Spit don’t rinse

13
วารสารทันตภูธร 34 ฉบับที1: มกราคม 2559 “แปรงแห้ง” กันเถอะ รศ.ทญ.ดร. สุดาดวง กฤษฎาพงษ์ คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย “Spit don’t rinse” เป็นข้อความสั้นๆ ที่ปรากฏอยูในคาแนะนาเรื่องการแปรงฟันโดยองค์กรสุขภาพแห่งชาติ/ มลรัฐของ หลายประเทศทั่วโลกในขณะนีอาทิ สหราชอาณาจักร ไอร์แลนด์ สก็อตแลนด์ ออสเตรเลีย ตลอดจนถึง FDI World Dental Federation ที่เป็นองค์กรทันตกรรมระดับโลก 1-6 “Spit don’t rinse” แปลเป็นภาษาไทยทางการว่า “ถ่ม” ภาษาเข้าใจง่ายเรียก ถุย” และ “ไม่ต้องบ้วนนา” (หรือน้ายาบ้วน ปากตาม ) นี่คือ บทสรุปล่าสุดเรื่องการแปรงฟันเพื่อป้องกันฟันผุ ซึ่งอาจเรียกสั้นว่า “แปรงแห้ง” แห้งทั้งก่อนและหลังแปรง บางท่านเอาแปรงไปจุ่มน้าก่อนแปรงฟัน พอแปรงเปียก น้ในปากก็เยอะ ยาสีฟันก็จะเจือจางอย่างรวดเร็ว กลายเป็นฟองฟูฟ่อง ทั่วปาก (เสมือนการตีฟองผงซักฟอกในกะละมังซักผ้า) แล้วฟองก็จะ ไหลย้วยเป็นแนวลงตามแขนจนถึงข้อศอก สิ่งที่ตามมาคือรีบวิ่งไปทีอ่าง ยืนก้มหน้าก้มตา มุดๆ บ้วนออกอย่างรวดเร็ว พฤติกรรมดังกล่าว นอกจากทาให้การแปรงฟันแลดูน่าอับอาย แล้วยังทาให้ไม่สามารถ แปรงฟันได้นานถึง 2 นาที ตามที่ควรจะเป็น ... แปรงฟันอย่างสง่า ไม่ย้วย ไม่ต้องมุดหน้ากับอ่าง โดยใส่แปรงเข้าปากแบบแห้งๆ ท่านจะพบว่าฟองจะยังคงเกาะตัวอยู่ในปากได้ดีกว่า และสามารถแปรงได้นานซึ่งหมายถึงฟลูออไรด์ทางานป้องกันฟันผุได้ดีขึ้น นั่นเอง เมื่อแปรงเสร็จ 2 นาที ถุยฟองทิ้ง ให้นาลายชะล้างคราบฟองที่เหลือ เพียงไม่กี่วินาทีระหว่างที่ล้างรอบริมฝีปากด้าน นอก น้าลายก็จะไหลออกมา ก็ถุยทิ้งอีกครั้ง ถ้าไม่สบายปากอาจใช้ลิ้นกวาดคราบฟองที่เหลือตามกระพุ้งแก้ม/ริมฝีปากด้านใน และดูดกระพุ้งแก้ม การขยับกระพุ้งแก้มและลิ้นกวาดไปรอบปากจะกระตุ้นให้มีนาลายเพิ่มมากขึ้น อาจแปรงลิ้นเบาๆ จาก โคนลิ้นไปทางปลายลิ้นเพื่อลากเอาฟองที่ตกค้างบนลิ้นออก ถุยทิ้งอีกครั้ง เป็นอันเรียบร้อย ไม่ได้เหลือฟองยาสีฟันตกค้าง มากมาย หลังจากแปรงแห้งเสร็จแล้ว อย่าเพิ่งกินอาหาร/ดื่มน้า อย่างน้อยครึ่งชั่วโมง เพื่อเก็บฟลูออไรด์ไว้ในปาก

description

Tuntapootorn Magazine, Thailand

Transcript of Spit don’t rinse

Page 1: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 34 ฉบบท 1: มกราคม 2559

“แปรงแหง” กนเถอะ

รศ.ทญ.ดร. สดาดวง กฤษฎาพงษ

คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

“Spit don’t rinse” เป นข อความส นๆ ท ป ร ากฏอย

ในค าแนะน าเรองการแปรงฟนโดยองคกรสขภาพแหงชาต/ มลรฐของหลายประเทศทวโลกในขณะน อาท สหราชอาณาจกร ไอรแลนด ส ก อ ตแลนด ออส เ ต ร เ ล ย ตลอดจนถ ง FDI World Dental Federation ทเปนองคกรทนตกรรมระดบโลก 1-6

“Spit don’t rinse” แปลเปนภาษาไทยทางการวา “ถม” ภาษาเขาใจงายเรยก “ถย” และ “ไมตองบวนน า” (หรอน ายาบวนปากตาม) นคอ บทสรปลาสดเรองการแปรงฟนเพอปองกนฟนผ ซงอาจเรยกสนวา “แปรงแหง” แหงทงกอนและหลงแปรง

บางทานเอาแปรงไปจมน ากอนแปรงฟน พอแปรงเปยก น าในปากกเยอะ ยาสฟนกจะเจอจางอยางรวดเรว กลายเปนฟองฟฟองทวปาก (เสมอนการตฟองผงซกฟอกในกะละมงซกผา) แลวฟองกจะไหลยวยเปนแนวลงตามแขนจนถงขอศอก สงทตามมาคอรบวงไปทอาง ยนกมหนากมตา มดๆ บวนออกอยางรวดเรว พฤตกรรมดงกลาวนอกจากท าใหการแปรงฟนแลดนาอบอาย แลวยงท าใหไมสามารถ

