หนา 1

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

คายวดสกก และความตายของมงมหานรธา กอนการเสยกรงของอยธยา พ.ศ.2310 Sikuk Temple Camp and Mang Mang Naratha Death

before the Loss of Ayutthaya in 1767 พระปลดระพน พทธสาโร

หลกสตรบณฑตศกษา คณะสงคมศาสตร Email : Raphind@yahoo.com

เรม เมอวนท 23 สงหาคม 2562 เกดอยากชมสะตอแดนใตจาก ชมพร ทญาต ดร.สวฒสน รกขนโท อาจารยประจ าคณะมนษยศาสตรสงมาใหทางไปรษณย พรอมแจงทางไลนวาใครประสงคชมแจงได จงประสานผานไลน พรอมนดหมายปลายทางเปนรานอาหารแกงใต พรอมนดแนะกนในเวลากอนเทยง เมนวนนเปนอาหารใต พรอมเครองเคยงเปนสะตอจากแดนไกล สมใจหมาย เขากบบรรยากาศ เมออมหน าดวยอาหารใตและสะตอสมใจ (อยาก) จงคดตอไปวาจะไปทางไหนกน หลวงพคมสนต (ผศ.) จากภาควชาเศรษฐศาสตรรวมทมเดนทางหลงอมกนแลว จงไดบทสรปปลายทางเปน รกษนา สถานททองเทยวทสะทอนกลนอายของ “ทองนา” กลบการจดการในยคสมยใหม เหมาะส าหรบผชอบเสพ “สนทรยะ” ในแบบ “ยอนอดต” แตในกรณม “ราก” เปนลกหลานชาวนาอยางผเขยนกใหรสกแปลกตาด เพราะแตเดมคนชนกบภาพ นาขาวเพอกนขาว แตทปรากฏตรงหนา จะมความตาง ตรงทถกท าไว “เสพ” ไมใชวถชวตตามแบบอยางทเคยเปน เมอไปเหน “รกษนา” จงคดตามคดตอและคดเพมไดวา นามไว (1) เพอระลกความคนชนกบวถแหงทองนา (2) สรางประสบการณใหมส าหรบการเดนทาง ใหผมาเยอนไดสะสมเปน “ภาพ” ไวสอสารสาธารณะวาเคยไปมานะ (3) รวมทงเปนการพกผอนหยอนใจในแบบวถบาน ๆ ตามชอทตง “รกษนา” และ (4) เปนการเพมชองทางทางธรกจ หรอมลคาเพมจากสนทรพยทม ท านา และใชนาเปนฐานในการสรางมลคาเพม (5) เปนการสรางดมาน (Demand) ตามภาษาเศรษฐศาสตร อนหมายถงเพมชองทางในการบรโภค เพอใหเกดการบรโภคจนกระทง “นา” กลายเปนสนคาเพอการ “เสพ” มเปาประสงคปลายทางเปน “สนทรยะ” ความสข ความสบายใจ เจรญห เจรญตา พกผอน ทนอกเหนอจากการผลตขาว เพอกนขาวในแบบเดม ตามกลไกทางเศรษฐศาสตร ทไดยนเปนรายการวทยในรถ ดร.สวฒสน รกขนโท ซงเปดใหฟงระหวางเดนทางรวมกน นาทเปนสวนหนงของการผลตขาวในเชงพาณชยอตสาหกรรม จงกลายเปนแหลงบนเทงเรงรมย ควายจงกลายเปนองคประกอบหนงในภาพถาย ทดไมขดเขนในปจจบนเมอเทยบกบยคสมยทผานมา ภายใตแนวคด “นา-ควาย-บานนอก” ในแบบ “ขวญเรยม” แหงทงบางกะป ในนวนยายขายดของไม เมองเดม ในทศวรรษกอน ๆ โลกทศนของทองนากลายเปน “เทรน” ของการทองเทยว เพอเสพสม ไมใชแคผลตขาวกน เพอการยงชพและนาเชงพาณชยในยคสมยตอมาเชนเดม จากนนเมอเสรจแลว กถามกนตอวาจะไปทางไหน หลวงพคมสนต กเสนอกลาย ๆ วา “วดสกก” ประหนงวามขอมลและความสนใจเปนการเฉพาะ พวกเราสายตาม วาอยางไรกตามนน จากจด “รกษนา” นนไปอกสกพกใหญ ๆ สกไมนาจะเกน 20 กโลเมตรได พวกเราจงไปจบทวดสกก ไมมค าตอบของการมา มแตความสงสยเลก ๆ วามอะไรทนน ดวยเหตผลวา ตวเองเรยนประวตศาสตรเอเซย ไมใชประวตศาสตรไทย จงรแบบง ๆ ปลา ๆ

หนา 2

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

ภาพ 1 แหลงทองเทยวกลางทองทง “เสพสนทรยะในวถแหงทองทงและธรรมชาต

(ภาพ สวฒสน รกขนโท,23 สงหาคม 2562)

