100

Auschwitz Birkenau

Średniowieczne miasto w Toruniu (1997)

Medieval Town of Toruń (1997)

Średniowieczny zespół miejski w Toruniu stanowi rzadką formę historycznej aglomeracji łączącej cechy miasta nadrzecz-nego i podwójnego z zachowanym niemal bez zmian układem urbanistycznym Starego Miasta (1233) i Nowego Miasta (1264). Zespół staromiejski to ogromny zbiór zabytków architektury i rzemiosła artystycznego z wszystkich epok, ilustru-jący kolejne etapy gospodarczej zamożności i kulturowego rozwoju miasta. W zamkniętym obronnymi murami miej-skimi obszarze powstały, do dziś dominujące, gotyckie kościoły, reprezentacyjny ratusz oraz działki i bloki wypełnione murowanymi kamienicami, spichlerzami o gotyckim rodowodzie. Ważnym elementem miasta był niegdyś budowany od XIII wieku krzyżacki zamek konwentualny, decyzją rajców miejskich zburzony przez mieszczan toruńskich w 1454 roku, dziś zachowany w postaci wymownej ruiny.Kryteria: (ii), (iv)

The Medieval Town of Toruń is a rare example of a historical complex combining the characteristics of a riverside and a “double” town, with the urban pattern of the Old Town (1233) and the New Town (1264) preserved largely unchanged. The Old Town is a huge collection of historic buildings and craft works representing all periods, which illustrate the suc-cessive stages of the town’s economic prosperity and cultural development. The area enclosed by the defensive walls has Gothic churches, which are still the dominant features, an elegant town hall, as well as plots and quarters filled with brick houses and granaries dating back to the Gothic period. Toruń once boasted a medieval castle which was a seat of the Teu-tonic Order. Built from the 13th century, it was demolished in 1454 by the townspeople of Toruń following a decision of the Town Council. Its remains have survived until the present day as meaningful ruins.Criteria: (ii), (iv)

Średniowieczne miasto w Toruniu. Fot. P. Ostrowski

Medieval Town of Toruń. Photo by P. Ostrowski

101

Auschwitz Birkenau

W trosce o zabytki toruńskiego Starego Miasta

Toruński zespół staromiejski, jako jeden z nielicznych w Polsce, nie uległ zniszczeniu w czasie II wojny świa-towej. Zachował się tu największy w północnej części Europy zespół średniowiecznych budowli sakralnych, publicznych, kamienic o  gotyckim rozpoznawalnym rodowodzie, noszących bezcenne ślady kolejnych, hi-storycznych nawarstwień. W znakomitej większości, po pracach rewitalizacyjnych, są to obiekty do dziś używane.

Toruń jest miastem szczególnym: jego wartości historyczne, urbanistyczne, architektoniczne, jego tra-dycje i „duch miejsca” tworzące spójny krajobraz kul-

turowy sprawiły, że w 1997 roku Stare Miasto i Nowe Miasto średniowiecznego centrum zostały wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO, spełniając dwa wymagające kryteria: autentyzmu oryginalnej substancji oraz wyjątkowej wartości zabytków urbani-styki i architektury tworzących zespół.

Jednocześnie Toruń jest dużym, rozbudowującym się współczesnym miastem i  znaczącym ośrodkiem

Out of concern for the monuments of the Old Town of ToruńThe Old Town of Toruń is one of few historic Polish towns not destroyed during the World War II. Here the largest ensemble of medieval churches, public buildings, and townhouses in northern Europe, fea-turing original Gothic elements and bearing priceless traces of successive historical layers was preserved. Thanks to the renovation, most of the buildings have remained in active use until the present day.

Toruń is a unique city. Indeed, it was thanks to its historic, town-planning, and architectural values, to its traditions and its spirit of the place, which combined

into a coherent cultural landscape, the Old and New Town of the medieval Centre were inscribed as a sin-gle property on the UNESCO World Heritage List in 1997. The inscription was pinned on two strict crite-ria: the authenticity of the original fabric and the out-standing value of urban and architectural monuments which form the ensemble.

At the same time, Toruń is a  large, modern, ex-panding city and a major academic centre, which has to respond to the needs of its present-day inhabitants. The city authorities have been making continuing and ambitious efforts to ensure its dynamic but sustainable development, invariably linking it with the apprecia-

Średniowieczne Miasto w Toruniu, 2014. Fot. P. Furman. © Urząd Miasta Torunia

Medieval Town of Toruń, 2014. Photo by P. Furman. © the Municipality of Toruń

Średniowieczne miasto w Toruniu

102

Auschwitz Birkenau

akademickim, i  jako taki powinien spełniać potrzeby swoich dzisiejszych mieszkańców. W  związku z  tym władze miasta konsekwentnie i  ambitnie dążą do jego dynamicznego, ale zrównoważonego rozwoju, niezmiennie łącząc go z  uznaniem znaczenia dzie-dzictwa kulturowego, odpowiedzialnością za jego losy i ochronę.

