. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF F 11. … · 2021. 3. 8. · KUVVET VE...

. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF

. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIFF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. S

F 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. S. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIFF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. S. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIFF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. S. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. F 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINI. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11F 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINSINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 1

SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINSINIF 11. SINIF 11. SINIF 1

INIF 11. SINIF 11. SF 11. SINIF

ÜNİTE 1FASİKÜL

2MODERN ATOM TEORİSİ

BOHR ATOM MODELİ VE DALGA-TANECİK İKİLİĞİATOMUN KUANTUM MODELİ VE DALGA-TANECİK İLİŞKİSİ

ORBİTAL ENERJİLERİ VE ELEKTRON DİZİLİMİTEMEL HAL, UYARILMIŞ HAL VE KÜRESEL SİMETRİ

PERİYODİK SİSTEM VE ELEKTRON DİZİLİMİ

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

3

TEST1

FASİKÜL - 2BOHR ATOM MODELİ VE DALGA–TANECİK İKİLİĞİ

1. De Broglie elektron ve benzeri küçük taneciklere fo-tonlar gibi dalgaya benzer davranışlar gösterebile-ceğini ileri sürdü. De Broglie eşitliği ile bilinen ba-ğıntıyı elde etmiştir.

De Broglie bu bağlantıyı elde ederken,

I. Planck

II. Einstein

III. Seaborg

bilim insanlarından hangilerinin düşüncelerinden faydalanmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

2. I. Çok elektronlu atomların spektrumlarını açıkla-yamamıştır.

II. Elektronu tanecik olarak kabul etmiştir.

III. Elektron çekirdekten belirli uzaklıkla sabit yörün-gelerde sabit hızla döner.

Yukarıda verilen açıklamalardan hangileri Bohr atom modelinin yetersizliklerindendir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III


3. I. Davisson

II. Germer

III. G. P. Thomson

IV. De Broglie

V. Schördinger

Yukarıda bilim insanlarından kaç tanesi dalga mekaniğinin gelişmesinde önemli rol almıştır?

A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1

4. 120 m/s hızla giden 5 x 10–2 kg kütleli bir tenis to-punun de Broglie dalga boyu kaç metredir?

(h : 6 x 10–34 kg.m2.s–1)

A) 10–34 B) 2 x 10–34 C) 4 x 10–34

D) 1 x 10–35 E) 4 x 10–35

5. Bir elektron dalgasının hızı 2 x 104 m/s dir.

Buna göre, elektrona eşlik eden de Broglie dal-ga boyu kaç nm dir?

(me : 9 x 10–31 kg, h : 6 x 10–34 kg.m2.s–1)

A) 13 B) 10

3 C) 13 x 102

D) 13 x 103 E) 1

3 x 104

6. Davisson ile Germer nikel metalinden yapılmış he-deften düşük enerjili elektronların saçılmasını ince-lerken kaza sonucu nikel yüzeyi oksitlendi. Bu oksit-lenmeyi gidermek için hidrojen buharı içinde nikeli ısıtırken elektronların dalga benzeri bir davranışla sa-çıldıklarını fark ettiler.

Bu olayı deneyleriyle ispatlayarak elektronun dal-ga özelliği gösterdiğini açıklayan bilim insanı aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) N. Bohr B) G. P. Thomson C) Heisenberg

D) De Broglie E) Schrödinger

Atomun Kuantum Modeli

Bohr Atom Modelinin Yetersiz-likleri

Bohr atom modeli hidrojen ve tek elektronlu atomların spektrumlarını başarılı bir şekilde açıklayabilmek-tedir.

Ancak Bohr Atom Modeli aşağıdaki durumları açıklayamamış yani ye-tersiz kalmıştır.

• Bohr Atom Modeli çok elekt-ronlu atomların spektrumlarını açıklayamaz.

• Bohr Atom Modeli elektronu bir tanecik olarak kabul etmiştir. Ancak elektron hem tanecik hem de dalga davranışları gös-termektedir.

• Bohr Atom Modeli elektronu çekirdekten belirli uzaklıkta sa-bit yörüngelerde sabit hızda döndüğünü kabul etmiştir.

Halbuki elektronların sabit bir yö-rüngesi ve hızı yoktur.

Elektronun Dalga – Tanecik İki-liliği

Fotonun enerjisini veren Planck ve Einstein’ın kütlenin enerjiye dönü-şümünü veren bağıntılarını eşitleye-rek de Broglie ışık hızı ile hareket eden ve kütlesi olan bir taneciğin yaptığı dalga hareketinin dalga bo-yunu veren yeni bir bağıntı elde etti.

E = mc2 E = hv E = h.cl

mc2 = h.cl

c = h

l.m

l = h

m.v

v : hızm : kütle

Buna de Broglie eşitliği denir.

Elektronun Dalga Özelliğinin Ka-nıtlanması

De Broglie’nin tezinden birkaç yıl sonra George Paget Thomson (Corc Paget Tamsın), J.J.Thom-son’un oğlu), C. Davisson ve L. H. Germer yaptıkları deneyler-le elektronların da X – ışınları gibi kırınıma uğradığını ispatlayarak elektronların dalga boylarını ölç-meyi başarmışlardır.

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

4

TEST1

1-C 2-E 3-A 4-A 5-C 6-B 7-D 8-E 9-C 10-A 11-B 12-ATEST - 1

1. Davisson – Germer Deneyi

Yapılan deney temel olarak bir kaynaktan çıkan elektronların ince bir metal tabakaya düşürülmesi ve elektronların bu metal tabakadan saçılmasının incelenmesidir.

Davisson ve Germer nikel metalin-den yapılmış hedeften düşük enerjili elektronların saçılmasını incelerken kaza sonucu nikelin yüzeyi oksitlen-di. Bu oksitlenmeyi gidermek için hidrojen buharı ortamında nikeli ısıtırken elektronların dalga benzeri bir davranışla saçıldıklarını farketti. Isıtma sonucu oluşan nikel kristal ör-güleri tıpkı bir yarık gibi, elektronların kırınım yapmasına neden olmuştu.

Daha sonra ince ve düzgün kristalli alüminyum levha üzerine elektron gönderdiklerinde merkezde bir dairesel leke ve etrafında halkalar gözlemlediler. Bu oluşum elektro-manyetik dalga olan X – ışınlarının alüminyum levhaya gönderilmesiyle oluşan yapıya benzemekteydi.

G. P. Thomson ise metal levhalar-dan geçen elektronların girişime uğradığını ispatlamıştır. Yaptığı deneylerde metal levhadan geçen elektronların oluşturduğu görüntüde Young’ın girişim deneyinde olduğu gibi aydınlık ve karanlık bölgeler olduğunu gözlemledi. Bu olay elekt-ronların girişim modeli oluşturduğu-nu ortaya koymuştur.

X-ışınlarının Elektronun alüminyum alüminyumlevhada kırınımı levhada kırınımı

Thomson ve Davisson – Germer deneyleri ile de Broglie’nin teorisi ispatlanmış oldu. Böylece kuantum mekaniğinin deneysel temelleri atıl-mış oldu.

