SOSYAL B‹LG‹LER

Üretimden TüketimeTemel Kaynak 4

444444

‹nsan yaflam› için gerekli olan veyoklu¤unda s›k›nt› çekilen koflul ya damaddelere ihtiyaç denir.

Yaflamak için zorunlu olan beslenme,bar›nma, giyinme, e¤itim ihtiyaçlar›m›zvard›r. Bunlara temel ihtiyaç denir. Temelihtiyaçlar karfl›lanmad›¤›nda bizde eksiklik,yetersizlik duygusu ve dengesizlik yarat›r.Temel ihtiyaçlar aç›s›ndan tüm canl›larbenzerlik gösterir.

‹nsanlar aç›s›ndan temel ihtiyaçlar›nyan› s›ra sosyal ihtiyaçlar da vard›r.Sinemaya, konsere gitmek, kitap okumaksosyal ihtiyaçlar›m›zdand›r. Bunlar, sosyalve kültürel iliflkilerimizi düzenleyen, dahamutlu olmam›z› sa¤layan ihtiyaçlard›r.

Belirli bir ihtiyac› karfl›layaca¤›düflünülen nesne veya duruma karfl›duyulan özlem ve arzuya istek denir.

‹steklerimiz, ihtiyaçlar›m›z gibi biziharekete geçiren bir güçtür. ‹steklerimizikarfl›lamak için çaba harcar›z.

‹stekler, ihtiyaçlar gibi yaflamsalolmayabilir. Bu durumda önce ihtiyaçlarkarfl›lanmal›d›r.

‹stek ve ‹htiyaçlar

Üretimden Tüketime SOSYAL B‹LG‹LER

444455

‹nsanlar yaflamlar› boyunca istek veihtiyaçlar›n› karfl›lamak durumundad›rlar.Bunun için de kayna¤a gereksinimduyarlar. Para kazanmak için çal›fl›rlar,kazand›klar› para ile istek ve ihtiyaçlar›n›karfl›larlar.

Para, s›n›rl› bir kaynakt›r. Bu yüzdenözenli kullan›lmal›d›r. Para harcarken planl›davran›lmal›, ihtiyaçlara öncelik verilmelidir.

‹nsanlar paralar›n› planl› harcamak içinbütçe haz›rlar. Belirli bir süre için tasarlanangelir ve giderlerin tümüne bütçe denir.

Kazand›¤›m›z, harcad›¤›m›z ve birikimyapmay› düflündü¤ümüz paran›n nas›lde¤erlendirilece¤i ile ilgili planlamalar›bütçe ile yapar›z.

Aile bireyleri, ay bafl› gelmeden önceellerine ne kadar para geçece¤ini ve buparan›n ne kadar›n›n faturalara, nekadar›n›n mutfak ve giyim harcamalar›nagidece¤ini planlayarak ayl›k bütçe yaparlar.

Biz de kendi ihtiyaçlar›m›zla kendibütçemizi yapabiliriz.

Kaynak ve ‹htiyaçlar

Bunlar› Biliyor musunuz?• Para icat edilmeden önce, deniz kabu¤undan k›ymetli metaller kadar çeflitli mallar

de¤iflim arac› olarak kullan›lm›flt›r.• Tarihî kay›tlara göre MÖ 118 y›l›nda Çinliler deri para kullanm›fllard›r. ‹lk k⤛t para

ise MS 806 y›l›nda yine Çin’de ortaya ç›km›flt›r.

☞

Üretimden TüketimeTemel Kaynak 4

444466

‹stek ve ihtiyaçlar›m›z› karfl›lamak içinal›flverifl yapar›z. Al›flverifl yapmadan önceal›flverifl listesi haz›rlamak bizlere yararsa¤lar.

Al›flverifl yaparken sat›n alaca¤›m›zmallar›n kaliteli olmas›na özen göstermeli,fiyatlar› bütçeye uygun olan ürünler sat›nal›nmal›d›r.

G›da maddeleri sat›n al›rken üretim yada son kullanma tarihine dikkat edilmelidir.Kullan›m zaman› geçmifl ürünler sat›nal›nmamal›d›r. Üretim tarihi, bir ürününüretildi¤i tarihtir. Son kullanma tarihi ise birürünün tüketilebilece¤i son tarihtir.

