05.06.2011 1

MADDE

Uzayda yer kaplayan

kütlesi ve hacmi olan her

varlığa madde denir.

Örnek: demir, bakır, taş, toprak,

altın vb.

Maddeleri şöyle gruplandırabiliriz;

MADDE

Görülen Hissedilenözellikler

Ölçülebilir özellikler

hacim kütle

Saydam – opak

Sert - yumuşakEsnek - berk

Kırılgan - sağlam

Su geçiren – su geçirmeyenKokulu - kokusuz

Düz - pürüzlüDüzgün şekilli - şekilsiz

Suda yüzen – suda batan

Parlak - mat

Maddeleri duyu organlarımızla fark edilen özelliklerine

göre şöyle gruplandırabiliriz;

RENK– KOKU - TAT

Bazı maddeleri renklerine,

kokularına veya tatlarına bakarak

birbirinden ayırt edebiliriz.

Örneğin; karabiber ile tuzu

renklerine bakarak ayırt edebiliriz.

Ancak, bazı maddeleri sadece

renklerine bakarak ayırt edemeyiz.

Tuz,un, şeker farklı maddeler

olmasına rağmen beyaz renklidir.

Sert – Yumuşak MaddeEğilip bükülmeye,çizilmeye,kesilmeye,çiğnenmeye

karşı dayanıklı maddeler serttir; Kolayca eğilip bükülen,

çizilen,

kesilen,çiğnenen maddeler yumuşaktır.

Örneğin cam elmas(dünyada bilinen en sert maddedir),kaya

tahta sert; pamuk,sünger, elyaf, kauçuk yumuşak maddedir.

Sert madde

Sert Madde

Yumuşak Madde

Kırılgan – Sağlam Madde

Cam, fayans,kalem ucu kırılgan iken demir, tahta, taş sağlamdır.

Kırılgan Madde

Sağlam Madde

Saydam – Opak Madde

Işığı geçiren

maddeler

saydam,geçirmeyenler

opak maddedir.

Örneğin cam, su, ve

hava saydam; tahta,

duvar, kapı opaktır.

Bir cismin değişmeyen madde miktarıdır.

Bütün maddelerin bir kütlesi vardır.

KÜTLE

Kabın içinde bulunan maddenin kütlesidir.

NET AĞIRLIK

Maddenin içinde bulunduğu kap ile tartıldığı

zaman bulunan kütlesidir.

BRÜT AĞIRLIK

Maddenin içine konulduğu kabın kütlesidir.

DARA

Katıların kütlesi terazi ile ölçülür.

Sıvıların kütlesini ölçmek için katılardan yararlanırız. Sıvı hâldeki maddelerin kütlelerini ölçerken içinde bulundukları kapların kütlelerinin bilinmesi gerekir.

Gazlar, katı ve sıvılara göre çok hafiftirler. Gazların kütlesini ölçmek için katı maddelerden yararlanılır. SıkıĢtırılabildikleri bir kabın içinde olduklarında tartılabilirler.

Maddenin boşlukta kapladığı yere hacim denir.

Sıvıların hacmini ölçmek için dereceli silindir veya ölçü kapları kullanılır.

Düzgün Ģekli olan katıların hacimleri matematiksel formüllerle hesaplanır.

Düzgün Ģekli olmayan katıların hacimleri, dereceli silindirle ölçülür.

Gazların belli hacimleri yoktur. O yüzden konuldukları kabın hacmini doldururlar.Buna göre kabın hacmi ne kadar ise gazın hacmi ona eĢittir.

Doğal Madde

Hiçbir iĢlemden geçmemiĢ, doğadan elde edildiği haliyle bulunan maddeler doğal maddelerdir.

Örnek: Ağaç, çiçek, taĢ, toprak, meyveler, sebzeler,buğday,arpa, pancar, pamuk, süt…

ĠĢlenmiĢ Madde

Doğadaki maddelerin insan tarafından iĢlenerek yeni maddeler elde edilmesidir.

Örnek: Defter, un, meyve suyu, salça, cam, yün kumaĢ, Ģeker…

Yapay MaddeDoğadaki örneklerine benzetilerek insan eliyle yapılmıĢ, üretilmiĢ olan

maddelerdir.

Örnek: Ağaçtan yapılmıĢ sunta , petrol katranından elde edilen plastik, naylon, kauçuk, ve teflon yapay maddelere örnek olarak gösterebiliriz.

ÜrünĠĢlenmiĢ maddelerin kullanım amacına uygun olarak

değiĢtirilmesinden elde edilen yeni maddeye ürün adı verilir.

Örnek:

ġeker pancarı ġeker Kesme Ģeker

Zeytin Zeytinyağı Sabun

Yün Ġplik Kazak

Doğa olayları, maddeleri sürükleyerek, aşındırarak ve parçalayarak yeryüzünü şekillendirir. Yağmur, sel, rüzgâr, gece-gündüz ve mevsimlerdeki sıcaklık farkı gibi doğal olaylar, maddelerin değişimine neden olur.

DOĞA OLAYLARININ MADDEYE ETKĠSĠ

Peribacaları, yağmur ve rüzgârın yumuşak kayaçları aşındırmasından oluşmuştur.

Yağan yağmur suları toprak ve kayaçlar arasındaki boşluklara dolar. Gündüz sıcak olan hava, gece aniden soğuyunca kayaçların arasındaki su donar. Donan su, kayacın parçalanmasına neden olur. Büyük ve sert kayaçların bu yolla parçalanması yıllar sürer.

Akarsu ve dereler de taşları ve toprağı sürükler. Kıyılarındaki taşı ve toprağı kopararak da o yerin şeklini değiştirir. Vadiler, bu yolla oluşmuş yer şekilleridir.