hoïc sinh tröôøng Troãi, theo toâi, coøn raát naëng neà.Laøm sao xöùng ñaùng vôùi söï hy sinh cuûa anh huøng Nguyeãn VaênTroãi vaø bieát bao anh huøng, lieät só khaùc laø traùch nhieäm lôùn laocuûa caùc anh, caùc chò trong söï nghieäp xaây döïng vaø baûo veä Toåquoác trong tình hình môùi. Nhöng baèng söï caûm nhaän coù cô sôû,töø caùi neàn vöõng chaéc truyeàn thoáng, baûn chaát toát ñeïp cuûa Boä ñoäiCuï Hoà, töø söùc vöôn leân cuûa nhöõng chuù lính tí hon naêm naøo,trong luoàng sinh khí môùi cuûa thôøi ñaïi, chaéc chaén raèng, caùc cöïuhoïc sinh tröôøng Troãi seõ töï tin, vöôït qua moïi trôû ngaïi, hoaønthaønh toát nhieäm vuï vaø söù maïng cao caû cuûa mình, goùp phaàntích cöïc vaøo söï nghieäp caùch maïng maø theá heä cha anh ñaõ phaûiñoå bieát bao xöông maùu môùi giaønh ñöôïc.

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 5-2005T.T.T

974

Chia tay ngaøy aáyTRAÀN CHÍ THOÏ

Hoïc sinh khoùa 3

Maëc duø khoâng ôû trong Ban bieân taäp, nhöng toâi cuõng ñöôïc“tín nhieäm” xem tröôùc baûn thaûo taäp II “Sinh ra trong khoùi löûa”.Baøi vôû laàn naøy raát nhieàu vaø chaát löôïng cuõng khaù hôn. Toâi ñeåra hai toái ñeå ñoïc. Nhieàu baøi hay nhöng cuõng khoâng ít baøi chöahay, hoaëc vöøa vöøa... Khoâng hieåu sao coù moät baøi vaøo daïng “vöøavöøa” aáy laïi laøm toâi phaûi döøng laïi vaø ñoïc ñi ñoïc laïi vaøi laàn (maëcduø, noäi dung vaø “vaên veû” cuûa noù ñuùng laø chæ xeáp loaïi vöøa vöøamaø thoâi). Ñoù laø baøi “ Chuyeän veà Thaày Phuù”, taùc giaû Nhaân –Duõng – Cöôøng (coù leõ Chí Nhaân, Trí Duõng hay Duõng “vòt baàu”chaêng?)... Nhöng thoâi, ñieàu aáy coù quan troïng gì, ai vieát maøchaúng ñöôïc mieãn laø noùi ñuùng söï vieäc. Baøi vieát noùi veà thaày Phuù- chính trò vieân khoùa 3, tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn VaênTroãi. ÔÛ tröôøng Troãi coù moät nguyeân taéc: Khoâng phaûi troø thì ñeàulaø thaày! Vaäy neân, duø thaày Phuù laø chính trò vieân, khoâng ñöùngtreân buïc ñeå daïy moät moân hoïc cuï theå naøo (ngay moân Chính tròcuõng do thaày Huøng daïy) nhöng thaày vaãn laø thaày. Moät ngöôøithaày theo chuùng toâi trong suoát cuoäc soáng thieáu sinh quaân.

Giôø ñaây, sau 40 möôi naêm, ñoïc baøi “Chuyeïân veà Thaày Phuù”toâi môùi ñöôïc bieát hôn veà thaày: Voán laø hoïc sinh “ñeä nhò caáp”tröôøng Thaêng Long. Tham gia khôûøi nghóa naêm 1945. Línhtrinh saùt trung ñoaøn 17. Roài lính Ñaïi ñoaøn quaân Tieân phong.Tham gia chieán dòch Bieân giôùi… Coù moät moái tình khaù laõng

975

maïn vôùi moät nöõ sinh Haø Noäi (chuyeän naøy thì quaû laø laï!),nhöng roài traéc trôû… Moät söï traéc trôû khaù kòch tính trong thôøi lyloaïn, maø phaàn thieät thoøi laø ôû phía thaày… Toâi möôøng töôïng laïihình aûnh cuûa thaày ngaøy môùi gaëp giöõa röøng Vieät Baéc: voùc ngöôøicao lôùn, boä quaân phuïc baïc maøu (coù vaøi choã vaù), chieác muõcöùng caêng löôùi nguî trang, khaåu suùng ngaén beân hoâng… Nhìnthaày thaät bình dò, nhöng nghieâm khaéc. Coù leõ vì theá maø toâi íttroø chuyeän vôùi thaày. (Ngaøy aáy troâng ai “nghieâm nghieâm” laøtoâi… laån lieàn).

Daïy doã ñaùm “trôøi con” thieáu sinh quaân chuùng toâi xong, thaàylaïi leân ñöôøng ñi ñaùnh Myõ. Vaø taùc giaû Nhaân – Duõng - Cöôøngñaõ vieát veà cuoäc chia tay giöõa thaày vaø troø ngaøy aáy: “… Thaothöùc. Toâi cöù traên trôû maõi vôùi yù nghó vì sao thaày ñaõ tham giakhaùng chieán choáng Phaùp, nay laïi tieáp tuïc leân ñöôøng ñaùnh Myõ,coøn toâi vaãn cöù phaûi maøi ñuõng quaàn treân gheá nhaø tröôøng? Öôùcgì hoâm nay toâi ñöïôc ñi chieán ñaàu thay cho thaày!”. Ñoù coù leõcuõng laø yù nghó chung cuûa nhieàu ngöôøi chuùng toâi ngaøy aáy, khivöøa hoïc xong thieáu sinh quaân, laïi phaûi hoïc tieáp caùc tröôøng sóquan (duø laø tröôøng quaân ñoäi nhöng vaãn laø “ñi hoïc”, trong khicaùc baïn cuøng löùa ñang aøo aøo ra traän).

“… Luùc chia tay, toâi naém tay thaày maø noùi:- Thaày ñi tröôùc mong thaày maïnh khoeû… Hoïc xong em seõ

ñi sau. Bieát ñaâu thaày troø ta laïi chieán ñaáu chung moät chieán haøo.Nghe vaäy, thaày Phuù ñaõ noùi:- Thaày ñi, Nhaân aï. Thaày seõ coá gaéng chieán ñaáu ñeå caùc em

khoâng coøn phaûi ñi ñaùnh giaëc nöõa…”.Troø: böùc xuùc, haêng say, nhöng coøn coù phaàn… bay boång:

“Thaày ñi tröôùc… em seõ ñi sau… thaày troø ta laïi ñöïôc chieán ñaáuchung moät chieán haøo”. Noùi chuyeän ra chieán tröôøng maø nhö noùiveà moät öôùc mô, hoø heïn! (Tuy nhieân, ai ñaõ soáng trong nhöõng

976

naêm thaùng aáy ñeàu hieåu: Neáu khoâng coù nhöõng öôùc mô thì cuoäcsoáng seõ naëng neà bieát bao).

Thaày: khoâng hoa myõ, khoâng nhaén nhuû, vì quaù bieát nhöõnggì ñang chôø ñôïi mình phía tröôùc: “Thaày ñi, Nhaân aï. Thaày seõcoá gaéng chieán ñaáu…”. Töôûng nheï nhö khoâng, nhöng thöïc ralaø moät cam keát naëng neà! Caû cuoäc ñôøi thaày voán ñaõ laø moät chuoãidaøi “coá gaéng” khoâng ngôi.

Coù theå giôø ñaây seõ coù ngöôøi thaêùc maéc taïi sao khaåu khí thaàytroø “nhaø aáy” khi chia tay laïi ñaày hôi höôùng “göôm suùng” ñeánvaäy(?!). Bieát noùi sao? Caùi thôøi ñoù laø vaäy! Khi aáy chuùng ta chænghó vaø laøm nhöõng vieäc maø moät daân toäc coù loøng töï troïng, tronghoaøn caûnh aáy, ñeàu phaûi laøm; moïi ngöôøi ñaøn oâng thöïc söï ñeàunghó vaø laøm vaäy, khoâng theå khaùc.

Khoùa 3 cuøng caùc thaày giaùo gaëp maët nhaân 35 naêm nhaäp nguõ.

977

Ngaøy aáy, chuùng ta coù nhieàu cuoäc chia tay thaät khoù queân(maø qua hai taäp “Sinh ra trong khoùi löûa” naøy caùc baïn ñeàubieát): Coù cuoäc chia tay khi xa nöôùc xa nhaø nhieàu bòn ròn. Coùcuoäc chia tay trong buïi muø “thaàn toác” Toång taán coâng, chæ kòpgiô tay maø khoâng theå noùi thaønh lôøi. Coù cuoäc chia tay thaät laøbi traùng: vöøa baét tay nhau heïn ngaøy gaëp laïi, chöa quay ñi, ñaõthaáy baïn mình tan bieán trong traän bom thuø muø mòt…

Rieâng cuoäc chia tay giöõa hai thaày troø naøy thoaït nghe coù veûbình thaûn, nhöng thöïc ra cuõng raát “soùng ngaàm”: Troø thöông thaàyphaûi chòu nhieàu gian nan vaø giaän mình cuõng ñöôøng ñöôøng laø“ñaáng nam nhi” maø phaûi cam chòu naèm laïi tuyeán sau.