เมอเทยบกบอาจารยของผเขยนเอง เชน ผศ.ดร.พลบพลง คงชนะ ทมผลงานดานอยธยาศกษา ทจะมผลงานเกยวกบอยธยาศกษาจ านวนมาก เชน พฒนาการทางประวตศาสตรชมชนเปอรเชยนอยธยา (2537) พฒนาการทางประวตศาสตรชมชนจามอยธยา (2542) อยธยาในฐานะเมองศาสนา หลกฐานคอพระอบาลมหาเถระไปสบศาสนาทศรลงกา (2542) บทบาทของอยธยาในฐานะทเปนเมองทา (2534) อหรานในอยธยา โปรตเกสในอยธยา ตรกในอยธยา ญปนในอยธยา เปนตน หรอเพอนรหสนองอยาง (ดร.) พรพรรณ โปรงจตร แหงภาควชาประวตศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ทเคยท าวจยเกยวกบชมชนนานาชาตทอยธยาไว “การอพยพเคลอนยายของกลมชนในสมยอยธยาทปรากฎในเอกสารประวตศาสตร” (2546) นาจะตอบได

หนา 3

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

ด แตในเมอมาแลว และการเรยนประวตศาสตรถกท าใหเชอวา “ตองรประวตศาสตร” จงท าทา “สถาปนา” ความเชอนนไว ดวยการ “ไมปฏเสธ” พรอมกบเรยนรเชงพนทกบผน าพา ทงสองทานไปในพรอมกนทคายวดสกก ไปพรอม ๆ กน

ท าไมตองคายสกก ผเขยนเมอไปถงวด เหนวาวดมกจกรรมและการกอสรางศาสนถานเปนแบบรนใหม สถาปตยกรรมใหม มการยกพนกฏแบบไม ทนาจะเปนแบบเดม ๆ กออฐฉาบปนยกกฏใหสงขน เพอหนน า ใชประโยชน และการอนรกษในแบบเดมไวดวย กฏโบสถวหาร ถกสรางไว รองรบ “วดพฒนาตวอยาง” และวดสกก ยงมปายหนากฏวาส านกงานเจาคณะอ าเภอบางบาล และส านกปฏบตธรรมประจ าจงหวดแหงท 2 ยนยนวาวดมความส าคญในฐานะเปนศนยกลางการบรหารคณะสงฆระดบอ าเภอ รวมทงมบคคลทผเขยนรจก คอพระมหาเฉลมพล อชโต เลขานการเจาคณะอ าเภอ และเจาอาวาสวดโคกหรญ ทเปนนสตปรญญาเอก สาขาวชาการจดการเชงพทธ และด ารงต าแหนงเลขาเจาคณะอ าเภอแหงนดวย เมอมาถงเหนทศนยภาพของวดกรมร น เสนาสนะของวดครบ รวมทงมโรงเรยน อบต ตงอยในบรเวณวด มความสมบรณในเชงกายภาพ และสงใชภายในวด

ภาพ 2 ภมทศนสถานวดสกก ในปจจบนทเปนทงศาสนสถาน โบราณสถาน และส านกปฏบตธรรมประจ าจงหวดแหงท 2 ทผสม

ไปดวยกลนไอของสมยกาลเชอมวถพฒนาในปจจบน เจดยสราง ใน พ.ศ.2435 พ.ศ.2500 หลวงจบกระบวนยทธไดน าบรมสารรกธาตจากอนเดยมาบรรจในคราว 25 พทธศตวรรษ

(ภาพ สวฒสน รกขนโท,23 สงหาคม 2562)

แตสงทส าคญส าหรบการมา กคอวดสกก มอะไรทนอกเหนอจากนน ทเปนทงแหลงสถานทเนองดวยขอเทจจรงทางประวตศาสตร พดแบบนอาจยงไกล ถาบอกวา “คายส าคญ” ในการท าใหกรงศรอยธยาแตก ในครงท 2 เมอ พ.ศ.2310 จนกระทงมประวตเนองไปถงกรงธนบร พระเจาตากมจดเรม และจดจบทน ถาบอกอยางนความส าคญของ “วดสกก” จะเจดจรส และสองแสงขนมาทนท

หนา 4

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

ในหลกฐานทางประวตศาสตร “วดสกก” แหงนเปน “คาย” ส าคญของทหารในยทธการลอมกรงศรอยธยา ระหวาง พ.ศ.2307 ถง พ.ศ.2310 หรอกรงแตก แปลวาปอมคาย เชงเทน ถกสรางขนมาเพอรองรบการรบแบบยดเยอ ซงตางไปจากเดมทรบพงชวงหนาฤดเกบเกยว น าหลากกกลบไป แตการรบครงนเปนการรบเพอยอเวลาและรอแตกหก รวมทงสภาพภายในกรงออนแอ และไมสามารถทดทานได ดงนนวดสกกจงมความส าคญในฐานะเปนคาย แลวส าคญอยางไร หากมองในเชงภมศาสตรเชงพนท การทตงอยรมน า รปเกอกมา ในทางการทาหารกแปลวาสกมมชยภม ทดตามหลกยทธศาสตรและใชน าเปนก าแพงธรรมชาตทง 3 ดาน เมอปดดานหนาเสย กท าใหคายแหงนมชยภมทดในทางการทหาร แตอกนยหนงกเปนพนทปด ทเหมาะแกการปองกนคาย แลวคายสกกจงเลอกปดตวเอง ในเชงคายทหารสนบสนน หรออาจเปนทพหลวง กตองคอยสนบสนนทพเลก ในการท าสงครามจรยทธ ในสงครามปดลอมนน สกก จงเหมอนเปนพนทหลก หรอทพหลวง จากนนกรอเวลา สงกองทหารสนบสนนไปตปอมคายตามเวลาทเหมาะสม