แปรงฟนไดนานถง 2 นาท ตามทควรจะเปน ... แปรงฟนอยางสงา ไมยวย ไมตองมดหนากบอาง โดยใสแปรงเขาปากแบบแหงๆ ทานจะพบวาฟองจะยงคงเกาะตวอยในปากไดดกวา และสามารถแปรงไดนานซงหมายถงฟลออไรดท างานปองกนฟนผไดดขนนนเอง

เมอแปรงเสรจ 2 นาท ถยฟองทง ใหน าลายชะลางคราบฟองทเหลอ เพยงไมกวนาทระหวางทลางรอบรมฝปากดานนอก น าลายกจะไหลออกมา กถยทงอกครง ถาไมสบายปากอาจใชลนกวาดคราบฟองทเหลอตามกระพงแกม/รมฝปากดานในและดดกระพงแกม การขยบกระพงแกมและลนกวาดไปรอบปากจะกระตนใหมน าลายเพมมากขน อาจแปรงลนเบาๆ จาก โคนลนไปทางปลายลนเพอลากเอาฟองทตกคางบนลนออก ถยทงอกครง เปนอนเรยบรอย ไม ไดเหลอฟองยาสฟนตกคางมากมาย หลงจากแปรงแหงเสรจแลว อยาเพงกนอาหาร/ดมน า อยางนอยครงชวโมง เพอเกบฟลออไรดไวในปาก

Page 2: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 35 ฉบบท 1: มกราคม 2559

เศษอาหาร ขฟน จะกนลงไปไหม

ส าหรบเศษอาหารทตดอย ควรก าจดทงออกกอนเรมแปรงฟน เชน บวนน าแรงๆ ใชไมจมฟนหรอไหมขดฟน อยางไรกด ผทการสบฟนเปนปกต ไมไดมฟนซอนเก หรอมชองวางระหวางซฟน มกจะไมมเศษอาหารตด เพราะจะถกก าจดออกโดยกลไกท าความสะอาดตามธรรมชาตของลนและกระพงแกม หากใชไหมขดฟน แนะน าใหใชกอนแปรงฟนเพอเปดผวฟนออกใหสมผสกบฟลออไรดจากยาสฟนมากขน ใชเสรจกบวนน าทงไป ทมาของค าแนะน าแปรงแหง

กวาทองคกรสขภาพตาง ๆ จะประกาศค าแนะน าเรองนจะออกมาอยางเปนทางการนน มงานวจยตาง ๆ เกดขนมากมายเรมตงแตหลงป ค.ศ. 1980 เปนตนมา องคความรเรองนเรมตกผลกหลงป ค.ศ. 2010 ทมรายงานวจยทบทวนวรรณกรรม แลวสรปออกมาเปนค าแนะน าส าหรบประชาชน กระแสความสนใจทเพมมากขน พรอมๆ กบความฉงนของทงทนตแพทยและประชาชนท าใหเกดการ

ประชมระหวางนกวชาการในสาขาในป ค.ศ. 2012 เพอรวบรวมหลกฐานงานวจยทงหมดแลวสรางบทสรปรวมกน “Spit don’t rinse” หรอ “ถยทง ไมตองบวนน า” เปนขอสรปเอกฉนทในงานประชมดงกลาว

ประโยชนของยาสฟนฟลออไรดในการปองกนฟนผ เปนทแนนอนอยางไมตองสงสย งานวจยเรองการบวนน าหลงแปรงฟนมหลายรปแบบ ทงทวดปรมาณฟลออไรดทคงเหลออยในปาก ตดตามผลระยะยาวแลวสองกลองขยาย ตรวจดลกษณะการสญเสยแรธาตบนผวฟน ตลอดจนการตรวจฟนผทเกดขนจรงในปาก ผลสรปลวนสอดคลองกน คอ บวนน าเยอะฟนผเยอะ บวนน านอยฟนผนอย ไมบวนเลยฟนผนอยทสด โดยปรมาณน าทใชในการบวนปากมผลกบการเกดฟนผ แตระยะเวลาทบวนทงไมมผล

ง านว จ ย ร ะยะยาว ในคนท โ ด ง ด ง ม ากในป ค.ศ. 1992 ในประเทศสหราชอาณาจกร พบวาเดกทแปรงฟนแลวบวนปากโดยเอาปากไปจอกบกอกน า (น าไมคอยเขาไปในปาก) มฟนผนอยกวาเดกทบวนปากจากแกวน า นอกจากนนยงมงานวจยเปรยบเทยบสองโรงเรยน โรงเรยนหนงเดกถกควบคมให “ถยทง ไมตองบวนน า” ระหวางการแปรงฟนหลงอาหารกลางวนทโรงเรยน อกโรงเรยนเดกบวนน าตามปกต 3 ป ผานไป เดกในโรงเรยนท “ถยทง ไมตองบวนน า” มฟนผเกดขนนอยกวา (ความกงวลเรองอนตรายเพราะยาสฟนทเหลอในปาก ของการแปรงแหงหมดไป เพราะหากมโอกาสอนตรายจรง งานวจยนคงไมสามารถเกดขนไดในประเทศทกฎเกณฑดานความปลอดภยของอาสาสมครในงานวจยเขมงวดมาก)

Page 3: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 36 ฉบบท 1: มกราคม 2559

ปลอดภยไหม บางทานอาจมความกงวลถงอนตรายของสารเคมในยาสฟนทอาจตกคางในชองปากแลวกนเขาไปหากไมบวนน าออกใหหมด สารเคมทกลาวถงกนมากทสด ไดแก Sodium Lauryl Sulfate (SLS) ซงเปนสารลดแรงตงผวทนยมใชในเครองส าอางคชนดตาง ๆ

