Skinner ve Bandura - Sunum

EDİMSEL

KOŞULLAMA

Burrhus Frederic Skinner

EDİMSEL

KOŞULLAMAEdimsel koşullamanın en meşhur

temsilcisi “Skinner”dir. Skinner’in

öğrenmeyi açıklayışı Thorndike’ın etki

kanununun yeni bir yorumlanmış şekli

olarak görülmektedir

Burrhus Frederic Skinner

•Edimsel koşullama, klasik koşullamadan farklı olarak bilinçli ve kasıtlı hareketlerimizle ilgilidir.

Skinner’e göre, tepkisel ve edimsel olmak üzere iki

çeĢit koĢullama vardır. Bu iki tür koĢullamayı,tepkisel

ve edimsel davranıĢ ayrımına dayanarak

açıklamaktadır

.

Tepkisel davranıĢ: Bilinen bir uyarıcı tarafından

oluĢturulur. Örneğin; etin köpekte salya meydana

getirmesi. Tüm refleksler tepkisel davranıĢa bir

örnektir, Karanlıkta göz bebeğinin büyümesi,

terleme,titreme gibi.

Edimsel davranıĢ: Bilinen bir uyarıcı tarafından

oluĢturulmaz; organizma tarafından ortaya konur ve

sonuçları tarafından kontrol edilir. Örneğin,çocuğun

ayağa kalkma, yürüme vb. davranıĢları öğrenmesi...

.

Skinner, bu iki tür davranıĢla ilgili iki tür

koĢullamadan söz eder

Tepkisel koĢullama :

Pavlovun klasik koĢullaması ile

aynıdır.S(stimulus=uyarıcı)tipi koĢullamada

denilir.PekiĢtireç, tepkiye bağlı olarak

verilmez;tepkiden önce verilen uyarıcıdır.

Edimsel KoĢullama:

Edimsel davraniĢla ilgili olan koĢullamaya edimsel

koĢullama ya da "R"'(Response = tepki) tipi

koĢullama adı verilmektedir.

.

OPERANT ġARTLANMA DENEYĠ

.

EDĠMSEL KOġULLAMA SÜRECĠ

1.Yoksunluk (Deprivation):

2.Besleme Mekanizması (Magazine

Training) Eğitimi:

3.Manivelaya Basma (Lever Pressing):

.

EDĠMSEL KOġULLAMANIN ĠLKELERĠ

1.PekiĢtirici uyarıcıyla izlenen tepkiler

tekrarlanma eğilimindedir.

2.PekiĢtirici uyarıcılar, edimsel davranıĢların

meydana gelme oranını ya da olasılığını

arttırır.

.

PekiĢtireç

OLUMLUOLUMSUZ

Birincil İkincilBirincil İkincil

.

CEZA

Ceza, organizmaya istemediği bir

Ģeyin verilmesi ya da istediği bir

Ģeyin verilmemesidir.

SÖNME

Edimsel koĢullama ortamından

pekiĢtirici uyarıcının kaldırılmasıyla

davranıĢ sıklığında bir azalma ve en

sonunda edim düzeyine inme görülür.

Kendiliğinden geri gelme

.

Biçimlendirme

Biçimlendirme, tepkiyi

farklılaĢtırmadır. Yani tepkiyi istenen

Ģekilde oluĢturmaktır.

DavranıĢ kademeli yaklaĢma yoluyla

biçimlendirilmektedir

.

BATIL DAVRANIġ

PREMACK ĠLKESĠ

Organizma birçok ekinlik yapmaktadır. Bunlardan

bir kısmını çok sık severek yapmakta bir kısmını

ise daha az göstermektedir. Bu durumda

organizmanın çok sık yaptığı etkinlikler daha az

yapılan etkinlikleri pekiĢtirmek için kullanılabilir.

Bu ilkeye Premack ilkesi denir

.

Tarife Tanım Örnek Öğrenmeye ve Tepki Hızına Etkisi

Sönmeye Karşı dirençliliği

Sürekli Her tepkiden sonra pekiştirme.

