Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW
description
Transcript of Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW
Podsumowanie wykładu(WDS 2012/2013 nr 15)
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
1. Globalizacja a „społeczeństwo informacyjne”: „społeczeństwo informacyjne” jako trzecie stadium
cywilizacyjne (po rolniczej i przemysłowej); sektor informacji dotyczy:
produkcji informacji; przetwarzania informacji (technologie hardware i software);
dystrybucji informacji (telekomunikacja, telewizja kablowa, Internet, itp.) i usługi w zakresie udostępniania informacji (biblioteki, księgarnie);
tworzenie „miast sieciowych” („pokolenie SMS-ów”). Internet - korzyści (wiedza i szanse ekonomiczne oraz
wzrost kapitału społecznego) i zagrożenia (uzależnienie od Internetu, bezrobocie technologiczne/potrzeba re-kwalifikacji, społeczne „nierówności cyfrowe”, e-wojny i „bomby logiczne”).
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
2. Badania nad wykorzystaniem Internetu pokazują np., że osoby, które mają do niego dostęp: częściej rozmawiają i odwiedzają się wzajemnie, częściej
komunikują się z przyjaciółmi, sąsiadami i rodziną oraz ze znajomymi poza swoim sąsiedztwem oraz lepiej znają ludzi ze swojej dzielnicy;
maile zwiększają liczbę spotkań towarzyskich i ułatwiają organizację imprez lokalnych, a także pomagają w lokalnych i krajowych działaniach politycznych.
Manuel Castells - Internet a gospodarka sieci/„społeczeństwo sieciowe”: główne pojęcia to - transfer informacji, „przestrzenie przepływów”,
władza to kontrola sieci przepływów, główny konflikt to napięcie między charakterem sieci opierającym się na braku umiejscowienia a potrzebą „zakorzenienia” ludzi;
specyfiką komunikacji internetowej jest niezwykła łatwość „maskowania” (ukrywania) własnej osoby, czasu i miejsca działalności.
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
3. Społeczeństwo sieci /sieciowe (Manuel Castells):
Wiek Informacji : początek to lata 70-te XX wieku, jest to zmiana skokowa, pojawienie
się gospodarki informacyjnej, globalnej i „usieciowionej”; czynnikami zmian jest rozwój nowoczesnych technologii
telekomunikacyjnych; istotą tego społeczeństwa jest sieć relacji społecznych oraz swobodny
dostęp do uczestniczenia w różnych grupach/stowarzyszeniach przez jednostki;
jednostka („węzeł sieci”) organizuje swoje życie prawie wyłącznie dzięki własnym wyborom interakcji z innymi (tworzy się sieć wzajemnych relacji);
nowego znaczenia nabierają czas i przestrzeń (są one jednak pozbawione wcześniejszego znaczenia strukturalnego);
społeczeństwo sieciowe opiera się na rynkowych (kapitalistycznych) relacjach społecznych i ekonomicznych.
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
4. Społeczeństwo sieci /sieciowe (Manuel Castells) (cdn.): obecność zaawansowanych technologii (cyfrowych)
komunikacji sieciowej i zarządzania dystrybucją informacji - tworzą one podstawową infrastrukturę szerokich układów społecznych, politycznych i ekonomicznych praktyk;
reprodukcja i instytucjonalizacja w społeczeństwie różnych form „sieci,” rozumianych jako główne formy społecznej organizacji;
elementy „sieci”: punkty węzłowe (nodes) – węzły, jednostki w sieci (np.
przyjaciele, komputery, firmy); powiązania (ties) – łączy jeden węzeł z drugim (np.
korespondencja, połączenia kablowe, kontrakty); przepływy (flows) – to, co przechodzi pomiędzy węzłami
wzdłuż powiązań (np. plotka, dane, pieniądze).
