Silapa Khana Ratsadon: the Absence in Thai Art History

and Collective MemoryThanavi Chotpradit

Department of History of Art and Screen Media, Birkbeck, University of

LondonTSAC 2012: Contribution to

Thailand1-3 June 2012, Volendam,

The Netherlands

หมุ�ดคณะราษฎร เป็�นหมุ�ดที่�ระลึ�กการป็ฏิ�วั�ติ� พ.ศ . 2475 ที่�าด�วัยที่องเหลึ�อง ฝั!งอย"#ที่�พ�$นข้�างลึานพระบรมุร"ป็ที่รงมุ�า ณ จุ�ดที่�พระยาพหลึพลึพย�หเสนาย�นอ#านป็ระกาศคณะราษฎรฉบ�บที่� 1 ใน

เช้�าวั�นที่� 24 มุ�ถุ�นายน พ.ศ . 2475 ที่�หมุ�ดมุข้�อควัามุสลึ�กวั#า ณ ที่�น$ “ 24 มุ�ถุ�นายน 2475 เวัลึาย��าร� #ง คณะ

ราษฎรได�ก#อก�าเน�ดร�ฐธรรมุน"ญเพ��อควัามุเจุร�ญข้องช้าติ� ”

ส#วันหน��งข้อง ป็าฐกถุาน�า ศ�ลึป็กรรมุสมุ�ยใหมุ# ข้องหมุ#อมุราช้วังศ5ค�กฤที่ธ�7 “ ”ป็ราโมุช้ ในงานส�มุมุนาศ�ลึป็กรรมุหลึ�ง พ.ศ . 2475 เมุ��อ พ.ศ . 2525

“...ที่น$ส�าหร�บศ�ลึป็กรรมุข้องไที่ยหลึ�ง 2475 น�$น ถุ�าจุะพ"ดก�นติามุติรง พ"ดก�นด�วัยควัามุร�กช้าติ�ติามุสมุควัร ก9จุะติ�องบอกวั#าเป็�นย�คข้องศ�ลึป็กรรมุเสื่��อมุโทรมุท��สื่�ด ค�อไมุ�มุ�ศิ�ลปกรรมุไทยเก�ดขึ้��นในย�คน�� ... ผู้"�น�าป็ฏิ�วั�ติ�ก9เที่#าก�บเป็�นน�กเรยนนอก กลึ�บมุาจุากฝัร��งเศส รสื่น�ยมุในทางศิ�ลปะอะไรขึ้องท�านเหล�าน#�นอย$�แค�คาเฟ่'ร�มุถนนท��กร�งปาร�สื่ ภาพที่�เห9นสวัยงามุก9ภาพโป็< ... ที่#านเรยนวั�ช้าอ��นไมุ#ใช้#สนใจุ ที่#านไมุ#อย"#ในฐานะที่�จุะเข้�าใจุอะไรได� แติ#เมุ��อป็ฏิ�วั�ติ� 2475 ข้�$นมุาแลึ�วั ... เมุ��อเราป็ฏิ�วั�ติ�แลึ�วัก9ติ�องเป็ลึ�ยน การจุะเป็ลึ�ยนส�งคมุไที่ยน�$นก9ติ�องเป็ลึ�ยนที่�กที่าง ศ�ลึป็ะป็ระเพณคติ�เก#าๆ น�$นเป็�นเร��องข้องสมุบ"รณาญาส�ที่ธ�ราช้ ที่#านเข้�าใจุวั#าเป็�นอย#างน�$น ที่#านพยายามุให�เลึ�กส�$น ... เอาศ�ลึป็ะหร�อข้นบธรรมุเนยมุป็ระเพณใหมุ#ๆ เข้�ามุาแที่น แลึ�วัจุะหาที่�ไหนมุาแที่นนอกจุากขึ้องฝร#�ง ...”

