SOSYALST DEVRM TEORS: MARXTAN TRKYEYE Aydn Giritli - ubat 1988 - Gelenek 15. Say

Gelenek kitaplarnda en ok ele alnan konulardan biri de demokratlk ve sosyalist kategorileri oldu. Demokrasinin

snfsall eitli alardan tartld. Sol iinde olduka yaygn olduu gzlenen nce demokrat olmal bakna

yeterince eletiri yneltildi. Eletirilen ok ksaca soyut bir hmanizm ile balayp demokratlk basamaklarn

trmanarak sosyalist olunaca eklindeki yaklamdr. Siyasal programatik projeksiyonu aamal devrimde sonlanan

bu bakn yerine sosyalizmin demokratln zerinde ykselmek deil burjuva demokratizminin reddi olduu gerei

konulmaya alld.

Trkiyede demokrat ve aamac perspektifin yaygnln ve gncel tehlikelerini gren evrelerin bu mdahaleye

sempati ile baktn dnyorum. Ancak bu sempatide yer yer yle bir yarg da seziliyor: Evet demokratizm gncel

olarak bir tehlike oluturuyor. Dolaysyla ubuu bunun eletirisine doru bkmek yararl. Ama yine de nce

demokrat olunmal. Bu ikircikli tutumun eitli nanslarnn bulunabileceine inanyorum.

Bu yazda, sz konusu tutumun nanslarn otopsi masasna yatrmak amalanmyor. Ayrntlara ya da

rneklendirmeye hi girmeden yaznn amacn aydnlatmak istiyorum. st paragrafta hatrlattm mdahalenin

anlam vurgu dozajnn ayarlanmasnda eritilmemelidir. Vurgunun siyasal gereklerle artp eksilmesi siyasal

tartmalarn ierisinde her zaman vardr kanlmaz olarak. Ancak iin bu yan ne srlen tezin aslnda teorik olarak

tam da yle olmadn artryor. tirazm bu arma ynelik. Demokratlk ve sosyalistliin birbirinden

ayrtrlarak tanmlanmas somut politika bir yana saf anlamda teori asndan da gereklidir. Bu abann Trkiye

zelinde sosyalistlerce gncel ve gelecee dnk olarak atlmas gereken admlarla da akmas yani ubukla ayn

yn gstermesi bir avantajdr. Bu teorik mdahaleye reel politik bir nem de kazandrmaktadr.

Aada Marksist literatrn birka eserine ve dnm noktasna atfen sosyalist devrim perspektifinin teorik ynlerine

deinmek istiyorum. Bu deinmenin tarama saylamayacak denli eksikli olduunu batan belirteyim. Ancak amacm

da btnlkl bir sergileme sunmaktan ziyade kritik noktalara semeci bir yaklamla k tutmak.

48 ncesi

Manifesto 1848 ylnn banda, Fransada ubat Devrimi balamadan nce Komnist Ligann program olarak

yaynland. lk siyasal k belgesi olmas niteliiyle Manifesto, bir teori zeti ieriini de yklenmitir. Gnmzde

siyasal programlardan anlalann ok zerinde bir teorik younluk tayan bu metnin, reel politik mesajlarna

deinmekle yetineceim.

Genel ve can alc bir tezle balanabilir:

...komnistler her yerde kurulu sosyal ve politik dzene kar her tr devrimci hareketi desteklerler.(1) Bu tezi

tartmay ileri atarak somut tezahrlerini dnelim. Komnistler alntnn zetledii bak asndan rnekleri olarak

svirede radikalleri Polonyada ulusal kurtulu ve tarm devrimini savunan burjuvaziyi Almanyada demokratlar

destekliyorlar.

Gereke daha ak olarak -ve Almanya zelinde- yle konuyor:

...mutlakiyeti kralla feodal-senyor tahakkmne ve kk burjuvaziye (kentli kk burjuvazinin gerici eleri-

yayncnn notu) kar Devrimci bir yolda hareket ettii srece burjuvaziyle birlikte savaalm vermeli...Almanya

Fransa ve ngilterenin burjuva devrimlerine gre ...ok daha gelikin bir proletarya ile yaplmak durumundaki bir

burjuva devriminin eiindedir. Ve bunun sonucu Almanyadaki burjuva devrimi onun hemen ardndan gelecek bir

proletarya devriminin ilk adm olacaktr.(2)

ki tr gerek gzlemleniyor: Birincisi proletaryann burjuvaziye kar kendi z mcadelesine girimesi iin

burjuvazinin kesin iktidarnn ve pre-kapitalizme kar egemenliinin salanmas gerekli saylyor. kincisi ykselen

burjuva devriminin bir doruk noktasnda -eer paralel olarak glenen bir proletarya mevcut ise- ykselii bu yeni

snfa teslim edecei dnlyor.

