Sınıf Öğretmeni Adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal...

Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl 2007 (1) 21. Sayı 15

Sınıf Öğretmeni Adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretim I Dersine İlişkin Öz Yeterlik Algıları ve

Bilişsel Tutumlarının Belirlenmesi

Bülent Güven1 Ersin Ersoy2

Özet

Bu çalışmanın amacı ilköğretim kurumlarında görev yapacak sınıf öğretmeniadaylarının lisans öğrenimleri sırasında aldıkları Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumlarını belirlemektir.Bu amaçla Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalıöğrencilerinin Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumları konusunda betimsel bir çalışmagerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılartarafından geliştirilen likert tipi ölçme aracı kullanılmıştır. Ölçekte öğrencilerdenher bir yeterlik konusunda kendilerini “Zayıf, Yeterli, İyi, Mükemmel” şeklindederecelendirmeleri istenmiştir. Veriler 2005-2006 Akademik yılı Bahar yarıyılında3. ve 4. sınıfta öğrenimlerine devam eden 192 sınıf öğretmeni adayındantoplanmıştır. Sınıf Öğretmeni adaylarının ölçeğe verdikleri yanıtlar cinsiyet,devam ettikleri öğretim şekli, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi, genel notortalamaları, derse ilişkin başarı puanları gibi değişkenler açısından analiz edilmiş,analiz sonucu elde edilen bulgular tablolaştırılarak yorumlanmıştır. Bulgularadayalı olarak; sınıf öğretmeni adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik düzeylerini yeterli ve iyi dereceler arasındaifade ettikleri, ölçekte yer alan maddelere verdikleri yanıtlar cinsiyet, dersin ikiayrı ders olarak okutulmasına ilişkin görüşleri, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi,genel not ortalaması, akademik başarı puanları gibi değişkenler açısındanadayların görüşleri arasında farklılık bulunmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Öz-yeterlik algısı, Bilişseltutum

1 Yrd. Doç. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf ÖğretmenliğiABD, Çanakkale. [email protected] Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim ABD Yüksek Lisans Öğrencisi,[email protected]


The Self-Efficacy Perceptions and Cognitive Attitudes of Pre-ServiceTeachers About Social Science and Social Studies Teaching I Course

Abstract

The purpose of this research is to determine the self-efficacy perceptions andcognitive attitudes of pre-service elementary teachers about social science andsocial studies teaching I. The relational survey method was used about the the self-efficacy perceptions and cognitive attitudes of pre-service elementary teachers.The data were collected through a Likert type scale instrument developed byresearchers. The students were asked to evaluate their own competencies withreference to given items in the instrument using a scale ranging form “poor” to“excellent”. The data were collected form 192 preservice elementary teachers ofclass level 3 and 4. The data analyzed according to variables likes gender, class,type of instruction, GPA, achievement level of lesson. The findings indicated thatin most of the competency areas, students find themselves “average” or “good”about social sciences and social studies teaching I. The participants’ evaluationof their competencies do not show any differences based on gender, class, GPA,achievement level of lesson.

Keywords: Social Sciences, Social Studies, Self-Efficacy Perception, CognitiveAttitudes.

Giriş

Eğitim, bireylerin ve toplumların kalkınmasında her zaman etkin rol oynamış,içinde bulunduğumuz yüzyılda ise hemen hemen tüm toplumlar için önemli biryatırım aracı olmuştur. Eğitimi böylesine önemli bir yatırım aracı durumuna getirenfaktörler dünyada meydana gelen sosyal, kültürel, ekonomik gelişmeler veteknolojik değişmelerdir. Belirtilen bu alanlardaki değişmelere ve gelişmelere uyumsağlayabilen nitelikli bireyler ancak eğitim yoluyla yetiştirilebilirler (Taş, 2004).Nitelikli bireyler yetiştirmek ise, her şeyden önce nitelikli öğretmen yetiştirilmesiile ilgili bir konudur. Nitelik, insana değer verme, sürekli olarak gelişme veyenilenme ile aynı anlama gelmektedir. Çocuk ve gençlerimizin yetiştirilmesinde,önemli görevleri olan öğretmenlerimizin nitelikli bir eğitim sonucunda mesleğebaşlaması eğitimin sağlıklı işleyebilmesi açısından ön koşul niteliğindedir (EğitimSen, 2003).

Eğitimin niteliği ve kalitesi de büyük ölçüde öğretmenlerin niteliği ile doğruorantılı olduğu düşünüldüğünde temel eğitimin ilk basamağı olan ilköğretimeöğretmen yetiştirme ayrı bir önem kazanmaktadır (Şişman, M., Acat, B., 2003).İlköğretim okulları, çocukların temel bilgi ve becerileri kazandığı, tutum vedeğerlerin şekillenmeye başladığı öğretim kurumlarıdır. Bu sürecin en yoğunyaşandığı yıllar ise temel eğitimin birinci basamağı olan ilk beş yıldır. MilliEğitimin ve ilköğretim kurumlarının programında belirlenen amaçlara ulaşmadadersler tek başına etkili değildir. Derslerden daha önemli bir yere sahip olan ögeprogramın amaçlarına ulaşmasını sağlamak üzere öğretim süreçlerini düzenleyenilköğretim birinci basamağında görev yapan öğretmenler sınıflarında öğrenciözelliklerini belirleme, belirlenen özelliklere uygun öğretim ortamları hazırlama ve


değerlendirme gibi görevleri yerine getirmektedirler (Seferoğlu, 2004). Bu göreviyerine getirmede başarılı ve nitelikli ilköğretim sınıf öğretmenlerinin yetiştirilmelerive öğretmen yeterliklerine sahip olmaları ilköğretimin zorunlu ve temel eğitimbasamağı olması nedeniyle ayrı bir önem taşımaktadır (Yeşil, 2001). Öğretmen öz-yeterliği, eğitim kalitesini doğrudan etkileyen önemli bir faktördür. Birçok meslekalanında olduğu gibi, öğretmenlik mesleğinde de öz-yeterliğin özel bir yeri veönemi vardır.