Her ödev yaptığında ödül verme.

Tepkiyi hızlı bir biçimde öğrenme.

Çok az kararlı, tepki çok hızlı kaybolur.

Sabit aralıklı Belli bir zaman aralığında

pekiştirme.

Haftalık sınav, aylık ücret, vize ve finaller.

Pekiştirme zamanı yaklaştığında tepki oranı artar, pekiştireçten sonra

azalır.

Az kararlı, pekiştirme durduğunda ve

görünmediğinde tepkide hızlı bir

azalma.

Değişken aralıklı Farklı zamanlarda pekiştirme.

Habersiz sınavlar. Yüksek ve tutarlı tepki oranı. Pekiştireçten sonra

bir süre duraklama.

Oldukça kararlı, tepki oranındaki azalma

daha yavaş.

Sabit oranlı Belli sayıdaki tepkiden sonra

pekiştirme.

Her üç ödevden sonra ödül verme.

Hızlı tepki oranı. Pekiştireçten sonra

yavaşlama.

Az kararlı, belli sayıdaki tepkiden sonra pekiştireç

gelmediğinde tepkide hızlı düşüş.

Değişken oranlı Farklı sayıdaki tepkiden sonra

pekiştirme.

Oyun makineleri, ödül ortalama üç ödevden

sonra ise; bazen 2, bazen 6, bazen 1

ödevden sonra ödül verme.

Çok hızlı öğrenme, pekiştireçten sonra çok az

yavaşlama.

Oldukça kararlı (en kararlı), tepki oranı oldukça yüksek ve

yavaş yavaş azalma.

.

PROGRAMLI ÖĞRETĠM

Programlı öğretim, ünlü psikolog

Skinner’in pekiĢtirme ilkeleri esas

alınarak ortaya atılmıĢ bir öğretim

tekniğidir. Programlı öğretim temelde

öğretimin bireyselleĢtirilmesi ve

hatanın en aza indirilmesi gibi iki

önemli yenilik getirmektedir .

.

PROGRAMLI ÖĞRETĠMĠN ĠLKELERĠ

1. Küçük Adımlar Ġlkesi

2. Öğrenmeye Etkin Katılım Ġlkesi

3. Anında Düzeltme Ġlkesi

4. Bireysel Hız Ġlkesi

5. Doğru Cevaplar Ġlkesi

6. Ġpucu verme ilkesi

7. Performans değerlendirilmesi

.SKINNER’ĠN ÖĞRENME

KURAMININ EĞĠTĠM

AÇISINDAN DOĞURGULARI

.

SKINNER’ĠN ÖĞRENME KURAMININ EĞĠTĠM


*Skinner, etkili bir eğitim sağlanabilmesi için

öğrenme ve öğretme süreçlerinin tam olarak

anlaĢılması gerektiğini vurgulamaktadır.

öğretmeye baĢlamadan önce, kazandırılmak

istenen hedeflerin belirlenmesi gerektiğinde

ısrar etmekte hatta hedeflerin belirlenmesinin

yeterli olmadığını; hedeflerin davranıĢsal

tanımlarının yapılmasını da önermektedir.

.

SKINNER’ĠN ÖĞRENME KURAMININ EĞĠTĠM


*Öğretmenin görevi, davranıĢları

biçimlendirmektir DavranıĢı biçimlendirme,

ayrıca, pekiĢtirmenin temel ilkelerini, pekiĢtirme

tarifelerini ve sonuçlarını bilmeyi

gerektirmektedir. Skinner’e göre eğitimin temel

iĢlevi, davranıĢın oluĢumunu desteklemek için

pekiĢtirme koĢullarını düzenlemektir.

.

SKINNER’ĠN ÖĞRENME KURAMININ

EĞĠTĠM AÇISINDAN DOĞURGULARI

* Skinner de Thorndike gibi eğitimde

dıĢsal pekiĢtireçlerin önemini vurgulamıĢ,

içsel pekiĢtirmenin etkisinin çok az

olduğunu düĢünmüĢtür . .