หจุช้ ., ศธ . 0701.23.2/32 เร��อง ป็าฐกถุาก�จุการข้องกองศ�ลึป็ากรในงานฉลึอง“ร�ฐธรรมุน"ญ ”

วั�นที่� 13 ธ�นวัาคมุ พ.ศ . 2481

“...แติ#ก#อนมุา การป็ระกอบศ�ลึป็กรรมุได�ที่�าก�นเพ��อศ�ลึป็โดยแที่� ... การใช้�ศ�ลึป็กรรมุเพ��อการเมุ�องก9ด เพ��อผู้ลึป็ระโยช้น5ที่างหน��งที่างใดนอกข้อบเข้ติศ�ลึป็ก9ด มุ�กถุ�อ

ก�นวั#าเป็�นการไมุ#สมุควัร แลึะจุะที่�าให�ค�ณค#าข้องศ�ลึป็กรรมุเสยไป็ ... แติ#มุาถุ�งระยะเวัลึาระหวั#าง 20 ป็?มุาน$ ควัามุค�ดเห9นอ�นน$ได�เป็ลึ�ยนไป็ที่�กๆ ป็ระเที่ศ ย��งในป็ระเที่ศ

ที่�จุ�ดการป็กครองแบบใหมุ#ที่�ส�ดย#อมุถุ�อว่�าศิ�ลปกรรมุเป+นเคร��องมุ�ออ#นสื่,าค#ญท��สื่�ดท��จะช่�ว่ยสื่�งเสื่ร�มุคว่ามุร#กช่าติ� ร#กหน1าท��ขึ้องพลเมุ�อง ช่�ว่ยการศิ�กษา

อบรมุประช่าช่นให1ห#นเขึ้1าสื่$�ระบอบการปกครองในป4จ�บ#น ... กร�งสยามุก9ได�ร" �ส�กถุ�งควัามุจุ�าเป็�นที่�จุะติ�องใช้�วั�ธใหมุ#น$ ฉะน�$นการบ�าร�งศ�ลึป็กรรมุในเมุ�องไที่ยจุ�งหน�ก

ไป็ที่างช้าติ� แลึะพยายามุใช้�ศ�ลึป็กรรมุเป็�นอ�ป็กรณ5แก#งานส�าค�ญข้องช้าติ� เช้#น การเผู้ยแพร#ป็ลึ"กควัามุน�ยมุในระบอบร�ฐธรรมุน"ญ ...”

อน�สาวัรย5ป็ระช้าธ�ป็ไติย ถุนนราช้ด�าเน�น เร��มุก#อสร�างเมุ��อวั�นที่� 24 มุ�ถุ�นายน พ.ศ . 2482 แลึะที่�าพ�ธเป็@ดเมุ��อวั�นที่� 24 มุนาคมุ พ.ศ . 2483 ในสมุ�ยจุอมุพลึแป็ลึก พ�บ"ลึสงครามุด�ารง

ติ�าแหน#งนายกร�ฐมุนติร อน�สาวัรย5ออกแบบโดยหมุ�วั อภ�ยวังศ5 ป็ระติ�มุากรรมุป็ระด�บฐานออกแบบโดยศ�ลึป็A พระศร (Corrado Ferroci)

ป็?กที่�$ง 4 ด�านมุควัามุส"ง 24 เมุติร แลึะมุร�ศมุจุากจุ�ดศ"นย5กลึางข้องป็Bอมุที่�ติ� $งพานร�ฐธรรมุน"ญไป็ถุ�งส�ดข้อบข้องฐานมุระยะ 24 เมุติร หมุายถุ�งวั�นที่� 24 มุ�ถุ�นายน

ป็Cนใหญ#ที่�ฝั!งรอบอน�สาวัรย5มุที่� $งหมุด 75 กระบอก หมุายถุ�ง พ.ศ . 2475 พานร�ฐธรรมุน"ญบนป็Bอมุติรงกลึางอน�สาวัรย5ส"ง 3 เมุติร หมุายถุ�งเด�อนสามุ ค�อเด�อน

มุ�ถุ�นายน (น�บแบบเก#า )ร"ป็พระข้รรค5 6 อ�นป็ระกอบบานป็ระติ"ที่� $ง 6 รอบป็Bอมุกลึางที่�ติ� $งพานร�ฐธรรมุน"ญ หมุายถุ�ง