ภาพท 3 "วดสกก" เมอป พ.ศ. 2449 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในหลวง รชกาลท 5 ไดเสดจ

ประพาสตนถง 2 ครง ตงอยรมแมนานอยลอมรอบ มความสาคญทางประวตศาสตรตงแตสมยอยธยาถงรตนโกสนทร ถอเปนโบราณสถานทยงไมไดขนทะเบยน สงสาคญภายในวด ไดแก เจดยยอมมไมยสบ องคใหญ 1 องค เจดยยอมมไมสบสอง 3 องค อยรมแมนานอย อกทงมกฎสงฆเรอนไทยหม ศาลาการเปรยญ และตนสะตอ 300 ป (ภาพ ออนไลน, 23 สงหาคม 2562)

ภาพ 4 ภมทศนสถานวดสกก กบบทบาทนกส ารวจโบราณสถานรนใหม กบภาพบอกเลาเรองราวของคายสกกกบพฒนาการของ

การตงวดตงแต พ.ศ.2420 (ภาพ สวฒสน รกขนโท,23 สงหาคม 2562)

หนา 5

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

ใครอยทคายวดสกก เมอพวกเราไปทวดสกก หลวงพคมสนต พาเดนหาอะไรบางอยาง ประหนงเหมอนเปน เนวเกเตอร ทตาม

หา พวกเราทงสอง สายไมขดใจ และกเดนตามดวยความสงสยวา ไปดอะไร อยางไร ประหนงเหมอนตงค าถามในใจวามาท าไม กระนน แตกไมขดใจนอง ไมฟองกน เดนตามประหนงผอยากรเหมอนกนวามาท าไม มาขดหวยไหม มาหาเบอร ดหมอ หรอเกดระลกชาตไดอยางไร หรอมใครไปเขาฝน ประหนงวามาขดเจาแมตะเคยน ขดพระพทธรปโบราณ จากแรงอธษฐานและการมาเขาฝนกระนน

เมอไปถงพบโบสถวหาร เจดย พพธภณฑเรอ และแหลงขอมลทนาสนใจ แตหลวงพคมสนต กพาเดนดเจดย และมเจดยเรอนหมอกรวมกน จงเกดค าถามวาใครอยทเจดย

ประหนงเหมอนถามวาใครอยทคายสกก จากหลกฐานทางประวตศาสตร พบวาคายสกกเปนคายบญชาการทพของมงมหานรธา แมทพพมาทพระ

เจามงระมพระบรมราชโองการใหยกกองทพลงมาทางเมองทวายเขาตกรงศรอยธยาทางดานตะวนตกรวมกบเนเมยวสหบดแมทพพมาอกคนหนงทพระเจามงระมพระบรมราชโองการใหยกกองทพเขามาทางเมองเชยงใหมลงมาตกรงศรอยธยาทางดานเหนอ โดยกองทพของมงมหานรธายกกองทพเขามาทางเมองทวายประมาณพ.ศ.2308 วางแผนทจะเขาตกรงศรอยธยาทางดานตะวนตกและดานใต สกดทางมใหไทยหาเครองศาสตราวธและเสบยงอาหารมาทางทะเลไดจงไดจดแบงกองทพออกเปน 2 กองคอกองทพบกมมงมหานรธาเปนแมทพเดนทางจากทวายเขาตเพชรบรราชบรกาญจนบรสพรรณบรแลวเขาพระนครศรอยธยา มาตงคายอยทบานสกก อกกองทพหนงเปนกองทพเรอมเมขะระโบเปนแมทพยกมาทางแมกลองทาจนเขาตเมองธนบรนนทบรเขาพระนครศรอยธยามาตงคายอยทสามแยกบางไทรขนอนหลวงวดโปรดสตวซงพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขาไดบนทกวาพมาลวนมใจบาปหบายชามไดละอายแกบาปใหรพลไปรอเอาอฐโบสถวหารนอยใหญทงปวงมากอก าแพงลอมเปนคาย สวนกองทพของเนเมยวสหบดยกกองทพมาทางเมองเชยงใหมประมาณพ.ศ.2307 เพอปราบกบฏลานนาเขาตลานชางมงหนาลงมายงกรงศรอยธยามา ตงทพอยทปากน าพระประสบคายโพธสามตน มแผนเขาตกรงศรอยธยาทางดานเหนอและดานตะวนออก ทงสองกองทพคอกองทพของเนเม ยวสหบดและมงมหานรธามแผนทจะเขาตกรงศรอยธยาโดยรบค าบญชา จากพระเจามงระทงคไมมใครเปนแมทพใหญบญชาการทพเปนอสระแกกนท าใหกองทพพมาตองใชเวลาปดลอมกรงศรอยธยาอยนานจนกระทงยางเขาฤดฝนพวกแมทพพมาตองใชเวลาปดลอมกรงศรอยธยาอยนานจนกระทงยางเขาหนาฝนพวกแมทพนายกองพมาตางพากนรองทกขขอใหเลกทพกลบเพราะกลวน าเหนอไหลหลากลงมาแตมงมหานรธา ไมเหนดวยเนองจากเหนวากรงศรอยธยาก าลงขดสนเสบยงอาหารและกระสนดนด าเปนโอกาสทจะชนะไดจงใหพวกทหารตระเตรยมท าไรท านาหาทดอนเชนโคกวดตงคายรวบรวมเรอใหญนอยเพอจะเขาตกรงศรอยธยาในฤดน าหลากแตการตระเตรยมท าศกคางฤดฝนยงไมทนแลวเสรจมงมหานรธากปวยถงแกความตายทคายสกกนพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขาไดบนทกวาพวกนายทพนายกองพมาทกๆคายมาพรอมกนท าการปลงศพมงมหานรธาเสรจแลวใหกอพระเจดยบรรจอฐไวในคายน การตายของมงมหานรธาเปนประโยชนแกพมาเปนโทษแกฝายไทยท าใหกองทพพมามแมทพบญชาการศกเดดขาดแตผเดยวเนเมยวสหบดใหกองทพพมาตงคายรายลอมกรงศรอยธยาทงสดาน

