Spis tresci

7
DOUBEZPIECZENIE SPOŁECZNE idea i kontynuacja redakcja naukowa Marcin Kawiński DOUBEZPIECZENIE SPOŁECZNE idea i kontynuacja „Doubezpieczenie społeczne”, z którego może korzystać (rodzinne) gospodarstwo domowe to dobrowolna, dodatkowa ochrona ubezpieczeniowa, uzupełniająca wobec bazowego systemu zabezpieczenia społecznego, objęta konkretnymi preferencjami (zachętami), służąca podniesieniu standardu bezpieczeństwa socjalnego. W tym rozumowaniu bardzo ważna jest następująca teza: jeżeli państwo nie jest w stanie zapewnić odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa socjalnego (zdrowot‑ nego, emerytalnego), to nie powinno opodatkowywać wydatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe w celu podniesienia tego poziomu. Trzeba zauważyć, że poszczególne typy gospodarstw domowych, przede wszystkim w zależności od sytuacji materialnej, korzystają ze zróżnicowanego standardu bez‑ pieczeństwa socjalnego, zapewnianego w ramach bazowego systemu zabezpieczenia społecznego, a zatem pojawia się problem wyboru – adekwatnego do potrzeb – doubezpieczenia społecznego, w którym powinno się uwzględniać również zmiany dokonywane w zabezpieczeniu społecznym. Tadeusz Szumlicz Książka wydana z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin oraz 45-lecia pracy dydaktycznej i naukowej prof. dr. hab. Tadeusza Szumlicza Tadeusz Szumlicz – Profesor nauk ekonomicznych, kie‑ rownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego w Kolegium Ekonomiczno‑Społecznym Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz kierownik Studiów Doktoranckich Ubezpieczeń i Podyplomowych Studiów Ubezpieczeń. Autor ponad 350 publikacji z zakresu polityki społecznej i ubezpieczeń. Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Poli‑ tyki Społecznej, członek Rady Monitoringu Społecznego, Rady Ubezpieczonych i Rady Dobrych Praktyk Polskiej Izby Ubezpieczeń. Prezes Fundacji Instytut Zarządzania Ryzy‑ kiem Społecznym, redaktor naczelny „Wiadomości Ubez‑ pieczeniowych”, przewodniczący Rady Naukowej „Rozpraw Ubezpieczeniowych”. Człowiek Roku Ubezpieczeń (2005). OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE 02-554 Warszawa, al. Niepodległości 162 tel. +48 22 564 94 77, 22 564 95 46 www.wydawnictwo.sgh.waw.pl e-mail: [email protected] OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE 9 788373 789609 ISBN 978-83-7378-960-9

Transcript of Spis tresci

Page 1: Spis tresci

DOUBEZPIECZENIE SPOŁECZNE idea i kontynuacja

redakcja naukowa Marcin Kawiński

DO

UB

EZPIECZEN

IE SPO

ŁEC

ZNE

idea i kontynuacja

„Doubezpieczenie społeczne”, z którego może korzystać (rodzinne) gospodarstwo domowe to dobrowolna, dodatkowa ochrona ubezpieczeniowa, uzupełniająca wobec bazowego systemu zabezpieczenia społecznego, objęta konkretnymi preferencjami (zachętami), służąca podniesieniu standardu bezpieczeństwa socjalnego.W tym rozumowaniu bardzo ważna jest następująca teza: jeżeli państwo nie jest w stanie zapewnić odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa socjalnego (zdrowot‑nego, emerytalnego), to nie powinno opodatkowywać wydatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe w celu podniesienia tego poziomu.Trzeba zauważyć, że poszczególne typy gospodarstw domowych, przede wszystkim w zależności od sytuacji materialnej, korzystają ze zróżnicowanego standardu bez‑pieczeństwa socjalnego, zapewnianego w ramach bazowego systemu zabezpieczenia społecznego, a zatem pojawia się problem wyboru – adekwatnego do potrzeb – doubezpieczenia społecznego, w którym powinno się uwzględniać również zmiany dokonywane w zabezpieczeniu społecznym.

