SIEÂU AÂM

2

PHAÀN I: KHAÙI NIEÄM CHUNG

I. TÍNH PHOÅ THOÂNG:

Sieâu aâm (SA): laø khaûo saùt ñaàu tieân sau khaùm laâm saøng, laø phöông tieän ñeå phaùt hieän sôùm moät soá beänh lyù tuyeán giaùp (TG) nhö ung thö, vieâm giaùp.

Phöông tieän ñôn giaûn, nhanh, reû, khoâng ñoäc haïi, hieäu quaû cao.

Giuùp phaân bieät ñöôïc caùc loaïi beänh lyù TG: nhaân, vieâm, RL chöùc naêng.

Khi keát hôïp vôùi SA maøu & choïc huùt teá baøo baèng kim nhoû (Fine Needle aspiration Cytology =FNAC) giuùp cho vieäc theo doõi ñònh kyø hay phaãu thuaät nhaân giaùp.

3

II. KYÛ THUAÄT:

Ñaàu doø: 7.5 – 13 MHz, +/- gel stand off.

Coå ngöûa toái ña: caét doïc & ngang , +/- nuoát.

Caàn keâ goái döôùi vai khi tieán haønh FNAC.

4

III. GIAÛI PHAÃU TUYEÁN GÍAP:1.Giaûi phaãu thöôøng:

5

1

2

3

4

8910

11

12

1314

15

5

6

7

1- Tuyeán giaùp; 2- Khí quaûn; 3- Tuyeán caän giaùp; 4- Tónh maïch haàu trong; 5- Ñoäng maïch caûnh goác; 6- TK haàu quaët ngöôïc; 7- ÑM giaùp döôùi

8- Cô öùc – giaùp; 9- Cô vai – moùng; 10- Cô öùc – moùng; 11- Cô öùc - ñoøn - chuõm; 13- Thöïc quaûn; 14- Cô daøi coå; 15- Coät soáng

6

2. Giaûi phaãu SA:

Caáu truùc TG: ñoàng nhaát, echo daày hôn cô vaø baèng tuyeán mang tai.

Chieàu daày: quan troïng, laø nguyeân nhaân gaây caùc daáu hieäu laâm saøng nhö cheøn eùp, nuoát vöôùng. Ño TG caàn thieát trong tính lieàu chaát phoùng xaï trong ñieàu tri cöôøng giaùp hay ñaùnh giaù theå tích TG coøn laïi sau ñieàu trò caét giaùp.

Ngöoøi lôùn tuoåi: tuyeán giaùp giaõm theå tích, caáu truùc ít ñoàng nhaát.

Lieân quan giaûi phaåu: _ Cô. _ Thöïc quaûn, khí quaûn, gai soáng. _ 2 beân: maïch maùu vaø haïch coå.

8

I. TAÀN SUAÁT NHAÂN GIAÙP:

Toån thöông daïng nhaân ñaëc cuûa tuyeán giaùp theo caùc thoáng keâ laâm saøng chieám tæ leä cao, ñaëc bieät cao ôû caùc vuøng coù beänh böôùu giaùp ñòa phöông.

Ung thö giaùp hieám, chieám 0,5 – 1,3 % cuûa taát caû K vaø 0,004% toång daân soá (theo thoáng keâ cuûa OMS). Tuy nhieân ôû VN, theo thoáng keâ cuûa TTUB naêm 1995, tæ leä ung thö giaùp laø 2,1% trong toång soá caùc ung thö.

Sieâu aâm phaàn meàm baèng ñaàu doø coù ñoä ly giaûi cao phaùt hieän ñöôïc caùc nhaân giaùp tieàn laâm saøng.

PHAÀN II: BEÄNH HOÏC VAØ HÌNH AÛNH SIEÂU AÂM CUÛA CAÙC LOAÏI NHAÂN GIAÙP.