สวนประกอบตาง ๆ ของเครองส าอางค รวมถง ยาสฟน จะถกควบคม ทงชนดและปรมาณทใชใหปลอดภยตอผบรโภค ผลตภณฑท ใชในชองปาก จะถกก าหนดปรมาณท เผอการกนลงไปแลวโดยไมเปนอนตรายตอรางกาย ขอก าหนดของประเทศไทยอางองตามนานาชาต ไดแก ยโรป สหรฐอเมรกา และกลมประเทศอาเซยน แหลงทมาทส าคญของขอก าหนดของประเทศตาง ๆ คอ US

Cosmetic Ingredient Review (CIR) ทเปนองคกรอสระ เปนกลาง ประกอบดวยผเชยวชาญหลายสาขา ท าหนาทประเมนความปลอดภยของสวนประกอบทกอยางทอนญาตใหใสในเครองส าอางค CIR ประเมนความปลอดภยของ SLS ไวต งแตป ค.ศ. 1983 แลวทบทวนอกคร ง ในป ค.ศ. 2002 หลงจากมขาวลอในอนเทอรเนทถงอนตรายของ SLS ผลการทบทวนในป ค.ศ. 2002 ยนยนตามขอสรปเดม

SLS ไมใชสารกอมะเรง งานวจยในปจจบนยงคงยนยนถงความปลอดภยของ SLS ทใชตามปรมาณทก าหนด อนตรายจากการบรโภค SLS ไมไดเกดจากลกษณะการใชผลตภณฑตามปกต แตเปนการบรโภคเขาไปในปรมาณมากทเปนอบตเหต เชน กรณของเดกเลก ซงอนตรายทเกดขนอยในระดบต า ปรมาณ SLS ทใสในเครองส าอางคไดถก

Page 4: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 37 ฉบบท 1: มกราคม 2559

ก าหนดไวทไมเกน 15% ส าหรบเครองส าอางคโดยทวไป (เชน สบ แชมพ) แตในยาสฟนนน มเพยง 0.5-2% เทานน (โดยเฉลย 1.5%) จะเหนวาในยาสฟนมปรมาณของ SLS นอยมาก เมอค านวณเทยบกบปรมาณทกอใหเกดอนตราย พบวาอนตรายอาจเกดได หากบรโภคยาสฟนเขาไปมากกวา 3 กโลกรม หรอบรโภคสะสมตอเนองทกวนวนละครงกโลกรม ดงนน หนวยงานทประเมนความปลอดภยของ SLS จงสรปวาการน า SLS มาใชในผลตภณฑตาง ๆ ไมเปนอนตรายตอสขภาพแตอยางใด

ส าหรบการแพและระคายเคองในชองปาก พบวา SLS ท าใหเกดการแพไดหากมความเขมขนมากกวา 2% และทาทงไวเปนเวลานาน (มากกวา 1 ชวโมง) ยาสฟนม SLS ไมเกน 2% และถกเจอจางเมอผสมกบน าลาย หลงจากแปรงเสรจแลว ยาสฟนสวนใหญจะถกถยทงไป คราบทหลงเหลอจะถกชะลางอยางตอเนองโดยน าลาย ความเขมขนทเหลออยในชองปากจงนอยมากจนไมสรางความกงวลวา SLS จะท าใหเกดการแพหรอระคายเคอง อยางไรกด การแพสารเคมใดๆ อาจเกดขนไดเฉพาะคน ซงผทแพสารใดๆ ควรทจะอานฉลากและหลกเลยงผลตภณฑทมสารนนๆ

CIR ระบวาขาวลอของ SLS เปน Internet hoax (เรองหลอกลวงทางอนเตอรเนต) โดยธรกจผลตภณฑธรรมชาต นอกจากนนยงพบวาการสบคนทางอนเตอรเนตมกจะพบขอมลจากภาคธรกจกอน ดงนนการดแหลงทมาของขอมลจงมความส าคญ เลอกขอมลจากองคกรทางการทนาเชอถอ ถงแมวาองคความรทางวทยาศาสตรอาจเปลยนไปไดในอนาคต แตขอมลดานวชาการททนสมยทสดในปจจบนนาจะเปนค าตอบทดทสด ใครควรแปรงแหง การแปรงแหง เปนค าแนะน าโดยรวมส าหรบประชาชนทวไป ทงนเพราะโรคฟนผเปนโรคทแพรระบาด

ทวประชากรไทย (และประชากรโลก) ผลการส ารวจสขภาพชองปากแหงชาตครงลาสด (พ.ศ. 2555) พบวา 87% ของประชากรไทยวยผใหญมฟนผ และโดยเฉลยแตละคนมฟนผคนละ 6 ซ ตวเลขฟนผ เ พมสงขนตามอายทมากขน กลาวคอ 52% ในเดก 12 ป มฟนผ (เฉลยคนละ 1.3 ซ) , 62% ในเดก 15 ป (คนละ 2 ซ), 97% ในวย 60 ป (คนละ 15 ซ) และ 100% ในวย 80 ป (คนละ 24.4 ซ) ถาค านวณงายๆ โดยเอาวยผใหญทอยตรงกลางเปนตวแทนทงหมด ฟนผคนละ 6 ซ คณประชากร 70 ลานคน เทากบ ฟนผ 420 ลานซ ท งประเทศ รกษาอยางไรกไมมวนหมด ถงรกษาไป ไมนานนกฟนกผซ า ตองมารออดใหม รใหญกวาเดม นานเขา กตองรกษารากฟน ถอนฟน ใสฟนปลอม หรอรากเทยม แตละครงทตองรกษาฟนซเดมซ าใหม จะใชเวลานานขน ตองการการรกษาทซบซอนมากขน ใช ทนตแพทยเฉพาะทางมากขน ดงนน ผลตทนตแพทยเทาไรกแกปญหาโรคฟนผทมากมายมหาศาลน ไมได เปรยบเหมอนการท างานอยทปลายน า ทโรคฟนผและฟนผซ าไหลลงมาจากตนน าเรอยๆ ไมมวนหมดสน