Bu elere birka ey eklemek gerekiyor. Yine Manifesto'dan:

...burjuvazi proletaryaya politik ve genel eitimin elerini bizzat kendisi salar.(3) Genel devrimci ykseliin iinde

proletaryann glenmesi srecinin anlam budur. Burjuva devrimi proletaryay eitiyor. Bu eitilmenin ncesi ii

snf asndan azgelimi bir konum olarak kabul ediliyor. i snfnn siyasal mcadelesinin gelimesinde tam bir

bamszlamann ncesinde rnein yle bir geri aama yer alyor:

...bu aamada proleterler kendi dmanlarna kar deil dmanlarnn dmanlarna kralc mutlakyet kalntlarna

toprak sahiplerine sanayici olmayan burjuvazi ve kk burjuvaziye kar bir savam yrtrler. Bu yzden tm

tarihsel hareket burjuvazinin tekelindedir; bu koullarda elde edilen her zafer burjuvazinin zaferidir.(4)

Eklenen iki alnty nceki politik mesajlarla beraber ele aldmzda bence u sonu kyor: Marx ve Engels

proletaryann kendi siyasal iktidarn ele geirmesi iin gncel bir olgunluk eksikliini tespit ediyorlar. Bu eksiklik

zellikle proletaryann siyasal ve kltrel gelikinliine ilikindir. Proletarya demokrat burjuvaziyi bir bu eksiini

kapatmak eitilmek iin; iki baka trl yapamayacak kadar geri olduu iin destekliyor. O halde Manifestoya ilikin

toplu bir deerlendirme bu noktadan kalklarak yaplabilir: Bilimsel sosyalizmin ilk program iktidardan uzak-geri bir

konjonktrn rndr. Bu ortamn geri ekici itkileri ile rlmtr. Geri bir konumdan yola klarak gelitirilen reel

tezler ou zaman geri konumla birlikte alacak olan geici tutuculuklar barndrr. Her yerde...her tr devrimci

hareketi desteklemek bylesi bir tutuculuk saylmal; bilimsel sosyalizmin gelimesi srecinde almtr.

Bu deerlendirmeyi bir karlatrma ile srdrmek istiyorum. Manifesto'dan bir para uzaklamak pahasna...

Trkiyede uzun sre (belki hl) bir lkenin feodal yaplar ksmen kramam olmas ya da siyasal bamszlk ve

demokrasinin mkemmellikten uzakl aamacln yeterli koulu sayld. Eer u kadar feodalizm u kadar da

bamllk ya da antidemokratik e varsa ii snf ve sosyalistler burjuva demokratlarnn nderliine ya da bunlarla

ibirliine mahkum edildi... Bu tutumun dayana hibir ekilde Manifesto deildir ve byle bir yoruma izin

verilmemelidir. Marx ve Engelsin tartmasnda ii snfnn geliimi temel eksendir; sz konusu tartma ise ii

snfnn znelliinden ve insan eyleminin etkinliinden arndrlm bir objektivite neye izin verir neye vermez

sorusuna cevap aramakla belirleniyor. Marx ve Engels iin insan eylemini ve znellikle sarmalanm bir tarihsel

geliimi iermeyen nesnellik anlaylar daha Feuerbach zerine Tezler'de alm bulunuyordu.