หนา 6

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

ปลกหอรบเอาปนยงเขาไปในพระนครใหคายวดกฏแดงวดสามวหาร วดมณฑป ท าสะพานเชอกขามแมน าตรงหวรอทซงล าน าแคบกวาทแหงอนเขาไปขดอโมงคเผารากก าแพงเมอง พอก าแพงเมองทรดพมากเขาพระนครเอาไฟเผาบานเรอนวดวาอารามปราสาทราชมณเฑยรเกบทรพยจบผคนไปเมองพมากรงศรอยธยาจงเสยใหแกพมาเปนครงทสองซงถงกาลลมสลายเมอกบานเมองไดแลวตองไปตงราชธานใหมทกรงธนบร

ภาพ 5 หลวงพคมสนตพาส ารวจ เจดย พรอม เจดยบรวารทมความเชออวาเปนของ แมทพผสรางความ

สะพรงกลวใหกบอยธยากอนเสยกรงใน พ.ศ.2310 (ภาพ สวฒสน รกขนโท,23 สงหาคม 2562) เกดเหตการณอะไรทคายสกก เหตการณทางประวตศาสตรวาไวอยางนน แตเมอพวกเราไปทวดสกก จงสงสยวาท าไมวดสกก จง

กลายเปนยทธศาสตรเชงพนททส าคญไปอยางนน เมอดหลกฐานตอเนอง จงท าใหหาหลกฐานมาประกอบ

เพมเตมวา มงมหานรธา (พมา: မဟာနောရထာ, Maha Nawrahta) ไดรบการแตงตงจากพระเจามงระ ใหเปนผคมกองทพฝายใต 30,000 นาย และมงมหานรธา กสามารถสนองพระบรมราชโองการไดเปนอยางด มหลกฐานวา เปนหนงในขนพลเอกของพระเจามงระทพระองคทรงไวใจเปนอยางมาก มงมหานรธามกจะถกเลอกเปนบคคลแรก ๆ ของพระเจามงระทรงทใชงาน ประหนงรมอ รใจ และรกน โดยไมค านงถงอายทมากรวมทงเมอมผคดคานไมเหนดวยกตาม ในป พ.ศ. 2308 พระเจามงระไดประกาศสงครามกบอยธยา ซงกเปนอกครงทพระองคทรงเลอกใชมงมหานรธา ถงขนาดปรารภในทประชมขนนางวา "การท าสงครามกบอยธยาจะส าเรจไดตองอาศยมงมหานรธาเปนผน าทพอกทางหนง"

หนา 7

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

แมจะเดนทางชาแตกองทพของเขานนกลบมประสทธภาพมาก แมกองทพจากอยธยาจะยกขนมาตานทานเขากยงสงบนงสามารถหาทางรบ และรกตอบโตไดอยางมวนย ท าใหตลอดเสนทางแทบไมพายแพแกผใดเลย จนสามารถลอมกรงศรอยธยาเอาไวไดใน พ.ศ. 2309 กอนเนเมยวสหบดจะยกมาสมทบในปเดยวกน กองทพของทงคสามารถปดลอมเพอโดดเดยวอยธยาจากการชวยเหลอทงทางเหนอและใตไดอยางสมบรณรวม 14 เดอน แตเขาตองมาเสยชวตเพยงไมกสปดาหกอนทกองทพพมาจะประสบความส าเรจ ในการพชตกรงศรอยธยา

ภาพ 6 นกส ารวจ ผมความสนใจใครรเปนมดหมาย ผศ.คมสนต กบการเดนตามรอย “มงมหานรธา” ทวดสกก

(ภาพ สวฒสน รกขนโท,23 สงหาคม 2562)

หนา 8

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

กรงศรอยธยาแตกทดวยคายสกกอยางนนหรอไม ? โดยในขณะทกาลงปวยมงมหานรธารแลววา ไมมเวลาสาหรบการลอมกรงอกตอไปแลว เพราะศกกบจนก

ชชะตากรงองวะเชนกน กอนจะสนใจไมนานเขาไดบอกแผนสดทายใหแกเนเมยวสหบด วธทจะปดฉากกรงศรอยธยาโดยใชระยะเวลาสนทสด นนคอการขดรากกาแพงเมองแลวสมดวยไฟ ทานกจะสามารถพชตกรงศรอยธยาไดในคราน ดงปรากฏในงาน จรรยา ประชตโรมรน. การเสยกรงศรอยธยาครงท 2 พ.ศ. 2310 ดงทใหขอมลในตอนนไววา