BOHR ATOM MODELİ VE DALGA–TANECİK İKİLİĞİ

7. De Broglie eşitliği olarak bilinen bağıntı aşağıda-kilerden hangisidir?

A) E = mc2 B) E = h.ν C) λ.ν = c

D) λ = hm.v

E) E = h.cλ

8. "Elektron gibi bir taneciğin nerede olduğu kesin ola-rak biliniyorsa, aynı anda taneciğin nereden geldiği veya nereye gittiğini kesin olarak bilemeyiz. Benzer şekilde, taneciğin nasıl hareket ettiğini biliyorsak onun yerini kesin olarak bilemeyiz."

1920’li yıllarda atomlardaki küçük taneciklerin davranışlarını belirlemede ışığın etkisini kullana-rak yukarıdaki sonuca oluşan bilim insanı aşağı-dakilerden hangisidir?

A) De Broglie B) Davisson C) Germer

D) Schördinger E) Heisenberg

9. Heisenberg çalışmalarında atomdaki küçük tanecik-lerin davranışlarını belirlemede ışığın etkisini incele-di. Heisenberg belirsizlik ilkesine göre bir elektronun herhangi bir andaki yeri ve hızı aynı anda bilinemez.

Bunun nedeni

I. Atoma gönderilen ışının elektrona enerji aktar-ması

II. Atoma gönderilen ışının elektronun yönünde ve hızında değişikliğe neden olması

III. Elektronun dairesel yörüngelerde hareket etme-si

verilen yargılardan hangileri ile açıklanır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II


10. Heisenberg ve De Broglie’nin düşüncelerini takip ederek elektronların hareketi ile ilgili matematiksel bir denklem geliştirdi. Bu teknik ‘‘dalga mekaniği’’ olarak adlandırılır.

Kendi adıyla anılan bu denklem ile taneciğin küt-lesinden kaynaklanan davranışlar ile dalga dav-ranışını birleştiren bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Schördinger B) Madelung C) Hund

D) Pauli E) Aufbau

11. Atomu açıklamak için günümüzde kullanılan teo-ri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bohr B) Modern C) Rutherford

D) Thomson E) Dalton

12. Elektronkaynağı

Hızlandırıcıplaka

+–

İnce nikelmetal levha

Işık demeti

Ekran

G. P. Thomson, Davisson ve Germer’in deneyini ali-minyum levha üzerinde gerçekleştirerek, elektronla-rın metal levhadan geçerek oluşturdukları girişim ve kırınım desenlerini gözlemlemiştir.

Bu deney ile G. P. Thomson,

I. Elektronun dalga özelliği gösterdiğini

II. Elektronun tanecik özelliği gösterdiğini

III. Metal atomları arasındaki boşlukların olduğunu

verilenlerden hangilerini ispatlamıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III Elektronun alü-

minyum levhada geçişinde girişi-mi oluşturması

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

5

FASİKÜL - 2TEST2

2. Heisenberg Belirsizlik İlkesi

1920’li yıllarda Werner Heisenberg,

kütlesi olan bir taneciğin aynı anda

konumunun ve hızının kusursuz

olarak belirlenemeyeceğini belirt-

miştir. Buna göre konumdaki hata

payı (Dx) ile hızdaki hata payı (Dv)

değerleri için

DX. Dv ≥ h/4πm

h: Planck sabiti

m: taneciğin kütlesi

denklemini önermiştir.

Buna göre bir taneciğin konumunu

sıfıra çok yakın bir hatayla bulduğu-

muzda hızındaki hata payı sonsuza

yaklaşır. Belirsizlik ilkesinin bir çok

sonucu vardır. Ancak en önemli-

lerinden birisi Bohr atom modelini

çürütmesidir. Bohr atom modelinde

elektron için belirli bir konum (kat-

manlar) belirtilmiştir. Belirsizlik ilkesi

bunun hatalı olduğunu kanıtlamıştır.

Atomun Kuantum Modeli ve Dal-

ga-Tanecik İlişkisi

Dalga davranışı gösteren tüm tane-

ciklerin hareketinin hesaplanabildiği

matematiksel bir teknik geliştirdi.

Bu teknik “dalga mekaniği” olarak

adlandırılır.Schrödinger kendi adıyla

anılan “Schrödinger denklemi”nde,

taneciğin kütlesinden kaynaklanan

davranışlar ile dalga davranışını bir-

leştirmiştir.

Schrödinger denklemi, elektron için

uygulandığında elektronun atomda

bulunma ihtimali yüksek olan uzay

bölgeleri elde edilir. Bu uzay bölge-

leri orbital olarak adlandırılır.

Elektronların atomda bulunma ihti-

malinin olduğu uzay bölgeleri orbital

olarak adlandırılır. Orbital fiziksel

bir yapı değil sadece elektronun

bulunduğu bölgeyi tanımlamak için

kullanılan matematiksel bir dalga

fonksiyondur.

Orbital, atomda elektronun bulundu-

ğu uzay bölgesini belirttiği için yeri-

ne yörünge terimi kullanılamaz. Bir

uzay bölgesini çağrıştıran elektron

bulutu terimi orbital için kullanılabilir.

1. Elektron için,

I. Kırınıma uğrar.

II. Girişim yapar.

III. Dalga hareketi yapar.

yargılarından hangileri doğrudur?



2. I. Elektron gibi yüksek hızda hareket eden tanecik-

ler de dalga hareketi yapar.

II. Elektronların bulunma olasılığının yüksek oldu-

ğu bölgelere orbital denir.

III. Elektronun bir andaki hızı ve konumu belirlene-

mez.

Verilen açıklamalardan hangileri De Broglie’ye

ait değildir?


D) I ve II E) II ve III

3. Davisson – Germer ve G. P. Thomson deneyle-

ri elektron için,

I. Dalga

II. Girişim

III. Tanecik

özelliklerinden hangilerinin var olduğunu ispat-

lamıştır?



4. I. Elektronun tanecik olduğunu

II. Bohr’un yörünge kavramını

III. Elektronun dalga davranışını gösterdiğini

Heisenberg belirsizlik ilkesi yukarıda verilenler-

den hangisini geçersiz yapmıştır?



5. Heisenberg’e göre elektronun,

I. Hareket yönü

II. Hızı

III. Konumu

niceliklerinden hangilerinde belirsizlik vardır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III


6.

Elektronların hızı ve her yönde hareketi, dönmekte

olan bir pervanenin kanatları arasındaki boşluklar

yokmuş ve sanki bir pervane bulutu varmış görünü-

müne benzer şekilde, bir elektron bulutu oluşturur.

Yukarıda verilen açıklamada elektron bulutu yeri-

ne aşağıdakilerden hangisi kullanılabilir?

A) Kuantum B) Dalga C) Orbital

D) Katman E) Yörünge


KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

6

1-E 2-E 3-C 4-B 5-E 6-C 7-C 8-B 9-B 10-E 11-B 12-ATEST - 2

TEST2

Kuantum Sayıları

Üç boyutlu hareket yapan elektro-nun bulunduğu bölgeyi tanımlamak için üç farklı kuantum sayısı gerek-lidir. Bunlar,

Baş kuantum sayısı (n), Açısal mo-

mentum (İkincil) kuantum sayısı (æ)

ve Manyetik kuantum sayısı (mæ)dır.