Karlatrmann ikinci ve bir o kadar da nemli yn tarihsel balamdr. Manifesto ii snfnn devrimci ve bamsz

ciddi bir giriimine tank olunmam bir dnemin rndr. Tarihsel ereve dnldnde sylenmesi zorunlu

ikinci bir e daha var. 1848 Byk Fransz Devrimi'nin, ngiliz Sanayi Devrimi'nin burjuvazinin bilimsel kltrel

atlmlarnn ya hl yaand ya da scaklnn snmedii bir tarihtir. Manifesto bu burjuva ykseliindeki

kesintilerin ve savrulmalarn nemsiz istisnalar olarak grld bir dnemin de rndr. Burjuvazi tanm itibariyle

devrimci ve kararl bir snf olarak bilinmektedir. Gerekten de burjuvazinin statkosu yeni yeni olumaktadr ve bu

statkoculuun tespiti iin yeterli bir birikim mevcut deildir... Bunlarn akldan kartlmamas gerekiyor.

imdi bu tarihsel ereve netletiine gre, Manifestonun tezlerinin soyut bir dzleme izdmlerini izmekte

metodolojik hata kalmyor:

Burjuvaziye destek olmann byle bir izdm oluturulduunda ortaya kan tam ve net olarak aamaclktan

ibarettir. Aamaclk, beraberinde uzaklara ertelenen bir nihai hedef dncesini de getiriyor. Buna gre, nihai

hedefe denk den nitelikler her basamak kldnda kendiliinden edinilir; nihai hedef ile gncel-ksmi admlar

elbette farkl olacaktr...

Bunlarn farkl olduunu ben de elbette kabul ediyorum; ancak sosyalizme kan merdivenin hem bir btn olarak

hem de her basama ile sosyalistlere ait olduunu vurgulamak istiyorum. Snf z ve sosyalist kimlik ancak zirveye

ulaldnda grlebilecek seyrine doyulmaz bir gzellik olarak deil her ana her harekete yn veren bir somutlukta

da dnlebilmelidir... Manifestonun aamacl tarihsel erevesi iinde dnldnde belki byk bir yanlg

vb. deil ama teorik olarak soyutlandnda tehlikelere kaplar aan bir kolayclk oluyor. Kaplar kolay yoldan bir tr

snf uzlamasna aralanyor: Mutlaka eletirel bir deerlendirmeye tutulmas gerekiyor...

48-50 Dersleri

Fransa ve Almanya 1848in ubat'ndan balayarak bir sarsntya kapldlar. Bu iki lke, aslnda tm Avrupay

kapsayan devrimci dalgann dorua ulat yerlerdi. Fransa sahip olduu zengin ve sert snf mcadeleleri gelenei ile

Almanya ise burjuva devrimindeki gecikmenin patlamay iddetlendirmesiyle ne ktlar. Bu dnem boyunca her iki

lke, Marksizm iin ok verimli bir laboratuvar olarak da ilev grd. Marksist hareket ii snflarnn edindii pratik

deneyim dnda uranlan yenilgilere karlk kendi hanesine hem siyasal olgunlama kazancn hem de birka cilt

dolusu teorik-tarihsel analizi kaydederek kt 48 Devrimlerinden.

1848 devrimlerinin temel dersi iin karakteristik bir dnceyi aktarmak istiyorum. Birinci Fransz Devriminde

Anayasaclarn egemenlii yerini Jirondenlerin egemenliine onlarnki de Jakobenlerin egemenliine brakt... Her biri

devrimi artk kendisinin ardndan gidemeyecei hele nne hi geemeyecei kadar ileri gtrdnde kendisini

izleyen en gz pek mttefik tarafndan uzaklatrld ve giyotine gnderildi. Devrim bylece ykselen bir izgi

izleyerek geliti.

1848 devriminde ise bunun tersi oluyor... Her parti kendisini ileri itmek isteyeni geri tepiyor kendisini geri itmek

isteyene ise ileri doru ykleniyor... Devrim bylece inen bir izgi izliyor.(5)

Fransa tarihinde bulunabilen bu ykselen-inen izgilerden Almanyada yalnzca ikincisine rastlanyor. Sonucu Marx ve

Engelsin Komnist Liga Merkez Komitesi adna kaleme aldklar Mart 1850 Hitabnda ifade ediliyor: Srekli Devrim...

Yeni formle Manifestonun burjuvazinin devrimciliine verdii primler artk ierilmiyor aksine yerlerini iddetli

eletirilere brakyorlard. Yine yeni formlle burjuvaziye destek olmak deil proleter bir devrim vurgulanm oluyor.