.



* Skinner, programlı öğretimin okullarda

uygulanması gerektiğinde ısrar

etmektedir

.



* Skinner, eğitimde cezadan kaçınılması

gerektiğini vurgulamaktadır. Öğrencinin uygun

davranıĢları pekiĢtirilmeli, uygun olmayan

davranıĢları ise görmezlikten gelinilmelidir.

Skinner’e göre, okuldaki disiplin problemleri

çoğunlukla eğitimin iyi planlanmamasından

kaynaklanmaktadır.

Sosyal Bilişsel Kuram..

ALBERT BANDURA

ALBERT BANDURA


Bandura’nın 1960’ların baĢında, öğrenmeye

getirdiği yaklaĢım sosyal-davranıĢçılıktır.

Bandura’nın öğrenme kuramı davranıĢçı

yaklaĢımın bir kolu gibi görünmesine rağmen

biliĢsel yaklaĢımların etkisiyle daha ılımlı bir yapı

ortaya koymaktadır. Sosyal (gözlem yoluyla)

öğrenme kuramı biliĢsel öğrenme kuramı ile

analitik davranıĢçı kuramın birleĢtirilerek ortaya

konulan bir çeĢit orta yol kuramıdır.

.


. Bandura, davranıĢçılığın öğrenmeyi açıklamada bazı

sınırlılıklarının bulunduğunu belirtmiĢtir. Ona göre bu

sınırlılıklar Ģöyle sıralanabilir:

DavranıĢçılık, doğal ortamlarda meydana gelen Ģeyleri

temsil etmektedir: Hiç kimseye, istendik davranıĢlarının

sıklığını artırmak için her gün ödül verilmez. Genellikle

kiĢiler kendi davranıĢlarını kendileri yönetmekte ve

kontrol etmektedirler.

Sosyal Bilişsel Kuram... DavranıĢçılık genellikle ilk tepkilerin nasıl kazanıldığını

açıklamaz. Birey bir çok davranıĢı hiç pekiĢtirilmeden

gösterir. Eğer davranıĢın ortaya çıkması için pekiĢtirme

gerekli ise, davranıĢın ilk olarak nasıl ortaya çıktığının

açıklanması gerekir.

. DavranıĢçılık sadece doğrudan öğrenmeyle, yani

sonuçların hemen gözlendiği durumlarla ilgilenir; dolaylı

öğrenmeyle ilgilenmez. Yani sonuçların hemen değil

gerektiğinde etkinliğe dönüĢtürüldüğü öğrenme türü ile

ilgilenmez.

BANDURA’YA GÖRE GÖZLEM YOLUYLA ÖĞRENME

Bandura’ya göre öğrenmede temel kavramlar “taklit,

gözlem ve model alma”dır.

Sosyal öğrenmede temel faktör, bireyin baĢkalarını

gözlemleyerek öğrenmesidir. Birlikte öğrenme ortamında

öğrenen ile öğretenlerin etkileĢim içinde olması, öğrenene;

gözleme, taklit etme ve zihinsel fonksiyonlar geliĢtirmede

gerçek fırsatın sağlanması gereklidir.

ÖĞRENMEYĠ SAĞLAYAN DOLAYLI YAġANTILAR

Dolaylı PekiĢtirme: AraĢtırma sonuçları, davranıĢı

pekiĢtirilen modeli izleyen bireylerin modelin davranıĢını

daha sıklıkla ve kısa sürede taklit ettiklerini

göstermektedir.

Dolaylı Ceza: Modelin yapmıĢ olduğu davranıĢ sonunda

almıĢ olduğu cezanın gözlemlenmesi, gözleyenin o

davranıĢı yapma eğilimini azaltır veya ortadan kaldırır.

Yalnız davranıĢ korkudan dolayı yapılmıyorsa korkunun

azaldığı veya ortadan kalktığı durumlarda istenmeyen

davranıĢı yapma eğilimi gösterilmektedir.