1. Baş Kuantum Sayısı (n) :

Baş kuantum sayısı, elektron bu-lutunun çekirdeğe olan uzaklığı ile ilgilidir ve atomun enerji düzeylerini belirtir. Bu enerji düzeylerine elekt-ron katmanı veya temel enerji düzeyi de denir.

Baş kuantum sayısı, “n” sembolü ile gösterilir. Burada “n” terimi 1, 2, 3, 4 ... gibi sıfırdan büyük pozitif tam sayıları belirtilir.

Baş kuantum sayısı, Bohr atom mo-delindeki enerji düzeylerinin kar-şılığıdır. “n”nin değeri ne kadar bü-yükse elektron bulutu çekirdekten o kadar uzaktadır. Elektronun potan-siyel enerjisi de o kadar büyüktür.

2. Açısal (İkincil Momentum) Ku-antum Sayısı ()

Atomun kuantum modelinde , de-ğerleri, elektronların bulunduğu ka-buklar içindeki alt kabukları belirler. Aynı n ve , değerine sahip bir veya daha fazla sayıdaki orbitaller alt ka-buğu oluşturur. Açısal momentum kuantum sayısı, n değerlerine bağlı olarak:

0 ile n-1 arasındaki tam sayı değer-lerini alır.Yani,

n = 1 olduğunda = 0

n = 2 olduğunda = 0 ve = 1

n = 3 olduğunda = 0, = 1 ve = 2

n = 4 olduğunda = 0, = 1, = 2ve = 3 ….. olur.

Açısal kuantum sayılarına denk ge-len alt enerji katmanlarını belirtmek için s, p, d, f ... gibi harfler kullanılır. Bu harfler orbital sembolleri olarak da adlandırılır.

7. Aşağıda verilen açıklamalardan hangisi yanlıştır?

A) Bohr atom modelinde elektronun tek yönlü dai-resel hareketinden bahsedilir.

B) Bohr atom modelinde elektron için bir tek kuan-tum sayısı vardır.

C) Modern atom teorisine göre elektronun hareke-ti iki boyutludur.

D) Modern atom teorisine göre elektronun bulun-duğu bölgeyi tanımlamak için üç farklı kuantum sayısı gereklidir.

E) Bohr atom modelindeki enerji düzey numarala-rı kuantum sayısıdır.

8. I. Baş kuantum sayısı a. mæ

II. Açısal momentum kuantum sayısı b. n

III. Manyetik kuantum sayısı c. æ

Yukarıda verilen kuantum sayılarının sembolle-riyle eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) I – a

II – b

III – c

B) I – b

II – c

III – a

C) I – c

II – b

III – a

D) I – a

II – c

III – b

E) I – b

II – a

III – c

9. I. Orbitallerin uzaydaki yönelişlerini a. n belirtir.

II. Elektron bulutunun çekirdeğe olan b. mæ uzaklığı bu kuantum sayısı ile ifade edilir.

III. Alt enerji düzeyindeki elektron bulut- c. æ larının şekillerini ve şekil farkı nedeni ile enerji düzeylerinde meydana gelen enerji değişimini gösterir.

Yukarıda verilen açıklamaların kuantum sembol-leri ile eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) I – c

II – b

III – a

B) I – b

II – a

III – c

C) I – a

II – c

III – b

D) I – b

II – c

III – a

E) I – a

II – b

III – c

10. Baş kuantum sayısı için,

I. Bohr atom modelindeki enerji düzeyinin karşılı-ğıdır.

II. Orbitalin çekirdekten uzaklığı yani enerjisi ve bü-yüklüğünü gösterir.

III. Katmanları belirtmek için baş kuantum sayıları yerine K, L ve M gibi harfler de kullanılır.




11. Açısal momentum kuantum sayısı(æ) için,

I. Baş kuantum sayısına bağlı olarak sıfırdan (n – 1)e kadar pozitif tam sayılardır.

II. Açısal kuantum sayılarına denk gelen alt enerji katmanlarını belirtmek için s, p, d ve f gibi harf-ler kullanılır.

III. n = 1 ise l iki farklı değer alabilir.


A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III


12. Manyetik kauntum sayısı (mæ) ile ilgili,

I. Orbitalin uzaydaki yönelişini belirtir.

II. Diğer kuantum sayılarından bağımsızdır.

III. Verilen bir l değeri için ml sayısı alt orbital sayı-sını verir.

IV. Herhangi bir l değeri için alt orbital sayısı 2l + 1 formülü ile hesaplanır.

V. Bir alt enerji seviyesindeki manyetik kuantum sa-yısı – l den + l ye kadar bütün tam sayıları alır.

verilenlerden kaç tanesi yanlıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5


KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

7

FASİKÜL - 2TEST3

Açısal kuantum sayısı ( l )

Alt enerji katmanları: (orbitaller)

●

●

0, 1, 2, 3, ...

s, p, d, f, ...¯ ¯ ¯ ¯

:

3. Manyetik Kuantum Sayısı (ml):

“m

” ile gösterilir. Manyetik kuantum sayısı orbitalin uzaydaki yönlenme-sini gösterir. Manyetik kuantum sayısı (m

)’nın alabileceği değerler açısal momentum kuantum sayısı, ’nin değerlerine bağlıdır. =0 alt kabuğu dışında diğer alt kabuklar-da orbitallerin uzayda yönlendiği belirlenmiştir.

değeri 1 olan kabuktan itibaren m

değeri aşağıdaki formülle he-saplanır.

m

= 2 + 1

m

değerleri – ile + arasında de-ğer alır.

3. Spin Kuantum Sayısı (ms):

“ms” ile gösterilir. Elektronun kendi etrafında dönme yönü, saat yönü ve tersi yönünde olmak üzere iki olasılık taşır. Elektronun spin kuantum sayısı dönme yönü saat yönünde ise +1/2, dönme yönü saatin tersi yönünde ise -1/2 değerlerini alır.

S N

12

+ 12

–

N S

Kuantum sayılarında,n : Orbitalin çekirdekten uzaklığı

yani enerjisi ve büyüklüğünü. : Orbitalin şeklini ve cinsinim

: Orbitalin uzaydaki yönelişinibelirtir.

Not

1. Spin kuantum sayısı (ms) için,

I. Orbitali tanımlamada kullanılmaz.

II. Bir orbitaldeki elektronların kendi ekseni etrafın-da dönme yönünü belirtir.

III. + 12 ve – 1

2 olmak üzere iki farklı değer alır




2. Bütün orbitaller üç boyutlu uzayda bulut modelleri veya iki boyutta sınır yüzey diyagramları ile gösterilir.

z

x y

z

xy

zx

y I.

II.

III.

a. s orbitali

b. p orbitali

c. d orbitali

Yukarıda şekilleri verilen orbitallerin türleri ile eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğ-ru verilmiştir?

A) I – a

II – b

III – c

B) I – b

II – a

III – c

C) I – c

II – b

III – a

D) I – a

II – c

III – b

E) I – b

II – c

III – a

3. s orbitalleri ile ilgili,

I. l = 0 değerine sahip tüm orbitaller s orbitalidir.

II. Bütün katmanlarda bir tane s orbitali vardır.

III. Büyüklükleri baş kuantum sayısı arttıkça artar.




4. p orbitalleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yan-lıştır?