สาเหตทส าคญทสดของฟนผ และฟนผซ าซาก คอ การบรโภคน าตาล องคการอนามยโลกแนะน าลาสด (ค.ศ. 2015) ควรบรโภคน าตาลไมเกนวนละ 25 กรม หรอ 6 ชอนชา แตคนไทยบรโภคน าตาลวนละ 104 กรม หรอ 26 ชอนชา สงมากกวา 4 เทาของปรมาณทแนะน า อยางนแลว จงไมสงสยเลยทคนไทยมฟนผกนถวนหนา และถอวาคนไทยโดยทวไปมความเสยงตอการเกดโรคฟนผ จงควรแปรงแหงนนเอง

ดงนนการแปรงแหงจงเปนวธทแนะน าส าหรบคนทวไป โดยเฉพาะคนทมฟนผมาก (ไมควรบวนน าเลยเปนอยางยง) การแปรงแหงอาจไมจ าเปนส าหรบบางคนทไมมฟนผหรอใมกนน าตาลเลย

Page 5: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 38 ฉบบท 1: มกราคม 2559

น ายาบวนปากทดทสด

น ายาบวนปากทดทสด คอ คราบยาสฟนทเหลอในปาก (หลงจากถยฟองทง) รวมกบน าลาย และอาจมน าเพยง 1 จบ (5 มลลลตร หรอ 1 ชอนชา) กลวใหทวปาก แลวบวนทง

ประโยชนของน ายาบวนปาก คอ ฟลออไรดทจะชวยปองกนฟนผ (ส าหรบสวนประกอบอยางอน ไมจ าเปนและไมใชขอบงใชส าหรบคนทวไป) การใชน ายาบวนปากหลงแปรงฟนชวยเพมปรมาณฟลออไรดในชองปากไดเปนอยางด และจงชวยปองกนฟนผได แตความเปนจรงทเกดขนคอ ฟลออไรดในยาสฟนถกลางออกไปจนหมดจากการบวนน า แลวถกแทนทดวยฟลออไรดจากน ายาบวนปาก ดงนนประโยชนของฟลออไรดในยาสฟนทมคณสมบตเคลอบเกาะผวฟนไดดกวาจงสญเปลา

คราบยาสฟนทเกาะอยตามผวฟน ผสมกบน าลายในปาก และหากมน าดวยใหเพยงจบเลกนอย คอน ายาบวนปากฟลออไรดชนเลศ ทมคณสมบตเกาะผวฟนไดดกวาน ายาบวนปากดวยซ า งานวจยพบวา การจบน าเขาไปเพยงเลกนอย (5 มลลลตร หรอ 1 ชอนชา) ผสมกบคราบยาสฟนทเหลอในปากและน าลายแลวบวนทง และแมวาจะยงคงบวนทงอยางตอเนองเปนเวลา 60 วนาท ปรมาณฟลออไรดในปากจะเหลออยเทากบการใชน ายาบวนปากตามหลง

แปรงฟน ซงทงสองวธนปรมาณฟลออไรดจะลดลงจากการไมบวนน าเลยเพยงเลกนอยเทานน ในขณะทการบวนน า 3 ครงอยางรวดเรวภายในเวลา 2 วนาท โดยใชปรมาณน าตามปกต ปรมาณฟลออไรดลดฮวบลงทนท

ในบรรดาวธการตางๆ ของการไดรบฟลออไรด ประสทธภาพในการปองกนฟนผไมไดแตกตางกน แต ยาสฟนฟลออไรดถอเปนวธทดและคมคาทสด เพราะสามารถท าไดดวยตนเอง สอดแทรกเขาในวธปฏบตตามปกตในการดแลอนามยสวนบคคล และราคาถก

ดงนนค าแนะน าใหใชยาสฟนผสมฟลออไรดจงเปนค าแนะน าพนฐานส าหรบทกคน การใชฟลออไรดเฉพาะทวธอนๆนน เหมาะส าหรบเฉพาะผทมความเสยงตอการเกดฟนผสง (ส าหรบฟลออไรดในรปแบบรบประทานนน ปจจบนไมแนะน าใหใชแลว) ถาใชน ายาบวนปาก แนะน าใหใชระหวางวน เชน หลงรบประทานอาหารกลางวน (หากไมไดแปรงฟน) เพอเพมความถของฟลออไรดท ไดรบ อยางไรกตาม ใหการแปรงแหงอยางนอย 2 ครงตอวน เปนขอปฎบตพนฐาน

ไมวาจะแปรงแหงหรอใชน ายาบวนปาก กไมแนะน าใหบวนน าตามทงสน เพอคงฟลออไรดไวในปาก เศษคราบยาส ฟนหรอน ายาบวนปากท เหลออย เ พยงเลกนอยไมเปนอนตรายแตอยางใด

Page 6: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 39 ฉบบท 1: มกราคม 2559

ไมแปรงแหง แตแปรงบอยขนแทนไดไหม กรณนจะกลาวถงเฉพาะประโยชนของการแปรงฟนในการปองกนฟนผ ซงมาจากการไดรบฟลออไรดใน ยาสฟนเปนหลก ไมไดหมายรวมถงประเดนความสะอาดหรอการก าจดคราบจลนทรย (plaque) ซงจะเกยวของกบการเหงอกอกเสบและหนน าลายมากกวาโรคฟนผ