Öz-yeterlik, Sosyal Bilişsel Kuramın önemli değişkenlerinden biridir. Bandura(1986), öz-yeterlik algısını "bireyin, belli bir performansı göstermek için gereklietkinlikleri organize edip, yerine getirme kapasitesi hakkında kendine ilişkinyargısı" olarak tanımlar (Akt. Aşkar, Işıksal, 2003). Öz-yeterlik, ilk kez,Bandura’nın Sosyal Öğrenme Kuramı’nda ortaya çıkan bir değişken olup, bireylerinolası durumlarla başa çıkabilmek için gerekli olan eylemleri ne kadar iyiyapabileceklerine ilişkin bireysel yargılarıyla ilgilidir (Küçükyılmaz ve Duban,2006). Öğretmenlerin, öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği yeterlikleri yerinegetirmeleri, onların iyi eğitim almalarının yanı sıra, görev ve sorumluluklarınıyerine getirebileceklerine olan inançları ile de yakından ilgilidir. Öz yeterliğiyüksek ve düşük olan öğretmenler arasında sınıf düzeni, yeni yöntemler kullanma,öğretim ve öğrenme zorluğu çeken öğrencilere dönütler gibi konularda davranışfarklılıklarının olduğu ve bunun da öğrenci motivasyonu ve başarısını etkilediğiortaya çıkmıştır (Yılmaz ve diğerleri, 2004). Öğretmenlerin ve öğretmenadaylarının belirli bir alana özgü öz-yeterlik inançlarına ait ölçümler, onlarındavranışlarının daha doğru olarak anlaşılmasına imkan tanımaktadır. Ayrıca,öğretmenlerin öğretim konusundaki öz-yeterlikleri ile ilgili çalışmalardan eldeedilecek veriler derslerde akademik başarıyı arttırmak için öğretim sürecindealınması gereken önlemlere ilişkin önemli bilgiler de sağlayacaktır (Bıkmaz, 2004).Öğretmenlerin özel alanlardaki öz-yeterliğinin büyük öneme sahip olduğu ve bu öz-yeterliklerin belirlenmesinin, öğretmen eğitimindeki uygulamalar için bir ışıktutacağı noktasından hareketle Herhangi bir konuda öz-yeterlik algısı yüksek olanbireyler, sonuca daha kısa zamanda ulaşma becerisi gösterirler. Bunun nedeni öz-yeterlik algısı yüksek olan bireylerin, karşılaştıkları problemleri çözmede dahabaşarılı olmalarıdır. Bu nedenle, öğretmen eğitiminde öz-yeterlik algısınıngeliştirilmesine özel önem verilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, eğitimfakültelerinde eğitim gören öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeylerinin veproblem çözme becerilerinin belirlenmesi ile bu becerilerinin geliştirilmesineyönelik çalışmaların ivme kazanacağı düşünülmektedir (Altunçekiç ve diğerleri,2005).

Yeterlik kavramı ilköğretim öğretmeni açısından ele alındığında, ilköğretimkurumlarında öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği görev ve sorumluluklarıgerçekleştirebilmek için sahip olunması gereken bilgi, anlayış, beceri ve tutumlarşeklindeki niteliklerdir (Gökçe, 2003).

İlköğretim kurumlarında görev yapmak üzere yetiştirilen öğretmenlerin I.Basamakta mihver ders olarak okutulan ve bu basamaktaki öğretim etkinlikleriniçevresinde toplayan Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinin öğretimi konusundaiyi yetiştirilmiş olmaları gerekmektedir (Yeşil, 2001). Eğitim Fakültelerinin sınıf


öğretmenliği anabilim dallarında öğrenimlerini sürdüren öğretmen adayları,ilköğretim kurumlarında öğretmenlik görevine atandıklarında, diğer derslerinyanında Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinin öğretiminigerçekleştireceklerdir (Barth ve Demirtaş, 1997). Özellikle öğrencilerin yaşamauyum sağlamalarına ve toplumsallaşmalarına katkı sağlayan Hayat Bilgisi ve SosyalBilgiler derslerinin öğretimi ayrı bir önem taşımaktadır. Bu nedenle bu iki dersinniteliğinin ve kapsamının iyi bilinmesi gerekir.

Hayat Bilgisi, doğal ve toplumsal gerçekle kanıtlamaya dayalı bir bağ kurmasüreci ve bu sürecin sonunda elde edilen dirik bilgiler olarak tanımlanabilir.Tanımda da vurgulandığı üzere bu derste doğal ve toplumsal olgu ve olaylar elealınıp işlenmektedir (Sönmez, 1998). Bir başka tanımda Hayat Bilgisi, ilköğretiminilk üç sınıfında öğrenim gören öğrencilerin, iyi bir insan, iyi bir vatandaş olması,çevresine etkin ve olumlu bir biçimde uyum sağlaması için gerekli olan temeldavranışları kazanmasını sağlayan ilk ders olarak tarif edilmektedir (Öztürk vediğerleri, 2002). Hayat Bilgisi dersinde, çocuğa içinde bulunduğu toplumsal vekültürel çevreyi inceleterek daha küçük yaşlardan itibaren, çevresi ve çevresorunları hakkında doğru ve sağlam bilgiler ile çevreye uyumda iyi alışkanlık vegerekli beceriler öğretme amacı ön plandadır (Binbaşıoğlu, 2003).

Sosyal Bilgiler dersi de Hayat Bilgisi gibi insanları ve yaşamlarını konu alır.Sosyal Bilgiler, ilköğretim okullarında iyi ve sorumlu vatandaş yetiştirmekamacıyla sosyal bilimler disiplinlerinden seçilmiş bilgilere dayalı olarak,öğrencilere toplumsal yaşamla ilgili temel bilgi, beceri, tutum ve değerlerinkazandırıldığı bir çalışma alanıdır (Öztürk ve diğerleri, 2002). Sosyal Bilgilerilköğretimin birinci basamağında yer alan Hayat Bilgisi dersinin bir yöndengelişmesidir. Sosyal Bilgiler dersi, öğrencilerin gelecekteki yaşamlarında toplumauyum sağlamalarına, toplum içinde yaşayan diğer insanlarla işbirliği yapmalarına,birbirlerini ve başkalarını takdir etme özelliği kazanmalarına yardımcı olduğu gibimilletine ve yurduna iyi bir vatandaş olarak hizmet etmeyi bir ülkü haline getirmişolan bireyler olarak yetişmelerini de sağlamaya çalışmaktadır (Ak, 2003). Birtoplumda yaşayan insanların, o toplumun yaşayışı, ilişkileri, kültürü, dünyatoplumları arasındaki yeri, çeşitli uluslarla bağlantıları konusundaki temel ve genelbilgilerinin önemli bir bölümünü "Sosyal Bilgiler" oluşturmaktadır (Sözer, 1998).Ayrıca, İlköğretimdeki Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinin, çocuğun içindebulunduğu toplumsal yaşamla yakından ilgili olduğunu da belirtmek gerekir. Buderslerde çocuğun, toplumsal sorunlarla karşı karşıya bırakılması ve kendisinintoplumsal yaşamla kaynaşması sağlanır. Atatürk ilke ve inkılâplarına bağlı; laik,demokratik, çağdaş değerleri benimseyen ve koruyan bireyler olarak yetişmeleriiçin ilk temel bilgiler Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinde verilir.Öğrencilere Atatürk'ün "ulusal kültürümüzü çağdaş uygarlık düzeyinin üstüneçıkarma" idealini gerçekleştirme bilinci kazandırılır.