Tadeusz Szumlicz

Książka wydana z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin oraz 45-lecia pracy dydaktycznej i naukowej prof. dr. hab. Tadeusza Szumlicza

Tadeusz Szumlicz – Profesor nauk ekonomicznych, kie‑rownik Katedry Ubezpieczenia Społecznego w Kolegium Ekonomiczno ‑Społecznym Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz kierownik Studiów Doktoranckich Ubezpieczeń i Podyplomowych Studiów Ubezpieczeń. Autor ponad 350 publikacji z zakresu polityki społecznej i ubezpieczeń. Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Poli‑tyki Społecznej, członek Rady Monitoringu Społecznego, Rady Ubezpieczonych i Rady Dobrych Praktyk Polskiej Izby Ubezpieczeń. Prezes Fundacji Instytut Zarządzania Ryzy‑kiem Społecznym, redaktor naczelny „Wiadomości Ubez‑pieczeniowych”, przewodniczący Rady Naukowej „Rozpraw Ubezpieczeniowych”. Człowiek Roku Ubezpieczeń (2005).

OFICYNA WYDAWNICZASZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE02-554 Warszawa, al. Niepodległości 162tel. +48 22 564 94 77, 22 564 95 46www.wydawnictwo.sgh.waw.ple-mail: [email protected]

OFICYNA WYDAWNICZASZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE9 788373 789609

ISBN 978-83-7378-960-9

Page 2: Spis tresci

OFICYNA WYDAWNICZASZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE

WARSZAWA 2015

DOUBEZPIECZENIE SPOŁECZNE idea i kontynuacja

redakcja naukowa Marcin Kawiński

Page 3: Spis tresci

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Ryszard SzarfenbergPolityka społeczna a egalitaryzmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 . Trzy stanowiska wobec aksjologii polityki społecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 . Społeczeństwo równości formalnej i realnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 . Społeczeństwo równości a cztery zasady egalitaryzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 . Egalitaryzm uwzględniający indywidualną odpowiedzialność . . . . . . . . . . . . . 205 . Pomiar nierówności nieusprawiedliwionych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 . Oszacowanie i porównanie nierówności szans w Niemczech i USA . . . . . . . . . 237 . Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Marcin KawińskiUbezpieczenie społeczne a finanse osobiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 . Ubezpieczenie społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 . Finanse osobiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 . Relacje między ubezpieczeniem społecznym i finansami osobistymi . . . . . . . . 39Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Małgorzata MierzejewskaGospodarstwo domowe – rozważania o składkach i podatkach . . . . . . . . . . . . . . 45Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451 . O gospodarstwie domowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452 . Gospodarstwo domowe w systemie zabezpieczenia społecznego . . . . . . . . . . . 473 . Transfery gospodarstwa domowego na rzecz państwa – składki . . . . . . . . . . . . 494 . Transfery gospodarstwa domowego na rzecz państwa – podatki . . . . . . . . . . . 525 . Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

RecenzentMaciej Żukowski

RedaktorMagdalena Rokicka

© Copyright by Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2014Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji bez zgody wydawcy zabronione.

Wydanie I

ISBN 978-83-7378-960-9

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna Wydawnicza 02-554 Warszawa, al. Niepodległości 162tel. +48 22 564 94 77, 22 564 95 46www.wydawnictwo.sgh.waw.ple-mail: [email protected]

Projekt i wykonanie okładki Monika Trypuz

Skład i łamanieGemma

Druk i oprawaQUICK-DRUK s.c.tel. +48 42 639 52 92 e-mail: [email protected]

Zamówienie 177/XII/14

Page 4: Spis tresci

6

Radosław PacudPokrycie gwarancji realizacji świadczeń w ubezpieczeniu społecznym . . . . . . . 57Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571 . Gwarancje wypłaty świadczeń ubezpieczeniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582 . Gwarancja wspólnoty ubezpieczeniowej jako gwarancja społeczna . . . . . . . . . 603 . Gwarancja państwa jako gwarancja budżetowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 644 . Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Dariusz StańkoKoncepcja systemu emerytalnego z wyznaczonym celem emerytalnym (target retirement income) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711 . Elementy składowe systemu TRI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 752 . Wyzwania stojące przed projektantami systemu i regulatorami systemu TRI 803 . Wyzwania stojące przed instytucjami nadzorującymi system TRI . . . . . . . . . . 824 . Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Wojciech SieczkowskiDecyzje oszczędnościowe w systemie zabezpieczenia emerytalnego . . . . . . . . . . 87Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871 . Metody oddziaływania na decyzje oszczędnościowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 892 . Faza I – Akumulacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