แปรงฟนบอยขนดวยยาส ฟนทมฟลออไรด จงหมายถงฟนไดรบฟลออไรดบอยขน งานวจยทรวบรวมค าแนะน าเรองการแปรงฟนจากแหลงขอมลตางๆ ทนาเชอถอ เชน จากรายงานวจย ต ารา องคกรดานสขภาพ พบวา แหลงขอมลโดยสวนมาก (42 จาก 43 แหลงขอมล) แนะน าวาแปรงฟนอยางนอยวนละ 2 ครง ในขณะทมเพยงแหลงขอมลเดยวเทานนทแนะน าใหแปรงฟนวนละ 3 ครง งานวจยทบทวนวรรณกรรมลาสดสรปชดเจนวาการแปรง 2 ครงตอวน มประสทธภาพในการปองกนฟนผเพมขน 14% เทยบกบการแปรง 1 ครงตอวน อยางไรกดงานวจยยอยบางเรองพบวาผทแปรง 3 ครง มฟนผนอยกวาผทแปรง 2 ครง แตงานวจยบางเรองกลบพบวาแปรง 2 หรอ 3 ครง ฟนผไมแตกตางกน

ด งน น ในป จ จ บ น จ ง ย ง ไม ม หล ก ฐ านทางวทยาศาสตรเพยงพอทจะสนบสนนวา การแปรงฟนวนละ 3 ครง มประสทธภาพในการปองกนผดกวาแปรง 2 ครง ในขณะท งานวจยทกเรองทเกยวของกบการบวนน าหลงแปรงฟนยนยนผลตรงกนวาการแปรงแหงมประสทธภาพในการปองกนฟนผทมากกวาการบวนน าหลงแปรง

ประโยชนของการแปรงแหงทชดเจนกวาการแปรงบอย สามารถอธบายไดจากปรมาณฟลออไรดในชองปาก กลาวคอ หากไมบวนน า ฟลออไรดจะเขมขนมากในชวงเวลาครงชวโมงแรกหลงแปรงฟน ซงปรมาณฟลออไรดทเขมขนมากนจะมประสทธภาพอยางมากในการซอมแซมผวฟน ในขณะทการบวนน าตามปกต จะเจอจางฟลออไรดไปทนท บวนน า 1 ครง ปรมาณฟลออไรดทคงอยในปากลดลง 1-2 เทา, บวน 2 ครง ลดลง 4-5 เทา เมอเทยบกบการไมบวนน าเลย ดงนน ถงแมจะแปรงบอย แตบวนน าหลงแปรง ผวฟนกจะไมไดรบฟลออไรดท เขมขนเลย (ยกเวนในขณะทก าลงแปรงฟน) แปรงแหงจงไมสามารถชดเชยไดดวยการแปรงบอย นอกจากนน การแปรงบอยเกนไป (เชน 4-5 ครงขนไปตอวน) ยงท าใหเกดฟนสกได แปรงฟนตอนไหนด “หลงอาหารเชา และสงสดทายกอนเขานอน” การทงระยะเวลาหลงแปรงฟนไวใหนานทสดโดยไมกนอาหารหรอดมน าใดๆ เปนการเพมระยะเวลาทฟลออไรดท างานซอมแซมและเสรมสรางผวฟนนนเอง

ปรมาณฟลออไรดในชองปากจะสงมากหลงแปรงฟนเสรจ แตจะลดฮวบลงทนท (12-15 เทา) เมอกน/ดม แตหากปลอยทงไวปรมาณฟลออไรดจะคอยๆ ลดลงภายในครงชวโมงแรก หลงจากนนฟลออไรดทหลงเหลออยในชองปากจะลดลงอยางชาๆ และใชเวลาอกหลายชวโมงกวาจะหมดไป ดงนนครงชวโมงแรกหลงแปรงฟนจงเปนชวงเวลาทส าคญทสดทจะคงระดบฟลออไรดใหสงไว เพอใหเกดกลไกการซอมแซมผวฟนอยางมประสทธภาพทสด

ดงนนหากการแปรงฟนเปนสงสดทายกอนเขานอน โดยไมกน/ดมหลงจากแปรงฟนเสรจ ฟลออไรดจะท างานซอมแซมผวฟนอยางตอเนองตลอดทงคน

หลงตนนอนตอนเชา อาจบวนปากดวยน าเปลาเพอใหรสกสบายขน ดมน าหลงตนนอน น าลายจะเรมหลง

Page 7: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 40 ฉบบท 1: มกราคม 2559

เมอชองปากขยบและปรบสภาพสมดลจนกลนปากหมดไป หากแปรงฟนทนทหลงตนนอน แลวดมน าหรอรบประทานอาหารเชาหลงจากแปรงฟนไมถงครงชวโมง จะสญเสยประโยชนของฟลออไรดทควรจะไดรบจากการแปรงฟนตอนเชาไปอยางมาก ในทางตรงกนขาม หากแปรงฟนหล งจากรบประทานอาหารเช า จะม โอกาสท งช วงระยะเวลาทฟลออไรดออกฤทธซอมแซมผวฟนไดนานกวา อยางไรกด ค าแนะน านสามารถปรบเปลยนไดในแตละบคคล ทมล าดบกจวตรประจ าวนในตอนเชาทแตกตางออกไป

อยาลมแปรงดวยวธ “แปรงแหง” เพราะฟลออไรดในชองปากจะลดฮวบลงทนทหากกน ดม หรอบวนน าตาม

บทสรปการแปรงฟนเพอปองกนฟนผ

1. แปรงฟนอยางนอยวนละ 2 ครง 2. ใชยาสฟนทมฟลออไรด 3. แปรงนานอยางนอย 2 นาท 4. “แปรงแหง” ถยทง ไมตองบวนน า (หรอเพยง 1 จบเลกๆ) 5. ไมกนหรอดม หลงแปรงเสรจอยางนอยครงชวโมง

การท างานดานสขภาพควรทจะอยบนพนฐานขององคความรทางวทยาศาสตรทดทสดในปจจบน ไมใชความคด ความเชอ หรอความเคยชนแบบเดมๆ การเปลยนแปลงอาศยระยะเวลา ถาเปลยนมา “แปรงแหง” ในอนาคต คนไทยจะมฟนผนอยลง

เอกสารอางอง

1) Pitts N, Duckworth RM, Marsh P, Mutti B, Parnell C, Zero D. Post-brushing rinsing for the control of dental caries: exploration of the available evidence to establish what advice we should give our patients. Br Dent J. 2012 Apr 13;212(7):315-20.