Toplumsal yaşama ilişkin birçok özellik ve özellikle ilköğretimde toptanalgılama özelliğine uygun olarak disiplinler arası yaklaşımda işlenmesi gerektiğiiçin çok yönlüdür. Bu derslerden Sosyal Bilgiler, Tarih, Coğrafya, Ekonomi,Psikoloji, Sosyoloji, Antropoloji, Hukuk, Eğitim gibi çeşitli sosyal bilim alanlarıylailişkili olarak, çok yönlü bir bütün içinde ele alınır ve işlenir (Sözer, 1998). Bu


özelliklerin öğretmen adaylarına kazandırılması için öğretmenlerin hizmetöncesinde yetiştirilmeleri sırasında eğitim fakültelerinin sınıf öğretmenliği lisansprogramlarında Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I ve II dersleri verilir. Buderslerin amaçları;

Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I:§ Milli Eğitimin iyi vatandaş yetiştirmeye yönelik hedefleri§ İlköğretim I. Basamak (1-5 sınıflar) vatandaşlık eğitimi§ Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinin öğretimine etki eden psikolojik

etkenler§ Hayat Bilgisi 1-3 sınıf ve Sosyal Bilgiler 4-5 sınıflarda yararlanılacak araç-

gereçler, öğretim ilkeleri, yöntem ve teknikleri.Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi II:§ Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersinde öğrenme etkinlikleri ve stratejileri§ Öğretim araç-gereçlerinin geliştirilmesi§ Aşamalı sınıflamaya uygun hedef ve davranış yazma, soru sorma becerileri§ Yıllık –Ünite-Günlük planları yapma§ Performansı değerlendirme olarak ele alınmıştır (Eğitim Fakültesi Öğretmen

Yetiştirme Lisans Programı, 1998).

Ders kapsamında içerik, öğretim durumları ve değerlendirme biçimleriniöğretmen adaylarının tanımaları sağlanmakta bu iki dersin sınıflarda uygulanmasınailişkin mikroöğretim tekniğine dayalı çalışmalar gerçekleştirilmektedir.

Sınıf öğretmenliği programını bitiren öğretmen adayları Milli EğitimBakanlığı’nın hazırladığı öğretim programındaki Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler(tarih, coğrafya, yurttaşlık) derslerinin genel hedef ve ilkeleri doğrultusundaöğretim hizmetini sunacak olmaları nedeniyle, lisans eğitimleri sırasında HayatBilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinin hedef ve ilkelerini öğrenmeye gereksinimlerivardır. Bu nedenle, öğrencilerin, sınıf öğretmenliği lisans programında okutulanHayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I/II dersleri aracılığıyla Hayat Bilgisi veSosyal Bilgiler derslerine ait amaç, içerik, öğrenme-öğretme süreci, değerlendirmeögeleri hakkında bilgi, anlayış ve yeterlik kazanmaları uygun görülmektedir. Sınıföğretmenliği anabilim dalında öğrenim gören öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi veSosyal Bilgiler öğretimine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumlarınıbelirlemeyi amaçlayan bu araştırma sayılan bu gerekçelerden hareketlegerçekleştirilmiştir.

Araştırmanın Amacı

Yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda araştırmanın amacı sınıföğretmeni adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumlarını belirleyebilmektir. Temel amaç çerçevesindeaşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır.

1. Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumları hangi düzeydedir?

2. Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutum ölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları;


(a) cinsiyetlerine(b) dersin iki ayrı ders olarak okutulması gerektiğine ilişkin görüşlerine(c) devam ettikleri öğretim şekline(d) öğrenim gördükleri sınıf düzeyine(e) genel not ortalamalarına(f) derse ilişkin başarı puanlarına göre farklılık göstermekte midir?3. Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin

bilgi düzeylerini yeterli bulma durumları öğrenim gördükleri sınıf düzeyi açısındannasıl bir dağılım göstermektedir?

Yöntem

Bu araştırma, Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf ÖğretmenliğiAnabilim Dalı öğrencilerinin Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersineilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumlarını belirlemek amacıyla betimselyöntemde ilişkisel tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir.

Evren ve Örneklem

Araştırmanın çalışma evrenini, 2005-2006 Eğitim-Öğretim yılı Baharyarıyılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretimBölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalının 3. ve 4. sınıflarında öğrenim görenöğretmen adayları oluşturmaktadır. Örneklemini ise Çanakkale Onsekiz MartÜniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği AnabilimDalının 3. ve 4. sınıflarında öğrenim gören 192 öğretmen adayı oluşturmaktadır.

Tablo 1. Katılımcıların Cinsiyet, Sınıf Düzeyi ve Öğretim Şekline Göre Dağılımları

KİŞİSEL BİLGİLER f %

Erkek 69 35.9

Cin

siyet

Kadın 123 64.1

3. Sınıf 111 57.8

Sını

fD

üzey

i

4. Sınıf 81 42.2

Normal Öğretim 67 34.9

Öğr

etim

Şek

li

İkinci Öğretim 125 65.1

TOPLAM 192 100

Tablo 1’den anlaşılacağı üzere araştırma örneklemini oluşturan 192 öğretmenadayının 69’u (%35.9) erkek, 123’ü (%64.1) kadındır. Katılımcıların öğrenimgördükleri sınıf düzeylerinin yüzde ve frekans dağılımlarına bakıldığında 3. sınıfadevam eden öğretmen adayı sayısının 111 (%57.8), 4. sınıfa devam eden öğretmenadayı sayısının ise 81 (%42.2) olduğu, öğretim şekillerine göre dağılımın ise normal


öğretimde öğrenim gören 67 (%34.9), ikinci öğretimde öğrenim gören 125 (%65.1)olduğu görülmektedir.

Veri Toplama Aracı

Sınıf öğretmeni adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersineilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumlarını belirleyebilmek amacıyla alandayapılmış çalışmalar incelenmiş, incelemeler doğrultusunda Hayat Bilgisi ve SosyalBilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik maddeleri ve bilişsel tutummaddelerinin yer aldığı ölçek taslağı hazırlanmıştır. Ölçek taslağı, alanuzmanlarının görüşlerine sunularak kapsam geçerliği sorgulanmış ve yapı geçerliğiiçin deneme grubuna ölçek uygulanmış elde edilen veriler SPSS ortamına girilerekfaktör analizi uygulaması yapılmıştır. Faktör analizi sonucunda faktör yükleri 0,3değerinin altında bulunan maddeler ölçekten çıkarılmıştır. Gerekli düzenlemeleryapılarak öğrencilerin kişisel bilgileri ve Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Idersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumlarını belirlemeye yönelik üç anabölümden oluşan ölçeğe pilot uygulama sonunda son şekli verilmiştir. Öğretmenadaylarının derse ilişkin öz-yeterlik düzeylerini belirlemeye yönelik 14, derseilişkin bilişsel tutumlarını ölçmeye yönelik 19 olmak üzere 33 maddelik bir ölçekoluşmuştur. Ön uygulamadan alınan veriler üzerinde yapılan analizler sonucuölçeğin Cronbach Alpha katsayısı 0.89 olarak hesaplanmıştır.