Coøn thaày thöông troø laïi theo moät “taàm voùc” khaùc – Ñoù laøtình thöông cuûa moät theá heä phaûi queân mình ñi cho caùc theá heäsau ñöôïc soáng neân ngöôøi.

Chaéc ngöôøi troø ñoù neáu ñöôïc ra chieán tröôøng, vôùi tö chaát aáy,cuõng seõ chieán ñaáu duõng caûm khoâng keùm gì caùc baïn cuûa mìnhnhö Huyønh Kim Trung, Chu Taán Quang, Phaïm Vaên Haïo, VoõDuõng … (Toâi tin theá!). Tuy nhieân, caùch nhìn veà chieán tranhcuûa troø khi aáy chaéc vaãn coøn phaûng phaát moät chuùt saéc maøu laõngmaïn, kieåu nhö:

Chaøng tuoåi treû voán doøng haøo kieätXeáp buùt nghieân theo vieäc ñao cung1

Coøn thaày, ngöôøi cöïu chieán binh Ñaïi ñoaøn quaân Tieân phong,chæ noùi ra lôøi taâm nguyeän cuûa mình (ñieàu maø troø khoâng muoánnghe, nhöng coøn nhôù maõi) – ñoù laø lôøi cuûa ngöôøi ñaõ bieát quaùnhieàu veà chieán tranh, ñaõ chöùng kieán bao ñau thöông maát maùtneân khoâng coøn muoán maát maùt hôn nöõa… Maø neáu coøn phaûimaát maùt ñau thöông, thì theá heä thaày xin saün saøng gaùnh chòu:

1 Chinh phuï ngaâm.

978

“Thaày seõ coá gaéng chieán ñaáu ñeå caùc em khoâng coøn phaûi ñiñaùnh giaëc nöõa!”. Chæ nhöõng ngöôøi coù moät baûn lónh vöõng vaøngvaø traùi tim raát nhaân haäu môùi noùi ra ñöôïc nhöõng lôøi giaûn dò aáy.

Söï ñôøi khoâng ñöôïc nhö loøng thaày taâm nguyeän: Cuoäc chieántranh choáng Myõ vaãn coøn tieáp tuïc aùc lieät. Chieán tranh bieân giôùiphía Baéc noå ra. Möôøi naêm chieán tranh Taây Nam, ñaùnh Khôme ñoû, dai daúng… Maø coù cuoäc chieán naøo laø khoâng gian nan:

Cho ñeán hoâm qua khi Vinh Quang keùo ngoïn côø hoàngÔÛ ngaøy cuoái cuøng, giaây phuùt cuoái cuøng, tích taéc cuoái cuøngVaãn coù ngöôøi cuoái cuøng phaûi ngaõ...1

Nhöõng chaøng thieáu sinh quaân voán “doøng haøo kieät”, nay ñeàuñaõ töøng traûi sau raát nhieàu cuoäc chia tay. Coù leõ giôø ta môùi hieåuvì sao thaày laïi noùi theá trong ngaøy chia tay naêm naøo. Ñeán löôïtchuùng ta nhaéc laïi lôøi taâm nguyeän aáy cuûa thaày cho con chaùumình, maø caùc töø “chieán ñaáu” vaø “ñaùnh giaëc” giôø ñaây phaûi ñöôïchieåu theo moät nghóa roäng lôùn hôn nhieàu, ñeå Toå Quoác Vieät Namta maõi thanh bình vaø giaøu maïnh, ñeå con chaùu ta khoâng coønphaûi chòu caûnh binh ñao.

“THAÀY SEÕ COÁ GAÉNG CHIEÁN ÑAÁU ÑEÅ CAÙC EM KHOÂNGCOØN PHAÛI ÑI ÑAÙNH GIAËC NÖÕA!” – Giaûn dò quaù, ñaày aép quaù,khieán loøng ta ñeán taän hoâm nay ngaãm laïi maø vaãn coøn thaáyröng röng…

Taân Quy Ñoâng, muøa khoâ 2005.T.C.T.

Hieän thaày nghæ höu taïi Toå daân phoá Ñoàng Phuù, phöôøng ÑoàngTaâm, Vónh Yeân, Vónh Phuùc. Ñieän thoaïi: 021-867702.

1 “Ngaøy vó ñaïi“ - Cheá Lan Vieân

979

Vì sao“Sinh ra trong khoùi löûa”?

BAN BIEÂN TAÄP

Sau khi ñaõ thoáng nhaát “chuû tröông” laøm moät cuoán saùchcuûa tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi, anh em cöïuthieáu sinh quaân phía Nam beøn ra söùc… vieát vaø phaùt ñoängmoïi ngöôøi cuøng vieát (göûi caû Email sang Taây “baét tuïi noù” cuøngvieát!). Sau moät thôøi gian, baøi vôû thu ñöôïc cuõng kha khaù. Anhem Ban bieân soaïn (hoài ñoù khoâng daùm goïi laø “taäp”) raát phaánkhôûi, vöøa “bieân taäp” (noùi cho oai, chöù thöïc ra soá hoïc sinh aicoù ngheà ñaâu!), vöøa tính chuyeän in aán… Moät vaán ñeà ñaët ra:laáy töïa saùch laø gì? Hoaù ra vieäc töôûng ñôn giaûn naøy laïi khaùnan giaûi, vì yeâu caàu ñaët ra khaù “cao”: Nghieâm tuùc nhöngkhoâng ñöôïc saùo moøn, laïi khoâng ñöôïc… “seán” vaø phaûi theåhieän ñöôïc moät phong caùch rieâng (nghóa laø phaûi ñaäm chaátTroãi, nghe laø bieát lieàn!).

Nghó hoaøi khoâng ra. Ban bieân soaïn beøn laøm moät böõa…nhaäu (nheï thoâi), môøi theâm vaøi tay Troãi coù chuùt “uy tín chöõnghóa”, baøn luaän roâm raû veà choïn töïa saùch. Nhieàu phöông aùnñöôïc neâu ra, naøo laø: “Chuùng toâi – Thieáu sinh quaân”; “Maùitröôøng thaân yeâu”; “Moät thôøi ñeå nhôù”; “Thuôû aáy Thieáu sinhquaân”… Nghe ñeàu hay caû (ñuùng laø “phaùt huy trí tueä taäp theå”coù khaùc!) nhöng ñeàu chöa toaïi nguyeän. Lí do:

- “Chuùng toâi – Thieáu sinh quaân”: Cöùng coûi laém (thaäm chíhôi “cöùng” quaù), nhöng laïi coù veû… kieâu kieâu. Hôn nöõa laø

980

Thieáu sinh quaân naøo? Coù ñeán chuïc tröôøng töø thôøi khaùng Phaùpñeán nay cô maø. Deã laãn laém!

- “Maùi tröôøng thaân yeâu”: “Meàm” quaù! Meàm vaäy thì tröôøngnaøo cuõng “xaøi” ñöôïc (keå caû tröôøng nöõ sinh Ñoàng Khaùnh, haymoät tröôøng phoå thoâng baát kì naøo ñoù). Thieáu haún yeáu toá… nhaøbinh laø khoâng ñöôïc! Vaû laïi, “maùi tröôøng” veà nghóa boùng thìñöôïc nhöng veà nghóa ñen thì laïi khoâng (vì tröôøng ta “toøng ñaàutrieät vó”, khoâng coù moät maùi tröôøng cuï theå naøo).

- “Moät thôøi ñeå nhôù”: Thaät hay, nhöng chæ caùi “thôøi aáy” thoâiaø?! Coøn thôøi “oanh lieät” sau naøy thì sao? Vaû laïi, nghe chöøng caùitöïa naøy hôi… quen quen. (Hình nhö ñaõ coù moät cuoán saùch naøoñoù duøng roài?!).

- “Thuôû aáy Thieáu sinh quaân”: Cuõng gioáng nhö treân, chæ“thuôû aáy” thoâi thì chaät heïp quaù, maø nghe noù cöù man maùc saoaáy(!). Laïi coøn thieáu tính “ñaëc tröng” cuûa Troãi…

Chuùng toâi ñaõ cuøng nhau... sinh ra trong khoùi löûa.