Sat›n alaca¤›m›z ürünlerin üzerinde TSEdamgas› olup olmad›¤›na bak›lmal›d›r. TSEdamgal› ürünler al›nmal›d›r. Çünkü TSEdamgas› ürünlerin belli standartlara vekaliteye göre üretildi¤ini belirtir.

Buzdolab›, televizyon gibi dayan›kl›tüketim mallar›n› sat›n al›rken “garantibelgesi” olmas›na dikkat edilmelidir. Garantibelgesi, dayan›kl› tüketim mallar›n›nbelirlenen süre içinde bozulmas›durumunda ücretsiz tamir edilece¤inigaranti eden belgedir.

Bilinçli Tüketici

Al›flverifllerimizde fifl veya fatura almay›unutmamal›y›z.

Üretimden Tüketime SOSYAL B‹LG‹LER

444477

Al›flverifllerde sat›n ald›¤›m›z ürün bozuk, ar›zal› ya da kalitesiz ç›km›flsa öncelikle ürünüsat›n ald›¤›m›z firma ile görüflmeliyiz. Ürünle ilgili problemin çözümlenmesini sa¤lamal›y›z.Sonuç alamad›¤›m›zda çeflitli kurum ve derneklere baflvurarak hakk›m›z› aramal›y›z.Gerekti¤inde yasal yollara baflvurmal›y›z. Baflvurabilece¤imiz yerlerden baz›lar› flunlard›r:Sanayi Bakanl›¤›, Ticaret Odalar›, Tüketici Rekabetinin Korunmas› Genel Müdürlü¤ü,Belediyeler, TÜKODER (Tüketiciyi Koruma Derne¤i).

Tüketici Haklar›m›z

Tüketici olarak baz› haklar›m›zvard›r. Bunlardan baz›lar›:

• Tüketici, mal›n teslimtarihinden itibaren otuz güniçerisinde maldaki kusuru sat›c›yabildirmekle yükümlüdür. Tüketici budurumda mal› de¤ifltirme, ücretsizolarak onar›m isteme hakk›nasahiptir.

• Ürünlerde fiyat etiketinin yada fiyat listesinin bulunmas›zorunludur. Etiket ya da fiyatlistesinde belirlenen fiyat ile kasafiyat› aras›nda fark olmas›durumunda tüketici lehine olan fiyatüzerinden sat›fl yap›l›r.

Üretimden TüketimeTemel Kaynak 4

444488

Bezelyenin Öyküsü

Bezelyenin Öyküsü

Kulland›¤›m›z ürünler, çeflitliaflamalardan sonra elimize geçer. Örne¤in,hepimizin severek yedi¤i bezelye, birçokaflamadan sonra mutfaklara gelir.

Öncelikle bezelye tohumlar› tarlayaat›l›r. Yeterli ›s›, ›fl›k, su ve besinle bezelyetaneleri oluflur. Bezelyeler toplanarakfabrikaya götürülür. Fabrikada çeflitli

ifllemlerden sonra konserve hâline gelir.Konserveler araçlarla fabrikadan sat›flyerlerine tafl›n›r. Konserveler sat›fl yerlerindetüketiciye sunulur. Tüketiciler konservelerisat›n alarak tüketir. Buna üretim, da¤›t›m,tüketim zinciri denir.

Böylece ham madde, ürüne dönüflmüflolur.

Üretim

Da¤›t›m

Tüketim

Üretimden Tüketime SOSYAL B‹LG‹LER

444499

‹htiyaçlar ve Meslekler

Toplu olarak yaflaman›n gere¤i olarak insanlar›n ihtiyaçlar› ortaya ç›kar. E¤itim, sa¤l›k,ulafl›m bu ihtiyaçlardand›r. Bu ihtiyaçlar, çeflitli mesleklerin do¤mas›na neden olmufltur. Hermesle¤in yaflant›m›zda önemli bir yeri vard›r. Bu mesleklerden baz›lar›n› tan›yal›m:

Doktor: Hastalar› muayene eder,gerekli müdahale ve tedaviyi yapar.

fioför: Kara tafl›tlar›n› kullanarakulafl›m sektöründe hizmet verir.

Marangoz: A¤aç ham maddesindeneflyalar yapar.