Veri Toplama ve Analiz Süreci

Veriler 2005-2006 Eğitim-Öğretim yılı Bahar yarıyılında Çanakkale OnsekizMart Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği AnabilimDalının 3. ve 4. sınıflarında öğrenim gören 192 öğretmen adayından toplanmıştır.Öğretmen adaylarından, ölçekte yer alan her bir öz-yeterlik maddesine yönelikkendilerini yeterli bulma düzeylerini “Zayıf (1), Yeterli(2), İyi (3) ya da Mükemmel(4)” şeklinde derecelendirmeleri, ayrıca ölçekteki her bir bilişsel tutum maddesineKesinlikle Katılıyorum (5), Katılıyorum (4), Kararsızım (3), Katılmıyorum (2),Kesinlikle Katılmıyorum (1) derecelerinden kendilerine uygun olanı işaretlemeleriistenmiştir. Elde edilen veriler SPSS sayfasına aktarılarak frekans (f), yüzdeler (%)hesaplanmış, istatistiksel karşılaştırmalarda t testi ve ki-kare tekniklerikullanılmıştır. Ulaşılan bulgular tablolaştırılarak yorumlanmıştır.

Bulgular ve Yorum

Bu bölümde, öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Idersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumlarının cinsiyet, dersin iki ayrıders olarak okutulmasına ilişkin görüşler, devam ettikleri öğretim şekli, öğrenimgördükleri sınıf düzeyi, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkinbilgi düzeyi, genel not ortalamaları, derse ilişkin başarı puanları gibi değişkenleraçısından farklılık gösterme durumları istatistiksel teknikler ile incelenmiş, eldeedilen bulgular tablolaştırılarak yorumlanmıştır.

Araştırmanın birinci alt amacına uygun olarak katılımcıların Hayat Bilgisi veSosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumları


hangi düzeydedir? sorusuna ilişkin istatistiksel sınama yapılmış, sınama sonuçlarıTablo 2 ve Tablo 3 de gösterilmiştir.

Tablo 2. Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I Dersine İlişkin Öz-Yeterlik Düzeyleri

Öz-Yeterlik Maddeleri N X S

10. Sınıf yönetimi ve disiplin sağlamada yeterli bilgiye sahip olma 192 2,8073 ,708511. Sınıf içi ve sınıf dışı etkinlikleri başarı ile yerine getirme 192 2,7917 ,70037. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinde kullanılan eğitimteknolojisi ve öğrenim-öğretim araç-gereçlerinin neler olduklarını,nasıl hazırlanıp kullanıldıklarını bilme

192 2,7448 ,7397

12. Derse ilişkin ölçme ve değerlendirme tekniklerini bilme 192 2,7344 ,69955. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretimi yönünden temelstrateji, yöntem ve teknikleri bilip uygulama

192 2,6719 ,7461

9. Etkin öğretim uygulamaları yoluyla ilköğretim öğrencilerininkavrama ve üst düzeydeki öğrenmelerine yardımcı olma

192 2,6719 ,7248

6. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretiminde kullanılan strateji,yöntem ve teknikleri bilip nasıl uygulayacaklarını gösterme

192 2,6667 ,7748

14. Derse ilişkin ölçme aracı hazırlama 192 2,6406 ,79998. Öğrencilerin öğretim etkinliklerine ve öğrenme konularına ilişkinolarak nitelikli sorular sorma.

192 2,6354 ,7181

3. İlköğretim Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersi öğretimprogramının konularını bilip uygulama

192 2,6198 ,7352

4. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersine ait kavram vegenellemeler ve bunları dayalı planları yapıp uygulama

192 2,6146 ,7909

13. Ölçme ve değerlendirmede kullanılan yeni uygulamalarhakkında bilgi sahibi olma

192 2,5990 ,7730

2. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersi program ve amaçlarınauygun yıllık, ünite ve günlük ders planları yapıp uygulama

192 2,4896 ,7859

1. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersine ait hedef ve hedefdavranışları yazma

192 2,4375 ,6987

Genel Toplam 192 2,6559 ,4760

Tablo 2’de yer alan Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkinöz-yeterlik algı maddelerine öğretmen adaylarının verdikleri yanıtların dağılımıincelendiğinde yanıtların ortalamalarının “yeterli” ile “iyi” dereceleri arasındaolduğu görülmektedir.

Öz-yeterlik maddeleri içinde en yüksek ortalama puanı “Sınıf yönetimi vedisiplin sağlamada yeterli bilgiye sahip olma” (X= 2,8073) ve “Sınıf içi ve sınıf dışıetkinlikleri başarı ile yerine getirme” (X= 2,7917) maddeleri alırken, en düşükortalama puanı “Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersine ait hedef ve hedefdavranışları yazma” (X= 2,4375), “Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersi programve amaçlarına uygun yıllık, ünite ve günlük ders planları yapıp uygulama” (X=2,4896) ve “Ölçme ve değerlendirmede kullanılan yeni uygulamalar hakkında bilgisahibi olma” (X= 2,5990) maddelerinin aldığı yine tablo 2’de görülmektedir.


Tablo 3. Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I Dersine İlişkinBilişsel Tutumlarının Ortalama ve Standart Sapmaları

Bilişsel Tutum Maddeleri N X S

11. Aile hayatı benim için önemlidir 192 4,5469 ,914112. Geçmiş yaşantılardan ders alırım 192 4,4844 ,862110. Hak ve sorumluluklar bilinmesi gerekir 192 4,4323 ,853419. İnsanlar ve milletler beraber yaşamak zorundadır 192 4,2656 ,930715. Türk Milletinin dünyadaki yeri ve önemini bilirim 192 4,2552 ,82027. Çevreyi, milli kültür eserlerini ve doğayı koruyup geliştirmeninönemini bilirim

192 4,2552 ,8935

4. Türk toplumunun ahlaki ve kültür değerlerini geliştirme veyaşatmaya çalışırım

192 4,1979 ,8697

14. Yaratıcı ve eleştirel düşünebilirim 192 4,0469 ,85186. Bilim, teknoloji ve endüstrinin toplum gelişimi üzerinde etkilerinibilirim

192 4,0156 ,7825

5. Güncel sosyal konular ve problemlerle başa çıkma yollarınıbilirim

192 3,9583 ,8673

9. Gerektiğinde plan, kroki ve haritadan yararlanırım 192 3,9167 ,95632. Milli bütünlüğe ve bağımsızlığa ve demokratik ve her alandagelişmiş bir toplum geliştirme yollarını bilirim