981

Theá laø taéc tò. Khoâng ngôø laïi khoù vaäy! Thoâi thì taïm deïpchuyeän “vaên chöông” sang beân, thö giaõn moät chuùt. Caû boïncuøng haùt ngheâu ngao, nhöõng baøi haùt maø ai cuõng bieát, töø “Vöøngñoâng ñaõ höûng saùng…”, “Böôùc chaân treân daûi Tröôøng Sôn”…ñeán “Ta ñi theo loái nhoû laø loái an toaøn”… Vaø keát thuùc laø “Sinhra trong khoùi löûa, tröôøng ta ñaõ lôùn leân…”. Baøi haùt vöøa döùt, moätchaøng khoùa 3 (veû lanh nhö laø Naêm… “tu huyùt” vaäy), ñöùngphaét daäy:

- Roài… roài… Noù ñaây roài!- Gì vaäy?- Laø… noù chöù sao!- Laø sao?- Laø.. laø… Sinh ra trong khoùi löûa… chöù sao! Coøn tìm ñaâu

xa nöõa.- ÖØ… öø… - moät chaøng gaät guø - Sinh ra trong khoùi löûa…

Cuõng hay!Taát caû nhìn nhau trong tích taéc roài cuøng thoát leân: “Ñöôïc

ñaáy!” roài voã tay raàn raàn. “Nghò quyeát” ñöôïc thoâng qua, tröôùckhi caùc “bình luaän gia” baét ñaàu ra söùc bình giaûng, bình luaänveà bao nhieâu caùi hay cuûa tieâu ñeà naøy. (Khieán cho ngay caûchaøng Naêm “tu huyùt”, ngöôøi phaùt hieän ra noù, cuõng phaûi haù hoácmieäng ra nghe. Khoâng ngôø yù nghóa cuûa “noù” laïi thaâm haäu ñeánvaäy!?). Toâi cuõng laéng nghe vaø cöù… “vôõ vaïc” daàn ra. Khoângnhôù heát, chæ xin toùm taét vaøi yù chính ñeå thaønh “Sinh ra trongkhoùi löûa” nhö sau:

- Tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi ñaõ sinh ra trongkhoùi löûa cuoäc chieán tranh choáng Myõ vaø cuõng vì khoùi löûa aáy maøsinh ra. (Hieåu theo caû hai nghóa ñeàu ñuùng). Ñaõ coù luùc tröôøngphaûi sô taùn sang Trung Quoác, nhöng caùi “goác” vaãn laø töø trongñaát nöôùc ñang khoùi löûa maø ra.

982

- Haàu heát hoïc sinh cuûa tröôøng ñeàu sinh ra vaøo giöõa theá kyûXX, cuoái thôøi kì khaùng chieán choáng Phaùp, roài tröôûng thaønhtrong khaùng chieán choáng Myõ, choáng boïn dieät chuûng… Boá meïñeàu laø caùn boä chuû choát cuûa maáy cuoäc khaùng chieán laãy löøng.Hôn 80% hoïc sinh ñaõ gia nhaäp quaân ñoäi, nhieàu ngöôøi nay vaãncoøn theo ñöôøng binh nghieäp. Sinh ra trong khoùi löûa khoâng coùnghóa moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc trui reøn hoaøn toaøn trong khoùi löûa.Maø coù ngöôøi “thöû löûa” nhieàu, coù ngöôøi “thöû löûa” ít hôn, cuõng coùtheå coù ngöôøi khoâng coù chuùt “löûa” naøo. (Aâu ñoù cuõng laø leõ thöôøngtình!). Nhöng ña soá hoïc sinh ñeàu ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp tíchcöïc vaø ñaùng töï haøo cho thaønh coâng chung. Nhieàu ngöôøi ñaõ ñisuoát ba cuoäc chieán tranh (choáng Myõ, baûo veä bieân giôùi phíaBaéc, choáng dieät chuûng ôû Taây Nam), laäp ñöôïc nhieàu chieán coângvaø thaønh tích xuaát saéc.

- Ñi qua khoùi löûa chieán tranh, böôùc vaøo thôøi kì xaây döïng vaøñoåi môùi, ña soá anh em ñeàu vöõng vaøng tieáp tuïc phaùt huy toátñeïp truyeàn thoáng “Anh boä ñoäi Cuï Hoà” treân moïi lónh vöïc (quaânsöï, kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi…). Khoâng hoå danh cha oâng,khoâng hoå danh tröôøng Thieáu sinh quaân!

- “Sinh ra trong khoùi löûa” laø caâu môû ñaàu baøi “Hieäu ca”tröôøng ta. Noù ñaõ vang leân töø nuùi röøng Vieät Baéc, theo ta ñeán moïineûo ñöôøng chieán ñaáu vaø coâng taùc. Noù vöøa theå hieän ñöôïc thôøigian quaù khöù, vöøa laøm ta suy ngaãm veà hieän taïi vaø töông lai.(Ñaõ töøng “sinh ra trong khoùi löûa” kia maø!). Moãi laàn haùt (haynhaéc ñeán) doøng chöõ naøy, laäp töùc baïn beø cuõ nhaän ra nhau,cuøng nhôù veà coäi nguoàn, veà moät thôøi… “Sinh ra trong khoùi löûa”!

B.B.T

983

Veà vieäc toå chöùc Hoäi tröôøng laàn thöù VNgaøy 15 thaùng 10 naêm 2005 laø kæ nieäm laàn thöù 40 ngaøy

thaønh laäp tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi (thuoäcToång cuïc Chính trò, Boä Quoác phoøng).

Treân cô sôû toå chöùc vaø hoaït ñoäng thöôøng kì cuûa Ban Lieân laïcnhaø tröôøng, Ban Lieân laïc caùn boä, giaùo vieân, coâng nhaân vieân,Ban Lieân laïc mieàn Trung, mieàn Nam, Ban Lieân laïc caùc khoùatöø 1 ñeán 8 vaø caùc chi hoäi Quy Nhôn, Vuõng Taøu, trong naêm2005 taäp trung vaøo moät soá hoaït ñoäng chính sau ñaây:

1. Treân cöông vò cuûa mình tieáp tuïc phaán ñaáu cho muïc tieâulí töôûng caùch maïng cao ñeïp, goùp söùc cho söï nghieäp ñoåi môùicuûa Ñaûng ñeán thaéng lôïi hoaøn toaøn.

2. Thaét chaët hôn nöõa tình caûm kính troïng thaày coâ, yeâu meánbaïn beø, ñoàng ñoäi, giuùp ñôõ laãn nhau theo truyeàn thoáng “Boä ñoäiCuï Hoà”. Laøm toát coâng taùc hieáu hyû.

3. Duy trì quan heä vôùi caùc ñòa phöông vaø ñôn vò, nôi nhaøtröôøng ñaõ ñoùng quaân: Ñaïi Töø, Höng Hoaù, Trung Haø, ThaïchThaát, tröôøng Trung hoïc soá 1 Queá Laâm, tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïmQuaûng Taây (Trung Quoác). Phaùt trieån ngoaïi giao nhaân daân, goùpphaàn xaây döïng tình höõu nghò Vieät-Trung.

4. Hoaøn thieän Kyû yeáu danh saùch thaày, troø toaøn tröôøng.

Nhaén baïn ñoïc

984

Caùc thaày vaø caùc coâ veà döï Hoäi tröôøng taïi Haø Noäi, thaùng 12-2002.

5. Hoaøn thieän vaø xuaát baûn “Sinh ra trong khoùi löûa” taäp 2.6. Tham gia vaøo “Tuyeån taäp Thieáu sinh quaân caùc theá heä”.7. Phaùt haønh kyû nieäm chöông tröôøng Thieáu sinh quaân

Nguyeãn Vaên Troãi.8. Trong thaùng 10 seõ toå chöùc leã kæ nieäm taïi caùc khu vöïc.

Ngaøy 15 thaùng 10 naêm 2005 seõ toå chöùc mit-tinh troïng theå taïiHaø Noäi.

Mong nhaän ñöôïc söï uûng hoä tích cöïc cuûa thaày coâ vaø anh chòem toaøn tröôøng.

Vì sao taäp II daøy hôn nghìn trang?Laøm baát kì vieäc gì cuõng ñeàu coù nhöõng thuù vò cuûa noù. Laøm

saùch cuõng vaäy!

985

Khi môùi phaùt ñoäng “laøm taäp II”, thaät khoù coù theå töôûngtöôïng soá löôïng baøi vôû, caû vaên laãn thô, leân ñeán treân 250 vaøkhi daøn ra ñaõ treân 1000 trang(!).

Coù yù kieán neân taùch laøm hai, nghóa laø laàn naøy xuaát baûnluoân “taäp II” vaø “taäp III”. Nhö vaäy ñoä daøy moãi taäp vöøa phaûi,coù phaûi mang ñi mang laïi cuõng deã daøng. Vöøa nghe yù kieánnaøy, Ban bieân taäp voäi “tröng caàu daân yù”. Anh em cho nhieàuyù kieán xaùc ñaùng: neáu laøm hai taäp, chi phí seõ taêng ñaùng keå(nhaát laø giaù thaønh cuûa bìa saùch). Maø ñaõ laø tieàn do anh emta ñoùng goùp thì khoâng bao giôø ñöôïc laõng phí!

Coù anh baïn ñöa ra baøi toaùn: Thöû töôûng töôïng khi coù haitaäp trong tay, vì moät lí do naøo ñoù, baïn bò maát moät taäp thìthoâng tin nhöõng naêm thaùng ôû tröôøng seõ bò giaùn ñoaïn. (Chærieâng vieäc phaân chöông, muïc trong taäp II cuõng coù yù ñoà roõraøng: thôøi gian ôû Chieán khu Vieät Baéc, naêm thaùng ôû QueáLaâm (Trung Quoác), khi trôû veà laïi queâ höông roài thaùng naêmreøn luyeän, tröôûng thaønh vaø 40 naêm sau). Muoán coù laïi ñaàyñuû thoâng tin phaûi tìm mua laïi taäp ñaõ maát. Khoán noãi nhaøsaùch cuõng chaúng khaùc gì cöûa haøng baùn aám, cheùn: hoï chæbaùn caû aám laãn naép chöù khoâng bao giôø baùn rieâng naép hoaëcaám(!). Vì vaäy toát hôn heát chæ xuaát baûn moät cuoán, coù naëngmoät chuùt cuõng coá maø giöõ vaø khoù maø maát! Ñaáy laø lí do ñeåBan bieân taäp quyeát ñònh in caû 250 baøi vaøo hôn 1000 trang,cho taäp II.