Bu noktalar ve yukardaki verilerden hareketle kestirilebilecek olan teorik yenilik gerekten nemlidir. Marx ve

Engelsin akllarndaki dzgn tarihsel geliim yani egemen snflarn srasyla yer deitirdikleri modelin yerine

konulan bak; u deerlendirmelerin iyi yansttn sanyorum: Burjuva cumhuriyetinin gerek doum yeri

(burjuvazinin) ubat zaferi deildir; (proletaryann) Haziran yenilgisidir.(6) Daha nce burjuva zaferinin feodalizm ve

aristokrasiye kar ii snf ile birlikte kazanld dnlmt; 48 ise ii snfnn bir kez siyasal kimliini elde

etmesinden sonra zafere hep bu snfa indirilen darbelerle ulalacan kantlad. Artk kapitalizm ncesinden kalan

elerin burjuvazinin ekonomik-toplumsal-siyasal geliimini engellemesi deildi birincil nemde olan. Tersine

kapitalizm kendi tarih ncesini kendi elleriyle canlandrmaktan geri durmuyordu.

Bu nokta ii snf hareketi ve sosyalizm asndan ok ciddi bir dnemeci simgeler: Burjuvazi bu dnemete

ilericiliine elveda dedi. ncelikle ve en net olarak siyasal alanda burjuvazinin insanla kazandrd ileri deerler

tahrip edilmeye baland. Burjuvazi kendisini pre-kapitalist elerle yeniden donatarak ii snfna kar bir cephe

oluturdu. Burjuvazinin yeni bir donatmla glenmesi bir yana bu gelimenin bir sonucu da ilerici siyasette ii

snfnn dolduraca bir alann burjuvazi tarafndan terk edilmesidir.

Burjuvazinin, teden beri asli ilevi saylan misyonlar terk ederek gndeminin birinci maddesine proleter tehditi

almas bir boluk douruyor. Boluk dolmak zorunda. Bir snf olmazsa bir yenisi tarafndan doldurulacak. Bu olgu sz

konusu yeni bir snf iin iinde hareket edebilecei daha geni alanlarn almas demek oluyor. Btn bunlar

yukarda szn ettiim bir grntnn siliklemesi anlamna da geliyor. Burjuvazi artk her alanda dzgn ve

eitleyici farkllklar trpleyici bir gelimenin deil statkonun znesi haline geliyor. Burjuvazinin eitsiz geliim

olgusunun ve yasann zerini rten devrimcilii artk nesnel olarak gndemden kmaktadr.

Bugn bakldnda kaydedilecek bir zet-tez u: Eitsiz gelimenin burjuva devriminden kaynaklanan ve grev

dinamikleri sahipsiz brakmas ile toplumsal gelimenin farkl aamalar ii snfnn ahsnda i ie girmitir. Artk ii

snfndan baka ilerici zne kalmadna gre en genel anlamda demokratik grevlerde sosyalist hedeflerden

bamsz olarak dnlemez hale gelmitir. Demokrasi ayrmtr: Ya burjuva anlamda geri ve tali bir sorun ya da

sosyalizmin bir fonksiyonu olarak anlalacaktr. Bu son sylenenlerin dnemin sosyalistleri -bata Marx e Engels-

tarafndan olsa olsa sinyalleri verildi. Fazlasn iddia etmek doru deil. lknce Bat Avrupann sonraki on yllar

dnnce daha fazlasn iddia etmenin maddi zemini kalmyor. Bat toplumlar 19.yy ikinci yarsnda kendi burjuva

dzenlerini oturttular. Bu dengelenme her yerde rotasyonla daha geri elerin yeniden yaam kazanmasyla oldu;

ama gerekten oldu. Tarihsel gelimenin bir aamas ii snf katlm olmadan tersine ii snf dtalanarak geildi.

Bu pratik sosyalist dncede ii snf devrimi hedefinin bir sonraki aamaya braklmasna yeniden zemin

oluturmutur. Ya da belki de daha doru bir deyile 48lerde ypranan zeminin tamirini salamtr.