2) Parnell C, O'Mullane D. After-brush rinsing protocols, frequency of toothpaste use: fluoride and other active ingredients. Monogr Oral Sci. 2013;23:140-53.

3) Sjögren K, Birkhed D. Factors related to fluoride retention after toothbrushing and possible connection to caries activity. Caries Res.1993;27(6):474-7.

4) Sjögren K, Birkhed D. Effect of various post-brushing activities on salivary fluoride concentration after toothbrushing with a sodium fluoride dentifrice. Caries Res. 1994;28(2):127-31.

5) Chestnutt IG, Schäfer F, Jacobson AP, Stephen KW. The influence of toothbrushing frequency and post-brushing rinsing on caries experience in a caries clinical trial. Community Dent Oral Epidemiol. 1998 Dec;26(6):406-11.

6) FDI World Dental Federation; The Challenge of Oral Disease- A call for global action. The Oral Health Atlas. 2nd ed. Geneva: 2015 [cited 2015 December 23]. Available from: http://www.fdiworldental.org/media/77552/complete_oh_atlas.pdf

Page 8: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 41 ฉบบท 1: มกราคม 2559

การพฒนา“ระบบการแปรงฟนหลงอาหารกลางวนในโรงเรยนประถมศกษา”

โดย ทพญ.จนดา พรหมทา

โรงพยาบาลจอมพระ จงหวดสรนทร

หลงจากทประชมรวมกนกบคณะครอนามยและ

ทมงานทนตบคลาการใน อ าเภอจอมพระ จงหวดสรนทร

เมอตนปการศกษา 2558 ทผานมา ไดวเคราะหกนถงการ

แกปญหาฟนผ และปญหาการท ากจกรรมสง เส รม

ทนตสขภาพ วามเรองอะไรทส าคญเรงดวนทสด และเปน

สง ทจะท าใหเดกนกเ รยนประถมศกษามสขนสยทด

รกการดแลทนตสขภาพของตนเอง เราพบขอสรปวาสงน

เปนสงทส าคญ คอ “ระบบการแปรงฟนหลงอาหาร

กลางวนในโรงเรยนประถมศกษา”

ในการท างานอนามยโรง เ รยน จะพบวาม

โรงเ รยนอยกลมหนง ท มความตง ใจท าไดดประสบ

ความส าเรจ เรยกวาเปนเกรด A ของอ าเภอ แตกจะม

โรงเรยนอกจ านวนหนงทไมประสบความส าเรจ ไมมระบบ

การแปรงฟนสกท ทกอ าเภอกอาจจะคลายๆกนแบบน

เมอครอนามยและทนตบคลากรอ าเภอจอมพระ

ตกลงรวมกนวาปน เราจะ “ยกเครอง” การทบทวนเรอง

ระบบการแปรงฟนใน โรงเรยนอยางไร ใหยงยน จะ

ทบทวนและศกษาเรองการจดระบบการแปรงฟนใน

Page 9: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 42 ฉบบท 1: มกราคม 2559

โรงเรยนกนอยางไรทจะท าใหนกเรยนเหนความส าคญ

ของการแปรงฟน ตองมาวเคราะหแยกแยะวา

“การจดการระบบการแปรงฟนในโรงเรยนประถมศกษา” ประกอบดวยเรองอะไรบาง

เปาหมายของ “การจดระบบแปรงฟน” คอ การ

ท าใหเดกนกเรยนทกๆคนในโรงเรยน แปรงฟนหลงอาหาร

กลางวน หรอการแปรงฟนกอนขนหองเรยนในภาคบาย

เปาหมายของ “การแปรงฟน” คอ ใหฟนไดสมผส

ฟลออไรด นานครบ 2-3 นาทเพอใหฟนแขงแรง และ

แปรงฟนใหสะอาดเพอเอาแผนคราบจลนทรยทเปน

สาเหตของเหงอกอกเสบ และฟนออกไปใหมากทสด

เพราะอะไรเดกๆจงไมชอบ ไมอยากแปรงฟน

ค าตอบทได.....เดกไมเหนความส าคญ......เดกไมร

ประโยชนไมรวาจะแปรงท าไม ...... เดกขเกยจแปรงฟน

..... เดกไมรวธแปรง รสกวามนยากในการจบแปรง ไมม

ใครบอกใหแปรงฟน นคอเหตผลของเดกๆจากการทได

สมภาษณเดกๆนะคะ...

ทน...จะท าอยางไรให โรงเรยนประถมศกษาใน

อ าเภอจอมพระ มกจกรรมแปรงฟนหลงอาหารกลางวน

อยางมประสทธภาพ ภาพฝนรวมกนคอ เดกๆกระตอรอรน

มทศนคตทดเหนประโยชนในการแปรงฟน รการปฏบต

ตนทถกตอง รขนตอน รวธการแปรงฟน

จากการประชมกลม และการสมภาษณคร

อนามย ทรวมกนท างานแบบการลองผดลองถก ทงจาก

การท างานของครอนามยทประสบความส าเรจ และจาก

ครอนามยทท างานทลมเหลว คณครไดเรยนรความ

ผดพลาด เราไดขอสรปจากเพอนครในการแกปญหาใน

การท างานเพอให “ระบบการแปรงฟน” ในโรงเรยนเกดขน

ใหได มขอสรปดงนคะ

อยาหวงพงครประจ าชน เราตองพฒนาผน านกเรยนเปนทมท างานใหกบครอนามย

ตองท าใหเดกๆในโรงเรยนมสวนรวมในการจดระบบการแปรงฟนในโรงเรยน ระหวาง ประธานนกเรยน สภานกเรยน หวหนาหองเรยน