Chöa heát, vieäc choïn ñoùng bìa cöùng hay meàm cuõng laøvaán ñeà gay caán. Roõ raøng bìa cöùng thì “hoaønh traùng hôn”,giöõ gìn saùch ñöôïc laâu hôn. Chöa keå laàn naøy hoïa só PhanKhöông ñaõ thieát keá bìa tröôùc vaø sau “hôi bò” chuyeân nghieäp!(Chaû theá maø nhieàu baïn coi ñaây laø “hoài kyù cuûa cuoäc ñôøi” vaøbìa saùch caøng beàn, caøng ñeïp thì caøng toát!). Ngöôïc laïi giaùthaønh cuoán saùch taêng ñaùng keå khi ñoùng bìa cöùng. (Bìa

986

cöùng ñaét gaáp “nhöõng” ba laàn bìa meàm, buoäc chuùng toâi phaûiñaén ño…). Chæ khi anh em hoâ to: “Khoù traêm laàn khoângdaân cuõng chòu/ Khoù vaïn laàn daân lieäu cuõng xong!” ñaõ ñoängvieân Ban bieân taäp “oâm bom xoâng leân!”. Ñuùng laø phaûi bieátdöïa vaøo daân!

Vaø khi mang baûn thaûo ñeán Nhaø in Baùo Quaân ñoäi Nhaândaân 2, Giaùm ñoác Nguyeãn Nam Ñieän ñaõ tö vaán: Saùch daøy caûnghìn trang maø ñoùng bìa meàm thì chæ môû ra laø bung. Chæ bìacöùng môùi “chòu ñöôïc taûi”! Caùc cuï daïy “khoâng thaày ñoá maøylaøm neân!” chôù coù sai.

Ñoïc ñeán nhöõng trang cuoái chaéc haún baïn ñoïc coù chuùt baênkhoaên? Vaâng, xin “baät mí”: chuùng toâi ñaõ phaù boû moät soá quy taéckhi laøm cheá baûn. Thoâng thöôøng teân Chöông muïc ñöôïc daønhhaún moät trang, caùc baøi ñöôïc in baét ñaàu töø trang leû (3, 5, 7...)vaø khoaûng caùch chöøa ñaàu trang moãi baøi phaûi thoáng nhaát. Nhövaäy cuoán saùch môùi thaät trang troïng. Nhöng chuùng toâi ñaõ khoânglaøm vaäy. Theo nguyeân taéc “chaün trang” trong in aán thì seõ laø baøitoaùn taøi chính tieát kieäm nhaát vôùi soá baûn keõm phaûi duøng - 63baûn keõm duøng cho 1008 trang. Neáu thöïc hieän ñuùng quy taéccheá baûn thì soá trang seõ vöôït hôn con soá 1008, nhö vaäy seõ gaâyneân laõng phí. Vaø chuùng toâi ñaõ quyeát ñònh choïn caùch daøn trangñeå vöøa chuyeån taûi heát taâm tö, tình caûm, kyû nieäm cuûa thaày troøchuùng ta, vöøa tieát kieäm chi phí xuaát baûn.

Coù maáy chuyeän vui muoán taâm söï cuøng baïn ñoïc…Cuõng trong nhöõng ngaøy naøy, chuùng toâi nhaän ñöôïc tin

khoâng vui - moät soá thaày, coâ giaùo ñaõ laâm troïng beänh. Vöøa môùinghe tin Chính uûy Quyønh bò beänh ung thö gan, khi ra thaêmthaáy baùc ñaõ naèm lieät treân giöôøng beänh, ñau ñôùn vaø söùc khoûeraát yeáu. Thaày, troø toaøn tröôøng lo laéng. Tuoåi caøng cao söùc khoûecaøng giaûm ñaõ laø quy luaät cuûa cuoäc ñôøi, nhöng chaû hieåu saoanh em ta vaãn cöù man maùc buoàn!

987

Mong cho cuoán saùch sôùm in xong, kòp ñeán tay thaày, coâ.Hy voïng ñoù seõ laø lieàu thuoác tieân giuùp thaày, coâ vöïc laïi söùckhoûe, chieán thaéng beänh taät vaø coù maët trong buoåi hoïp maëttruyeàn thoáng 40 naêm, 15 thaùng 10 naêm 2005 naøy!

Thaønh phoá Hoà Chí Minh, nhöõng ngaøy Thaùng TaùmB.B.T

988

Caùi thôøi ... NGUYEÃN PHUÏC HÖNG

Hoïc sinh khoùa 2

Caùi thôøi goïi baïn “maøy, tao”Giôø thaønh “ñoàng chí” luùc naøo khoâng hay

Caùi thôøi ñaùnh loän caû ngaøyGiôø thaønh “oâng treû” toùc say maây trôøi

Caùi thôøi baét deá ñaù chôiGiôø thaønh caùn boä giuùp ñôøi, giuùp daân

Caùi thôøi chaân ñaát, ñaàu traànHai phe ñaù boùng, xaø quaàn giöõa tröa

Caùi thôøi môùi böôùc xa nhaøÑeâm ñaàu nhôù meï, nhôù cha khoùc thaàm

Caùi thôøi thuû lónh nghòch ngaàmÑeán khi thaày hoûi, “giaû caâm” caû baày

Caùi thôøi nghe tieáng keøn TaâyÑieåm danh, baïn vaéng – “Coù!” thay baïn mình

Caùi thôøi ñaùnh loän thaát kinhÑöùa thì söùt traùn, baàm mình thaät thöông

Caùi thôøi sô taùn xa tröôøngChuû nhaät laáy cuûi, nghó thöông quaù trôøi

Gaùnh vaùc cuûi, aùo taû tôiVöøa ñi vöøa haùt ñoâi lôøi ngheâu ngao

989

Caùi thôøi gaùc döôùi traêng saoGioù ñöa caønh laù xaïc xaøo, ngôõ ma

Caùi thôøi tan hoïc veà nhaøNghe keûng caàm baùt chaïy ra beáp lieàn

Caùi thôøi sao thaät hoàn nhieânBeân nhau hoïc taäp, ba mieàn coù nhau

Caùi thôøi Baéc Thaùi, Traïi CauReøn theo ngöôøi lính gaén caâu “chuyeân – hoàng”

Nhôù laàn baùo ñoäng muøa ñoângBa-loâ, suùng ñaïn tróu hoâng, ñöôøng daøi

Caùi thôøi ñi ñöùng “moät, hai”Mang suùng ño thöû, suùng daøi hôn thaân

Caùi thôøi tình baïn aân caànChaêm lo cho baïn hôn thaân cuûa mình

Ngoâi sao naêm caùnh lung linhThieáu sinh ngaøy aáy nghóa tình beân nhau

“Lôùp cha tröôùc, lôùp con sauÑaõ thaønh ñoàng chí chung caâu quaân haønh”1

Nhôù thôøi maùi toùc coøn xanhLaøm vaàn thô taëng em, anh, coâ, thaày!

N.P.H

1 Thô Toá Höõu.

990

Bao giôø cho ñeán ngaøy xöaÑeå thôøi aáy laïi ñoùn ñöa ta veà

Hieäp Hoaø, Phoá Thaéng, Traïi HoøeÑaïi Töø, An Myõ, Suoái Chì, Bom Bom

Ly Giang nöôùc chaûy ñaù moønQueá Laâm nöôùc baïn vaãn coøn trong mô

Chuùng mình thuôû aáy ngaây thôTaâm hoàn trong traéng nhö tôø poâ-luya

Thaày coâ daäy sôùm, thöùc khuyaChaêm lo, saên soùc töøng thìa côm canh

Naêm möôi tuoåi ngôõ tröôûng thaønhBaïc ñaàu gaëp laïi, vaãn thaønh… beù thô!

Ñeâm tröôùc ngaøy gaëp maët 27-12-2003P.Ñ.D

Bao giôø cho ñeán... ngaøy xöa

PHAN ÑÖÙC DUÕNG * Hoïc sinh khoaù 5

* Naêm 1970, sau khi ra tröôøng veà ñaù cho Coâng an Haø Noäi, roài ñi hoïc Ñaïi hoïc Theåduïc theå thao Töø Sôn. Cuoái thaäp kyû 80 sang sinh soáng taïi thaønh phoá Strassfurg,tænh Margdeburg, Coäng hoøa Daân chuû Ñöùc. Coù moät ñieàu thuù vò laø ngaøy beù chæham meâ boùng ñaù thì nay khi ñaõ ngoaøi 50, baïn laïi yeâu thô vaø vieát khaù nhieàu baøica ngôïi tình yeâu, queâ höông ,ñaát nöôùc! Baïn hoaït ñoäng tích cöïc trong coäng ñoàngngöôøi Vieät ôû Coäng hoaø Lieân bang Ñöùc.

993

Thay cho lôøi keát !BAN BIEÂN TAÄP

Ngöôøi xöa ñaõ daïy “Khoâng coù gì ñeïp baèng ñeå laïi saùch choñôøi!”. Vaø thaày, troø tröôøng Thieáu sinh quaân mang teân Anh huønglieät só Nguyeãn Vaên Troãi (thuoäc Toång cuïc Chính trò) thôøi kìchoáng Myõ (1965-1970) ñaõ cho ra hai taäp saùch “Sinh ra trongkhoùi löûa” ñeán tay baïn ñoïc.