Mimar: Binalar›n plan›n› çizer, inflaatçal›flmalar›n› denetler ve yönetir.

Ö¤retmen: Çocuklara bilgi ve becerilerkazand›r›r, onlar› belli bir programçerçevesinde hayata haz›rlar.

Üretimden TüketimeTemel Kaynak 4

445500

Tan›mlar› verilen kavramlar› ilgili kutulara yazarak bulmacay› çözünüz.

11.. Gelir, kazanç, sa¤l›k vb. ihtiyaçlar›karfl›layan öge.

22.. Mal ve hizmetlerden yararlanan,sat›n al›p kullanan, tüketen kimse.

33.. Sa¤l›kl› ve mutlu bir yaflamsürdürebilmek, iflleri yapabilmek içingerekli olan koflul ya da maddelerinyoklu¤u.

44.. ‹nsanlar›n, toplumun varl›¤› vegeliflmesi için gerekli olan nesnelerisa¤lamak üzere, amaçl› etkinlikleriyle do¤alçevreyi de¤ifltirmeleri sonucu elde edilennesneler.

55.. Sat›lan bir mal›n cinsini, miktar›n› vefiyat›n› bildirmek için sat›c›n›n al›c›ya verdi¤ihesap pusulas›.

66.. Bir fleye duyulan e¤ilim, arzu.

77.. Bir kiflinin geçimini sa¤lamak içinyapt›¤› sürekli ifl.

88.. Bir devletin, kuruluflun ya da aileningelenekteki belirli bir süre için tasarlad›¤›gelir ve giderlerin tümü.

E¤lenerek Ö¤renelim - 4

3 5

7

8

2

4

6

1

☺

Üretimden Tüketime SOSYAL B‹LG‹LER

445511

Afla¤›daki ifadelerden do¤ru olanlar›n bafl›na D, yanl›fl olanlar›n bafl›na Y harfiyaz›n›z.

Beslenme, bar›nma temel ihtiyaçlardand›r.

‹steklerin karfl›lanmas› ihtiyaçlardan daha önemlidir.

Gelir ve giderlerin planlanmas›na proje denir.

Temel ihtiyaçlar, tüm insanlarda ayn›d›r.

Ürünlerin fiyat› fiyat etiketinde belirtilir.

Son kullanma tarihi ürünün fabrikadan ç›k›fl tarihidir.

TSE damgas›, ürünlerin belli bir kalitede üretildi¤ini gösterir.

Kaymakaml›k, tüketici haklar›n› korumakla görevlidir.

Ürünlerin fiyat etiketinin bulunmas› zorunludur.

TÜKODER tüketicinin haklar›n› korumak için kurulmufltur.

Beyaz eflya sat›n al›n›rken “garanti belgesi” olmas›na dikkat edilmelidir.

Al›flverifllerde fatura almak tüketicinin görevidir.

Bilinçli tüketici, bütçesine göre al›flverifl yapar.

Üretilen ürünlerin sat›fla sunuldu¤u yerlere kermes denir.

Ürün etiketinde ambalaj›n›n kalitesi belirtilir.

Meslekler, toplumun isteklerinden do¤mufltur.

fioför, ulafl›m alan›nda hizmet verir.

Binalar›n plan›n› çizmek mimarlar›n görevidir.

Ö¤retmen, e¤itim sektöründe hizmet verir.

Ham maddenin ürüne dönüflmesi üretim aflamas›nda gerçekleflir.

Ö¤rendiklerimizi Uygulayal›m - 4✍

TEST 4✍

1. Afla¤›dakilerden hangisi temel

ihtiyaçt›r?

a. Yemek yemek

b. Süs eflyas› almak

c. Resim yapmak

d. Ma¤aza gezmek

2. Temel ihtiyaçlarla ilgili,

I. Karfl›lanmas› zorunludur.

II. Tüm insanlarda ayn›d›r.

III. ‹stekler daha önemlidir.

ifadelerden hangileri do¤rudur?

a. I ve II

b. I ve III

c. II ve III

d. I, II ve III

3. Belirli bir ihtiyac› karfl›layaca¤›

düflünülen nesne ya da duruma karfl›

duyulan özlem ve arzuya ne ad verilir?