A) Birinci katman hariç diğer tüm katmanlarda 3 er tane p orbitali bulunur.

B) l = 1 değerine sahip bütün orbitaller p orbitali-dir.

C) Aynı katmanda bulunan p orbitallerinin enerjile-ri farklıdır.

D) Aynı katmandaki p orbitallerinin uzaydaki yöne-lişleri farklıdır.

E) Katman numarası büyüdükçe p orbitallerinin enerjileri ve büyüklükleri de artar.

5. I. Bir katmandaki d orbitalleri 5 tanedir.

II. d orbitalleri ikinci enerji katmanından başlar.

III. l = 2 değerine sahip tüm orbitaller d orbitaller-dir.

Yukarıda d orbitalleri ile verilen açıklamalardan hangileri doğrudur?


D) I ve III E) II ve III

6. Orbitallerle ilgili,

I. 3s orbitalinin sınır yüzey diyagramı 2s orbitalinin sınır yüzey diyagramından daha büyüktür.

II. 3.enerji düzeyinde üç tür orbital bulunur.

III. Açısal kuantum sayısı l = 2 olan orbitallerin 3 farklı manyetik kuantum sayısı vardır.

yargılarından hangileri yanlıştır?



ORBİTAL ENERJİLERİ VE ELEKTRON DİZİLİMİ

n, ve m

sayıları orbitali tanımla-mak için Shrödinger denkleminin çözümünden çıkar.

Spin kuantum sayısını ise orbital tanımı ile bir ilgisi yoktur.

Not

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

8

1-E 2-A 3-E 4-C 5-D 6-C 7-E 8-D 9-B 10-C 11-A 12-DTEST - 3

TEST3

Orbitaller ve Şekilleri

Bütün orbitaller, üç boyutlu uzay-da bulut modelleri veya iki boyutta sınır yüzey diyagramları ile göste-rilir. Şimdi s, p, d ve f orbitallerini inceleyelim.

1. s Orbitali: s orbitali için elektron bulutu (elektron olasılık dağılımı) küreseldir. Yani, geometrik şekil merkezde çekirdeğin bulunduğu ve yoğunluğu merkezden dışa doğru azalan bir küre biçimin-dedir.

= 0 değerine sahip tüm orbitaller s orbitalidir. Bütün katmanlarda bir tane s orbitali vardır.s orbitalinin büyüklüğü baş kuantum sayısı art-tıkça artar.

zx

y

1s 2s 3s

2. p Orbitalleri: = 1 değerine sa-hip bütün orbitaller p orbitalidirler. = 1 olduğunda ise m

üç değer (–1, 0, +1) alır. Bir katmandaki p orbitalleri üç tanedir. Bu orbitaller enerji ve şekil bakımından birbiri-nin aynısıdır. Fakat uzaydaki yö-nelişleri farklıdır. Orbitallerin yöne-lişlerinin koordinat sisteminde x, y ve z eksenleri üzerinde olduğu düşünüldüğünde p orbitalleri, px, py ve pz şeklinde gösterilir.

2pz

z

x y

z

x 2px

y

z

y2py

x

Birinci katman hariç diğer tüm kat-manlarda 3’er tane p orbitali vardır.

3. d Orbitalleri: = 2 değerine sa-hip tüm orbitaller d orbitalleridir. = 2 olduğunda ise m

beş değer (–2, –1, 0, +1, +2) alır. O hâlde, bir katmandaki d orbitalleri beş tanedir. d orbitalleri üçüncü enerji katmanından (n=3) başlar.

z

x y3d x2 y2

3d z2

z

x y

z

x y3d xy

z

x

y

3d xz

yx

3d yz

z

ORBİTAL ENERJİLERİ VE ELEKTRON DİZİLİMİ

7. Temel halde birden fazla elektrona sahip bir atom-daki elektronların enerjileri sadece baş kuantum sa-yısına bağlı değildir. Aynı zamanda açısal kuantum sayısına da bağlıdır.

Erwin Madelung ve Klechkowski eş zamanlı olarak çok elektronlu atomda orbitallerin enerji sıralamasının nasıl olacağını belirten kural oluşturdular. Madelung – Klechkowski kuralı olarak bilinen bu kurala göre;

• Orbital enerjisi n + l ile bağlantılıdır.

• n + l değerinin eşit olduğu durumlarda küçük n değerine sahip orbitalin enerjisi daha küçüktür.

Buna göre aşağıda verilen orbitallerden hangisi-nin enerjisi daha büyüktür?

A) 3s B) 3p C) 3d D) 4p E) 5s

8. 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p

Madelung – Klechkowski kuralına göre verilen orbital dizisi için,

I. 2. enerji düzeyinde iki tür orbital bulunur.

II. Aynı enerji düzeyindeki farklı tür orbitallerin ener-jisi eşittir.

III. Enerjisi en yüksek orbital 4p dir.



D) I ve III E) I, II ve III

9.

1s2 2s2 2p6 3s2 3p3

X atomunun temel haldeki orbital şeması yukarıda-ki gibidir.

Buna göre,

I. X in elektron sayısı 15’tir.

II. 3s ve 3p orbitallerinin enerjileri eşittir.

III. 3.enerji düzeyinde toplam 5 elektron bulunur.




10. I. Elektronlar, çekirdeğe en a. Pauli dışlama ilkesi

yakın olan ve en düşük enerjili orbitalden başlanarak yüksek enerjili orbitallere doğru doldurulur.

II. Çok elektronlu bir ortamda b. Hund kuralı dört kuantum sayısı da aynı olan elektronlar yoktur.

III. Elektronlar eş enerjili c. Aufbau kuralı orbitallere önce birer birer yerleştirilir.

Buna göre yukarıda verilen kuralların açıklama-ları ile eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) I – a

II – b

III – c

B) I – b

II – a

III – c

C) I – c

II – a

III – b

D) I – b

II – c

III – a

E) I – c

II – b

III – a

11. I. 7N :

II. 5B :

III. 21Sc :

Orbital şemaları verilen elektron dağılımlarından hangileri Hund kuralına göre hatalıdır?



12. İkinci temel enerji düzeyinde 2 tam dolu orbitali bulunan X atomu için,

I. Proton sayısı 6 dır.

II. İki tane yarı dolu orbitali bulunur.

III. Toplam 2 tane tam dolu orbitali bulunur.




KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

9

FASİKÜL - 2

Orbital Enerjileri ve Elektron Dizilimi

Hidrojen gibi tek elektron bulundu-ran atomlarda temel enerji düzeyle-rinin enerjilerini belirlemek kolaydır. Ancak çok elektronlu atomlarda or-bitallerin enerjileri biraz daha karma-şık hâl alır.

1. Tek Elektronlu Sistemler

Hidrojen benzeri taneciklerde elekt-ron birinci katmanda bulunur. Yani en düşük enerji düzeyinde bulunur. Elektronun bulunabileceği en düşük enerji düzeyinde yer almasına temel hâl denir.