Coù môùi khoâng muoán nôùi cuõ, xin nhôù laïi chuyeän caùch ñaâyba naêm! Cuoái naêm 2001, khi laøm xong “Sinh ra trong khoùilöûa”, Ban bieân soaïn (vì laø saùch “löu haønh noäi boä” do Ban Lieânlaïc phía Nam phaùt haønh neân chæ daùm khieâm toán xöng danhnhö vaäy!) khoâng hy voïng seõ ra ñöôïc taäp II vôùi nhieàu lí do.Cuõng vì leõ ñoù maø saùch khoâng daùm in laø “TAÄP I”. Nhöng khisaùch vöøa ñeán tay thaày, troø chuùng ta thì khaép töø Baéc, qua Trungvaøo ñeán mieàn Nam vaø caû tít taän trôøi Taây xa xoâi, döôøng nhö coùmoät luoàng sinh khí môùi. Thaät höøng höïc! Ngoaøi vieäc ñaùnh giaùcao giaù trò tö lieäu chaân thöïc cuûa cuoán saùch, baïn ñoïc ñaõ chochuùng toâi moät yù chí môùi: quyeát taâm ra cho ñöôïc cuoán thöù hai!

Laø nhöõng ngöôøi tröïc tieáp theo saùt, keå töø khi phaùt ñoäng vieátbaøi, söu taàm tö lieäu, ñeán vieäc bieân taäp (nhaän, söûa baøi, giao dòch,lo kinh phí xuaát baûn, söûa morasse… vv) cho taäp II, Ban bieân taäpvoâ cuøng caûm kích tröôùc söï ñoàng söùc ñoàng loøng, ñoùng goùp khoângchæ söùc löïc, trí tueä maø caû taøi chính cho taäp saùch. Phaûi noùi raèng,thaày, troø chuùng ta ñaõ theå hieän ñuùng “phong caùch Troãi”!

994

Xin neâu vaøi kyû nieäm aán töôïng!Phan Khöông (khoùa 5), Giaùm ñoác Myõ thuaät cuûa Coâng ty

CTK, xin ñaêng kí laøm cheá baûn ñieän töû, daøn trang, thieát keá bìamieãn phí! “Saùng muøng Moät Teát naêm nay, tranh thuû chöa coù aiñeán thaêm, toâi ñaõ kì cuïi thieát keá naêm maãu bìa saùch vôùi yù töôûng“sinh ra trong khoùi löûa”…” - anh vöøa taâm söï vöøa nhaán conchuoät vaøo maøn hình, chæ cho toâi xem töøng maãu bìa. So vôùi taäpI thì bìa taäp II coù phong caùch chuyeân nghieäp hôn! Cuoái thaùng6, maãu bìa ñöôïc chuyeån cho nhieàu baïn “coù con maét tinh ñôøi”xem, goùp yù vaø hoaøn chænh. Kieán Quoác mang cho thaày Troïngxem, thaày khen ñeïp nhöng khoâng nghó: “Phaûi laáy thieáu sinhquaân laøm phoâng cho ñuùng ñaëc tröng tröôøng ta” yù raát hay, khoùcuõng phaûi laøm baèng ñöôïc. Vaø cuoái cuøng coù ñöôïc tôø bìa nhö caùcbaïn ñaõ thaáy.

Caûm ñoäng hôn, Cao Caåm Quyø (chuùng ta vaãn quen goïi laøCao “Tö leänh”) sau 37 naêm xa caùch (nhieàu ngöôøi ñinh ninhanh khoâng coøn soáng), ñaõ töø Phaät Sôn, Quaûng Chaâu (TrungQuoác) sang thaêm chuùng ta. Anh loï moï taøu xe vaøo taän Thaønhphoá Hoà Chí Minh vaø traân troïng taëng Ban bieân taäp ba chuïc taámaûnh quyù (ngaøy tröôøng ta ôû Y Trung, Queá Laâm) cuøng nhieàu tölieäu soáng.

Ñeán giôø choùt, vaãn coù nhieàu baïn goïi ñieän, xin göûi theâm baøi.Traàn Baéc Haûi soáng vaø laøm vieäc ôû nöôùc UÙc xa xoâi, khi saùch ñaõleân khuoân, voäi göûi veà ca khuùc “Nguyeãn Vaên Troãi, Tröôøngchuùng ta!”. Khoâng phaûi nhaïc só chuyeân nghieäp nhöng ca töø vaøgiai ñieäu cuûa anh raát ñeïp! Ban bieân taäp ñaõ coá gaéng saép xeápñeå cheøn theâm taùc phaåm naøy.

Rieâng vieäc choïn teân cho cuoán saùch, Ban bieân taäp ñaõ phaûisuy nghó, trao ñoåi, laáy yù kieán trong thaày, troø nhaø tröôøng suoátmoät naêm qua. Vì cuoán ñaàu khoâng in hai chöõ TAÄP I neân seõkhoâng thaät loâ-gic neáu laàn naøy xuaát baûn saùch vaãn laáy teân “Sinh

995

ra trong khoùi löûa” vaø ñeà laø TAÄP II. Coù yù kieán neân chaêng choïnlaø “Maùi tröôøng thaân yeâu” hay “Moät thôøi ñeå nhôù”. Nhöng ñieåmqua saùch vôû ngaønh giaùo duïc caùch maïng thì thaáy quaù nhieàutröôøng ñaõ xuaát baûn saùch laáy caùi teân naøy. Nghó ñi nghó laïi chæthaáy “Sinh ra trong khoùi löûa” laø caùi teân duy nhaát, ñoäc quyeànvaø mang ñaäm daùng daáp cuûa thaày, troø cuûa tröôøng ta. Hôn nöõa,lôøi Hieäu ca “Sinh ra trong khoùi löûa, tröôøng ta ñaõ lôùn leân.Tröôøng ñeïp choùi ngôøi teân Anh Nguyeãn Vaên Troãi!…” ñaõ theochuùng ta suoát 40 naêm qua. Cuoái cuøng, cho tôùi ñaàu naêm 2005,Ban bieân taäp môùi thoâng qua caùi teân “Sinh ra trong khoùi löûa”,in keøm theo “hai ngoâi sao”! Thaày, troø tröôøng ta khi caàm cuoánsaùch treân tay seõ maëc nhieân coi raèng: ñaây laø TAÄP II. Theá môùibieát choïn teân cho saùch khoâng deã!

Nhöng “Coù boät môùi goät neân hoà”! Coù trong tay haøng traêm baøithô ca, vaên xuoâi ñaõ ñöôïc bieân taäp cuøng vôùi haøng traêm tö lieäusoáng, neáu “khoâng coù ñaïn” chaéc cuõng chaû thaønh saùch. Ngay

Toát nghieäp tröôøng Thieáu sinh quaân Nguyeãn Vaên Troãi,chuùng toâi trôû thaønh nhöõng ngöôøi lính thöïc thuï.

996

sau khi nghe tin taäp II bieân taäp xong, bieát khoù khaên chung,Nguyeãn Xuaân Loäc (khoùa 6) ñaõ mang “nöûa trieäu ñoàng tieátkieäm” ñeán trao taän tay thaày Phaïm Ñình Troïng, nhôø chuyeåncho Ban bieân taäp: “Cuõng laø chuùt loøng thaønh!”.

Ñôøi thöôøng, nhieàu ñôn vò khi phaùt haønh saùch truyeàn thoánghay coá chaïy vaïy ñeå kieám ñöôïc “nguoàn taøi trôï”. Rieâng thaày, troøchuùng ta voán chaêm lao ñoäng, laïi hôi bò quen “töï löïc caùnh sinh”neân quan nieäm: saùch cuûa mình thì mình töï lo töø A ñeán Z.Thaám nhuaàn tö töôûng “Caùch maïng laø söï nghieäp cuûa quaànchuùng”, Ban bieân taäp ñaõ coù Thö ngoû göûi toaøn theå anh chò emcöïu hoïc sinh nhaø tröôøng ñeå “vaän ñoäng caùc maïnh thöôøng quaânlaø doanh nhaân, doanh nghieäp tröôøng Troãi, laø nhöõng baïn coùkhaû naêng, cho vay trong thôøi haïn daêm ba thaùng, ñeå trang traûikinh phí in aán, xuaát baûn”. (Taát nhieân “coù vay” laø “coù traû” vìsaùch chöa in xong thì caùc khoùa ñaõ ñaêng kí “khuaân” heát! Vaø taátnhieân cuõng phaûi “kinh doanh aán phaåm” nhöng lôïi nhuaänchính laø soá saùch ñeå kính taëng caùc thaày, coâ, gia ñình caùc anhhuøng, lieät só vaø nhöõng vò khaùch quyù).

“Thö ngoû ñieän töû” môùi göûi ñi chieàu hoâm tröôùc, saùng hoâm sauñaõ coù hoài aâm: Hoaøng Quang (khoùa 4) töø Coäng hoøa Lieân bangÑöùc email veà “Hoan hoâ caùc oâng. Chuùng toâi saün saøng!”; HöõuThaønh (khoùa 4) töø Haø Noäi traû lôøi ngay “OK! Toâi ñaõ baùo chonhieàu anh em tröôøng Troãi.”, (thaäm chí Thaønh coøn môøi kí hôïpñoàng in aán vôùi Nhaø xuaát baûn Tin hoïc vaø Ñôøi soáng: giaù caû hôïplí nhaát!). Qua ñieän thoaïi ñònh xin ñòa chæ ñeå göûi Thö ngoû thìQuoác Khaùnh (khoùa 5) töø Haø noäi vui veû traû lôøi: “Toâi seõ chuyeånngay cho Leâ Bình 5 trieäu. Coi nhö laø ñoùng goùp”.