kinci olarak yukardaki sonucun, kalc bir tez olabilmek iin eksik kaldn sylemek gerekiyor. 19.yy bilimsel

sosyalizminin eitsiz gelimeyi belki en az dnd alan bizzat ii snf hareketi olmutur. i snf ou zaman bir

homojen btn olarak alglanmtr. Homojen btnlk salanamam ise bunun ksa bir vade sonucunda

gerekleeceine inanlmtr. Oysa eitsizliklerden payn olduka bol alan ii snf hi de homojen olmayan i yaps

ve bu yapnn hi de dorusal olmayan geliim yolu nedeniyle bir misyonla kitlesel olarak zdeleemedi. Yukarda

szn ettiim aamalarn birlemesi de yine kitlesel ve somut olarak deil belirli dolaymlarla kendini

sergileyecekti. i snfnn tarihsel misyonu denilen ey ne olduu belirsiz bir soyut nerme olmaktan kp ete

kemie brnmesi realize olmas iin ii snf ktlesini hareketlendirecek ynlendirecek politikasn retecek bir

rgtlenmenin varl vazgeilmez bir kouldur. Dolaysyla da ii snfnn tarihsel misyonunun tanmlanmas

mutlaka bylesi bir rgtlenme misyonunun tamamlanmasyla btnlemelidir... Bu anlamda rgt teorisi ile devrim

teorisi arasnda mutlak bir ba var. 19. yy sosyalizminin gerek teorik gerek pratik olarak 20.yy Rusyasna devrettii

bir gerekliliktir bu...

48 devrimlerinin nemli dersleri bu nedenlerle sosyalist dnceye iselletirilemedi. Fransada Snf Mcadeleleri

Louise Bonaparten 18.Brumairei ve Almanyada Devrim Kar-Devrim ve bunlar btnleyen ok sayda makaleler

ou zaman Teorinin somut bir duruma uygulanndan ibaret sayld. 48in dersleri zel durumlara ilikin pratik

problemlerin tartlmas ya da en fazlasndan zel teorik blmelerle snrl katklar (rnein Bonapartizm) olarak

dnld. Bat Avrupada kapitalist gelime ve ii snfnn dzene sosyal ideolojik olarak entegre oluu ile de

yeniliinin zerine l topra serpildi. Bizzat yazarlarn sz konusu eserlerinde sinyallerini verdikleri yeniliklerin

neminin kavranmasnda eksikli kalnd anlald.

Yarm Yzyl Sonra: Daha Geride

19.yy Marksizminin eitsiz geliim yasasn iselletirememi olduu daha nce tartlm bir tema. Bu yaz

erevesinde dikkati ekmek istediim bu temann bir yn: Snf mcadelesinin koullar iktidar perspektifinin

edinilebilmesine el verdike gelitirilen teoride eitsiz geliim olgusunu daha fazla sezebiliyor. Tersi sylenirse iktidar

perspektifi ile eitsiz geliim yasasndan birlikte uzaklalyor.

Bir karlatrma yapmak istiyorum. Az nce ele aldm 1848 tartmalar ile Engelsin nl 95 nsz. Fransada

Snf Mcadelelerine yazlan nsz neredeyse yarm yzyl nce yaanan deneyimin yeni bir deerlendirilmesini de

ierir. Yeni deerlendirme zeletiri eklinde de okunabilir.

Tarih bizi ve benzer biimde dnenleri haksz kartt. Kta zerinde iktisadi gelime durumunun kapitalist retimin

yok edilmesi iin o zamanlar henz olgunluktan ok uzak olduunu aka gsterdi(7) Bu ciddi bir deiikliktir. Marx

ve Engels 1848 sonrasnda tm dncelerini proleter devriminin pratik bir olaslk olduu zerine kurmulard. 48de

mmkn saylan bir atlma Engels Komn dnyorken bile artk hibir ans tanmamaktadr. (Komnn

yenilgisinde) ii snf iktidarnn burada tasvir ettiimiz dnemden (48-50 kastediliyor) 20 yl sonra hala ne denli

imkansz olduu grlebildi.(8) Hem 48 sonrasnda hem Komn deerlendirmelerinde sca scana devrimin

muhtemel yeni yollar irdelenmeye ngrlmeye allmt. 95ten bakldnda ise olmad nk zaten

olamazddan te pek bir ey sylenmiyor. Bu sonucun totolojiden baka bir ey olmamas bir yana kan ders

demek nce burjuvazinin daha fazla gelimesi genel oy hakknn kalclamas demokratikleme vs. gerekliymi

oluyor...

Engels, aka sylenmeli, 1895te iktidar perspektifinden uzaklamtr. Geriye bir gn seimlerle iktidara gelmesi

umulan ak ve kitlesel sosyal demokrat partinin legal eylemi kalyor.