Temel hâldeki elektronu daha yük-sek enerjili üst katmanlara çıkar-mak için enerji verilmelidir. Enerji verilerek üst katmanlara çıkarılmış elektronun durumuna uyarılmış hâl adı verilir. Uyarılmış hâldeki elektron kararsızdır ve geri temel hâle döner. Bu arada katmanlar arasındaki fark (uyarılmak için verilen) kadar enerjiyi dışarı ışın olarak verir.

Not: Tek elektronlu sistemlerde eğer elektron n=2 de ise elektron s ve p orbitallerinden hangisinde bulunursa bulunsun İkinci katmanın enerjisine sahiptir.

2. Çok Elektronlu Atomlar

Erwin Madelung ve Klechkowski eş zamanlı olarak çok elektronlu atom-da orbitallerin enerji sıralamasının nasıl olacağını belirten kural oluş-turdular. Madelung–Klechkowski kuralı olarak bilinen bu kurala göre,

Orbital enerjisi n+ ile bağlantılıdır.

n+ değeri arttıkça orbitalin enerjisi artar.

n+ değerinin eşit olduğu durumda küçük n değerine sahip orbitalin enerjisi daha düşüktür.

ATOMLARIN ELEKTRON DİZİLİMİ

Elektronların atomdaki orbitallere temel hâl düzeyinde dağıtılmasına elektron dizilimi adı verilir. Elekt-ronları orbitallere yerleştirirken bazı kurallara uyulmalıdır.

1. X atomunun temel haldeki elektron dağılımında 11 tam dolu orbitali bulunmaktadır.

Buna göre,

I. Proton sayısı 22 dir.

II. Elektron dağılımında son orbital türünün açısal kuantum sayısı 2 dir.

III. 4 tane yarı dolu orbitali bulunur.




2. I. 2s2 :

II. 4p2 :

III. 3d6 :

Verilen orbital şemalarından hangileri Hund ku-ralına göre doğru çizilmiştir?



3. Proton sayısı 20 olan bir atomun temel hal elekt-ron dağılımı için,

I. En büyük baş kuantum sayısı 4 tür.

II. ms değeri + 12 olan toplam 10 elektron içerir.

III. ml değeri 0 olan 6 tane orbital içerir.




4. Bir atomda n = 3 ve l = 1 değerine sahip en faz-la kaç elektron bulunabilir?

A) 10 B) 8 C) 6 D) 4 E) 2

5. n = 4, l = 1, ml = +1 ve ms = + 12 değerlerine

sahip sadece 1 elektronu bulunan bir atomun elektron dizilimi aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1

B) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2

C) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d10

D) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5

E) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p1

6. I. p4 :

II. d5 :

III. s1 :

Yukarıda verilen orbital şemalarından hangile-ri hatalıdır?



TEMEL HAL, UYARILMIŞ HAL VE KÜRESEL SİMETRİTEST4

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

10

1-A 2-D 3-E 4-C 5-E 6-B 7-E 8-E 9-C 10-A 11-B 12-ETEST - 4

1. Aufbau Kuralı

Elektronlar, çekirdeğe en yakın olan

ve en düşük enerjili orbitalden baş-

lanarak yüksek enerjili orbitallere

doğru doldurulur. Bu yöntemi Wolf-

gang Pauli önermiştir ve Aufbau adı

verilmiştir.

Orbital enerjilerinin sıralamasını Ma-

delung–Klechkowski kuralını uygu-

layarak bulmuştuk. Bu sıralamaya

uyularak elektronlar

1s den başlanarak ve,

1 s < 2 s < 2 p < 3 s < 3 p < 4 s <

3d<4p<5s<4d<5p<6s<4f<

5d<6p<7s

sıralaması takip edilerek orbitallere

yerleştirilir.

2. Pauli İlkesi

Çok elektronlu bir atomda dört ku-

antum sayısı da aynı olan elektronlar

yoktur. Buna Pauli dışlama ilkesi

denir. O hâlde bir orbitaldeki iki

elektronun bütün özellikleri aynıdır.

Sadece kendi eksenleri etrafındaki

hareketleri (spinleri) birbirine zıttır. O

hâlde orbitallere yerleşecek en fazla

elektron sayıları:

s orbitali : en fazla 2 elektron

(1 . 2 = 2 )

p orbitali : en fazla 6 elektron

(3 . 2 = 6)

d orbitali : en fazla 10 elektron

(5 . 2 = 10)

f orbitali : en fazla 14 elektron

(7 . 2 = 14)

şeklinde olur.

Bir atomdaki elektronların orbital-

lere dağılımı orbital şemalarıyla

gösterilir. Orbital şemalarında boş

bir orbital şeklinde , bir elektron

bulunan orbital , veya ,

şeklinde gösterilir.

Bir tane elektron bulunan orbitalle-

re yarı dolu orbital denir. İki tane

elektron bulunan orbital ise ve

şeklinde gösterilir ve tam dolu

orbital olarak adlandırılır.

7. X : 1s2 2s2 2px1 2py

1 pz1

Temel halde elektron dağılımı verilen X atomu için,

I. Küresel simetri özelliği gösterir.

II. px , py ve pz orbitallerinin enerjileri eşittir.

III. ml değeri sıfır olan 5 elektron içerir.




8. Temel hal elektron dağılımı verilen aşağıdaki elektron dizilimlerinden hangisi küresel simetri özelliği göstermez?

A) 1s2 2s2 2p6 3s1

B) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3

C) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5

D) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

E) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d8

9. Elektron dağılımı,

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d10

şeklinde olan bir atom için,

I. Uyarılmıştır.

II. Kararsızdır.

III. Kendiliğinden küresel simetri özelliği gösterir.




10. Küresel simetri özelliği için,

I. Atomun en son enerji katmanındaki eş enerjili orbitallerin yarı dolu veya tam dolu olmasıdır.

II. Atoma kararlılık kazandırır.

III. Elektron dağılımı s orbitali sonlanan tüm element-ler küresel simetri özelliği gösterir.


A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III

D) I ve II E) Yalnız II

11. • 2He • 7N

• 3Li • 8O

• 4Be • 12Mg

Yukarıda verilen atomlardan sırası ile kaç tane-si paramanyetik, kaç tanesi diyamanyetik özel-lik gösterir?

A) 2,4 B) 3,3 C) 4,2 D) 1,5 E) 2,4

12. I. Hidrojen atomunda bir elektron bulunduğundan perdeleme etkisinden bahsedilemez.

II. 1s orbitalinde bulunan elektronlar 2s ve 2p orbi-talinde bulunabilecek elektronlarla çekirdek ara-sındaki çekim kuvvetlerini perdeler.

III. s orbitalindeki elektronların daha dıştaki elektron-ları çekirdeğe karşı perdeleme etkisi p ve d orbi-tallerindeki elektronlardan daha fazladır.

Perdeleme etkisi ile verilen açıklamalardan han-gisi doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III


TEMEL HAL, UYARILMIŞ HAL VE KÜRESEL SİMETRİTEST4

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

11

FASİKÜL - 2

Diyamanyetizm ve Paramanye-

tizm: Elektron diziliminde en az bir-

tane eşlenmemiş elektron içeren

maddeler paramanyetiktir ve mıkna-

tıs tarafından çekilirler.Eşlenmemiş

elektronu bulunmayan atomlar ise

diyamanyetiktir ve mıknatıs tarafın-

dan çok az itilen maddelerdir.