หลึ�ก 6 ป็ระการข้องคณะราษฎร

x

M. Piacentini, The Arch of Victory, 1931,

stone and cement, Genoa, Italy

ป็ระติ�มุากรรมุน"นติ��าที่�ฐานอน�สาวัรย5ป็ระช้าธ�ป็ไติย

“...อน�สาวัรย5ป็ระช้าธ�ป็ไติยน�$นเป็�นอน�สาวัรย5เผู้ด9จุการฟาสซิ�สติ5โดยก�าเน�ดในป็? ค.ศ . 1940

ผู้"�ส� �งให�สร�างค�อ จุอมุพลึแป็ลึก เป็�นผู้"�น�าฟาสซิ�สติ5เป็�นที่างการแลึะเป็@ดเผู้ย ไมุ#เป็�นที่�สงส�ยเพราะที่#านเองป็ระกาศลึ�ที่ธ�ฟาสซิ�สติ5ให�ราษฎร เ“ช้��อฟ!งที่#านผู้"�น�า ” (ติรงก�บ Il Duce ข้องมุ�สโซิลึ�

นในอ�ติาลึ, “Der Fuhrer ข้องฮิ�ติเลึอร5ในเยอรมุ�น ) ฟาสซิ�สติ5ค�อลึ�ที่ธ�เผู้ด9จุการโดยติรงที่�

ติ#อติ�านหลึ�กป็ระช้าธ�ป็ไติย ผู้"�ที่�ออกแบบอน�สาวัรย5ฯ ค�อ นายหมุ�วั อภ�ยวังศ5

Mew Aphaiwong (ติามุป็รากฏิใน Bangkok Post 14 Sept. ‘92) ซิ��งผู้มุไมุ#

ที่ราบป็ระวั�ติ�หร�อป็ร�ช้ญาการเมุ�องข้องที่#าน แติ#ผู้"�ที่�ออกแบบร"ป็ป็!$ นน"นแป็ดแผู้#นติามุฐานป็?กค�อ

อาจุารย5ศ�ลึป็A พระศร จุะเป็�นฟาสซิ�สติ5หร�อไมุ#น�$น ผู้"�เข้ยนไมุ#ที่ราบ แติ#ที่#านเคยสร�างอน�สาวัรย5แบบ

ร�กช้าติ� ให�ผู้"�น�ามุ�สโซิลึ�น “ ” (ข้�$นมุามุอ�านาจุเผู้ด9จุการติ�$งแติ# ค.ศ . 1922) ในอ�ติาลึ ก#อนที่�จุะ

มุาร�บราช้การในสยามุ (ค.ศ . 1923) ...ผู้มุอยากเช้��อวั#าอาจุารย5ศ�ลึป็A พระศรน#าจุะได�

ติ�ดส�นใจุมุาร�บราช้การในสยามุเพ��อหนลึ�ที่ธ�ฟาสซิ�สติ5ในบ�านเก�ด แติ#แลึ�วัเช้��อยากเพราะงาน

ข้องอาจุารย5 (โดยเฉพาะอน�สาวัรย5 ป็ระช้าธ�ป็ไติย“ ” ) เติ9มุไป็ด�วัยลึ�กษณะฟาสซิ�สติ5

ค�อ ควัามุด� , การบ�ดเบ�อนอดติ , ควัามุอ�ป็ลึ�กษณ5 แลึะการหลึอกลึวัง ”

ไมุเค�ลึ ไรที่5 , “อน�สาวัรย5ป็ระช้าธ�ป็ไติย อน�สาวัรย5โกหก ที่�ถุ"กด�ดแป็ลึงให�พ"ดควัามุ“ ”จุร�ง ” ศิ�ลปว่#ฒนธรรมุ , ป็?ที่� 14 ฉบ�บที่� 12

(ธ�นวัาคมุ 2535 ), หน�า 178

“...การสร�างโรงหน�งเฉลึ�มุไที่ย ณ ที่�น� $น เป็�นการป็@ดบ�งวั�ดราช้น�ดดาโดยส�$นเช้�ง ใครที่�มุาติามุถุนนราช้ด�าเน�นกลึาง

นอก ข้�ามุสะพานผู้#านฟBา แที่นที่�จุะเห9นวั�ดราช้น�ดดาอ�นเป็�นส��งสวัยงามุ กลึ�บแลึเห9นโรงหน�งเฉลึ�มุไที่ย อ�นเป็�นโรงมุหรสพแลึะมุสถุาป็!ติยกรรมุสมุ�ยใหมุ# ซิ��งติ,�าทรามุกวั#า