192 3,9063 ,8386

1. Etkin vatandaş yetiştirme yolunda mili bilgilere, kültür veideallere sahibim

192 3,8750 ,8653

16. Dünya tarihi ve uygarlıkları ile bunların bugünkü etkilerinianlarım

192 3,8490 ,8519

3. Türkiye Cumhuriyetinin temel ilkelerini, reform ve ideallerinibilirim

192 3,7969 ,9126

18. Bilimsel düşünme süreçlerini kullanabilirim 192 3,7865 ,844617. Sosyal Bilgilerle-Sosyal Bilimler arasındaki fark ve ilişkiyibilirim

192 3,6823 ,7980

13. Türk Milleti çalışkandır 192 3,6563 1,28898. Komşu ve başka ülkelerin ülkemizle ilişkilerini bilirim 192 3,6406 ,8985

Genel Toplam 192 4,0299 ,5450

Tablo 3’de yer alan öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin bilişsel tutum maddelerine verilen yanıtların dağılımıincelendiğinde yanıtların ortalamalarının “katılıyorum” ile “kesinlikle katılıyorum”arasında olduğu görülmektedir. Bilişsel tutum maddeleri içinde en yüksekortalamayı “Aile hayatı benim için önemlidir” (X= 4,54) ve “Geçmiş yaşantılardanders alırım” (X= 4,48) maddeleri alırken, en düşük ortalamayı da “SosyalBilgilerle-Sosyal Bilimler arasındaki fark ve ilişkiyi bilirim” (X= 3,68), “TürkMilleti çalışkandır” (X= 3,65) ve “Komşu ve başka ülkelerin ülkemizle ilişkilerinibilirim” (X= 3,64) maddelerinin aldığı puan ortalamaları dikkat çekmektedir.


Tablo 4. Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I Dersine İlişkin Öz-Yeterlik Algıları ve Bilişsel Tutum Puanlarının Cinsiyet Özelliği AçısındanKarşılaştırılması

*p>.05 **p>.05

Araştırmanın ikinci alt amacına uygun olarak katılımcıların Hayat Bilgisi veSosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları cinsiyet özellikleri açısından farklılıkgöstermekte midir? sorusuna ilişkin istatistiksel sınama yapılmış, sınama sonuçlarıyukarıda Tablo 4’de gösterilmiştir.

Tablo 4’de yer alan öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algı puanlarının ortalamaları incelendiğindeerkek adaylarla kadın öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algı puanlarının ortalamaları arasında erkekadaylar lehine .02 puanlık bir fark olduğu görülmektedir. Bu farkın anlamlı olupolmadığını sınamak amacıyla t testi uygulanmış ve t= 0.261 değeri bulunmuştur. Budeğer 190 serbestlik derecesinin .05 anlamlılık düzeyindeki 1,960 değerinin çokaltında bulunmaktadır. Bu sonuç erkek ve kadın öğretmen adaylarının öz-yeterlikalgı puanlarının ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmadığını göstermektedir(p>.05). Kadın ve erkek öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin benzer öz-yeterlik algılarına sahip oldukları söylenebilir.Araştırmanın bu bulgusu Yaman ve Dede (2006)’ nin araştırmalarının bulgusuylaparalellik göstermektedir. “İlköğretim öğrencilerinin matematik dersine yönelik öz-yeterlik inanç düzeyleri üzerine bir çalışma” başlıklı araştırmada alt problemlerikapsamında cinsiyet değişkeni açısından gerçekleştirdikleri incelemede özyeterlikalgısı açısından kız ve erkek öğrenciler arasında anlamlı bir farklılıkbelirlenmemiştir. Öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Idersine ilişkin bilişsel tutumları incelendiğinde erkek adaylarla kadın adaylarınHayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin bilişsel tutum puanlarınınortalamaları arasında kadın adaylar lehine .08 puanlık bir fark olduğugörülmektedir. Bu farkın anlamlı olup olmadığını sınamak amacıyla t testiuygulanmış ve t= 0.881 değeri bulunmuştur. Bu değer 190 serbestlik derecesinin.05 anlamlılık düzeyindeki 1,960 değerinin çok altında bulunmaktadır. Bu sonuçerkek ve kadın öğretmen adaylarının bilişsel tutum puanlarının ortalamalarıarasındaki farkın anlamlı olmadığını göstermektedir (p>.05). Kadın ve erkeköğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkinbenzer bilişsel tutumlara sahip oldukları söylenebilir.

Araştırmanın üçüncü alt amacına uygun olarak katılımcıların Hayat Bilgisi veSosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları dersin iki ayrı ders olarak okutulması

CINSIYET N X S t Sd pErkek 69 2,64 ,4775Öz-YeterlikKadın 123 2,66 ,4769

,261 190 ,795*

Erkek 69 3,97 ,6523Bilişsel TutumKadın 123 4,05 ,4749

,881 190 ,380**


gerektiğine ilişkin görüşleri açısından farklılık göstermekte midir? sorusuna ilişkinsınama yapılmış, sınama sonuçları Tablo 5’de gösterilmiştir.

Tablo 5. Katılımcıların Dersin İki Ayrı Ders Olarak Okutulması Gerekir ya daGerekmez Görüşüne Göre Karşılaştırılması

*p>.05 **p<.05

Tablo 5’de yer alan öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algı puanlarının ortalamaları incelendiğindedersin iki ayrı ders olarak okutulması gerekir görüşünde olanlar ile dersin iki ayrıders olarak okutulması gerekmez görüşünde olanların Hayat Bilgisi ve SosyalBilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algı puanlarının ortalamaları arasındadersin iki ayrı ders olarak okutulması gerekmez görüşünde olanlar lehine .06puanlık bir fark olduğu görülmektedir. Bu farkın anlamlı olup olmadığını sınamakamacıyla t testi uygulanmış ve t= 0.895 değeri bulunmuştur. Bu değer 190serbestlik derecesinin .05 anlamlılık düzeyindeki 1,960 değerinin çok altındabulunmaktadır. Bu sonuç dersin iki ayrı ders olarak okutulması gerekir görüşündeolanlar ile dersin iki ayrı ders olarak okutulması gerekmez görüşünde olanların öz-yeterlik algı puanlarının ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmadığınıgöstermektedir (p>.05). Bu bulguya dayalı olarak dersin iki ayrı ders olarakokutulması gerekir görüşünde olanlar ile dersin iki ayrı ders olarak okutulmasıgerekmez görüşünde olan öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin benzer öz-yeterlik algılarına sahip oldukları söylenebilir.Öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkinbilişsel tutumları incelendiğinde dersin iki ayrı ders olarak okutulması gerekirgörüşünde olanlar ile dersin iki ayrı ders olarak okutulması gerekmez görüşündeolanların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin bilişsel tutumpuanlarının ortalamaları arasında dersin iki ayrı ders olarak okutulması gerekirgörüşünde olanlar lehine .01 puanlık bir fark vardır. Bu farkın anlamlı olupolmadığını sınamak amacıyla t testi uygulanmış ve t= 0.119 değeri bulunmuştur. Budeğer 190 serbestlik derecesinin .05 anlamlılık düzeyindeki 1,960 değerinin çokaltında bulunmaktadır. Bu sonuç dersin iki ayrı ders olarak okutulması gerekirgörüşünde olanlar ile dersin iki ayrı ders olarak okutulması gerekmez görüşündeolanların bilişsel tutum puanlarının ortalamaları arasındaki farkın anlamlıolmadığını göstermektedir (p>.05). Dersin iki ayrı ders olarak okutulmasıgerekir görüşünde olanlar ile dersin iki ayrı ders olarak okutulması gerekmezgörüşünde olan öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler ÖğretimiI dersine ilişkin benzer bilişsel tutumlara sahip oldukları söylenebilir.