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
5. Płaszczyzny życia społecznego:
Właściwości:
gospodarka
czas i przestrzeń
kultura
władza
struktura społeczna
główne konflikty
zglobalizowana, oparta na modelu sieci i transferze informacji
ponadczasowość i „przestrzeń przepływów”;
kultura „rzeczywistej wirtualności”
kontrola dostępu do znaczących sieci, media jako uprzywilejowana przestrzeń polityki;
wkluczanie i wykluczenie cyfrowe (brak dostępu do ważnych sieci);
napięcie między brakiem umiejscowienia a przywiązaniem do określonej przestrzeni.
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
6. Historyczne warunki narodzin socjologii: cztery „rewolucje” w rozwoju wiedzy społecznej:
odróżnienie porządku ludzkiego od porządku natury; odróżnienie społeczeństwa od państwa; powstanie systematycznej refleksji nad społeczeństwem i
wykrywaniem praw nim rządzących; sformalizowanie („unaukowienie”) refleksji o społeczeństwie.
nowoczesność i „powstanie socjologii” (przełom XVIII – XIX wieku): rewolucja francuska i amerykańska (obywatel, naród, państwo i
społeczeństwo); rewolucja przemysłowa (społeczeństwo przemysłowe i
urbanizacja); poczucie zmiany porządku społecznego (chaos, czy pojawia się
nowy porządek? – jeżeli tak, to jaki?); pojawienie się „kwestii socjalnych” (nierówności, ubóstwo itp.), z
którymi należy sobie radzić (kto - państwo, społeczeństwo, ludzie)? ;
obecnie: wyzwania „późnej nowoczesności” !
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
7. Rozwój i „odkrycia” socjologiczne: instytucjonalizacja socjologii:
etapy instytucjonalizacji (epoka „samotnego uczonego”, nauka amatorska, początki nauki akademickiej, nauka ustabilizowana i „wielka nauka”);
początki i rozwój socjologii w Europie i USA; socjologia jako dyscyplina o światowym zasięgu.
tabela „odkryć” socjologicznych: próba budowy ogólnej teorii socjologicznej (1951 – T.
Parsons); konfliktowy model społeczeństwa (1957 - Ralph Dahrendorf); wykluczenie/ekskluzja (1963 - Michel Foucualt); „system światowy” (1974 - Immanuel Wallerstein); „społeczeństwo ryzyka” (1986 - Ulrich Beck); „społeczeństwo sieciowe” (1996 - Manuel Castells).
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
8. Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii): „prehistoria” (przed 1918 r.):
dociera z Europy Zachodniej, rodzi się trochę „na uboczu”; Józef Supiński (1860), F. Krupiński (1869) i B. Limanowski (1875); Ludwik Gumplowicz, Ludwik Krzywicki, Edward Abramowski,
Kazimierz Kelles-Krauz, Florian Znaniecki, Bronisław Malinowski. okres międzywojenny 1918 – 1939 (początki socjologii akademickiej):
instytucjonalizacja socjologii w Polsce: 1919 r. – pierwsza katedra socjologii powstaje na Uniwersytecie
Warszawskim, na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych (L. Petrażycki), 1925-1930 Katedra Etnologii i Socjologii UJ w Krakowie (S. Bystroń), Poznań – 1920 r. – F. Znaniecki.
1930 r. – pierwszy zjazd socjologiczny (PTS), konkursy pamiętnikarskie, badania narodowościowe, obywatelskie zaangażowanie, intensywne kontakty międzynarodowe;
F. Znaniecki, S. Czarnowski, Maria i S. Ossowscy, J. Obrębski. ;
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
9. Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii, cdn.): druga wojna światowa – destrukcyjne skutki:
straty liczebne i emigracja (F. Znaniecki); „tajne nauczanie”; powstaje wiele prac dotyczących zapisu doświadczeń wojennych.
lata 1945 – 1948 - odtwarzanie instytucji i instytucjonalizacji socjologii: odbudowa kadry i instytucjonalnych podstaw socjologii na
uczelniach wyższych – Łódź (badania S. Ossowskiego na Opolszczyźnie i Warmii);
lata 1948 – 1956 – „stalinizm”, okres ideologicznego zamknięcia i politycznych ingerencji, dyskryminacja wielu uczonych, brak kontaktów zagranicznych;
lata 1956 – 1958 – „rekonstrukcja” i „reaktywacja” socjologii: Józef Chałasiński, S. Ossowski, Julian Hochfeld, Jan Szczepański; instytucje (IFiS PAN - czytelnia, OBOP, Ośrodek Badań
Prasoznawczych, IRWiR).