9

II. ÑAËC ÑIEÅM SIEÂU AÂM NHAÂN GIAÙP:

A/. Moâ taû SA:

1. Taïi choå: Daïng ñaëc hay nang. Caáu truùc echo daày, keùm, troáng. Ñoàng nhaát hay khoâng, coù keøm theo voâi hoùa hoaëc hoaù nang. Bôø ñeàu hay khoâng, giôùi haïn, coù hay khoâng daáu halo. Soá löôïng, vò trí, kích thöoùc. Phaàn moâ giaùp coøn laïi.

2. Keá caän: Haïch, lieân quan vôùi caùc maïch maùu. Thöïc quaûn, khí quaûn: bò ñaåy leäch vaø eùp deïp.

10

B/. Tieâu chuaån chaån ñoaùn SA:

Khoâng coù tieâu chuaån SA roõ reät ñeå phaân bieät laønh – aùc.

Phaûi keát hôïp nhöõng ñaëc ñieåm SA coù ñöôïc ñeå höôùng tôùi chaån ñoaùn.

11

Beänh hoïc ÑAËC Ñaëc ñieåm Laønh Aùc

1. Caáu truùc echo Ñaëc

Nang Hoån hôïp 2. Ñoä echo

Keùm Ñoàng Daày 3. Giôùi haïn

Giôùi haïn roõ Giôùi haïn khoâng roõ

4. Halo Daày / khoâng toaøn veïn Moõng / toaøn veïn

5. Voâi hoùa ** Ngoaïi bieân (voû soø) Beân trong To

Nhoû

(1) (2) (2) (1) (3) (4) (2) (2) (4) (3)

(1) (1)* (3) (2) (2) (3) (2)

(1): khoù xaùc ñònh, coù theå gaëp. (2): coù theå, thöôøng gaëp.(3): Khoù caùc ñònh, ít gaëp. (4): coù theå. xaùc suaát xaûy ra >85%.(*): maëc duø haàu heát nhaân aùc ñeàu echo keùm, phaàn lôùn caùc nhaân echo keùm laø laønh tính.(**):Voâi hoùa: 13% voâi hoùa ñi keøm vôùi nhaân, söï phaân boá & kieåu voâi hoùa raát quan troïng.

12

III. BEÄNH CAÊN:

A/. Nhaân giaùp daïng nang:

1. Ñaëc tính:

Nang giaùp thaät söï ít thaáy. Phaàn lôùn nang giaùp thöôøng gaëp laø nang giaû maùu (pseudo – heùmatique). Nang keo laø tình traïng keát tuï caùc tuùi nang trong caùc phình giaùp keo. Dòch vaøng, seät.2. Hình aûnh SA: K gíap khoâng bao giôø

bieåu hieän döôùi daïng nang hoøan toaøn.

14

Nhaân giaùp daïng nang: Nang giaùp keo

15

Nang giaùp xuaát huyeát

16

B.Phình giaùp ñôn thuaàn: chöùc naêng TG khoâng thay ñoåi.

PG khoâng taïo haït = PG lan toaõù.

PG taïo haït: laø giai ñoaïn sau cuûa PG lan toaõ, PG ñôn haït hay ña haït, ôû 1 hay caû 2 thuøy.

Caùc haït (nhaân) naøy khoâng phaûi laø taân sinh maø do taêng saûn vaø thoaùi hoaù cuûa tieåu thuøy tuyeán giaùp taïo ra nhaân giaùp, coù lieân quan ñeán tình traïng thieáu iode trong thöùc aên, roái loaïn chuyeån hoaù Iode ... .

17

Veà phöông dieän giaûi phaåu beänh hoïc, phình giaùp luùc ñaàu laø söï phì ñaïi ñoàng nhaát cuûa TG, roài ñeán taêng saûn. Veà sau, caáu truùc TG thay ñoåi, trôû neân khoâng ñoàng nhaát do söï hình thaønh caùc vuøng thoaùi hoaù, taêng saûn, taùi taïo, taïo nang vaø xô hoùa. Cuõng coù theå coù nhöõng vuøng xuaát huyeát hay hoùa voâi.`

18

a. Nang b. PG ñôn thuaàn:

PG lan toaõ: TG taêng theå tích, caáu truùc khoâng thay ñoåi.