Araştırmanın dördüncü alt amacına uygun olarak katılımcıların Hayat Bilgisive Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algı puanları ve bilişseltutum ölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları devam ettikleri öğretim şekli

GÖRÜŞ N X S t Sd pgerekir 121 2,63 ,4909Öz-

Yeterlik gerekmez 71 2,69 ,4508,895 190 ,436*

gerekir 121 4,03 ,4810BilişselTutum gerekmez 71 4,02 ,6432

,119 190 ,912**


açısından farklılık göstermekte midir? sorusuna ilişkin sınama yapılmış, sınamasonuçları Tablo 6’da gösterilmiştir.

Tablo 6. Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I Dersine İlişkin Öz-Yeterlik Algıları ve Bilişsel Tutumlarının Öğretim Şekline Göre Karşılaştırılması

*p<.05 **p>.05

Tablo 6’da yer alan öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algı puanlarının ortalamaları incelendiğindenormal öğretimde öğrenim gören öğretmen adayları ile ikinci öğretimde öğrenimgören öğretmen adayları Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkinöz-yeterlik algı puanlarının ortalamaları arasında normal öğretimde öğrenim görenöğretmen adayları lehine .18 puanlık bir fark olduğu görülmektedir. Bu farkınanlamlı olup olmadığını sınamak amacıyla t testi uygulanmış ve t= 2.510 değeribulunmuştur. Bu değer 190 serbestlik derecesinin .05 anlamlılık düzeyindeki 1,960değerinin üzerinde bulunmaktadır. Bu sonuç normal öğretimde öğrenim görenöğretmen adayları ile ikinci öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarının öz-yeterlik algı puanlarının ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olduğunugöstermektedir (p<.05). Normal öğretimde öğrenim gören öğretmen adayları ileikinci öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve SosyalBilgiler Öğretimi I dersine ilişkin farklı öz-yeterlik algılarına sahip olduklarısöylenebilir.

Öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersineilişkin bilişsel tutumları incelendiğinde normal öğretimde öğrenim gören öğretmenadayları ile ikinci öğretimde öğrenim gören öğretmen adayları Hayat Bilgisi veSosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin bilişsel tutum puanlarının ortalamalarıarasında ikinci öğretimde öğrenim gören öğretmen adayları lehine .07 puanlık birfark olduğu görülmektedir. Bu farkın anlamlı olup olmadığını sınamak amacıyla ttesti uygulanmış ve t= 0.883 değeri bulunmuştur. Bu değer 190 serbestlikderecesinin .05 anlamlılık düzeyindeki 1,960 değerinin çok altında bulunmaktadır.Bu sonuç normal öğretimde öğrenim gören öğretmen adayları ile ikinci öğretimdeöğrenim gören öğretmen adaylarının bilişsel tutum puanlarının ortalamalarıarasındaki farkın anlamlı olmadığını göstermektedir (p>.05). Normal öğretimdeöğrenim gören öğretmen adayları ile ikinci öğretimde öğrenim gören öğretmenadaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin benzerbilişsel tutumlara sahip oldukları söylenebilir.

ÖĞRETİM ŞEKLİ N X S t Sd pNormal Öğretim 67 2,77 ,4774Öz-

Yeterlik İkinci Öğretim 125 2,59 ,46512,510 190 ,013

*Normal Öğretim 67 3,98 ,5950Bilişsel

Tutum İkinci Öğretim 125 4,05 ,5167,883 190 ,379

**


Tablo 7. Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I Dersine İlişkin Öz-Yeterlik Algıları ve Bilişsel Tutumlarının Öğrenim Gördükleri Sınıf Düzeyine GöreKarşılaştırılması

Tablo 7’de yer alan öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algı puanlarının ortalamaları incelendiğinde 3.sınıfta öğrenim gören öğretmen adayları ile 4. sınıfta öğrenim gören öğretmenadaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlikalgı puanlarının ortalamaları arasında 3. sınıfta öğrenim gören öğretmen adaylarılehine .12 puanlık bir fark olduğu görülmektedir. Bu farkın anlamlı olup olmadığınısınamak amacıyla t testi uygulanmış ve t= 1.665 değeri bulunmuştur. Bu değer 190serbestlik derecesinin .05 anlamlılık düzeyindeki 1,960 değerinin çok altındabulunmaktadır. Bu sonuç 3. sınıfta öğrenim gören öğretmen adayları ile 4. sınıftaöğrenim gören öğretmen adaylarının öz-yeterlik algı puanlarının ortalamalarıarasındaki farkın anlamlı olmadığını göstermektedir (p>.05). 3. sınıfta öğrenimgören öğretmen adayları ile 4. sınıfta öğrenim gören öğretmen adaylarının HayatBilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin benzer öz-yeterlik algılarınasahip oldukları söylenebilir.

Öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersineilişkin bilişsel tutumları incelendiğinde 3. sınıfta öğrenim gören öğretmen adaylarıile 4. sınıfta öğrenim gören öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal BilgilerÖğretimi I dersine ilişkin bilişsel tutum puanlarının ortalamaları arasında 4. sınıftaöğrenim gören öğretmen adayları lehine .06 puanlık bir fark olduğu görülmektedir.Bu farkın anlamlı olup olmadığını sınamak amacıyla t testi uygulanmış ve t= 0.878değeri bulunmuştur. Bu değer 190 serbestlik derecesinin .05 anlamlılık düzeyindeki1,960 değerinin çok altında bulunmaktadır. Bu sonuç 3. sınıfta öğrenim görenöğretmen adayları ile 4. sınıfta öğrenim gören öğretmen adaylarının bilişsel tutumpuanlarının ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olmadığını göstermektedir(p>.05). 3. sınıfta öğrenim gören öğretmen adayları ile 4. sınıfta öğrenim görenöğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkinbenzer bilişsel tutumlara sahip oldukları söylenebilir.

Araştırmanın yedinci alt amacına uygun olarak katılımcıların Hayat Bilgisi veSosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları genel not ortalamaları açısından farklılıkgöstermekte midir? sorusuna ilişkin sınama yapılmış, sınama sonuçları Tablo 8’degösterilmiştir.