“...ครนถงวนท 7 เมษายน พ.ศ. 231] เวลาประมาณบายสามโมง พมาจดไฟสมรากก าแพงเมองตรงหวรอทรมปอมมหาชย และยงปนใหญระดมเขาไปในพระนคร จากบรรดาคายทรายลอมทกคาย พอเพลาพลบค าก าแพงเมองตรงทเอาไฟสมทรดลง เวลา 2 ทม แมทพพมายงปนเปนสญญาณใหทหารเขาพระนครพรอมกนทกดาน พมาเอาบนไดปนพาดเขามาไดตรงทก าแพงทรดนนกอน ทหารอยธยาทรกษาหนาทเหลอก าลงจะตอส พมากสามารถเขาพระนครไดในเวลาค าวนนนทกทาง…”

นอกจากนยงมงานใหขอมลเนองเกยวกบเหตการณในชวงการเสยกรงในครงท ไวอกหลายทาน เชน สเนตร ชตนธรานนท (2541) สงครามคราวเสยกรงศรอยธยาครงท 2 (พ.ศ. 2310) : ศกษาจากพงศาวดารพมา ฉบบราชวงศคองบอง หรอในงานของ อนนต อมรรตย (2510) ค าใหการชาวกรงเกา รวมทงงานของ กรมศลปากร (2515) ค าใหการของชาวกรงเกา ค าใหการของขนหลวงหาวด และพระราชพงศาวดารกรงเกาฉบบหลวงประดษฐอกษรนต รวมทงในงานของ Pamaree, Surakiat. (March 2006)"The Changing Nature of Conflict between Burma and Siam as seen from the Growth and Development of Burmese States from the 16th to the 19th Centuries" จากขอมลทยกมาผานผทไดศกษาไว เปนการสะทอนขอมลและขอเทจจรงทางประวต ซงไมไดนามาเลาเพราะมการศกษาไวมาก ฝากไปศกษาตอกนตามอธยาศยตอไป

ความตาย เจดย และขอเทจ ขอจรงเกยวกบแมทพทคายสกก เมอพวกเราไปดพบเจดย พบศาลมรปปน และรปทหารยน เลก และมปายบอกวา มงมหานรธา เหมอน

บอกวาตรงนเปนอนสรณสถานสาคญของแมทพพมา และเปนการสรางอนสรณสถาน ประหนงเจงเหอ (Zhèng Hé ค.ศ.1371-1433) ทมศาลซาปอกง ทวดพนญเชง หรอวดกลยาณมตร เปนอนสรณสถานเชอมถงการมาของ “เจงเหอ” นกเดนเรอชาวจน ทมประวตวาเคยมายนอยธยาในชวงรงเรองกบความเปนชมชนนานาชาต และจดยทธศาสตรสาคญทางการคาขอชวงกอนทกรงศรจะแตกใน พ.ศ.2310

มงมหานรธาเสยชวตในเดอนมนาคม พ.ศ. 2310 ทคายสกก โดยพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขา บนทกวา นายทพนายกองทก ๆ คาย ชวยกนปลงศพมงมหานรธาเสรจแลวใหกอพระเจดยบรรจอฐไวในคายน สวนอกหลกฐานของ GE Harvey ทเขยนเรอง History of Burma (1925) ใหขอมลวา เมอพระเจามงระทรงทราบถงการเสยชวตของมงมหานรธา กไดมพระราชโองการใหจดฝงรางเขาอย างสมเกยรตเปนพเศษ ประเดนนอาจชวนคดเลน ๆ ยอนทวนกบหลกฐาน กบเจดยทสรางอยวา ตกลงตาแลวนาศพกลบ ไปฝงทพมา หรอตายแลวฝงทน หรอตายแลวเผาแลวบรรจอฐธาตไวทน ทาเปนสญลกษณ หรอพระเจาแผนดนพมาทาหนงสอบอกแจงใหจดการศพอยางสมเกยรต ในฐานะเปนแมทพนายกอง จะฝงแบบไมมท มทางดจะกระไรอย

หนา 9

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

หรอตายทอยธยา เผาทอยธยา แตใหจดอยางสมเกยรตในฐานะแมทพพมา จดแบบไมมศพแตทาใหเปนการเฉลมเกยรตทหงษา อยางนนหรอไม ? ไมมหลกฐานเพยงแตคดตอบนฐานของความนาจะเปน คงตองไปดหลกฐานฝงพมาวามการบนทกเหตการณนไวอยางไร ประหนงยนยนตอความตาย สถานทตาย และวธการหล งความตาย ทงหมดปรากฏเปนหลกฐานทสบคนได จากนกประวตศาสตร หรอขอมลหลกฐานทางประวตศาสตรกนตอไป เอาหลกฐานทมอย

ภาพ 7 พระครชนธรรมาภรณ (ประยร ชนปตโต) เจาอาวาสวดสกก ขณะใหขอมลผานการเลาเรอง และกาลงตรวจคมงานศาลาคเมร ทควบหลายตาแหนง เจาอาวาส เจาสานกปฏบตธรรม และโฟรแมนคมงานกอสราง