19

PG ñôn haït hay ña haït: Haït coù caáu truùc echo raát ña daïng: echo daày, ñoàng echo, hôi keùm hay raát keùm so vôùi chuû moâ giaùp. Giôùi haïn roõ hay khoâng ro,õ khu truù ôû 1 hay 2 thuøy. Ñoàng nhaát hay khoâng do coù keøm theo tình traïng voâi hoùùa (to) hay hoùa nang trong nhaân.

Chaån ñoaùn phaân bieät PG haït vôùi böôùu laønh TG hay k giaùp döïa vaøo hình aûnh SA nhieàu khi khoâng theå ñöôïc.

20

C.Nhaân giaùp daïng ñaëc: (do hay khoâng do phình giaùp)

1/. Ñaëc ñieåm:

Phaàn lôùn caùc nhaân giaùp laø laønh tính, phaân bieät nhaân laønh – aùc ñoâi khi khoù treân LS. Veà maët beänh hoïc, nhaân laønh tính thöôøng toàn taïi chung vôùi nhaân aùc tính; vaø / hoaëc ung thö giaùp thöoøng ña oå. Vì theá caàn keát hôïp SA maøu vaø FNAC caùc nhaân nghi ngôø, theo doõi ñònh kyø.

21

2. Hình aûnh SA:

Tæ leä nhaân echo keùm, hay echo daày nhieàu >> nhaân ñoàng echo vôùi chuû moâ giaùp.

Nhaân echo daày thöôøng laønh tính. Tuy nhieân caàn chaån ñoaùn phaân bieät vôùi echo daày do vi voâi hoùa trong nhaân.

Giôùi haïn: ít coù giaù trò chaån ñoaùn. Tuy nhieân caùc nhaân coù halo ñeàu quanh nhaân thöôøng laø laønh tính.

Khi caùc nhaân coù keøm theo vuøng hoaù nang beân trong: neáu theå tích phaàn nang < 2/3 theå tích cuûa phaàn ñaëc # nhaân giaùp hoaïi töû; ngöôïc laïi neáu lôùn hôn 2/3 # nang giaùp coù choài.

22

Caùc döõ kieän chaån ñoaùn:

+ Döõ kieän laønh tính: khi nhaân echo daày hay nhaân daïng nang (nhaát laø ñoái vôùi toån thöông coù > 2/3 theå tích laø nang), halo ñeàu, haïch (-).

+ Döõ kieän aùc tính: echo keùm, vi voâi hoùa trong nhaân, giôùi haïn khoâng roõ, halo khoâng ñeàu, haïch (+). Hoaëc ôû nhöõng ngöôùi coù tieàn caên nhieãm xaï, nam treû.

23

3. Caùc toån thöông laønh tính:

Phình giaùp (phaàn treân)

Böôùu laønh tuyeán giaùp

Caùc loaïi böôùu laønh khaùc xuaát phaùt töø moâ lieân keát hieám gaëp.

Vieâm giaùp: taïo haït thaáy ñöôïc treân laâm saøng vaø sieâu aâm.

24

PG haït.

25

PGH

26

PGH

27

PGH

28

PGH

VOÂI HOAÙ / PGH

29

VOÂI HOAÙ / PGH

30

Böôùu laønh tuyeán giaùp:

Böôùu tuyeán nang (follicular adenoma) +++, nguyeân nhaân do söï taân sinh laønh tính caùc teá baøo nang tuyeán giaùp, coù voû bao xô quanh nhaân vaø khoâng bao giôø trôû thaønh ung thu giaùp. Tuy nhieân khoù CÑPB toån thöông laønh tính naøy vôùi ung thö giaùp daïng nang. Goïi laø böôùu chöùc naêng (ñoäc tính) laø böôùu laønh coù taêng tieát hormone TG, gaây hoäi chöùng cöôøng giaùp, SA khoâng ñaëc hieäu, caàn keát hôïp XN khaùc.