Świadomość wartości toruńskich zabytków spo-wodowała, że dla zagwarantowania prawnej ochro-ny zespół staromiejski został wpisany do rejestru zabytków już w  1952 roku. Od wczesnych lat 50. XX wieku prace konserwatorskie toruńskich zabytków prowadziły Pracownie Konserwacji Zabytków – wy-specjalizowane, wielodyscyplinarne przedsiębiorstwo wykonujące prace dokumentacyjne, konserwatorskie, remontowe i badawcze. Po 1990 roku wielu wychowa-nych w PKZ fachowców kontynuuje i poszerza kon-serwatorską działalność we własnych firmach.

Dowodem respektowania znaczenia i  potrzeb dziedzictwa kulturowego jest funkcjonowanie od początku lat 90. ubiegłego wieku w  samorządowych strukturach Urzędu Miasta Torunia Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków, które realizuje zadania konserwatorskie w  ramach obowiązków miasta wy-nikających z  ustawy o  ochronie zabytków. Biuro ma

tion of Toruń’s cultural heritage, responsibility for its future and protection.

In view of the value of Toruń’s monuments, and with the aim of ensuring their legal protection, the Old Town became an entry on the Register of Monuments as early as 1952. From the beginning of the 1950s, docu-mentation, conservation, repair work, and research ac-tivities on Toruń’s historic buildings were performed by Ateliers for the Conservation of Cultural Property (PP PKZ) – a  specialized, cross-disciplinary state-owned enterprise. Since 1990, many of the specialists who acquired their expertise at PP PKZ have contin-ued and expanded their conservation activities by run-ning their own businesses.

Evidence of respect for the importance and needs of cultural heritage can be seen in the Municipal Monuments Protection Office, which has been oper-

Widok zespołu staromiejskiego z lotu ptaka. Fot. P. Ostrowski

Aerial view of the town complex. Photo by P. Ostrowski

Katedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty. Fot. P. Ostrowski

Cathedral of St. John the Baptist and St. John the Evangelist. Photo by P. Ostrowski

Medieval Town of Toruń

103

Auschwitz Birkenau

pod swoją opieką ok. 2700 zewidencjonowanych za-bytków architektury, w tym 410 najcenniejszych, wpi-sanych do rejestru. Pracownicy Biura Konserwatora zajmują się uzgadnianiem dokumentacji projektowych remontów, rewitalizacji, adaptacji i prac konserwator-skich, ustalają ich zakres i rodzaj, sprawują nadzór nad ich prowadzeniem, realizują zadania remontowo-kon-serwatorskie, opiniują zmiany planów zagospodarowa-nia, pilnują poprawności użytkowania zabytkowych przestrzeni publicznych oraz ładu przestrzennego i stosowności reklam.

Od momentu powstania prawnych możliwo-ści udzielania dotacji z  budżetu miasta, Miejski Konserwator Zabytków w Toruniu prowadzi system dotacji. Jest to finansowe wsparcie miasta dla właści-cieli zabytków wpisanych do rejestru, którzy podej-mują, często skomplikowane i  kosztowne, remonty.

ating within the structure of the City Hall since the early 1990s. This body is responsible for discharging the monument protection tasks falling within the re-mit of the City under the Protection of Monuments Act. The Office has approximately 2700 recorded architectural monuments under its care, including the 410 most precious ones which are listed in the Register of Monuments. The staff of the Monuments Protection Office are responsible for approving pro-ject documentations required for various efforts in-volving renovations, urban renewal, adaptive reuse, and conservation; determining the scope and nature of these works; and supervising their execution. The Office staff are also responsible for conservation and renovation projects, consulting amendments to spatial development plans; and make sure that historic public spaces are used as designated, that the spatial order is

104

Auschwitz Birkenau

Rozpowszechniona już wśród właścicieli zabytków świadomość stabilnego systemu dofinansowania prac konserwatorskich z  budżetu miasta buduje zaufanie inwestorów i usprawnia procesy remontowe.

Kompromisy i negocjacje ze wszystkimi użytkow-nikami chronionej przestrzeni zespołu staromiejskie-go, który nadal jest centrum życia społecznego, ad-ministracyjnego, gospodarczego i turystycznego oraz identyfikatorem i wizytówką ponad 700-letniej historii miasta, gdzie splatają się sprzeczne interesy i rozbież-ne oczekiwania − bywają trudne, a  nawet burzliwe. Wsparciem dla miejskiego konserwatora jest działające w Toruniu Biuro Toruńskiego Centrum Miasta, peł-niące funkcję gospodarza staromiejskiej dzielnicy. Jego znaczącym osiągnięciem jest wprowadzanie regulacji dla ładu przestrzennego na ulicach i placach Starówki.

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej otworzy-ło nowe możliwości zadbania o zabytki. Pozyskiwanie dofinansowania ze środków zewnętrznych jest dla władz Torunia priorytetem. Dzięki skutecznej apli-kacji do UE, pełniąc rolę lidera i  partnera, razem

maintained, and that advertisements are appropriately incorporated.

Since the adoption of a legal possibilities for grant-ing subsidies from the city budget, the Municipal Monuments Protection Office in Toruń has been op-erating a system of grants. It has been providing finan-cial support to owners of registered monuments who undertake renovation efforts, which are often com-plex and expensive. The provision of a stable system of municipal subsidies for conservation projects has contributed to a gradual increase in confidence among monument owners to invest in their property and to the streamlining of renovation processes.