ตองจดระบบการจดการ การประสานงานทมงานในโรงเรยนใหชดเจน

ว ธการสอนตองง าย และเปนล าดบข น ตองส รางแรงจง ใจ กระต น ใ ห เดก เ ขาใจและเหนความส าคญการแปรงฟนดวยวธท เขาใจงาย อธบายไมซบซอน เขาใจไดตงแตเดก ป.1 ถง ม.3

ตองมวธการ กระตนสรางใหทมงานในแตละโรงเรยนกระตอรอรนในการท างาน มการสรางแรงจงใจทเหมาะสม

ตองมแหลงสนบสนนงบประมาณทเหมาะสม ทสามารถใหการสนบสนนการท างานของโรงเรยนไดในระยะยาวตอ เ นอง เ นนการใ ชท รพยากรในพ น ท มงเปาหมายไปทงบกองทนสขภาพต าบล

Page 10: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 43 ฉบบท 1: มกราคม 2559

จากขอสรปดงกลาว จงท าใหเกดการวางแผนการ

ท างานแบงเปนขนตอนตาง หลงจากการประชมคร

อนามยและทมท างานทนตบคลากร จงออกแบบการ

พฒนาระบบการแปรงฟนหลงอาหารกลางวนแบง

ออกเปน 3 ระยะ ดวยกน

ระยะท 1 กา รพฒนาผ น านก เ ร ยนส ง เส รม ทนตสขภาพ โดยการจดการอบรม ผ น านกเรยนแตละต าบล (ในชวงภาคเรยนท 1) ในชวงภาคเรยนท1ให แตละโรงเรยนออกแบบกจกรรมสงเสรมทนตสขภาพในโรงเรยน เนนกจกรรมการแปรงฟนหลงอาหารกลางวน

ระยะท 2 การตดตามระบบการจดการในโรงเรยนประถมศกษา และ สรางการประชาสมพนธการแปรงฟน แบบแหง (บวนน าเพยงจบเลก 1 ครง) ใหเหนความส าคญการเกบฟลออไรดไวในชองปาก อยางนอย ครงชวโมง เพอปองกนฟนผ (ภาคการเรยนท 2)

ระยะท 3 การแลกเปลยนเรยนร เพอพฒนาทมงาน ผ น านกเรยน และกระต นใหเกดการพฒนาทยงยนในอนาคต (เมอสอบภาคการเรยนท 2 เสรจ) กอนปดภาคเรยน ปลายป

ระยะท 1 ในชวงภาคการเรยนท 1

นองๆทนตาภบาลประจ าต าบล ทกต าบล

(มทงหมด 9 ต าบล) ก าหนดนดหมายกบครอนามยเพอจะ

จดอบรมผน าทนตสขภาพแตละต าบล แตละต าบลจะม

จ านวนผ น านกเรยนตามสดสวนนกเรยนทมในแตละ

โรงเรยน การจดอบรมนองๆทนตาภบาลในอ าเภอกจะ

บรหารจดการชวยเหลอกนในการจดกจกรรมแตละต าบล

ครอนามยแตละต าบลกชวยนองทนตาภบาลในการอบรม

โดยมาชวยในฐานความรในการอบรม จากนนเขากนด

หมายวางแผนการรกษาและจดการงานบรการในโรงเรยน

ตอไป

ระยะท 2 และ ระยะท 3 ในชวงภาคเรยนท 2

นดตรวจเยยมนเทศโรงเรยนทกแหง (จะไปกน

2 คน นองทนตาภบาลทรบผดชอบต าบลนนและผ เขยน)

ซงเปนกจกรรมชวงเวลาทส าคญทสด ในการจดระบบการ

แปรงฟนในโรงเรยน โดย ม 2 ภารกจทลงไปท า คอ

(1) ภารกจตดตามดวาเกดระบบตามทวางแผนไวหรอไม

(2) ภารกจการสอนการแปรงฟนแหง หรอ แปรงแหง

มรายละเอยดดงน

Page 11: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 44 ฉบบท 1: มกราคม 2559