Chuùng toâi xin chaân thaønh caûm ôn caùc “Maïnh Thöôøng Quaân”:Hoaøng Quang, Toân Gia Quyù, Phaïm Voõ Huøng (Coäng hoøa Lieânbang Ñöùc), Nguyeãn Höõu Thaønh, Leâ Quoác Khaùnh, Nguyeãn QuangBaéc, Haø Troïng Tuyeân (Haø Noäi), Phaïm Quang Khaùnh (Phuù

997

Quoác), Döông Minh, Traàn Tuaán Sôn, Traàn Thaønh Coâng, Hoà BaùÑaït, Traàn Hoøa Bình, Nguyeãn Thieän Nhaân, Phuøng Duy Höng,Nguyeãn Chænh Huaán, Nguyeãn Coâng Tröôøng, Leâ Trí Höng, PhanKyø Baéc, Tröông Ñoâng Nhaân, Döông Thanh, Traàn Theá Nam,Nguyeãn Chí Huøng, Nguyeãn Vaên Ñaïo, Phaïm Maïnh Huøng, VoõQuoác Coâng, Nguyeãn Höõu Haø, Haø Chí Quang, Vaên Coâng Phöôùc,Ñoã Quang Thaïch, Nguyeãn Khaùnh Hoøa, Nguyeãn Quang Vieät,Nguyeãn Quoác Duõng (Thaønh phoá Hoà Chí Minh), Ngoâ PhuùcChieán, Traàn Xuaân Laêng, Baïch Quoác Ñoaøn (Vuõng Taøu)... Ñaëcbieät, Ñoã Ñöùc Vöôïng (khoùa 14, Hoïc vieän Kyõ thuaät Quaân söï) vuiveû ñoùng goùp vôùi lyù do: “Ñôn giaûn vì em quyù caùc anh!” vaø LaïiThò Thanh Hoàng (em lieät só Laïi Xuaân Lôïi): “Xin ñoùng goùp ñeådöôùi ñoù anh Lôïi cuõng töï haøo vì coù coâ em soáng nhö lính Troãi”!

Xin caûm ôn Kieán truùc sö Traàn Höõu Nghò (khoùa 8) ñaõ taëngtröôøng maãu Kyû nieäm chöông nhaân 40 naêm truyeàn thoáng!

Thaät khoù coù giaáy buùt naøo coù theå ghi heát taám loøng cuûa anhem vôùi vieäc xuaát baûn saùch laàn naøy! Chæ bieát raèng thaày coâ, baïnbeø ñaõ raát tin, raát yeâu chuùng toâi - nhöõng ngöôøi chòu traùch nhieämtröïc tieáp bieân taäp, phaùt haønh cuoán saùch! Treân cuoäc ñôøi naøy coùgì hôn hai chöõ “TIN – YEÂU”!

Xin chaân thaønh caûm ôn Nhaø xuaát baûn Treû cuøng bieân taäp vieânHoaøng Anh, nhaø vaên Phan Thò Vaøng Anh ñaõ nhieät tình giuùpchuùng ta bieân taäp laïi vaø tieán haønh laøm caùc thuû tuïc xuaát baûn!

Hy voïng raèng, ñuùng vaøo dòp kyû nieäm 40 naêm truyeàn thoáng nhaøtröôøng, khi taäp II “Sinh ra trong khoùi löûa” ñeán tay baïn ñoïc thì thaày,troø chuùng ta laïi nung naáu yù chí, quyeát taâm môùi - “laøm” taäp III!

Xin chaân thaønh caûm ôn vaø heïn gaëp laïi!

B.B.T

998

* Lôøi noùi ñaàu......................................................................1 Vaøi caûm nghó… (Hoà Thanh)................................................2 YÙ kieán baïn ñoïc.................................................................3 Thö caûm ôn cuûa gia ñình lieät só Ngoâ Ngôøi (Ngoâ Caâu)........4 Taâm söï ngöôøi thaày (Laõ Khaéc Tieäp)...................................5 Baøi hoïc boå ích cho em… (Nguyeãn Thò Bích Lieân)...............6 Nhöõng chaøng lính Troãi (Ñoã Trung Vieät).............................7 Ñính chính cho taäp I..........................................................

I. TÖ LIEÄU VEÀ NHAØ TRÖÔØNG8 Chín lôøi theà danh döï.........................................................9 Danh saùch caùc anh huøng, lieät só .......................................10 Nhôù thaày, coâ.....................................................................11 Nhöõng gia ñình coù nhieàu con laø hoïc sinh tröôøng Troãi........12 Caàn coù nhieàu tröôøng nhö Tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi..........13 Ñeå coù söï thaønh coâng… (Buøi Khaéc Quyønh).........................

II. GÖÔNG ANH HUØNG, LIEÄT SÓ14 Hoå phuï sinh hoå töû (BBT)...................................................15 Cuøng nhau laøm vieäc nghóa (Kieán Quoác)............................16 Anh em toâi vinh döï ñöôïc vieáng Baùc (Traàn Thaønh Coâng)...17 Vieáng moä Anh Hoaøng Vaên Thuï (Leâ Voõ Tieân Höng)...........18 Taám aûnh tö lieäu quyù giaù! (Traàn Höõu Nghò)........................19 Lôøi taâm nguyeän cuûa chuùng toâi (Nguyeãn Chi Phan)...........20 Vieáng moä Anh Troãi (Ban Lieân laïc).....................................21 Nhöõng maát maùt lôùn trong toå aám nhoû (Nguyeãn Theá Laâm)..22 Nguyeãn Vaên Ngoïc, ngöôøi lieät só ñaàu tieân (Anh Thy)..........

MUÏC LUÏC5

10212831353942

434552535860

657176798083868991

999

23 Nhöõng böùc thö cuoái cuøng...(Toâ Vaên Hoaønh).....................24 Ñoïc nhaät kí chieán tröôøng...(Minh Ñöùc)............................25 Vì chuùng toâi laø lính Troãi! (Phaïm Vieät Cöôøng)...................26 Ñöôïc keát naïp Ñaûng môùi vieát thö...(Taï Vieät Chieán)..........27 Loøng meï (Höõu Thaønh)....................................................28 Nhôù baïn Nguyeãn Vaên Ôn (Tröông Ñoàng Nhaân)..............29 Nhöõng laù thö doïc ñöôøng haønh quaân (Leâ Hoøa Bình)........30 Ñaùp soá cuûa baøi toaùn (Hoaøng Long)..................................31 Chuyeän veà moät lieät só, baïn toâi (Kieán Quoác).....................32 Chu Taán Quang – röïc saùng teân anh! (Kieán Quoác)...........33 Laù thö tröôùc giôø ra traän (BBT).........................................34 Töø moät böùc thö ngoû (BBT)..............................................35 Thoâng tin veà lieät syõ Voõ Nguyeân Troïng (Huyønh Hoàng).....36 Nhôù Maïnh Minh (Nguyeãn Hoaøng Anh)............................37 Taâm linh (Lan Phöông)....................................................38 Seû chia (Phaïm Nhaát Trung).............................................39 Nhöõng laù thö cuûa lieät só Y Hoøa (Minh Phöông).................40 Nhaø baùo, lieät só Ngoâ Taát Thaéng (Hoà Baù Ñaït)....................41 Ñaõ bieát tin veà lieät só Laïi Xuaân Lôïi (Kieán Quoác)................42 Thö cuûa lieät só Laïi Xuaân Lôïi (Nguyeãn Quoác Khaùnh)........43 Ngöôøi vieát ñôn baèng maùu ...(Leâ Trí Duõng).....................44 Lôøi chaøo vónh bieät (BBT).................................................45 Laàn cuoái gaëp nhau (Nguyeãn Trí Duõng)..........................46 Quaûng Trò vaø nhöõng ñoàng ñoäi...(Leâ Chí Hoøa).................47 Vôùi moät gia ñình lieät só (Vaân Anh)....................................48 Thö göûi töø Leipzig..........................................................49 Tìm ñöôïc gia ñình Löu Duõng (Nguyeãn Phöôùc Ngoïc).......50 Chuùng toâi coù moät ngöôøi me...(Hoà Xuaân Nam).................51 Ñeâm traêng Tröôøng Sôn (Nguyeãn Phong)........................52 Phuø sa maën (Nguyeãn Xuaân Laêng).................................53 Ñoïc thô coâ (Huyønh Quang Tín)......................................

96102107110118123126132135142147149151155163165170180184186191197201204209212214217220222225

1000

54 Nhôù baïn (Nguyeãn Khaùnh Hoøa)......................................55 Lôøi höùa dang dôû (Ngoâ Vaên Cöûu)...................................56 Nhöõng gì thaày, baïn ñeå laïi (BBT)....................................57 Xin boå sung truyeàn thoáng “Quaân tình”! (Vaân Anh).........