Marxn Bonaparte darbesiyle noktalanan dnemi tahlilinden beri u bulunuyordu: 48 Hazirannda proleter devrimin

pratik bir tehdit oluturmasndan sonra burjuvazinin deiik ynetim biimleri de birbirine yaklamtr. Bizzat

Bonapartizmi de buradan kalkarak dnmek gerekli. 48 Haziran-51 Aralk arasnda eitli burjuva kesimler kendi

siyasal temsilcileri ve farkl ynetim modeli nerileriyle aralarnda bir kavga veriyorlard. 35 yl boyunca dengeye

kavuulamad; bir biim dierini izledi... Sonunda burjuvazinin geleneksel temsilcilerinin hepsini siyasal alanda

dtalayan eski ynetim biim ve kurumlarnn hepsini eletiren bir dengeye ulald. Geleneksel yaplar anlamnda

burjuvazinin zerine kan ondan bamszlaan yeni bir kapitalist devlet biimi dodu. Bu bamszlaarak temsil

etme zellii burjuvazinin i srelerinin bir fonksiyon deil proletarya ile arasndaki mcadelenin yanssdr. Bir

proleter tehdit mlk sahibi snflarn karlarn yaknlatrmtr. ki siyasal temsilciler burjuvazinin deiik iktisadi

fraksiyonlarnn dolaysz ve angaje szcleri olmaktan karak sosyalist gelecee kar tm burjuva dzeninin farkl

biimler tayan sigortalarna dnmtr.

Bonapartizm, zel bir devlet biimi olarak bitebilir farkl topraklarda yeniden reyebilir. Bu baka. Ancak ilk kez

Bonapartizmle tarih sahnesine kan bu olgular kalc olmutur. En gerici dikta rejimi ile burjuva demokratizmi artk

birbiriyle kaynama eilimi gstermektedir. Bu birleme ii snf iktidarnn nnde ayr burjuva aamalarn var

olabilmesini gndemden drmektedir.

95 nsz ise uluslararas ii hareketinin merkezinin Almanyaya kayd bir dnemin rndr. Kapitalizmin

gelitii ve geniledii burjuva demokrasisinin hem mlk sahibi snflarn temsili sorununu zd hem de ii snf

hareketini bar yollara ekerek duraanlatrd bir dnem... Bu zellik ve sonuta aamacln geri gelerek Bat

Avrupada Marksist hareket ve teoriye egemen olmas yine paralel olarak eitsiz geliim yasasnn hafzalardan

silinmesi bu yzyln son eyreine damga vurmutur.

Bir Atlm: ktidar ve rgt

Bu yaznn ierisinde aamalarn lkenin iktisadi yapsndaki feodalizm-kapitalizm dengeleriyle tartlmasna deinildi.

Trkiyede yaygn bir dnce bu tr bir tartmann kkenlerini tm Marksist klasiklere uzatma eilimindedir.

Yukarda byle bir abann anlamll Manifesto ve Marx-Engels iin reddedilmiti. Bolevikler sz konusu olduunda

itirazmzn iddetini artrmaktan hi ekinmemeliyiz.

Bolevizm hakkndaki yarg aa yukar yle: Rusyada kapitalizm egemen deildi burjuvazi devrimini yapmamt;

Lenin de ii-kyl ittifaknn ilk nce bu gereklememi demokratik devrimin ilerini yapmas gerektiini formle

etti... Dar bir adan bakldnda Boleviklerin Menevikler ve legal Marksistlerle bir benzerlikleri dnlebilir: Her

akmn ncelik verdii i demokratik devrimin misyonlaryd. Ancak Bolevizmin iki ayrt edici zellii var: ktidar

ve rgt.