SINIF N X S t Sd p3. sınıf 111 2,70 ,4703Öz-

Yeterlik 4. sınıf 81 2,58 ,47841,665 190 ,098

*3. sınıf 111 4,00 ,5952Bilişsel

Tutum 4. sınıf 81 4,06 ,4682,878 190 ,381

**


Tablo 8. Katılımcıların Hayat Bilgisi Ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I Dersine İlişkin Öz-Yeterlik Algıları ve Bilişsel Tutumlarının Genel Not Ortalamalarına GöreKarşılaştırılması

ÖZ-YETERLİKGruplar N X S sd F p

1.6-2.00 arası 6 2,6190 ,4921 4 1,251 ,291*2.1-2.5 arası 50 2,5643 ,4886 1872.6-3.00 arası 108 2,6872 ,49263.1-3.5 arası 26 2,7445 ,31243.6-4.00 arası 2 2,2143 ,9091

Toplam 192 191

BİLİŞSEL TUTUMGruplar N X S sd F p

1.6-2.00 arası 6 4,1228 ,4059 4 2,182 ,073**2.1-2.5 arası 50 3,8505 ,7291 1872.6-3.00 arası 108 4,1170 ,40903.1-3.5 arası 26 3,9879 ,61353.6-4.00 arası 2 4,0789 ,1116

Toplam 192 191*p>.05 **p>.05

Tablo 8’den anlaşılacağı üzere, öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve SosyalBilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algı puanlarının ortalamalarıaraştırmaya katılanların genel not ortalamaları açısından incelendiğinde öğretmenadaylarının öz-yeterlik algıları arasında anlamlı bir farkın bulunmadığı gözlenmiştir(p>.05). Öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersineilişkin bilişsel tutum puanlarının ortalamaları araştırmaya katılanların genel notortalamaları açısından incelendiğinde, öğretmen adaylarının bilişsel tutumlarıarasında anlamlı bir farkın bulunmadığı da yine Tablo 8’de görülmektedir.

Araştırmanın sekizinci alt amacına uygun olarak katılımcıların Hayat Bilgisi veSosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları derse ilişkin başarı puanları açısındanfarklılık göstermekte midir? sorusuna ilişkin sınama yapılmış, sınama sonuçlarıTablo 9’da gösterilmiştir.

Tablo 9. Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I Dersine İlişkin Öz-Yeterlik Algıları ve Bilişsel Tutumlarının Derse İlişkin Başarı Puanlarına GöreKarşılaştırılması

ÖZ-YETERLİKGruplar N X S sd F p

0-49 arası 4 2,2500 ,2062 3 2,058 ,107*50-59 arası 23 2,5466 ,3684 18860-79 arası 73 2,6301 ,493580-100 arası 92 2,7213 ,4832

Toplam 192 2,6559 ,4760 191


Tablo 9(Devamı). Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I Dersineİlişkin Öz-Yeterlik Algıları ve Bilişsel Tutumlarının Derse İlişkin Başarı PuanlarınaGöre Karşılaştırılması

BİLİŞSEL TUTUMGruplar N X S sd F p

0-49 arası 4 3,6316 1,1148 3 1,184 ,317**50-59 arası 23 3,9703 ,4672 18860-79 arası 73 4,0014 ,601680-100 arası 92 4,0847 ,4813

Toplam 192 4,0299 ,5450 191*p>.05 **p>.05

Tablo 9’dan anlaşılacağı üzere, öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve SosyalBilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algı puanlarının ortalamaları derseilişkin başarı puanları açısından incelendiğinde, öğretmen adaylarının öz-yeterlikalgıları arasında anlamlı bir farkın bulunmadığı gözlenmiştir. Öğretmen adaylarınınHayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin bilişsel tutum puanlarınınortalamaları, derse ilişkin başarı puanları açısından incelendiğinde, öğretmenadaylarının bilişsel tutumları arasında anlamlı bir farkın bulunmadığı da yine Tablo9’da görülmektedir.

Araştırmanın altıncı alt amacına uygun olarak katılımcıların Hayat Bilgisi veSosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin bilgi düzeylerini yeterli bulma durumlarıöğrenim gördükleri sınıf düzeyi açısından nasıl bir dağılım göstermektedir?sorusuna ilişkin bulgular Tablo 10’da gösterilmiştir.

Tablo 10. Katılımcıların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I Dersine İlişkinBilgi Düzeylerinin Öğrenim Gördükleri Sınıf Değişkenine Göre Dağılımı

çok yeterlibuluyorum

yeterlibuluyorum

kısmen yeterlibuluyorum

yetersizbuluyorum Toplam

f 6 50 44 11 1113. sınıf% 5,4 45,0 39,6 9,9 100,0f 6 39 31 5 814. sınıf % 7,4 48,1 38,3 6,2 100,f 12 89 75 16 192TOPLAM % 6,3 46,4 39,1 8,3 100,0

Tablo 10’dan anlaşılacağı üzere, katılımcılardan 3. sınıfta öğrenim görenöğretmen adaylarının 6’sı (% 5,4) Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Idersine ilişkin bilgi düzeylerini çok yeterli bulduklarını ifade ederlerken 50 aday (%45) “yeterli buluyorum”, 44 aday (% 39,6) “kısmen yeterli buluyorum”, 11 aday (%9,9) “yetersiz buluyorum” şeklinde görüş belirtmişlerdir. 4. sınıfta öğrenim görenöğretmen adaylarının 6’sı (% 7,4) Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Idersine ilişkin bilgi düzeylerini çok yeterli bulduklarını ifade ederlerken 39 aday(% 48,1) “yeterli buluyorum”, 31 aday (% 38,3) “kısmen yeterli buluyorum”, 5aday (% 6,2) “yetersiz buluyorum” şeklinde görüş belirtmişlerdir.


Sonuç

Nitelikli bireyler yetiştirmenin her şeyden önce nitelikli, kendi yeterliliğininfarkında olan ve olumlu bilişsel tutumlara sahip olmayla gerçekleşebileceği görüşüiçinde bulunduğumuz dönemde sıkça vurgulanmaktadır. Nitelikli öğretmenyetiştirme konusu tüm yurttaşların yetiştirilmesi görevini üstlenmiş olan ilköğretimkurumları için daha ayrı önem taşımaktadır. Nitekim bu öğretim basamağındasağlanacak başarının daha sonraki öğretim basamaklarına ve yaşama olan katkısıdüşünüldüğünde nitelikli öğretmen yetiştirmenin bu basamakta neden daha fazlaönem taşıdığı açıkça anlaşılmaktadır. İlköğretim kurumlarında görev yapacak sınıföğretmeni adaylarının lisans öğrenimleri sırasında aldıkları Hayat Bilgisi ve SosyalBilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişsel tutumlarınıbelirlemek amacıyla yapılan çalışma betimsel nitelikte olup, Eğitim Fakültesiİlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı 2005-2006 Akademik yılıBahar yarıyılında 3. ve 4.sınıfta öğrenimlerine devam eden 192 sınıf öğretmeniadayının katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada toplanan verilerin analizisonucunda elde edilen bulgulara dayalı olarak aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.