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
10. Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii, cdn.):
lata 1958 – 1975 – „złoty wiek” polskiej socjologii (stabilizacja socjologii jako dyscypliny akademickiej w Polsce): młode pokolenie socjologów, duże badania empiryczne (S.
Nowak); kontakty międzynarodowe i dobry poziom nauczania; czasopisma i seria „Biblioteka Socjologiczna”; socjologia staje się nauką „normalną”.
rok 1968! – skutki istnieją do dnia dzisiejszego; lata 1975 – 1980 – okres kryzysu (początek „wielkiej nauki”):
podział na dwa „obiegi” (oficjalny i opozycyjny),; rola Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i zjazdów
socjologicznych; lata 1980 – 1990 – zbliżanie dwóch obiegów;
po 1990 r. – czy powrót do „normalności” w nauce?
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
11. Czynniki rozwoju socjologii w Polsce po 1945 r. i po 1989 r.:
po 1945 r. - rola cenzury i „gry z polityką”, kontakty międzynarodowe, prestiż społeczny i pomyślna sytuacja kadrowa;
po 1989 r. – socjologia „po Wielkiej Zmianie”?: rynek i demokracja; socjologia na uczelniach - szerokie upowszechnienia
socjologii jako kierunku akademickiego; nowe ośrodki - rynek ośrodków badawczych i rynkowych; nowe socjologiczne obszary badawcze (skutki transformacji,
struktura społeczna i ubóstwo, polityka, religijność, płeć, etniczność);
ogólnopolskie zjazdy socjologiczne w latach 1990-2010 (w 2013 r. zjazd w Szczecinie);
obecność międzynarodowa; czy socjolog jest jeszcze zawodem?
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
12. Socjologia jako nauka , jako „rzemiosło” naukowe: dąży nie tylko do opisu, ale także do wyjaśnienia (zrozumienia)
zjawisk społecznych (socjologia to nie tylko „opisówka”); postępowanie według uznanych reguł warsztatu (socjolog jako
„rzemieślnik”?) – projekt badawczy: określenie problemu badawczego (co decyduje o jego
wyborze?); zbieranie danych zgodnie z uznanymi metodami
badawczymi (metody badawcze decydują o przebiegu badania, a każda z metod ma swoje ograniczenia, stosowanie różnych metod -„triangulacja”);
jawność warsztatu badawczego; logiczne wnioskowanie; odpowiedzialność za słowo.
odróżnianie twierdzeń opartych na faktach od hipotez.
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
13. Socjologia – terminologia, etyka i kumulacja wiedzy: neutralność i powstrzymanie się od wartościowania:
głębszy ogląd w terminach ogólnych – abstrakcyjnych i naukowych (nie - indywidualnych), stąd znaczenie terminologii socjologicznej;
podważenie tego, co „utrwalone” i zastane (uznawane za często „normalne”, że tak „zawsze jest” itp.);
wiedza „krytyczna” i „niewygodna” (szersze spojrzenie na całość, pokazanie stosunków władzy i dominacji).
dylematy etniczne badań socjologicznych: stosunek do badanych, ogłaszanie wyników i jawność warsztatu.
problemy wiedzy socjologicznej: zmienność rzeczywistości społecznej; kulturowe wymiary rzeczywistości społecznej; znaczenie metodologii badań społecznych; brak kumulacji osiągnięć poznawczych („wieczna młodość”
nauki?).