Bu iki enin her zaman birlikte dnlmesi gerekiyor. En azndan Bolevizm sz konusu olduunda... ktidar

perspektifinden uzak iktidar mcadelesinde ilevsiz bir rgt de rgtsz bir iktidara gelme projesi de Bolevizme ok

uzak dyor. Bolevizm tarihinde deiik dnemler ve bu deiik dnemlere denk den farkl taktikler

ayrdedilebilir. lk rnek 1917nin Sovyet ktidar hedefi ile daha ncelerin proletarya ve kylln devrimci

demokratik diktatrl formln. Bunlardan ne ilkinin demokratik devrimin grevleri bitti ya da feodalizm ve

aristokrasinin tasfiyesi tamamland trnden deerlendirmeleri temel ald ne de ikincisinin feodalizm ve tm pre-

kapitalist eleri yok etmek hedefiyle snrland iddia edilebilir. 1917 taktikleri Sovyetlerdeki hareketlilii ve nc

rgtn yetkinletirilmesini temel alyordu. Eski formlde ise yine ayn rgtle siyasal iktidar arasndaki uzakln

kyl kitleleri ile kapatlabilecei dnlmt.

Leninin proletarya ile kylln devrimci demokratik diktatrl forml bir adan daha ilgin. Ad itibari ile

aamacl artran bir ifade asl Menevik aamaclktan ok uzak neredeyse bir sosyalist devrim gryle zde

olabiliyor. Leninin demokratik diktatrl proleter devrim ieriiyle burjuvaziden bir kopuu burjuvaziye

devrimcilik atfetmeyi reddi Menevizm ve legal Marksizmle araya bir snr izmeyi anlatyor anlatabiliyor...

Bir noktaya dikkat edilmeli: eitli momentlerde ilevsel olan ve teorik ya da terminolojik anlamn tesinde bir

devrimci ruhla da zdeleen formller vardr. Formller deiebilir. Teorik dorular da alabilir. nemli olan

formln o momentte iktidar mcadelesi asndan ilevselliinin ve devrimci ruhun kalcldr. Bu eler varlklarn

koruduka her biri tatminkar ve farkl formller pekala sz konusu olabilir. in ilgin taraf kendi momentinde ayn

z tam da olsa bir forml artk o z anlatma yeteneini yitirebilir de.

Marksist literatrde sosyalist devrim ne anlatt olduka net bir forml olarak uzun bir sredir mevcut. Kyllkle

ittifak konusuna gelince bu ittifak ayrm ve snfsal olarak bir gc simgeleyen kyl ynlarnn var olduu her

yerde sosyalizme giden srecin ayrlmaz bir paras eklinde alglanyor. yle ki devrimin niteliini anlatan formlde

bu ittifak fikrine zel bir yer vermeye bile gerek duyulmuyor. Sosyalist Devrim tezi rakiplerinin vermeye alt pr

dolaysyla sekter ii devrimi gibi bir anlam tamyor... Kyllkle ittifak ve kylln devrimci roln fazla

vurgulamak ii snfnn roln kmseyen poplizmin jargonu haline gelmi bulunuyor. rnein demokratik

devrim tezi Trkiyede 1960lardan bu yana bu jargonun bir paras olmutur. ktidar perspektifini ve devrimci ruhu

en iyi ifade eden forml ise sosyalist devrim tezi olarak n plana kyor... rnein Trokist Srekli Devrim forml

bugn Trotskiyin zamanndan ok daha fazla iktidarszl anlatyor. Teorik derinliklerini brakyorum. Ekim

Devriminin lkesinde yenik dm bir forml olmasn tek bana yeterli gryorum...

Sosyalist Devrim-Aamal Devrim

imdiye kadar sylenenlerin tek bir iktidar altnda farkl aamalar tasarlanan demokratik devrim trleri iin ilk

planda yeterli olduunu sanyorum. Eklenecek az ey var. Bir tanesi yle bir soru olabilir. Neden sosyalistlerin

mutlaka azla (demokrasi bamszlk tekellerin tasfiyesi toprak reformu...) yetinmek zere yetitirilen gz tok

mlayim ve mtevazi tipler olmas isteniyor. Neden insanlar greli olarak geri hedeflerle snrl bir politik eitim

grsn... Tam tersi yaplmal: Sosyalist hareketin insanlar ok uzun vadeli hedefleri iselletirmeyi gncellii srekli

olarak buna gre yourmay renmeliler. Byle olunca somut durum gerei az yapmak kimseyi yrngesinden

karmaz. kinci bir ek de yle: imdi tek bir iktidar sreci gzetildii yani bir lkenin sosyalizme giden geleceinde

ii snfnn burjuvaziyle ortak iktidar (bir ilk aama olarak) mmkn saylmad srece dier tartmalar tamamen