Dolaylı Güdüleme

Gözlenen ürünler, bireyi sadece bilgilendirmez, aynı

zamanda onu elde etmeye de güdüler. Ancak gözlenen

davranıĢ, değer verilen bir ürünle sonuçlanırsa, gözleyen

kiĢi o davranıĢı yapmak için istek duyar. Ayrıca, gözlemci

o davranıĢı yapabileceğine inanmalıdır. BaĢkalarının

baĢarılarını ya da baĢarısızlıklarını gözlemek, belli bir

davranıĢı yapmak için bireyin kendi yeteneğini

değerlendirmesine yardım eder.


Dolaylı Duygu

Bir çok duygu gözlem yoluyla kazanılır. Bir çok insan

doğrudan kendileri zarar görmedikleri halde, fareden,

kediden, yılandan hatta sınavdan korkarlar. Bu

korkuların nedeni ise söz konusu korkulara sahip

modellerin gözlenmesidir. Modeller, sesleri, mimikleri,

bağırmaları, ağlamaları söyledikleri sözler yoluyla

gözleyen kiĢiye bir çok mesaj verir ve sonuçta modeli

gözleyen kiĢi dolaylı yaĢantı kazanarak aynı korkulara

sahip olabilir.

Model Özellikleri

Gözlem yoluyla öğrenme kuramının en önemli öğesi

modeldir. Ġnsanların bir davranıĢı öğrenebilmeleri için, o

davranıĢın baĢkaları tarafından nasıl yapıldığını görmeleri

gerekmektedir. Model ile gözlemleyenin karakter

benzerlikleri veya özellikleri davranıĢın taklit edilme

oranını artırır. O halde model ile gözlemleyen arasındaki

etkileĢimde bazı temel özellikler bulunmalıdır. Bunlar:YaĢ-

Cinsiyet-Karakter-Benzerlik-Statü

SOSYAL BĠLĠġSEL KURAMIN DAYANDIĞI TEMEL

ĠLKELER

KarĢılıklı Belirleyicilik

Bandura’ya göre bireysel faktörler, bireyin çevre ve

davranıĢı karĢılıklı olarak birbirlerini etkilemekte ve bu

etkileĢimler bireyin sonraki davranıĢını etkilemektedir.

DavranıĢ çevreyi; çevre ise davranıĢı değiĢtirebilir. Yine

çevre bireysel özellikleri değiĢtirebileceği gibi bireysel

özellikler de çevreyi değiĢtirebilir.


ĠLKELER

SembolleĢtirme Kapasitesi

Bandura insanların, dünyanın kendisinden çok biliĢsel

temsilcileriyle etkileĢimde bulunduklarını; biliĢsel

temsilciler yoluyla dünyayı sembolik olarak gördüklerini

savunmaktadır.


ĠLKELER

Öngörü Kapasitesi

Ġnsanlar geçmiĢte yaĢadıklarını, düĢünce ve sembollerle

zihinlerinde kodlayarak ileriye dönük planlar yapma

gücüne sahiptirler. Ġnsanlar beklentilerini karĢılama

durumunu dikkate alarak hedefler oluĢtururlar ve

gelecekle ilgili planlar yaparlar. Gelecekte baĢkalarından

göreceği olası davranıĢlara nasıl davranması gerektiği ile

ilgili ön hazırlık yaparlar. Kısacası düĢünce davranıĢtan

önce gelir.


ĠLKELER

Dolaylı Öğrenme Kapasitesi

Ġnsanlar baĢkalarının davranıĢlarını ve o davranıĢların

sonuçlarını gözlemleyerek öğrenirler. Elbette insanlar

kendi yaptığı davranıĢ ve sonuçlarından da öğrenirler

fakat bu durum insanın öğrenme kapasitesini sınırlar.

BaĢkalarını deneyimlerinden öğrenilmesi insanların

öğrenme kapasitesini ve hızını yükseltir.