(ภาพ สวฒสน รกขนโท,23 สงหาคม 2562)

สรยารอน ค าแลว ขอลา ทวดสกก เมอพวกเราเดนออกมาจากเจดย เรยบรอยแลว กมาพบหลวงพอเจาอาวาส พระครชนธรรมาภรณ ทเจาอาวาส เปนทงเจาคณะอ าเภอบางบาล และผตรวจงานทก าลงกอสรางศาลาคเมร สอบถามไดขอมลในหลาย ๆ เรอง เชน หลวงพอกไมยนยนเรองขอเทจจรงเกยวกบเจด และเลาตอไปวา แลวเจดยกรมศลปมาขอ แตไมไดยกใหขนทะเบยนเปนโบราณสถาน จงไมไดมการบรณะ ซงสงเหลานสะทอนทศนะไดประการหนงกคอ (1) การบรหารงานทไมไดบรณาการรวมกนระหวางวด และหนวยงานราชการทเกยวกบการบรณะรกษาโบราณสถาน รวมทงการขดกนของกฎหมายโบราณสถาน อนหมายถงขนทะเบยนเปนชนๆ แลวบรหารจดการไมได กรณของวดทเปนเจาของพนท แตพอบรหารจดการไป กเปนขอพพาท ดงกรณวดกลยาณมตร ทเปนขอเทจจรงของเหตการณบานเมองทผานมา

หนา 10

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

(1). การจดการโบราณสถานจงตองมแนวความร ในการบรหารจดการใหเกดประโยชนในเรองการรกษาแหลงโบราณสถาน ดงมงานวจยเรอง “บทบาทพระสงฆในการอนรกษโบราณสถานเวยงกมกาม ต าบลทาวงตาล อ าเภอสารภ จงหวดเชยงใหม” ทพบผลจากการวจยวา

“...พระสงฆมบทบาทในการอนรกษ โบราณสถานเวยงกมกาม โดยมงเนนในดานการดแลรกษาอนรกษ โบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ ดานการใหความรในการดแลรกษาอนรกษโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และดานความ รวมมอในการดแลรกษาอนรกษโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ รวมกบหนวยงานราชการ ผน าชมชน กลมองคกรตางๆ ทเกยวของ...”

หรอในงานของ คกดชย สายสงห (2556) การอนรกษโบราณสถาน ศาสนสถาน ปญหาและแนวทางแกไข ทเสนอเปนแนวคดไววา

“...งานดแลรกษาศาสนสถานและโบราณสถานเปนงานของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และกรมศลปากรปญหาทเกดขนในปจจบน คอ ความขดแยงระหวางการพฒนากบการอนรกษ กรมศลปากรมปญหาเรองขาดก าลงคน งบประมาณ ใชวธจางบรษทรบเหมาบรณโบราณสถาน สวนปญหาของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต รวมทงปญหาของวดคอ ความตองการใชโบราณสถานและตองการพฒนาพนทในวด เหตผลหนงกเพอท านบ ารงพระพทธศาสนา

แนวทางการแกไขปญหา คอ ทง 2 ฝายควรเคารพกฎระเบยบทควรปฏบต กรมศลปากรรควรพฒนาบคลากรดานการอนรกษ ปรบระบบงาน สรางความรความเขาใจกบวดและชมชนใหเหนคณคาของโบราณสถาน วดกควรมความรความเขาใจกฎหมายเกยวกบการอนรกษและมความรดานศลปกรรม ไมควรแสวงผลประโยชนจากโบราณสถาน ศาสนสถาน เหนความส าคญของมรดกของสวนรวมมากกวาผลประโยชน และรวมกนดแลรกษาใหคงอยสบไป...”

ดงนนความร ตอสงรจงเปนสงส าคญและมความจ าเปนในเรองการอนรกษและการรกษาไว (1) ความรในเรองโบราณสถาน (2) การประสานความรวมมอในการอนรกษรวมกน (3) การเหนความส าคญของแหลงโบราณสถาน (4) การสรางประโยชนจากโบราณสถานนน ท าใหเกดการเหนความส าคญและมองเหนประโยชนทเกดขน

(2). ตองจดการโบราณสถานบนพนฐานของความร คอจดแลวตองทาแบบมความร ไมใชจดไปแบบตามมตามเกดไมไดกอใหเกดประโยชน หรอแนวทางทไมไดเออประโยชนตอใคร หรอกลมใด แตอยางใดไม ? มการประสานเปนชดความร ความจรงรวมกนเพอปฏบตอยางเหมาะสมและเปนประโยชนในองครวม ดงปรากฏแนวคดในงานของ กรรณการ สธรตนาภรมณ (2006,133-148) พฒนาการแนวคด และวธการอนรกษโบราณสถานในประเทศไทย ทเสนอเปนแนวคดไววา

“.....พฒนาการแนวคดและวธการอนรกษโบราณสถานในประเทศไทย แสดงใหเหนภาพล าดบการอนรกษโบราสถานในประเทศไทยตงแตอดตจนถงปจจบน ตลอดจนสภาพทางสงคมและวฒนธรรมทมอทธพลตอแนวคดและวธการอนรกษโบราณสถานนนๆ ซงแนวคดการอนรกษของไทยในอดต กอนรชกาลท 4 เปนการอนรกษตามคตความเชอทางศาสนาและถกใชเปนเครองมอของระบบการปกครองของกษตรยเปนส าคญ ในขณะเดยวกนการอนรกษในเวลา