SA: nhaân echo daày hay ñoàng echo vôùi chuû moâ giaùp.

Khoâng theå phaân bieät ñöôïc caùc loaïi toåân thöông daïng nang baèng SA hay teá baøo hoïc caàn phaåu thuaät.

Moâ hoïc cuûa caùc toån thöông daïng nang: PG tuyeán, böôùu tuyeán nang, Car. daïng nang, Car. daïng nhuù bieán theå nang.

31

TOÅN THÖÔNG DAÏNG NANG

PG Adenoma

32

UT giaùp daïng nang

33U laønh TG: U teá baøo Hurtle

34

4. Caùc toån thöông aùc tính:

4.1/ Carcinoâm: Daïng xuaát phaùt töø bieåu moâ nang giaùp goàm k giaùp daïng nhuù, daïng nang, vaø daïng khoâng bieät hoùa. Daïng xuaát phaùt töø teá baøo caïnh tuyeán giaùp: k giaùp daïng tuûy.

a/. Car. daïng nhuù: 75-90%, tieân löôïng toát, moät hay ña oå, nhaân phaùt trieån raát chaäm, di caên xa hieám vaø di caên haïch sôùm (aùi haïch). Laø ung thö giaùp duy nhaát ôû treû em, nöõ > nam. 1 soá tröoøng hôïp coù haïch coå di caên do ung thö giaùp nhöng khoâng thaáy nhaân giaùp treân ñaïi theå vaø SA. Khi nhaân kích thöôùc lôùn, thuøy coøn laïi deã bò ung thö neân caàn caét giaùp gaàn troïn.

35

86,7% laø nhaân ñaëc echo keùm, khi lôùn hôn 1 cm nhaân trôû neân khoâng ñoàng nhaát, giôùi haïn khoâng roõ, 50% coù vi voâi hoùa, ít thaáy ñöôïc hình daïng nhuù trong nang.

38K giaùp daïng nhuù

39

K GIAÙP DAÏNG NHUÙ

40

Ñaëc ñieåm haïch di caên: maát hình baàu duïc, thöôøng hình troøn, khoâng coøn roán haïch echo daày ôû vuøng trung taâm duø haïch kích thöôùc nhoû. Ñoâi khi haïch coù caáu truùc echo daày hôn cô, ñoàng nhaát, hay hoaïi töû, coù theå coù vi voâi hoùa trong haïch. Ñoâi khi haïch mang hình aûnh gioáng nhö nhaân ung thö nguyeân phaùt cuûa TG.

41

HAÏCH COÅ TRAÙI

42

THuøy P

THuøy T

Haïch coå phaûi

43

b/. Car. daïng nang: 5-15%, veà maët hình aûnh vaø teá baøo hoïc khoù phaân bieät vôùi caùc u tuyeán daïng nang laønh tính, PG tuyeán, ung thö giaùp daïng nhuù bieán theå nang; chæ phaân bieät treân vi theå nhôø coù hình aûnh xaâm laán voû bao vaø maïch maùu cuûa caùc teá baøo nang giaùp. U phaùt trieån chaäm, di caên ñeán phoåi vaø xöông nhieàu hôn haïch coå. Tieân löôïng xaáu hôn. 2/3 tröôøng hôïp keøm theo PG neân caàn SA maøu trong PG ña haït ñeå loaïi tröø ung thö.

Nhaân thöôøng to, ñoàng echo hay gaëp hôn echo keùm, bôø halo khoâng ñeàu, khoâng coù vi voâi hoaù ñi keøm.