Perdeleme etkisi: Çekirdeğe en ya-

kın orbitallerde bulunan elektronlar,

çekirdeğin daha dış orbitallerde bu-

lunan elektronlara uyguladığı çekim

etkisini azaltır. Bu durum, çekirde-

ğe yakın elektronların perdelemesi

olarak isimlendirilir. 3s orbitalindeki

elektron 3p orbitalindeki elektrona

göre daha sıkı tutulur. Bu nedenle

aynı kabuğun s orbitali, p orbitalle-

rinden daha düşük enerjilidir.

3. Hund Kuralı

Elektronlar aynı elektrik yüküne

sahip olduklarından birbirlerinden

uzakta olmak isterler. Bunun için

elektronlar eş enerjili orbitallere ön-

ce birer birer yerleşirler, eş enerjili

orbitallerin tamamı birer elektron

aldıktan sonra ikinci elektronu (ters

spinli) almaya başlarlar. Buna Hund

kuralı denir.

Örneğin, 7N atomunda elektronların

dağılımı,

7N :1s 1s2s 2s2px2py2pz 2px2py2pz

7N :

şeklindedir.

Eş enerjili orbitallere birer elekt-

ronun yerleşmesi, elektronların

aynı yönde dönmesi ve ms de-

ğerlerinin işaretinin aynı olması

anlamına gelir.

4. Elektron Diziliminin Yazılması

Elektron dizilimi yazılırken, orbital

türü sembolünün önüne hangi enerji

katmanında olduğu (Baş kuantum

sayısı), sağ üst kısmına üst indis ola-

rak ise içerdiği elektron sayısı yazılır.

TEMEL HAL, UYARILMIŞ HAL VE KÜRESEL SİMETRİ

1. Temel hal elektron dağılımı 3d5 ile sonlanan X atomu için,

I. Proton sayısı 25 olabilir.

II. Baş kuantum sayısı en büyük orbitalinde bir elekt-ron bulunabilir.

III. Küresel simetri özelliği gösterir.




2. I. 8O2– – 12Mg2+

II. 20Ca – 21Sc+

III. 17Cl– – 20Ca2+

Yukarıda verilen taneciklerden hangileri izoelekt-ronik değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız II’


3. X+ iyonunun elektron dağılımı 3d10 ile sonlanmak-tadır.

Buna göre nötr X atomu için,


II. Küresel simetri özelliği gösterir.

III. s orbitallerinde toplam 8 elektron bulunur.



D) I ve II E) I, II ve III

4. X2+ iyonunun elektron dağılımı 3d10 ile sonlanmak-tadır.

Buna göre X in proton sayısı,

I. 32

II. 31

III. 30

hangileri olabilir?



5. X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6

Temel hal elektron dağılımı yukarıda verilen X atomu için,

I. +2 yüklü iyonunda 4s orbitalinde elektron bu-lunmaz.

II. Baş kuantum sayısı en büyük orbitali 3d’dir.

III. 3. enerji düzeyinde 2 yarı dolu orbitali bulunur.



D) II ve III E) Yalnız III

6. Bir atomun en yüksek enerjili elektronu n = 4 vel = 0 kuantum sayılarına sahiptir.

Buna göre bu atom aşağıdakilerden hangisi ola-bilir?

A) 19K B) 21Sc C) 24Cr D) 29Cu E) 30Zn

TEST5

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

12

1-E 2-B 3-A 4-E 5-A 6-A 7-A 8-D 9-C 10-B 11-B 12-ATEST - 5

3p4 içerdiği elektron sayısı

orbital türütemel enerji düzeyi

şeklinde gösterilir.

3p4 ifadesinin orbital şemasi ise

3p4

şeklindedir.

Elektron Diziliminin Kısaltılması

Atomların elektron dizilimleri soy gazların elektron dizilimlerinden yararlanılarak kısaltılabilir.

Örnek:

19K: 1s22s22p63s23p64s1 veya

19K: [Ar] 4s1

[Ar]

5. Küresel Simetri İyonlarda Elekt-ron Dağılımı

Atomun en son enerji katmanındaki eş enerjili orbitallerin yarı dolu veya tam dolu olması hâli, atoma küresel simetri özelliği kazandırır.

Elektron dizilimi

s1, s2, p3, p6, d5, d10, f7 ve f14

ile sonlanan atomlar küresel simetri özelliğine sahiptir.

Bazı atomlar küresel simetri özelliği kazanmak için elektron dizilimle-rini değiştirirler. Bu olay uyarılma değildir.

24Cr:1s 2s 3s

3d

3p 4s2p

29Cu:1s 2s 3s

3d

3p 4s2p

Proton sayısı 20 den büyük iyon-larda elektron dağılımı temel hale göre yapılıp koparılacak elektron başkuantum sayısı en büyük orbi-talden koparılır.

TEMEL HAL, UYARILMIŞ HAL VE KÜRESEL SİMETRİ

7. Temel haldeki tam dolu ve yarı dolu orbital sayıla-rı bilinen bir atomun elektron dizilimi ve orbital şe-ması yazılabilir.

Buna göre,

I. 9 tam dolu, 5 yarı dolu

II. 10 tam dolu, 5 yarı dolu

III. 9 tam dolu, 6 yarı dolu

orbitallerine sahip olacak atomlardan hangileri temel haldeki bir atoma ait olamaz?



8. Orbitallerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Orbitalin büyüklüğü baş kuantum sayısının ka-resi ile doğru orantılıdır.

B) f orbitallerinde spin kuantum sayısı +12

olan en

fazla 7 elektron olabilir.

C) En küçük d orbitalleri 3. temel enerji seviyesinde bulunur.

D) Açısal kuantum sayısı l = 2 olan orbitallerin 3 farklı manyetik kuantum sayısı vardır.

E) s orbitalleri manyetik alanda yarılmaya uğramaz.

9. I. Elektronların bulunma olasılıklarının yüksek ol-duğu bölge

II. Schrödinger dalga fonksiyonlarının karesi

III. Atomda pozitif yük yoğunluğunun olduğu sınır-ları belli bölge

Yukarıdakilerden hangileri orbital kavramını ta-nımlamak için kullanılabilir?



10. Aşağıdaki elektron dizilimlerinden hangisi 20Ca2+ iyonuna ait olabilir? (10Ne, 18Ar)

A) [Ne] 3s2

B) [Ar]

C) [Ar] 4s2

D) [Ne] 3s2 3p5

E) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2

11. Bir atomun temel haldeki elektron dizilimi için,

I. Bir orbital en fazla iki elektron bulundurabilir.

II. Elektronlar en yüksek enerji seviyesinden en dü-şük enerji seviyesine doğru dizilirler.

III. Tüm kuantum sayıları aynı olan en fazla iki elekt-ron bulunabilir.


A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III

D) I ve II E) Yalnız I

12. X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5

Y : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

Z : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2

Nötr X, Y ve Z atomlarının elektron dizilimleri veril-miştir.