III. MAÙI TRÖÔØNG NÔI CHIEÁN KHU XÖA58 Ñaïi ñoäi tröôûng ñaàu tieân (Kieán Quoác).............................59 Nhöõng ngaøy môùi leân tröôøng (Haø Chí Thaønh)..................60 Ma cuõ baét naït ma môùi vaø… (Traàn Quoác Vieät)..................61 Nhöõng troø nghòch ngôïm (Nguyeãn Tieán Baéc)..................62 Boä phim taøi lieäu veà tröôøng (BBT)...................................63 Treân maûnh ñaát queâ höông (Nguyeãn Chi Phan)..............64 Kyû nieäm veà moät baøi thô (Leâ Voõ Tieân Höng)...................65 Ñeâm nay beân röøng Vieät Baéc (Chi Phan).........................66 Vò traùm (Nguyeãn Thanh Ñöôøng).....................................67 Nhôù Ñaïi Töø (Ñoàng Xuaân Hieàn)......................................68 Taùc giaû baøi “Hieäu ca” (Minh Phöông).............................69 Hieäu ca tröôøng Nguyeãn Vaên Troãi (Hoàng Tuyeán)............70 Muøa chieán dòch, muøa thô vaên nôû roä (Chi Phan)..............71 Ngöôøi thaày, ngöôøi meï (Anh Thy)...................................72 Thaày daïy veõ (Hoaøng Anh)..............................................73 Kyû nieäm vôùi nhöõng hoïc vieân ñaëc bieät (Nguyeãn Ñoã).......74 Moät chuyeán thaêm con (Mai Duy Voïng)...........................75 Nhöõng ngaøy trong saùng nhaát (Taï Quang Vinh)..............76 C11 thaân yeâu cuûa toâi (Phaïm Thò Thuïc)..........................77 Chuùng toâi ñoùng kòch “Noåi gioù” (Vuõ Döông)....................78 Nhö nhöõng taám göông (Traàn Hoà Baéc)...........................79 Vì sao toâi coù bieät danh “troïc”? (Nguyeãn Ñöùc Caûnh)......80 Bình minh trong möa (Haø Chí Quang).............................81 Laàn troán traïi ñi hoang (Phan Khöông)............................82 Theå hieän loøng duõng caûm (Phaïm Ñình Thieän)..................

227230232236

239243246249253257261264267269271276277281284286289294298305310315318324329

1001

83 Chuùng toâi ñaøm ñaïo (Haø Chí)..........................................84 Tuïi con gaùi (Thu Vaân)....................................................85 Kyû nieäm veà nhöõng ngöôøi thaày (Nguyeãn Chí Nhaân)........86 Tieãn con ñi Trung Quoác (Löu Thò Loan)..........................

IV. THAÙNG NAÊM XA TOÅ QUOÁC87 Thaønh phoá Queá Laâm......................................................88 Chöa vaø… roài (Hoà Phöôùc Khaûi)........................................89 Nhöõng böõa côm ôû Queá Laâm (Anh Thy)...........................90 Nhöõng thaùng ngaøy khoâng queân (Ngoâ Hoàng Chieâu)........91 Nghe thô Baùc luùc giao thöøa (Chi Phan)...........................92 Veà hoøm thö ôû Queá Laâm (Nguyeãn Vaên Tuaán)..................93 Ngöôøi giöõ nhieàu kyû nieäm aûnh ôû Y Trung ngaøy aáy...........94 Boä söu taäp quyù (BBT).....................................................95 Laù thö cuûa Chính uyû… ....................................................96 “Con nuoâi” (Phaïm Ñình Troïng)........................................97 Vì nhaân daân phuïc vuï! (Nguyeãn Trí Duõng)......................98 Bieát ngoaïi ngöõ coù khaùc (Nguyeãn Coâng Tröôøng).............99 Hai laàn tieáp “Hoàng veä binh” (Phaïm Ñình Troïng)..............100 Ñoäi boùng ñaù giaùo vieân (Ninh Cöû Tröïc)............................101 Oâi Vieät Nam, queâ meï ñeïp theâm nhieàu (Chi Phan)..........102 Ly Giang, ôi doøng soâng...(Nguyeãn Chænh Huaán).............103 Möøng baén rôi 1800 maùy bay Myõ (Traàn Thaéng Lôïi)..........104 Chaám baøi ...(Buøi Ñöùc Thuaän)..........................................105 Ñoäc taáu: Tieåu ñoäi toâi (Chi Phan)......................................106 Nhöõng kyû nieäm khoù queân (Phaïm Thò Thuïc)....................107 Ngöôøi giöõ nhieàu kyû nieäm (Tuaán Cöôøng).........................108 Nhöõng vuï caù cöôïc...(Leâ Minh Nghóa)..............................109 Vuï ñoát röøng ôû Phong Khaåu (Nguyeãn Chænh Huaán).........110 Queá Laâm vaø nhöõng laàn daõ ngoaïi (Huyønh Taán Lôïi).........111 Nhôù! (Buøi Ñöùc Thuaän)....................................................

331334337343

346348350354359361363367372373381383386393396399404407412418424426429435437

1002

112 Ca kòch “Tình anh em” (Traàn Xuaân Laêng)........................113 Lính Troãi vôùi baûn Ñaïi hôïp xöôùng...(Anh Thy)..................114 Hoa ñoã quyeân (Nguyeãn Khaùnh Hoaø)...............................115 Vöôït qua noãi ñau (Kieán Quoác)........................................116 Kyû nieäm veà moät ngöôøi thaày (Hoaøng Quang)....................117 Maáy lôøi taâm huyeát...........................................................118 Xaï thuû (Chi Phan)...........................................................119 Queá Laâm – Nhöõng ngaøy Caùch maïng...(Vieät Duõng).........120 Ngöôøi baïn giaø Trung Hoa (Nguyeãn Khaéc Vieät)................121 Giaây phuùt chia tay (Mai Duy Voïng)..................................122 Kyû nieäm ngaøy chia tay “Hoài Quoác” (Ñoã Kieám Tuyeân).......123 Baûn ñoà Queá Laâm naêm 1968...........................................124 Queá Laâm, vuøng ñaát...(Traàn Khaùng Chieán)......................

V. TRÔÛ VEÀ QUEÂ HÖÔNG125 Vuï laät xe trong ñeâm haønh quaân (Nguyeãn Xuaân Minh).....126 Nhöõng ngaøy ôû Quaân chính (Hoaøng Minh Nghóa).............127 Vì nhaân daân queân mình (Döông Minh)............................128 Böõa aên ngon nhaát ñôøi (Leâ Töôøng Long).........................129 Nhöõng baøi hoïc khoù queân (Nguyeãn Hoaøng Anh).............130 Tai naïn (Vieät Huøng).......................................................131 Nhôù veà ñoäi boùng cuûa toâi (Traàn Maïnh Laûnh)...................132 Chuùng toâi thi hoïc sinh gioûi mieàn Baéc (Toân Gia Quyù)......133 Chuyeän caùi ñaøi “Xiong Mao” (Phan Thò Nhaâm)................134 Leâ quyeát thaéng (Traàn Phaïm Tuøng)................................135 Tieáng ñaøn (Haø Quang)...................................................136 Chieác muoâi “chieán löôïc” (Traàn Tuaán Kieät).....................137 Nhöõng “bieät danh” cuûa toâi (Traàn Minh Sôn)...................138 Chuyeän xaûy ra ôû “CT23” (Quang “chaày”).......................139 Caùi taùt (Vuõ Anh).............................................................140 Chuyeän cuõ boû qua (Haï Thanh Xuyeân)...........................

440443447448451457458460465470473476477

483487490496500504507512516519530533535538541544

1003

141 Vaãn chôi vôùi caùc baïn gaùi (Nguyeãn Quang Vinh).............142 Toâi vaøo ñaïi hoïc (Nguyeãn Thò Maãn).................................143 Tö lieäu ngaøy ñi hoïc (BBT)..............................................144 Baøi haùt “Ngöôøi giaùo vieân nhaân daân” (Hoàng Tuyeán)........145 Baøi haùt “Beá Vaên Ñaøn” (Hoàng Tuyeán)..............................146 Baøi haùt “Chuùng em taêng gia” (Hoàng Tuyeán)...................147 Baøi haùt “Vöø A Dính” (Hoàng Tuyeán).................................

VI. VAØO TRAÄN MÔÙI148 Moät kyû nieäm khoù queân (Vieät Duõng)...............................149 Chuùng toâi ñaøo taïo ôû Lieân Xoâ (Ñoaøn Maïnh Thanh).........150 Tình baïn söôûi aám ñôøi toâi (Nguyeãn Hoaø Bình)................151 Chò, em gaëp laïi nôi xa (Leâ Vaên Hieàn)............................152 Taám aûnh theo toâi ra chieán tröôøng (Anh Thy)..................153 Lính cao xaï (Traàn Xuaân Laêng).......................................154 Chuyeän thaät nhö ñuøa (Nguyeãn Trí Duõng).....................155 Boû troán ñôn vò veà vieáng Baùc (Phaïm Phi Huøng)..............156 Toâi ñi boä ñoäi (Döông Minh)............................................157 Nhöõng haït gioáng ñoû (Nguyeãn Trí Duõng).......................158 Chuyeän toâi thoaùt cheát (Ñoã Taán Myõ)...............................159 Gaëp thaày nôi chieán tröôøng xa (Leâ Thaønh Baéc)..............160 Lính Troãi hoïc “Ñaïi hoïc daân söï” (Tuaán Linh)..................161 Chuùng toâi töø choái nhieäm vuï (Ngoâ Minh Kính)................162 Ñi chuøa Höông (Thuyø Linh)...........................................163 Gaëp nhau treân moïi neûo ñöôøng (Hoà Baù Ñaït)..................164 Kyù öùc ngöôøi ñi xa (Nguyeãn Anh Minh)..........................165 Ñieàu hieám thaáy (Voõ Ñieän Bieân).....................................166 Töø baùo töôøng tôùi ...(Nguyeãn Xuaân Loäc)........................167 Chíeân ñaáu ôû Nam Laøo 1973 (Vaân Anh).........................168 Nhöõng ngaøy sau Hieäp ñònh Pa-ri (Nguyeãn Theá Baéc).....169 Aâm vang thôøi gian (Leâ Caûnh Nghóa)..............................