หนา 11

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

หลงรชกาลท 4 ยงคงเปนเครองมอส าคญของผปกครองในการสรางเอกลกษณ สรางวฒนธรรมของชาต และเพอประโยชนทางเศรษฐกจเปนส าคญ ส าหรบวธการอนรกษนนพบวาอทธพลแนวคดจากตะวนตกมอทธพลตอวธการอนรกษตงแตสมยรชกาลท 6 เปนตนไป และใชวธการปฏบตตามหลกสากล โดยยงไมมแนวคดและวธการอนรกษทเหมาะสมกบสภาพสงคมไทยจนกระทงถงปจจบน…”

จดโบราณสถานบนพนของความร และใชความรเปนเครองอานวยเพอการปฏบต ยอมจะเปนประโยชนสาหรบองคความรเกยวกบโบราณสถานโดยตรง และการพฒนาโบราณสถานใหเปนประโยชนในเชงอนรกษและสรางมลคาเพมจากโบราณสถานนน ๆ ไดดวยเชนกน (3). การบรหารจดการรวมกนระหวางหนวยงานรฐ และเจาของพนท (วด) ในการการบรณะวดใหเปนศาสนสถานของสวนรวมและเปนประโยชนรวมกน และใชประโยชนจากการทองเทยว หรอมการเขาไปบรหารการทองเทยวรวมกนในเชงประวตศาสตรชาตอนสมพนธกบประวตศาสตรทองถน ใหเปนเมองแหงประวตศาสตร เมองแหงการทองเทยวเมองมรดกโลก แลวจดใหมการทองเทยวแบบองครวม เสนทางการเดนทางทพ แหลงวดสาคญในทางประวตศาสตร หรออนใดทเกยวเนองเกยวของกบการทองเทยวในองครวมดวยเชนกน ดงในงานศกษาของสทธพร ภรมยรน (Sitthiporn Piromruen , 1984) ทศกษาเรอง “การแลกเปลยนกรรมสทธการพฒนา : กลยทธใหมในการพฒนาเมองและอนรกษโบราณสถาน” ทเสนอแนวคดในเรองการแลกเปลยนสทธในการเปนผดแลโบราณสถานใหเกดขนแกวด หรอเอกชนทมความประสงคจะบรณะและใชประโยชนทงในเชงวชาการและความรสามารถกระทาได และคาดวาจะเปนประโยชนมากกวา หรอในงานของพระมหามงคลกานต ฐตธมโม “การบรหารจดการโบราณสถานในวดเพอการพฒนาทยงยน” ทผเขยนไดเสนอวา

“....เจาอาวาสในการบรหารวด จงตองการเปดโอกาสใหมสวนรวมและมการพฒนาทยงยนในรปแบบของการอนรกษในเชงวฒนธรรมและอนรกษโบราณสถานอนเปนเอกลกษณและอตลกษณของสถานทนน ๆ จงมความส าคญเปนอยางมากในการทจะเขาใจ และใหการรวมมอของเจาของถนอนมประชาชนและองคกรทองถน โดยมเจาอาวาสเปนผน าและสรางความเขาใจใหเปนอนหนงอนเดยวกนเพอการพฒนาทยงยนของวดใหเกดขนตอไป…”

พลบค า ย าราตร การเดนทางส าหรบเสพสนทรยะผาน “นาขาว” ทกลายเปน “วถ” ของคนท างานใน ส านกงานทไมไดอยในทองนาแบบเดม กลายเปนเทรนและวถอยางใหม ของการ “เสพ” ทมเปาหมาย เพอ “สนทรยะ” กส าเรจเสรจไวอกวนหนง ในสวนของประวตศาสตรชาต ทเนองดวยความสนใจ คายสกก กบความ “ลม” สลายของอยธยา ทนาสนใจเนองดวยตวบคคล “มหานรธา” ทเปนทงแมทพ นกตอส และนกวางแผน ตายเปนขอเทจจรง สวนความตายปวยตาย เพราะชราภาพ หรอแกแลว หรอประวตศาสตรกระซบ ถกวางยาเพอแยงชงผลงาน แลวใครจะวาง ตายแลวใครไดประโยชน กเปนเรองทนาสนใจ คอทกอยางเปนไปได เพราะความตายถกใชเป นเครองมอในการยต หยดความเคลอนไหว ตายแลวจบ แตอกนยหนงความตายอาจเปนนยามของการเรมตนของคนอน ๆ ทนอกเหนอจากผตายกเปนได รวมไปถง ตายแลวฝงทเจดยแหงนดงปรากฏเรอนเจดยอย 2 แหง หรอน ากลบไปท าศพในแบบมหาเสนายอ ามาตย ทเมองหงษา ยงไมมค าตอบ กสบคนกนตอไป จนกวาจะไดขอมล อาจมบางทศนะวาเปนพมาแลวมาตอยธยา แปลวาผราย จะศกษาไปท าไม หรอท าศาล เคารพสกการะไปท าไม