44

K GIAÙP DAÏNG NANG

45

c/. Car. daïng khoâng bieät hoùa: 5%, ôû ngöoøi lôùn tuoåi, tieân löôïng xaáu do dieãn tieán nhanh. Böoùu cöùng, lôùn nhanh vaø xaâm laán vaøo caùc cô quan laân caän cô, TQ, maïch maùu, haïch, gaây töû vong do cheøn eùp khí quaûn. SA: Nhaân ñaëc echo keùm hay hoån hôïp, khoâng halo, giôùi haïn khoâng roõ

d/. Car. daïng tuûy: <10%, taêng calcitonine trong maùu. Neáu coù lieân quan ñeán di truyeàn thì naèm treân NST thöôøng, mang tính troäi. Beänh coù nhieàu oå hay caû 2 thuøy, xaâm laán vaøo maïch baïch huyeát cho haïch coå vaø vaøo maùu ñeán phoåi, xöông, gan. Nhaân thöôøng to, cöùng, echo keùm nhieàu hôn ñoàng echo, halo (+), vi voâi hoùa 80-90%. Haïch coå to, haïch trung thaát. e/. Car. daïng thöôïng bì: 1%, gioáng car. teá baøo gai bieät hoaù cao hay vöøa, gaëp ôû ngöôøi giaø. Tieân löôïng xaáu.

46

4.2/ Sarcoâm: thöôøng gaëp ôû ngöôøi giaø; limphoâm >> sarcoâm sôïi, sarcoâm maïch maùu. Hình aûnh sarcoâm raát ña daïng.

Limphoâm: 4% nguyeân phaùt ôû TG, phaàn lôùn coù vieâm HASHIMOTO keøm theo. Xaâm laán cô, thöïc quaûn, maïch maùu, haïch.

SA: moät nhaân echo keùm gaàn nhö troáng trong limphoâm nguyeân phaùt. Do ñoù neáu hình aûnh naøy quan saùt ñöôïc treân neàn vieâm Hashimoto caàn phaûi laøm FNAC. Hay daïng ña haït trong limphoâm thöù phaùt: echo keùm, coù theå taêng aâm phía sau, haïch coå 2 beân.

47

HODGKIN

LKH

48

4.3/ K giaùp do di caên: meùlanome, vuù, phoåi. Ñôn haït hay ña haït. Nhaân coù theå ñeán 6 cm, khoâng nang hoùa. Keøm theo haïch coå vaø di caên ñeán caùc cô quan khaùc.Caàn tìm ung thö nguyeân phaùt.

Nhìn chung, nhaân gíaùp chia 2 loaïi:_ Laønh: goàm nang giaùp, PG haït, vieâm giaùp taïo haït, u giaùp tuyeán._ Aùc: caùc carcinoâm, sarcoâm (limphoâm), di caên.Coù 2 bieåu hieän LS: _ Ñôn haït: nang, phình giaùp, vieâm giaùp, adenoma, ung thö nguyeân phaùt hay thöù phaùt._ Ña haït: PG ña haït, vieâm giaùp, limphoâm, K khoâng bieät hoaù, di caên.

49

BAÛNG TOÙM TAÉT VEÀ BEÄNH CAÊN CUÛA

CAÙC LOAÏI TOÅN THÖÔNG NHAÂN GÍAP. AÙC TÍNH LAØNH TÍNH

NGUYEÂN PHAÙT THÖÙ PHAÙTBöôùu gíap daïng tuyeán.Phình giaùp tuyeán.Nhaân gíap ñoäc tính.Nang.Nhaân gíap keo.Vieâm giaùp maõn tính.Vieâm giaùp baùn caáp.Thoaùi hoùa daïng boät.Beänh nhieãm saéc toá saét.

Car. giaùp daïng nhuù.---- giaùp daïng nang.---- giaùp daïng tuûy.---- gíap khoâng bieät hoùa.---- daïng bieåu bì.Lymphoâm.Sarcoâm.U quaùi aùc tính.

Thaän, Tuïy, Thöïc quaûn, Tröïc traøng, Melanoâm, Phoåi, Lymphoâm.

50

IV. CÑPB:

Toån thöông ngoaøi TG: haïch, böôùu boïc coå beân, u caän giaùp.

Tuùi thöøa Zenker.

Toån thöông giaû nhaân trong TG.