547550553556557558559

560564569578583587592595599603608611616623626635640646651659666670

1004

170 Treân coâng trình xaây döïng Laêng Baùc (Ñaøo Theá Long)....171 Tieáp quaûn heä thoáng vieãn thoâng (Kieán Quoác)................172 Phaùt suùng (Haø Chí).......................................................173 Mieãn anh laø lính Troãi (Phuøng Duy Höng).......................174 Khung tieåu ñoaøn toaøn Troãi (Traàn Xuaân Laêng)................175 Tröôøng ca (Ñoã Trung Vieät)............................................

VII. BOÁN MÖÔI NAÊM SAU176 Ñi tìm vieáng moä Karl Marx (Nguyeãn Nam Ñieän).............177 Lính Troãi vôùi Ñaïi töôùng...(Nguyeãn Taêng Löïc).................178 ÖÙc Quyønh Chính uyû (Ngoâ Minh Kính).............................179 Nhôù thaày Hieäu tröôûng Döông Höng Tuaán (BBT).............180 Chuyeän veà thaày Phuù (Nhaân Duõng Cöôøng).....................181 Tình thaày troø (Nguyeät Minh)...........................................182 Coù duyeân vôùi thaày (Phan Nam)......................................183 Cuoäc gaëp gôõ kì thuù (Lan Phöông).................................184 Chuyeän cuõ nhaéc laïi (Anh Thy).......................................185 Laù thö göûi töø Ngheä An (Cao Cöï An)..............................186 Bieát ôn tröôøngTroãi (Nguyeãn Maïnh Khoaùt)......................187 Gaëp laïi thaày Tieán “Ñòa” sau 34 naêm xa (Anh Thy)...........188 Toâi sinh hoaït vôùi khoùa 5 (Phaïm Thò Thuïc)......................189 Toâi vôùi caùc em tröôøng Troãi (Phan Thò Quyeân).................190 Nieàm vui cuûa caùnh hoïc troø (Leâ Taát Thaéng)....................191 Chöõ “Tín” thôøi môû cöûa (Anh Thy)...................................192 “Khoâng theå” vaø “Coù theå” (Phaïm Ñình Troïng).................193 Kyø aûo (Traàn Chí)............................................................194 Hy höõu (Vaên Toaøn)........................................................195 Gaëp gôõ (Boà Xuaân Vinh).................................................196 Coá nhaân (Traàn Chí Thoï).................................................197 Ngöôøi cha dòu daøng (Minh Thi).......................................198 Keá möu sinh (Vieät Huøng)...............................................

673678683687690693

698702708711715719721726731746748751755758764766772777779783788795797

1005

199 Ñaùm cöôùi nhaø binh (Phan Hoaøi Thuaän)..........................200 Taâm söï cuûa moät beänh nhaân (Ñoã Taán Myõ)......................201 Nhöõng gì baïn ñeå laïi (Khaùng Chieán)................................202 Khoâng maéc “Beänh quyeàn löïc” (Caùng Kieàn).....................203 Xaây nhaø cho ñoàng ñoäi (Vinh Quang)...............................204 Ñoùn anh veà queâ höông (Kieán Quoác)..............................205 Gaëp caùc baïn Troãi ôû Quy Nhôn (Anh Thy).......................206 Leã ra maét Chi hoäi Vuõng Taøu (Baïch Quoác Ñoaøn)..............207 Phuùt sai laàm ñöôïc thaày cöùu (Caùng Kieàn)........................208 Nieàm ñam meâ baát taän (Vieät Huøng)..................................209 Baùc só – Hoïa só Nguyeãn Trung Lieâm (Phöông Anh).........210 “ngheä só taøi danh” cuûa caùc ñôn vò (Vaên Coâng Phöôùc).....211 Nhöõng baøi ca khoâng bao giôø queân (Phaïm Nguyeãn)........212 Ñieàu chöa bieát veà NSÖT Döông Minh Ñöùc (Taân Nhaät)....213 Tieáng keøn aéc-moâ-ni-ca (Vieät Duõng)................................214 Nhöõng baøi haùt truyeàn thoáng (Vieät Duõng).......................215 Baøi haùt “Nguyeãn Vaên Lòch…”..........................................216 Ñôøi baïn toâi (Huyønh Xuaân Thuyû).....................................217 Nghó veà moät chöõ coøn dôû dang (Traàn Tröôøng Chieán).......218 Coù moät thôøi (Nguyeãn Phong)........................................219 Töï caûm (Nguyeãn Phong)...............................................220 Tranh chöõ (Ñoã Trung Vieät).............................................221 Khoùa 5… phía Nam (Ngoâ Vaên Cöûu).................................222 Hoa röøng treân vuøng nuùi...(Nguyeãn Thaùi Chi)..................223 Khoaûnh khaéc (Chí Nghóa)...............................................224 Veà thaêm An Myõ, Ñaïi Töø (Hoaøng Ñoân Haø).......................225 Höùng Hoaù, maùi tröôøng xöa (Nguyeãn Vaên Tuaán).............226 Thuûa aáy (Nguyeãn Khaùnh Hoaø)........................................227 Moät thoaùng Höng Hoaù (Nguyeãn Höõu Thaønh)...................228 Veà laïi Trung du (Nguyeãn Höõu Haø).................................229 Khi röøng queá nôû hoa (Traàn Hoaø Bình)............................

801805808809814817821825828830834838842845848851853854863866867868872874877882889893896902906

1006

230 Moät bieåu hieän cao ñeïp... (Ñoâng Huyeàn)........................231 “Daân Queá Laâm” (Vuõ Toaøn Thaéng)..................................232 Chuyeán veà thaêm laïi Queá Laâm (Kieán Quoác).....................233 Phoùng söï aûnh chuyeán haønh höông!234 Toâi cho con ñi du hoïc ôû Queá Laâm (Traàn Phaïm Tuøng).....235 Queá Laâm, thaønh phoá du lòch xanh (Nguyeãn Nam Hoaø)....236 Laù thö töø tröôøng Y Trung (Löu Ñaøo)...............................237 “Ngoaïi giao nhaân daân”… (Phaïm Hoaøng Höng).................238 Tröôøng ta ñaõ ôû “Quaù Töû Sôn” (Maïnh Haø).......................239 Hai vò khaùch Queá Laâm...(Ñaäu Thanh Chaâu)....................240 Nguoàn goác caùi teân “Cao Tö leänh” (Kieán Quoác)...............241 Vuõng Taøu vaø khaùch Queá Laâm(Ngoâ Phuùc Chieán)............242 Lôøi chia tay cuûa ngöôøi baïn...(Cao Caåm Quyø)..................243 Toâi vôùi caùc baïn tröôøng Troãi (Lö Myõ Nieäm)......................244 Chieác khaên duø (Maõ Vi)....................................................245 Ngöôøi ñöôïc giaûi thöôûng Sao Khueâ 2005 (Anh Thy)........246 Caûm nhaän veà ngoâi tröôøng...(Traàn Theá Tuyeån)................247 Chia tay ngaøy aáy (Traàn Chí Thoï).....................................248 Vì sao “Sinh ra trong khoùi löûa”? (BBT).............................249 Nhaén baïn ñoïc.................................................................250 Caùi thôøi (Nguyeãn Phuïc Höng)........................................251 Bao giôø cho ñeán… ngaøy xöa? (Phan Ñöùc Duõng)..............252 Nguyeãn Vaên Troãi, Tröôøng chuùng ta (Traàn Baéc Haûi)........253 Thay cho lôøi keát!.............................................................

909912916

925929934936940943948952955958962965969974979983988990991993

BAN LIEÂN LAÏCTRÖÔØNG THIEÁU SINH QUAÂN NGUYEÃN VAÊN TROÃI

(Toång cuïc Chính trò - Quaân ñoäi Nhaân daân Vieät Nam)1965 -1970

Chòu traùch nhieäm xuaát baûn : TS. QUAÙCH THU NGUYEÄTBieân taäp : HOAØNG ANHAÛnh tö lieäu :Thieát keá myõ thuaät : PHAN KHÖÔNGSöûa baûn in : DUY HOAØNG

NHAØ XUAÁT BAÛN TREÛ161B, Lyù Chính Thaéng - Quaän 3 - Tp. Hoà Chí Minh

Ñieän thoaïi: 9316211 - 8465595

In taïi:Soá löôïng:Soá ñaêng kyù xuaát baûn:In xong vaø noäp löu chieåu thaùng 9-2005