Öğretmen adayları Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkinyeterliklerin önemli bir kısmında kendilerini yeterli ve iyi düzeydedeğerlendirmektedirler.

Adayların kendi değerlendirmelerine “cinsiyet, Hayat Bilgisi ve SosyalBilgiler Öğretimi dersinin iki ayrı ders olarak okutulması gerekir ya da gerekmezgörüşü, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi, genel not ortalamaları, derse ilişkin başarıpuanları” açılarından bakıldığında anlamlı bir farkın olmadığı görülmektedir.

Adayların derse ilişkin öz-yeterlik puan ortalamaları ile devam ettikleri öğretimşekli arasında normal öğretim öğrencileri lehine anlamlı bir farkın olduğubelirlenmiştir.

Öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersineilişkin bilişsel tutumları “cinsiyet, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimidersinin iki ayrı ders olarak okutulması gerekir ya da gerekmez görüşü, öğrenimgördükleri sınıf düzeyi, genel not ortalamaları, derse ilişkin başarı puanları, devamettikleri öğretim şekli” özellikleri açılarından ise anlamlı bir fark göstermediğisonucuna ulaşılmıştır.

ÖnerilerUlaşılan sonuçlar dikkate alındığında sınıf öğretmeni adaylarının Hayat Bilgisi

ve Sosyal Bilgiler Öğretimi I dersine ilişkin öz-yeterlik algıları ve bilişseltutumlarının kendi değerlendirmelerine bağlı olarak olumlu yönde olduğu vebirbirlerinden önemli düzeyde farklılaşmadıkları özetle söylenebilir. Araştırmanınortaya koyduğu sonuçlar ışığında; öğretmenlik mesleğinde öz-yeterlik, bilişseltutum ve yanı sıra duyuşsal niteliklerin belirlenmesi konularında yeni araştırmalaryapılması, ayrıca benzer çalışmaların Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Idersinden başka diğer meslek bilgisi dersleri içinde gerçekleştirilmesi öneri olarakgetirilebilir.


Kaynakça

Ak, H. (2003). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders İçeriğine İlişkin Eğitim Fakültesi İlköğretimBölümü Sınıf Öğretmenliği Son Sınıf Öğrencilerinin Bilişsel, Duyuşsal ve DavranışsalTutumları, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış YüksekLisans Tezi).

Altunçekiç, A., Yaman, S., Koray, Ö. (2005). Öğretmen Adaylarının Öz-Yeterlik İnanç Düzeylerive Problem Çözme Becerileri Üzerine Bir Araştırma (Kastamonu İli Örneği). KastamonuEğitim Dergisi, 13/1, 93-102.

Aşkar, P., Işıksal, M. (2003). İlköğretim Öğrencileri İçin Matematik ve Bilgisayar Öz-YeterlikAlgısı Ölçekleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 109-118.

Barth, J., Demirtaş, A. (1997). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi Öğrenci Kılavuzu.YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, Ankara.

Bıkmaz, H. F. (2004). “Sınıf Öğretmenlerinin Fen Öğretiminde Öz-yeterlik İnancı Ölçeği”ninGeçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Milli Eğitim Dergisi, 161.

Binbaşıoğlu, C. (2003). Hayat Bilgisi Öğretimi. (Birinci Baskı), Ankara: Nobel Basımevi.

Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı, (İkinci Baskı) Ankara:

PegemA Yayıncılık

Eğitim Sen (2003). Öğretmen Yetiştirme ve İstihdamı. Ankara: Eğitim Sen Yayınları.

Gökçe, E. (2003). “İlköğretim Öğretmenlerinin Yeterlikleri.” Çağdaş Eğitim SistemlerindeÖğretmen Yetiştirme Ulusal Sempozyumu, 21-23 Mayıs, Cumhuriyet Üniversitesi, TekışıkYayıncılık, Ankara, 205-215.

Karasar, N. (2000). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

Küçükyılmaz, E. A., Duban, N. (2006). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Fen Öğretimi Öz-Yeterlikİnançlarının Artırılabilmesi İçin Alınacak Önlemlere İlişkin Görüşleri. Yüzüncü YılÜniversitesi Elektronik Eğitim Fakültesi Dergisi, 3/2, 1-23.http://efdergi.yyu.edu.tr/makaleler/cilt_III/aralik/kucukyilmaz_04.doc.

Öztürk, C., Dilek, D. ve Diğerleri (2002). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. BirinciBaskı), Ankara: Pegema Yayıncılık.

Özyar, A. (2001). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Politikaları. Bilim ve Aklın AydınlığındaEğitim Dergisi, 2(21).

Seferoğlu, S. S. (2004). Öğretmen Adaylarının Öğretmen Yeterlilikleri Açısından KendileriniDeğerlendirmeleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 131-140.

Sönmez, V. (!998). Sosyal Bilgiler Öğretimi Öğretmen Kılavuzu. Ankara: Ertem Yayıncılık.

Sözer, E. (1998). Sosyal Bilgiler Öğretimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim YayınıNo: 581.

Şişman, M., Acat, M. B. (2003). Öğretmenlik Uygulaması Çalışmalarının ÖğretmenlikMesleğinin Algılanmasındaki Etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13/1, 235-250.

Taş, A. (2004). Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Eğitimi Program Standartlarının Belirlenmesi.Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37/1, 28-54.

http://efdergi.yyu.edu.tr/makaleler/cilt_III/aralik/kucukyilmaz_04.doc


Yaman, S. ve Yüksel, D. (2006). İlköğretim öğrencilerinin matematik dersine yönelik öz-yeterlikinanç düzeyleri üzerine bir çalışma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. Yıl:10, sayı: 1-2Nisan-Agustos.

Yeşil, S. (2001) Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Becerilerine Eğitim Fakültesi Son SınıfÖğrencilerinin Sahiplik Düzeyi, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

Yılmaz, K., Yoldaş, C., Yangil, K. (2004). Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Gelişimleri İle İlgiliGörüşleri. Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 198-211.

Yılmaz, M., Köseğlu, P. Gerçek, C. & Soran, H. (2004). Öğretmen Öz-yeterlik İnancı. Bilim veAklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 58, 5.

Yüksek Öğretim Kurulu. (1998). Eğitim Fakülteleri Öğretmen Yetiştirme ProgramlarınınYeniden Düzenlenmesi. T.C. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı, Ankara.

Sınıf Öğretmeni Adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal...

Documents

Transcript of Sınıf Öğretmeni Adaylarının Hayat Bilgisi ve Sosyal...