สถุาป็!ติยกรรมุข้องวั�ดราช้น�ดดาเป็�นอย#างย��ง กร�งเที่พจุ�งเสยวั�ดราช้น�ดดา หร�อเอาวั�ดราช้น�ดดาไป็

ซิ#อนไวั�ไมุ#ให�ใครเห9นได�ง#ายมุาเป็�นเวัลึาเก�อบ 50 ป็? ที่�$งน$ก9แสดงให�เห9นวั#า คณะผู้"�ก#อการเป็ลึ�ยนแป็ลึงการป็กครองที่�ร �บผู้�ดช้อบในการสร�างถุนนราช้ด�าเน�นกลึางข้�$นน#�น มุ�ได1มุ�

ใจร#กศิ�ลปหร�อว่#ฒนธรรมุไทยแติ�อย�างใดเลย แลึะออกจุะไมุ#เห9นวั#า พระพ�ที่ธศาสนาเป็�นข้องส�าค�ญหร�อจุ�าเป็�นน�กอก

ด�วัย จุ�งสามุารถุที่�าก�บวั�ดราช้น�ดดาได�ถุ�งเพยงน�$น กาลึสมุ�ยก9ได�เป็ลึ�ยนแป็ลึงไป็ คณะผู้"�ก#อการการ

เป็ลึ�ยนแป็ลึงการป็กครองช้�ดน�$นก9ได�ถุ�งแก#กรรมุไป็แลึ�วัเป็�นส#วันใหญ# คงจุะเหลึ�อบ�างก9อกไมุ#ก�คน แลึะไมุ#มุอ�านาจุ

วัาสนาที่�จุะที่�าอะไรได�อย#างที่�เคยที่�ามุาแติ#ก#อน ผู้"�ที่�มุอ�านาจุในสมุ�ยป็!จุจุ�บ�น ได�เร��มุฟ!งเสยงข้องป็!ญญาช้น แลึะผู้"�ที่�ร �กศ�ลึป็แลึะวั�ฒนธรรมุข้องไที่ยที่�$งหลึาย ที่�มุ

ควัามุเห9นว่�า คว่รจะท�บโรงหน#งเฉล�มุไทยท��งเสื่�ย เพ��อให�วั�ดราช้น�ดดาป็รากฏิเด#นข้�$นมุาในสายติาข้องผู้"�ที่�เด�นที่างมุาจุากถุนนราช้ด�าเน�นนอก แลึะข้�ามุสะพานผู้#านฟBา อ�นเป็�นจุ�ด

เด#น ณ ที่�น� $น ...ในย�ค 50 ป็?ที่�แลึ�วัมุาน$ ได�มุการสร�างติ�กรามุที่�น#า

เกลึยดน#ากลึ�วัเอาไวั�ใน กที่มุ . อกมุากพอสมุควัร เพราะฉะน�$น เมุ��อเร��มุที่�บที่�$งอะไรก�นข้�$นแลึ�วั เราก8คว่รจะร$1สื่�กมุ#น

มุ�อ เท��ยว่ท�บท��งติ�กอ��นๆ ท��อย$�ผิ�ดท��ผิ�ดทาง แลึะมุสถุาป็!ติยกรรมุอ�นไมุ#กลึมุกลึ�นก�บสถุาป็!ติยกรรมุข้อง

กร�งเที่พฯ ...”

ค�กฤที่ธ�7 ป็ราโมุช้ , คอลึ�มุน5ซิอยสวันพลึ" , สยามุร�ฐรายวั�น 17 ส�งหาคมุ พ.ศ . 2532

ศาลึาเฉลึ�มุไที่ย ที่�บที่�$งเมุ��อ พ.ศ . 2532

วั�ดราช้น�ดดาแลึะลึานพลึ�บพลึามุหาเจุษฎาบด�นที่ร5

อน�สาวัรย5ป็ราบกบฏิ (อน�สาวัรย5พ�ที่�กษ5ร�ฐธรรมุน"ญ , อน�สาวัรย5หลึ�กส� )