Buna göre,

I. Her üçü de küresel simetri özelliği gösterir.

II. X atomu uyarılmıştır.

III. En büyük baş kuantum sayıları eşittir.




TEST5

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

13

FASİKÜL - 2

Örnek: 27X2+ iyonunu elektron da-ğılımı:

27X2+:1s2 2s22p63s23p64s0 3d7 şek-lidedir.İki elektron 4s orbitalinden koparılır.

İzoelektronik atom: Elektron sayı-ları ve dizilimleri aynı, proton sayıları farklı olan taneciklerdir.

Örneğin,

12Mg2+ ile 8O2– iyonlar izoelektro-niktir. Fakat

20Ca ve 22Ti2+ iyonları izoelektronik değildir.

20Ca: 1s2 2s22p63s23p64s2

22Ti2: 1s2 2s22p63s23p64s0 3d2

Elektron sayıları aynı fakat elektron dağılımları aynı değildir.

Çok Elektronlu Atomlarda Uya-rılmış Hal

Uyarılmış hâldeki atomun elektron dizilimi temel hâldekinden farklıdır. Örneğin, 11Na atomunun temel hâl-de elektron dizilimi ile uyarılmış hâl elektron dizilimi

11Na: 1s22s22p63s1

(Temel hâl)

11Na: 1s22s22p63p1

(Uyarılmış hâl)

şeklindedir.

Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimi

Periyodik sistemde toplam 7 tane periyot vardır.

Periyodik sistemdeki sütunlara grup adı verilir. Periyodik sistemde top-lam 18 tane grup bulunur. Bu grup-lar A ve B grupları olarak ikiye ayrılır. Sayısı 8 tane olan A gruplarına baş (ana) gruplar da denir.

10 tane sütundan oluşan B grupları yan gruplar olarak da adlandırılır. B grupları numaralandırılırken 8B grubu üç kere tekrarlandığı için en büyük numaralı B grubu 8B’dir.

1. Periyodik sistemle ilgili aşağıdakilerden hangi-si yanlıştır?

A) 7 yatay sıradan oluşur.

B) Elementlerin artan atom numaralarına göre sıra-lanmıştır.

C) Toplam 18 tane grup bulunur.

D) A gruplarına baş grup, B gruplarına yan grup de-nir.

E) B grubu elementlerinin tamamı yarı metaldir.

2. Periyodik sistemle ilgili aşağıdakilerden hangi-si yanlıştır?

A) 1. periyotta 2 element bulunur.

B) 2. ve 3. periyotta 8 element bulunur.

C) Geçiş metalleri 4. periyottan itibaren başlar.

D) Her soygazdan önce bir halojen bulunur.

E) Aynı gruptaki elementlerin genellikle kimyasal özellikleri benzerdir.

3. Bir elementin periyodik sistemdeki yerinin bu-lunması için,

I. Proton sayısı

II. Temel hal elektron dağılımı

III. Nükleon sayısı

hangilerinin tek başına bilinmesi yeterlidir?



4. A grubu elementleri için,

I. Elektron dağılımları s veya p orbitali ile sonlanır.

II. Değerlik elektron sayıları en fazla 8 olabilir.

III. Periyodik sistemde s veya p bloğunda yer alır-

lar.




5. Periyodik sistemle ilgili,

I. 4 bloktan oluşur.

II. s blokunun tamamı metaldir.

III. p bloku, d blokunun solunda yer alır.




6. Elektron Dağılımı Değerlik elektron sayısı

X : 1s2 2s2 2p6 6

Y : 1s2 2s1 1

Z : 1s2 8

T : 1s2 2s2 2p3 5

K : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 7

Elektron dağılımı verilen elementlerinden kaç ta-

nesinin değerlik elektron sayısı yanlıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

PERİYODİK SİSTEM VE ELEKTRON DİZİLİMİTEST6

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

14

1-E 2-D 3-C 4-E 5-A 6-B 7-E 8-D 9-B 10-D 11-C 12-ATEST - 6

Periyot Bulma: Bir element ato-munun elektron dizilimindeki en büyük baş kuantum sayısı o ele-mentin periyodik sistemdeki periyot numarasıdır.

Örnek:

1. periyot: 1H : 1s1 2He : 1s2

2. periyot : 3Li : [He] 2s1

6C : [He] 2s22p2

3. periyot : 11Na : [Ne] 3s1

15P : [Ne] 3s23p3

4. periyot: 19K : [Ar] 4s1 34Se : [Ar] 4s23d104p4

Grup Bulma:

1A Grubu

Bu grupta toplam 7 tane element bulunur ve bu elementlerin atom-larına ait elektron dizilimi s1 terimi ile sonlanır.

2A Grubu

Bu grupta toplam 6 tane metal elementi bulunur. Bu elementlerin atomlarına ait elektron dizilimi s2 terimi ile sonlanır.

3A Grubu

Bu grupta toplam 6 tane element bu-lunur. Bu elementlerin atomlarına ait elektron dizilimi p1 terimi ile sonlanır.

4A Grubu


5A Grubu


6A Grubu


7A Grubu


7. X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p1

Temel hal elektron dağılımı verilen X atomu için,

I. Değerlik orbitalleri 4s2 ve 4p1 dir.

II. En büyük baş kuantum sayısı 4’tür.

III. Periyodik cetvelde 4. periyot, 3A grubunda bu-lunur.




8. B grubu metalleri için,

I. Elektron dağılımları d orbitali ile sonlanır.

II. Periyodik cetvelde 1B grubu ile başlarlar.

III. Değerlik elektronları s ve d orbitallerinde bulu-nur.




9. X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Elektron dağılımı verilen X atomu için,

I. Yan grup elementidir.

II. En yüksek enerjili orbitalin açısal momentum ku-antum sayısı ( l ) 2’dir.

III. 4. periyot 5B grubunda bulunur.




10. 2X ve 12Z elementleri için,

I. Değerlik elektron sayısı

II. Grup numarası

III. Değerlik orbital türü

verilenlerden hangileri her iki element içinde ay-nıdır?



11. Temel hal elektron dağılımı 3d5 ile sonlanan bir element için,

I. En büyük baş kuantum sayısı 3’tür.

II. 7B grubunda bulunur.

III. Küresel simetri özelliği gösterir.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?



12. Periyodik cetvelde 8B grubunda bulunan bir ele-ment için,


II. Kendisinden bir sonraki grup 1B grubudur.

III. En büyük baş kuantum sayısı 4’tür.

yargılarından hangisi kesinlikle doğrudur?


D) Yalnız III E) I ve III

PERİYODİK SİSTEM VE ELEKTRON DİZİLİMİTEST6

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

15

FASİKÜL - 2

8A Grubu

Bu grupta toplam 6 tane element bulunur. Bu elementlerden ilki olan He’nin elektron dizilimi s2 ile son-lanmaktadır. Ancak soy gaz olma-sından dolayı bu gruba yazılmıştır. Gruptaki diğer elementlerin atom-larına ait elektron dizilimi p6 terimi ile sonlanır.

B Grupları

B gruplarında bulunan elementlerin atomlarına ait elektron diziliminin son terimi d orbitali ile sonlanmak-tadır. 3B grubundan başlayarak 2B grubuna doğru elektron dizilimleri d1, d2, d3, d5, d5, d6, d7, d8, d10, d10 şeklinde terimlerle sonlanır.