The compromises and negotiations with all the users of the protected space of the Old Town, which has remained the centre of public, administrative , economic and tourist life, and is the identifier and showcase of the more than 700-year-long history of the city, show that places where conflicting interests and divergent expectations meet can be difficult, even turbulent. Municipal Monuments Protection Officeris supported by the Toruń City Centre Office, which acts as the host of the Old Town. One of its major achieve-ments is the adoption of a spatial policy for the streets and squares of the Old Town.

Panorama Torunia od strony Wisły. Fot. P. Ostrowski

View from across the Vistula river. Photo by P. Ostrowski

Medieval Town of Toruń

105

Auschwitz Birkenau

z kościołami, muzeami, instytucjami kultury, miasto Toruń realizuje wielozadaniowe projekty konserwa-torskie w  najznamienitszych zabytkach architektury i rzemiosła artystycznego. Największy i jednocześnie nagradzany był projekt Toruńska Starówka – ochrona i  konserwacja dziedzictwa kulturowego UNESCO prowadzony w latach 2007-2014.

Przywiązanie miasta do jego tradycji hanzeatyckiej pojawiło się w także już zakończonym projekcie Toruń − Hanza nad Wisłą, dzięki któremu przeprowadzono remont i adaptację pozostałości zamku krzyżackiego, przywrócono historyczne nawierzchnie w  obrębie głównej osi komunikacyjnej Starówki i  rozpoczęto rewitalizację na cele rekreacyjne terenu dawnego ko-ścioła i klasztoru Dominikanów.

Zachęceni efektami prac konserwatorskich w zre-alizowanych dotąd projektach wspartych przez fun-dusze UE oraz kierowani powinnością i entuzjazmem dla naszych zabytków, przygotowaliśmy i złożyliśmy za pośrednictwem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego nowy, 14-zadaniowy projekt dla zespołu staromiejskiego, będący konsekwentną kontynuacją poprzedniego. Projekt został pozytywnie oceniony ze względów formalnych i merytorycznych oraz uzyskał decyzję o dofinansowaniu.

Poland’s membership of the European Union opened up new opportunities for taking care of mon-uments. Raising external funds is a top priority for the authorities of Toruń. Thanks to successful applications for EU funds, and leading and partnering joint projects with churches, museums, and cultural institutions, the City of Toruń implements multi-task conservation projects to preserve its grandest architectural monu-ments and craftsmanship. The largest, award-winning project, implemented in the years 2007-2014, was “The Old Town of Torun – protection and preserva-tion of a UNESCO cultural heritage“.

The city’s attachment to its Hanseatic tradition is reflected in the now completed project named “Toruń – Hanza on the Vistula River,” under which the re-mains of Toruń Castle were renovated and converted, the historic surfaces on the roads along the main axis of the Old Town were restored, and the urban renew-al of the recreational area of the former Dominican Church and Monastery was started.

Encouraged by the effects of previous conser-vation projects supported by EU funds and guided by duty and enthusiasm for Toruń’s monuments, we have compiled and submitted, through the Ministry of Culture and National Heritage, a new, 14-task project

Średniowieczne miasto w Toruniu

106

Auschwitz Birkenau

Kościół pw. Świętego Ducha. Fot. P. Ostrowski

The Holy Spirit Church. Photo by P. Ostrowski

Nie sposób w krótkiej relacji opowiedzieć o wszyst-kich staraniach o  dobrostan toruńskiej Starówki. Ważne jest udokumentowanie na kilku przykładach, że ochrona, pielęgnacja, troska o stan zachowania, właści-wa ekspozycja i poprawne wykorzystanie w pierwotnej lub nowej funkcji, zabezpieczenie otoczenia i zapew-nienie ładu w przestrzeni oraz przekonująca promocja zabytków jest wartością dodaną do standardów współ-czesnego życia, ilustracją osiągnięć pokoleń mieszkań-ców, prezentacją prestiżu i  ciągłości kulturowej oraz dowodem przynależności do europejskiej cywilizacji.

MIROSŁAWA ROMANISZYNMiejski Konserwator Zabytków w Toruniu

for the Old Town, which is a consistent continuation of the previous one. The project has been evaluated according to formal and content-related criteria and finally accepted as the beneficiary.

It is impossible to describe all the efforts taken to protect the sustainability of the Old Town in such a short article. Instead, it seems important to demon-strate, using a  small number of cases, that the pro-tection, maintenance and commitment to the state of conservations, to proper visual presentation and to appropriate use of monuments in their original or new functions, securing their surroundings, ensuring the spatial order, and providing convincing promo-tion of monuments all add value to the standards of modern living, highlight the achievements of gener-ations of residents, underline prestige and cultural continuity, and are a proof of belonging to European civilisation.

MIROSŁAWA ROMANISZYNMunicipal Monuments Protection Officer in Toruń

Ulica Królowej Jadwigi. Fot. P. Ostrowski

Królowej Jadwigi Street. Photo by P. Ostrowski

Medieval Town of Toruń