ĠLKELER

Öz Düzenleme Kapasitesi

Sosyal öğrenme kuramının temel ilkelerinden biri de

bireyin kendi biçimlendirme potansiyeli olduğunu kabul

etmesidir. Çünkü insanlar kendi hayatlarını kontrol etme

ve düzenleme gücüne sahiptirler. Beslenme, çalıĢma

durum ve Ģekilleri, dinlenme eğlenme biçimleri gibi kiĢisel

iĢlerde insanlar kendi yaĢantılarını baĢkalarına göre değil

kendilerine göre ayarlayabilirler.


ĠLKELER

Öz Yargılama Kapasitesi

Sosyal öğrenme kuramının son ve en önemli ilkesidir.

Ġnsanlar kendileri hakkında düĢünür ve düĢündüklerini

açıklayabilir. Bireyler kendi fikirlerini ve düĢüncelerini

uyguladıktan sonra sonuçları değerlendirir ve kendisini

yargılayabilir. Ġnsanın kendinin farkında olması ve

kapasitesi ile yapacağı iĢ arasında değerlendirme yapması,

bireyin öğrenme sürecinde önemli bir durumdur.

GÖZLEM YOLUYLA ÖĞRENME

SÜREÇLERĠ

1. Dikkat Etme Süreci

2. Hatırda Tutma Süreci

3. DavranıĢı Meydana Getirme Süreci

4. Güdülenme Süreci

MODEL ALMA YOLUYLA KAZANILAN ÜRÜNLER

1. Ġnsan baĢkalarını gözlemleyerek, izleyerek etkili okuma,

problem çözme, bir oyun oynama gibi becerileri öğrenebilir.

2. Birey model aldığı kiĢiyi gözlemleyerek önceki öğrenmiĢ

olduğu yasaklar ya güçlenir yada zayıflar.

3. Gözlemci yeni değerler, inançlar kazanabilir.

4. Gözlemci modelden çevrenin ve eĢyanın nasıl

kullanılacağını da öğrenir

5. Gözlemci modelin duygularını açıklama biçimini

gözlemleyerek kendi benzer duygularını da benzer biçimde

açıklar.

Öz Yeterlik:

Bireyin gelecekte karĢılaĢacağı

güçlüklerle nasıl baĢarılı

olabileceğine iliĢkin kendisi

hakkındaki inancıdır. Örneğin

sınava girme, topluluk önünde

konuĢma gibi.

Öz yeterlik yargıları dört temel kaynaktan elde edilen

bilgilerden etkilenmektedir:

• YaĢantı: Bireyin doğrudan kendi yaptığı baĢarılı yada

baĢarısız etkinlikler sonucunda elde ettiği bilgiler

• Dolaylı YaĢantılar: Bireyin kendine benzer baĢka kiĢilerin

baĢarılı yada baĢarısız etkinlikleri, kiĢinin kendisine olan

yargısını güçlendirir.

• Sözel Ġkna: Bireyin kendisi hakkındaki yargısına iliĢkin

teĢvikler, nasihatler, öğütler öz-yeterlik yargısını etkiler.

• Psikolojik Durum: Bireyin belli görevi baĢarma yada

baĢarısız olma beklentisi öz-yeterlik yargısını etkiler.

Öğrencilerin öz yeterlik algısını güçlendirmek için

öğretmenlerin, öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına

uygun öğretim yapmaları, çok çeĢitli etkinliklere

yer vermeleri, iĢbirliğine dayalı öğretim

yaklaĢımları kullanmaları, öğrencileri birbirleriyle

karĢılaĢtırmamaları gerekmektedir.

SOSYAL ÖĞRENME KURAMININ EĞĠTĠMDE

UYGULANMASI

Uygun Model Kullanmak

Öz-yeterliğin geliĢtirilmesi

ĠĢbirliğine dayalı öğrenme yaklaĢımı tercih

edilmektedir

Skinner ve Bandura - Sunum

Education

Transcript of Skinner ve Bandura - Sunum