Sonuç olarak periyodik sistemde, elementler elektron dizilimlerinin son terimlerine göre gruplandırıldığında aşağıdaki gibi bir tablo oluşur.

1A

2A

3B 4B 5B 6B 7B 8B 8B 8B 1B 2B

3A 4A 5A 6A 7A

8A

Lantanitler

Aktinitler f1 f2 f3 f4 f5 f6 f7 f8 f9 f10 f11 f12 f13 f14

s1 s2

d1 d2 d3 d5 d5 d6 d7 d8 d10 d10

p1 p2 p3 p4 p5 p6

s2

s ve p blok elementleri için: Elek-tron dağılımı s orbitali sonlananlar A grubunda bulunur. s orbitalinde-ki elektron sayısı grubu verir (He hariç).

p orbitali ile sonlandığında ise baş kuantum sayıları aynı s ve p orbi-tallerindeki elektronlar toplanarak grubu bulunur.

En yüksek enerji düzeyindeki elektron sayısı (1A grubu)

En yüksek enerji düzeyi(3. periyot)

11Na: 1s22s22p6 3 s1

Elektron dizilimi incelediğimizde sodyumun 3. periyot, 1A grubunda yer aldığı anlaşılır.

1. Periyodik sistemdeki elementlerin dış katman elektron dizilimleri aşağıdakilerin hangisinde yan-lış verilmiştir?

A) 3A : s2 p1 B) 5A : s2 p5 C) 3B : s2 d1

D) 1B : s1 d10 E) 8A : s2 p6

2. Periyodik sistemle ilgili,

I. 18 tane gruptan oluşmuştur.

II. 8A grubu IUPAC sistemine göre 18. grup olarak tanımlanır.

III. f bloku elementleri 6. ve 7. periyottan itibaren başlarlar.




3. Nötr X atomunun 9 tam dolu, 6 yarı dolu orbita-li vardır.

Buna göre,

I. Uyarılmış atomdur.

II. 4. periyot 6B grubunda bulunur.

III. Spin kuantum sayısı +12

olan 15 elektronu ola-

bilir.yargılarından hangisi yanlıştır?



4. Elektron dizilişleri sırası ile 3s1, 3p1 ve 3d1 ile so-na eren X, Y ve Z atomları ile ilgili,

I. Yarı dolu orbital sayısı

II. Değerlik elektron sayısı

III. Periyot numarası

özelliklerinden hangileri her üç atom için de eşit-tir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III


5. Nötr halde elektron dağılımı 3d5 ile sonlanan bir elementin,

I. Proton sayısı

II. Değerlik elektron sayısı

III. Yarı dolu orbital sayısı

niceliklerinden hangileri belirlenemez?



6. X2O72– iyonunda toplam 106 elektron bulunmaktadır.

Buna göre,

I. X in atom numarası 24’tür.

II. X atomu küresel simetri özelliği gösterir.

III. İyondaki X in elektron dağılımı 3p6 ile sonlanır.

yargılarından hangileri doğrudur? (8O)



DEĞERLİK ELEKTRON SAYISI, GRUP VE PERİYOT BULMATEST7

KUVVET VE HAREKET

Pa

raf

Ya

yın

ları

16

1-B 2-E 3-A 4-A 5-E 6-E 7-A 8-B 9-B 10-C 11-D 12-ETEST - 7

2 + 1 = 3A

(3. periyot)

13Al: 1s22s22p6 3 s2 3 p1

: 3. periyot 3A grubu

2A

4. periyot

20Ca: 1s22s22p63s23p6 4 s2

: 4. periyot 2A grubu

d bloku elementleri için: d blokun-da bulunan elementlerin periyodik sistemdeki yerlerini bulmak için ise aşağıdaki basamaklar takip edilir.

En yüksek enerji düzeyi peri-yot numarasını gösterir. (s ve p gruplarına benzer.)

En yüksek enerji seviyesindeki elektron sayısı ile d orbitalin-deki elektron sayısının toplamı grup numarasını verir. Burada sadece 8. grup ve sonrasında özel bir durum söz konusudur. Çünkü 8. gruptan 3 tane vardır.

Toplam değerlik elektron sayısı 8, 9 ve 10 olanlar 8B grubudur.

Toplam değerlik elektron sayısı 11 olanlar 1B, 12 olanlar ise 2B grubu üyesidir.

2 + 1 = 3B

4. periyot

21Sc: [Ar] 4 s23d1

2 + 5 = 7B

4. periyot

25Mn: [Ar] 4 s23d5

1 + 10 = 11 (1B grubu)

4. periyot

29Cu: [Ar] 4 s1 3d10

2 + 7 = 9 (8B grubu)

5. periyot

45Rh: [Kr] 5 s2 4d7

2 + 10 = 12 (2B grubu)

5. periyot

48Cd: [Kr] 5 s2 4d10

DEĞERLİK ELEKTRON SAYISI, GRUP VE PERİYOT BULMA

7. Element

En büyük başkuantum sayısı

Değerlikelektron sayısı

X 3 3

Y 3 6

Z 1 2

Yukarıdaki tabloda X, Y ve Z elementlerinin en bü-yük baş kuantum sayıları ve değerlik elektron sayı-ları verilmiştir.

Buna göre,

I. X ile Y aynı bloktadır.

II. Z elementi 2A grubunda bulunur.

III. Y ile Z küresel simetri özelliği gösterir.




8. X2– ve Y3+ iyonlarının elektron dağılımı 3p6 ile son-lanmaktadır.

Buna göre,

I. X2– ve Y3+ iyonları izoelektroniktir.

II. Değerlik elektron sayıları X > Y dir.

III. X ve Y elementleri baş grup elementidir.


A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II


9. Proton sayıları ardışık olan X ve Y elementlerinin,

I. Periyot sayısı

II. Grup numarası

III. Çekirdek yükü

özelliklerinden hangileri aynı olabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II


10. Temel haldeki X elementinin s orbitallerinde 7, d or-bitallerinde ise 10 elektron bulunmaktadır.

Buna göre, X elementi ile ilgili,

I. Proton sayısı 29 dur.

II. + 1 yüklü iyonunun elektron dağılımı 3d10 ile son-lanır.

III. Diyamanyetik özellik gösterir.




11.

X :

1s 2s 2p 3s 3p

Y :

Orbital şemaları verilen nötr X ve Y atomları ile ilgili,

I. Atom numaraları farklıdır.

II. Periyodik cetvelde farklı gruplarda bulunurlar.

III. Y atomu, X atomuna göre daha kararsızdır.




12. X2+ iyonunun elektron dağılımında son orbital tü-rü 3d3 tür.

Buna göre X atomu ile ilgili,

I. Çekirdek yükü 23 tür.

II. Tam dolu orbital sayısı 10 dur.

III. Elektron dizilişinde ms = + 12 olan 13 elektron

bulunabilir.




TEST7

. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF F 11. … · 2021. 3. 8. · KUVVET VE...

Documents

Transcript of . SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF 11. SINIF F 11. … · 2021. 3. 8. · KUVVET VE...