(1) ภารกจตดตามดวาเกดระบบเหลานหรอไม (1.1) การมสวน รวมของ ประธานนก เ รยน

สภานกเรยน หวหนาหอง ผน านกเรยน (1.2) การจดการองคกร และการประสานงาน

ผ เกยวของการแปรงฟนเปนอยางไร ถาหากไมมระบบการจดการดงกลาว ผ เยยม

นเทศงานจะแนะน าใหจดใหมเกดขน ซงพบวาแตละ

โรงเรยนจะบรบททแตกตางกน ผนเทศงานตองศกษาวา

มการประสานงานกนภายในองคกรในโรงเรยนอยางไร

สภานกเรยนมบทบาทอยางไร ผน าฯและหวหนาหอง ม

บทบาทอยางไร มการใชแบบฟอรมการบนทกแบบใด

ทอ าเภอจอมพระ มแบบบนทก อย 3 แบบทเปน Best

practice ทครอนามย แบงปนกนใชในอ าเภอฯ

สงส าคญคอตองใหผ เกยวของมสทธทจะเลอก

วธการด าเนนการ ในขนตอนและกจกรรมตางๆของ

โรงเรยน เชน กจกรรมการแปรงฟนนาน 2 นาท แตละ

โรง เ รยนจะใชว ธการอยางไร ทสามารถท าไ ด โดย

สอดคลองเหมาะสมกบบรบทของโรงเรยน บางโรงเรยนม

การเปดเสยงเพลง เดกจะเลอกเพลงมาเปดขณะแปรงฟน

ซง ม 2 เพลงทยอดฮตตดชารต ทนตบคลากรน าไป

เผยแพรกน คอเพลง “เรามาแปรงฟน” ของกรมอนามย

อกเพลงคอเพลง “แปรงฟน 12 สวน” ของคณะทนตแพทย

จฬาฯ โรงเรยนเหลานสวนใหญจะมระบบการแปรงฟนทด

เวลา 2 นาทกจะแปบ..ตามความยาวของเสยงเพลง

สวนพวกโรงเรยนทไมมเสยงเพลงแปรงฟน เรา

ตองท าใหนกเรยนใหรบรวาเวลานาน 2 นาท นานแคไหน

เขากจะเลอกวธการทเหมาะสมกบเขา มวธทหลากหลาย

มว ธการนบเลข มว ธ รองเพลง หรอทองบทอาขยาน

มหลายแบบมาก รองเพลงมาชสประจ าโรงเรยน ทอง

อาขยานประโยค 3 สวน(ภาษาองกฤษ) อาขยาน

ภาษาไทย รองเพลงชาต (2รอบ) จะเปนการตกลงรวมกน

ในโรงเรยนและซอมรองเพลง ซอมนบเลข วาตองม

จงหวะอยางไรจงจะพอด 2 นาทกวาๆ

(2) ภารกจสอนการแปรงฟนแบบแหง (แปรงแหง) ควรงายในการจดจ าเฉพาะประเดนส าคญ เนน

การแปรงฟนนาน 2 นาท แปรงฟนแบบแหง ถยฟองออกใหหมด และ บวนน าครงเดยว (เพยง 1จบเลก)

(2.1) เพอเกบฟลออไรดไวในชองปากอยางนอยครงชวโมง (2.2) เพอเกบฟลออไรดในชองปาก 3 ชวโมง

เวลาขนหองเรยนภาคบาย (2.3) เพอเกบฟลออไรดในชองปากนาน 8 ชวโมง

ภายหลงการแปรงฟนกอนนอน เรอง....การสอนการแปรงฟน ตองแปลกใหม

นาแปลกใจ..ชวนใหสงสย นาตดตาม นาสนใจ ตองสรป

การใชภาษาทสนๆ เขาใจงาย โดยใหทองจ ากอน แลวจง

มาท าความเขาใจอธบายอกครง ขอเลาประสบการณให

ฟง ถงวธการสอนการแปรงฟนแบบแหง แนวใหมคะ

Page 12: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 45 ฉบบท 1: มกราคม 2559

ขอความทใหเดกทองท าความเขาใจ มดงตอไปน

วนนคณหมอสอนเรองอะไร = การแปรงฟนแบบแหง ท าอยางไร = กอนแปรงกแหง, หลงแปรงกแหง แปรงนาน 2 นาท (ให ชนว 2 นว) เมอแปรงเสรจ ถยฟองออกใหหมด / จนปากแหง / แหง แหง แหง (ใหชนว 1 นว) เชดฟองออกจากปาก (ใหใชนวปาด จากมมปากขางหนง ถง มมปากอกขางหนง แลว ใหช นว 1 นว) บวนน า 1 ครง (ใชนว 1 นว ชไปทปากตวเอง) เกบ ฟลออไรดไวในปาก อยางนอย ครง ชวโมง (ชนว 3 นว) อยางด 3 ชวโมง (ชนว ขน 8 นว) ดทสด 8 ชวโมง

หลงจาก ใหนกเรยนทอง สก 3 รอบ ใหแขงกน

ระหวางชนเรยน วาใครจะจ าไดมากกวากน จนเดกๆ

งงๆๆ งงจนไดทแลว จงคอยๆเฉลย ทละขอ วามนคออะไร

ส าคญอยางไร เกยวของสมพนธกนอยางไร แตตอกย าถง

ประโยชนในการเกบฟลออไรดไวในชองปาก และ

ชวงเวลาทส าคญทสดคอกอนนอน ซงจะเปนเวลาท

ส าคญทสดเพราะเกบฟลออไรดไดนานทสดดวย

การแปรงฟนแบบแหง. .นาสนใจมากนะคะ

ผ ทพดถงเรองนอยางจรงจงทผ เขยนไดยนครงแรกคอทาน

อาจารย ประทป (รศ.ทพ.ประทป พนธมวนช) เมอนาน

มาแลว แตทมาโดงดงในยคปจจบนน เพราะทานอาจารย

สดาดวง (รศ.ทพญ.ดร. สดาดวง กฤษฎาพงษ จาก

ภาควชาทนตกรรมชมชน คณะทนตแพทย จฬาฯ)

เปนผ เผยแพรขอมลการแปรงฟนแบบแหง ออกสอ

สาธารณะแขนงตางๆมากมาย รวมทงในวารสารทนตภธร

ฉบบนดวย ชวงนเราเลยตองเกาะกระแสสถานการณ..ทด

ทสดในการประชาสมพนธใหประชาชน มาสนใจเรองการ

แปรงฟนแบบแหงกนคะ.... ผ เขยนจงขอเปนนกฉกฉวย

สถานการณ...ตวจรง..ทน าเรองนมาสอนเดกๆๆ ในอ าเภอ

จอมพระ..

เพราะคณคาชวตมนษย คอการเรยนรและได

พฒนาไปดวยกน แลวความสขกจะบงเกด เรองเลาของ

ผ เขยนและของทนตบคลากรทกๆคนกยงมอกมากมาย

ไวมโอกาสจะเลาใหฟงอกนะคะ

Page 13: Spit don’t rinse

วารสารทนตภธร 46 ฉบบท 1: มกราคม 2559