a. istek

b. çaba

c. s›k›nt›

d. öncelik

4. Gelir ve giderlerin dengelenmesi

afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Plan

b. Bütçe

c. Tasar›

d. Amaç

5. ‹nsanlar niçin bütçe yaparlar?

a. Maafllar› az oldu¤undan

b. Ürün fiyatlar› sürekli artt›¤›ndan

c. Paralar›n› bilinçli harcama

ihtiyac›ndan

d. Sat›n alacaklar› ürüne karar

veremediklerinden

6. Afla¤›dakilerden hangisi bilinçli

tüketici davran›fl› de¤ildir?

a. Fifl veya fatura almak

b. Ambalaj› güzel ürünü olmak

c. Son kullanma tarihine bakmak

d. Bütçeye uygun ürün almak

7. Sat›n al›nan süt bozuk ç›kt›¤›nda

afla¤›dakilerden hangisi yap›lmal›d›r?

a. Al›nan yere geri verilmelidir.

b. Ürün çöpe at›lmal›d›r.

c. Belediyeye haber verilmelidir.

d. Ma¤azadan ürünün iki kat› para

istenmelidir.

8. Afla¤›dakilerden hangisi bir ürünün

belli standartlara göre üretildi¤ini

gösterir?

a. Son kullanma tarihi

b. TSE damgas›

c. Kullanma k›lavuzu

d. Fiyat listesi

Üretimden TüketimeTemel Kaynak 4

445522

Üretimden Tüketime SOSYAL B‹LG‹LER

445533

9. Bir ürün bozuldu¤unda tamirinin

ücretsiz olarak yap›laca¤› hangi belge ile

gösterilir?

a. Kullanma k›lavuzu

b. Fatura

c. Garanti belgesi

d. Reklam broflürü

10. Sat›n al›nan bir mal kusurlu

ç›kt›¤›nda tüketici mal› ne kadar süre

içinde iade etme hakk›na sahiptir?

a. 3 gün

b. 15 gün

c. 3 hafta

d. 30 gün

11. Ürünlerde fiyat etiketinin

bulunmamas› durumunda nas›l sat›fl

yap›l›r?

a. Üreticiden ücret al›nmaz.

b. Ürün, yar› fiyat›na sat›l›r.

c. Tüketici lehine olan fiyattan sat›l›r.

d. Mal›n fiyat›na ma¤aza müdürü karar

verir.

12. I. Pazar

II. Market

III. Fuar mekânlar›n›n hangileri

ürünlerin sat›fla sunuldu¤u yerlerdir?

a. I ve II

b. I ve III

c. II ve III

d. I, II ve III

13. Al›flverifl listesinde afla¤›dakilerden

hangisi en son yer al›r?

a. Meyve, sebze

b. Kaban

c. Sinema bileti

d. Süt

14. Afla¤›daki belgelerin hangisiürünün fiyat›n› gösterir?

a. Garanti belgesib. Etiketc. Kullanma k›lavuzud. Amblem

15. Afla¤›dakilerden hangisiningörevleri aras›nda tüketici haklar›n›korumak yoktur?

a. Sanayi Bakanl›¤›b. TÜKODERc. Belediyed. Muhtar

16. Afla¤›daki ifadelerin hangisi birürünün üretim basama¤›n› belirtmez?

a. Tohumlar› saks›ya ektim.b. Fabrikay› gezerek araflt›rma yapt›lar.c. Tarladaki zararl› bitkileri söktük.d. Bahçenin her yerine meyve a¤ac›

diktik.

17. Bu¤daydan ekmek yap›lmas› hangiaflamada yap›lan bir ifltir?

a. Üretimb. Da¤›t›mc. Ulafl›md. Tüketim

Üretimden TüketimeTemel Kaynak 4

445544

18. “Meslekler, toplumun ……………………………………

do¤mufltur.” cümlesinde bofl b›rak›lan

yere afla¤›dakilerden hangisi gelmelidir?

a. isteklerinden

b. kültüründen

c. rahats›zl›¤›ndan

d. ihtiyaçlar›ndan

19. A¤açtan eflya yapmak hangi

meslek sahibinin yapt›¤› ifltir?

a. Mimar

b. Marangoz

c. Çiftçi

d. Teknisyen

20. Diyetisyen hangi alanda hizmet

verir?

a. Sa¤l›k

b. Ulafl›m

c. E¤itim

d. ‹letiflim