skolastiktir: Sava Komnizmi NEP ve Sanayilemeyi dnyorum. Bunlar ayr iktidarn topu topu 15 yla san 3 ayr

politikasdr; Hi de ayr devrim aamalarna denk dtnn tartldn duymadm. Nasl oluyor da bylesi

farkllklar tad bilinen politikalar aamalar ifade etmiyorken neredeyse hkmet kararnamelerinin tarih srasnn

altnda aama kefedebiliyor... Anlamak mmkn deil. Yalnz ortada bir yanl anlama varsa dzeltilmesi

gerekiyor. Sosyalist Devrimi savunmak iktidarn ertesi gn ancak ve ancak belirli trde admlar atlacana dair bir

takm angajmanlara gitmek sanlyorsa (!) bunu tartmann bile ilevsellikten uzak olduunu tekrarlamalym.

Trkiyede sosyalist devrim savunusu nceleri retim ilikilerinin yeterince kapitalistletii grnn zerine

yerletirilmiti. Geen zaman iinde retim biimleri terazisinin sosyalist devrim terazisi iinde elverisiz bir kabalk

ierdii anlald. Bugn ise demokratik devrimin kimi savunucularnn bile burjuvazinin devrimciliini reddederken

eitsiz gelimenin sonularn hesaba katyor olmalar olumlu bir gelimedir. Ancak bu olumluluun kalc olabilmesi

hereyden nce arka planda bir teorik netlie ve tutarlla ulamasna baldr. Hazmedilemeyen ileri admlar

farknda olmadan ellerden kayp kaybolabilir de...

Bir soru gelebilir akla... Sosyalist devrim grne bu yazda teorik bir evrensellik mi atfedildi Bu nitelik gerekten

evrensel bir olguya ii snfnn siyasal sahnede bamsz klar yapmaya balamasyla birlikte proletarya-siyasal

iktidar-sosyalizm arasndaki mesafelerin kapanmasna dayandrld. Ancak bu sylenenler sosyalist devrim gr

dnda kalan her eyin speklasyon ya da hayal olduu anlamna m geliyor phesiz demokratik devrim tezlerinde

gerek st kurgulara ska rastlamak mmkndr. Ancak u da bir gerek: Dnya zerinde demokratik-aamal

devrim dncesi ve deneyimleri burjuvazi demokrat olaca iin deil ama bambaka nedenlerle yaanmaya devam

edecektir.

Devrimci demokrat orta snf hareketleri iktidara ulaabilir uluslararas konjonktr belli biimler altnda ulusal

atlmlara elverebilir emperyalizme balanamayacak kadar gsz ama aamal bir geie izin vermeyecek kadar da

gl burjuva snflar varolabilirler... Bunlarn her biri yaanm deneyimlerdir de. Ancak Trkiyede de alm olmas

gereken eer henz almamsa en ksa zamanda hesab kapatlmas gereken bir yntem uluslararas solun eitli

sorunlarn ve zm yollarn kesitler halinde alp Trkiye snflar mcadelesine tayan kolayclklardr. Maonun ya

da belirli trde gerillaclklarn Trkiye iin eskidii biliniyor. Bat Avrupa deneyimlerinin de bu lkede abuk

kuruyacan dnyorum...

Oysa sosyalist devrim savunusunun Trkiyede zel bir avantaja sahip olduu sylenebilir. Bu avantaj bilimsel

sosyalist teorinin ve tarihin bu savunuyu yeterince tehizatlandryor olmas art Trkiyede retilecek doru politika

ile bu bilimsel donanmn arasnda olduka byk bir uyumann varldr.

Dipnotlar

1) Marx Karl-Engels Friedrich; Komnist Manifesto ev: Sleyman Arslan Bilim ve Sosyalizm yay. Ankara 1976 s.66

2) Marx-Engels; a.g.e. s.66

3) Marx-Engels; a.g.e. s.39

4) Marx-Engels; a.g.e. s.37

5) Marx; Louis Bonaparten 18.Brumairei ev: Sevim Belli Sol yay. Ankara 1976

6) Marx; Fransada Snf Mcadeleleri ev: Tekta Aaolu May yay. s.63

7) Engels; nsz Fransada snf... Oeuvres Choisies 1 iinde Ed. Du Progres Moskova 1978s.200

8) Engels; a.g.e. s.202