หนา 12

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

กตองตอบวาในเชงความเชอแบบชาตนยมกเปนอกเรองหนง ในเชงขอเทจจรงเพอการศกษากอกเรองหนง แตทงหมดเปนเหตการณทเกดขนจรง ในเรองหนงจะหามรก หามรงเกยจ กคงเปนไปไมได เพราะคนเราเชอและชอบไมเหมอนกน แตทงหมดยนยนแนวคดเรอง “อนจลกษณะ” ทภาษาฝรงใชค าวา Dynamic ทสรรพสงลวนเปลยนแปลงเปนอนจจงของมนเชนนนเอง แตใหม “ทาท” ทางปญญาในการมองและท าความเขาใจตอขอเทจจรงนน จะท าใหเบาและเขาใจมากยงขน การเดนทางสายสญจร จดเรมตนดวย สะตอชมพร แนมดวยอาหารเมนสายใต นาขาวทมไวเพอการเสพสนทรยะ และความตายกบเจดย ของคนทเชอวาตายไปแลว “มงมหานรธา” ทวดสกก เปนอาหารใจ ส าหรบการเรยนรประจ าวน เยนคลอยพลบค าย าราตรกลบ ขอบคณคณผน าพาทงอาหารกาย และอาหารใจ “สนทรยะ” หลวงพคมสนต และ ดร.สวฒสน

ภาพ 8 สะตอ ชมพร จาก ดร.สวฒสน กอนไปสเมนสะตอผดกง เมนเปดดวยสะตอ กบการเดนทางทวดสกก

และเมนปดหลงการเดนทางหลงแยกยายกนในยามเยนมด (ภาพ 24 สงหาคม 2562)

(บนทกเลาเรอง 24 สงหาคม 2562) เอกสารอางอง กรมศลปากร. (2515). ค าใหการของชาวกรงเกา ค าใหการของขนหลวงหาวด และพระราชพงศาวดารกรงเกา ฉบบหลวงประดษฐอกษรนต. [ม.ป.ท.] : คลงภาษา. กรรณการ สธรตนาภรมณ. (2006). พฒนาการแนวคด และวธการอนรกษโบราณสถานในประเทศ ไทย. ดารงวชาการ. Vol 5 No 2 (2549): (July - December 2006) : 133-148. พรพรรณ โปรงจต. (2546). “การอพยพเคลอนยายของกลมชนในสมยอยธยาทปรากฏในเอกสาร

หนา 13

หลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เผยแผ 13 กนยายน 262

ประวตศาสตร”. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต (สาขาประวตศาสตรไทย) บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พลบพลง คงชนะ. (2534). บทบาทของอยธยาในฐานะทเปนเมองทา.วารสารประวตศาสตร : 18-27. พลบพลง คงชนะ. (2537).พฒนาการทางประวตศาสตรชมชนเปอรเชยนอยธยา 2537 Library Article Index วารสารเมองโบราณ ปท 20, ฉบบท 3 (ก.ค.-ก.ย. 2537), หนา 25-34 พลบพลง คงชนะ. (2542) พฒนาการทางประวตศาสตรชมชนจามอยธยา 2542 Library Article Index วารสารประวตศาสตร (2542), หนา 67-80 พลบพลง คงชนะ.(2545). หมบานโปรตเกสทเมองสเรยม 2545 Library Article Index วารสาร

ประวตศาสตร (2545), หนา 65-75 พลบพลง คงชนะ.(2534). บทบาทของอยธยาในฐานะทเปนเมองทา 2534 Library Article Index วารสาร ประวตศาสตร (2534), หนา 18-27 พระบญชวย ฐตจตโต (ยงสามารถ). (2562). บทบาทพระสงฆในการอนรกษโบราณสถานเวยงกมกาม ตาบล ทาวงตาล อาเภอสารภ จงหวดเชยงใหม วารสาร มมร วชาการลานนาปท 8 ฉบบท 1 (มกราคม- มถนายน 2562) 60-67. พระมหามงคลกานต ฐตธมโม, (2561). “การบรหารจดการโบราณสถานในวดเพอการพฒนาทยงยน”, 13 (2) กรกฎาคม-ธนวาคม 2561 : 71-79. สเนตร ชตนธรานนท. (2541). สงครามคราวเสยกรงศรอยธยาครงท 2 (พ.ศ.2310) : ศกษาจากพงศาวดาร พมา ฉบบราชวงศคองบอง. กรงเทพฯ : สยาม. คกดชย สายสงห. (2556). การอนรกษโบราณสถาน ศาสนสถาน ปญหาและแนวทางแกไข. วารสารพทธศาสน ศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย 20 (1) มกราคม-เมษายน 2556. อนนต อมรรตย. (2510). ค าใหการชาวกรงเกา. กรงเทพฯ : จดหมายเหต. GE Harvey (1925). History of Burma. London: Frank Cass & Co. Ltd. Pamaree, Surakiat. (March 2006). "The Changing Nature of Conflict between Burma and Siam as seen from the Growth and Development of Burmese States from the 16th to the 19th Centuries" (PDF). Asia Research Institute. Sitthiporn Piromruen , (1984) , Transfer of Development Rights : New Tool and Technique for Urban Development and Historic Preservation. NAJUA: Architecture, Design and Built Environment, 4 (1984) มกราคม - ธนวาคม 2527, : 165-178.. Retrieved from https://www.tci-thaijo.org/index.php/NAJUA-Arch/article/view/47467