2 .1 . Ograniczona samokontrola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912 .2 . Ograniczona racjonalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

3 . Faza II – Dystrybucja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 964 . Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

Sylwia Pieńkowska ‑KamienieckaAutomatyczne plany emerytalne w systemie dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego – przesłanki tworzenia i funkcjonowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1051 . Przesłanki automatycznych planów emerytalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1062 . Istota i ogólne zasady funkcjonowania automatycznych planów emerytalnych 1093 . Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

Page 5: Spis tresci

7

Joanna Ratajczak ‑TuchołkaDoubezpieczenie w systemie zabezpieczenia emerytalnego w Niemczech . . . . . 119Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1191 . Doubezpieczenie w formie Riester ‑Rente w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1202 . Riester ‑Rente: dane statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1283 . Próba oceny Riester ‑Rente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

Tomasz OrlikUdział funduszy inwestycyjnych w oszczędnościach gospodarstw domowych w latach 2004–2014 w Polsce oraz perspektywy rozwoju funduszy i wykorzystania w dobrowolnych programach emerytalnych . . . . . . . . . . . . . . . . 141Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1411 . Opinie Polaków na temat oszczędzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1432 . Wpływ kryzysu na zmianę struktury oszczędności gospodarstw domowych . 1463 . Dobrowolne oszczędzania na emeryturę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1504 . Perspektywy rozwoju funduszy inwestycyjnych w oparciu o oszczędności

inwestorów indywidualnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

Barbara WięckowskaPolityka ubezpieczeniowa w systemie ochrony zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1611 . Solidaryzm ubezpieczeniowy a solidaryzm zaopatrzeniowy w budowaniu

(współczesnych) więzi instytucjonalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1622 . Ograniczenia ubezpieczeniowości w systemie ochrony zdrowia . . . . . . . . . . . . 1673 . Ubezpieczeniowe rozwiązania w zabezpieczeniu zdrowotnym – przykład

bezlimitowości finansowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1714 . Przeobrażenie polityki ubezpieczeniowej w systemach ochrony zdrowia

w kierunku doubezpieczenia (społecznego) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1765 . Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

Magdalena OsakDodatkowe (prywatne) zabezpieczenie zdrowotne a doubezpieczenie społeczne. Zastosowanie w australijskim systemie zdrowotnym . . . . . . . . . . . . . 183Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1831 . Luka pokrycia w zabezpieczeniu bazowym – pole dla dodatkowego

zabezpieczenia zdrowotnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1852 . Dodatkowe zabezpieczenie zdrowotne w perspektywie koncepcji

doubezpieczenia społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

Page 6: Spis tresci

8

3 . Doubezpieczenie społeczne – przykład implementacji w systemie australijskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

4 . Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

Wiesław KoczurŚwiadczenia z ubezpieczenia społecznego przyznawane w szczególnym trybie. Kontrowersje i dylematy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2051 . Świadczenia emerytalne i rentowe przyznawane na specjalnych warunkach . 2082 . Emerytury i renty przyznawane w drodze wyjątku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2123 . Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221

Marek MonkiewiczUbezpieczeniowe systemy ochrony poszkodowanych w Unii Europejskiej – cele, zadania, architektura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2251 . Przesłanki powstania systemów ochrony poszkodowanych . . . . . . . . . . . . . . . . 2272 . Aktualny stan rozwoju samochodowych funduszy gwarancyjnych

w Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2303 . Samochodowe fundusze gwarancyjne w sieci współpracy transgranicznej . . . 2364 . Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

Page 7: Spis tresci

9

Niech ta książka zostanie przyjęta jako podziękowanie dla Profesora Tadeusza Szumlicza za niezwykle inspirujące idee

oraz jako nadzieja na owocną kontynuację współpracy.