51

PHAÀN III: VIEÂM GIAÙP VAØ ROÁI LOAÏN CHÖÙC NAÊNG TUYEÁN GIAÙP

I. VIEÂM:

1. Vieâm giaùp baùn caáp (De Quervain):

Theo muøa, sau nhieãm sieâu vi ñöôøng hoâ haáp treân/ nöõ 20-25t.

Sôø thaáy TG cöùng vaø ñau. Haïch coå thöôøng coù. Dieãn tieán suy giaùp hieám, tuy nhieân coù theå ñeå laïi vaøi nhaân laïnh treân xaï hình giaùp. Beänh coù theå taùi phaùt.

52

o SA giai ñoaïn ñaàu TG to phuø neà keùm lan toaû khoâng roõ nhaân, haïch coå daïng vieâm. Ñoâi khi toån thöông vieâm chæ khu truù treân moät thuøy hay moät vuøng nhoû cuûa thuøy giaùp. Hình aûnh vieâm thöôøng toàn taïi trong moät thôøi gian daøi neân sau ñieàu trò theå tích TG giaõm nhöng baát thöôøng veà hình thaùi vaãn coøn.

53

2. Vieâm giaùp lymphoâ baøo maõn tính (Hashimoto):

Beänh töï mieãn, chaån ñoaùn khoù. Daïng ñieån hình laø TG to bôø khoâng ñeàu, phuø nieâm töï phaùt, khaùng theå khaùng giaùp cao, xeùt nghieäm chöùc naêng coù tình traïng nhöôïc giaùp, baét chaát phoùng xaï yeáu vaø khoâng ñeàu. Dieãn tieán suy giaùp laø khoâng theå traùnh ñöôïc vôùi tình traïng xô hoùa, teo TG.

Daïng khoâng ñieån hình TG to ñoàng nhaát, bôø hôi khoâng ñeàu, hormone TG bình thöôøng, TG baét xaï bình thöôøng hay khoâng ñoàng nhaát, chæ coù TSH luoân luoân cao.

54

SA: TG cöùng khoâng to hay to ít, echo keùm lan toaû, coù theå coù caùc haït echo daày treân neàn giaùp echo keùm duøng SA maøu ñeå CÑ # Basedow. ÔÛ theå tieán trieån, khoâng coøn thaáy ñöôïc caáu truùc echo bình thöôøng cuûa TG, maø ñöôïc thay theá baèng moâ echo raát keùm hay echo raát daày vaø haáp thu soùng aâm maïnh.

Taêng nguy cô ung thö giaùp daïng nhuù vaø lymphoâm/ Vieâm coù suy giaùp: FNAC khi taêng nhanh theå tích TG.

55

HASHIMOTO

57

Cöôøng gia'p/ vieâm giap

58

3. Vieâm giaùp taïo xô maïn tính Riedel:

Hieám. Vieâm maõn coù tình traïng hoùa xô lan toûa, taøn phaù 1 phaàn hay toaøn boä TG & xaâm laán caáu truùc keá caän. Dieãn tieán suy giaùp trong 1/3 tröôøng hôïp. Coù theå keát hôïp vôùi xô hoùa nôi khaùc: sau phuùc maïc, ñöôøng maät, trung thaát.

Sieâu aâm khoâng ñaëc hieäu, coù theå thaáy 1 hay nhieàu toån thöông daïng böôùu echo keùm ôû 1 thuøy xaâm nhieãm vaøo cô keá caän, hieám vaøo maïch maùu, thoâng thöoøng deã laàm vôùi K.

59

4. Caùc vieâm khaùc:

Vieâm caáp taïo muû.

Sieâu aâm :vuøng moâ giaùp khoâng toå chöùc hoaù chöùa dòch khoâng ñoàng nhaát echo keùm hay hoån hôïp treân neàn TG to echo keùm lan toûa.

Nguyeân nhaân: doø döôøng tieâu hoùa, hay suy giaõm mieån dòch. ÔÛ VN coøn do caét leå.

Vieâm giaùp haäu saûn: beänh töï mieån do coù khaùng theå choáng TG.

60

II. Beänh lyù chöùc naêng:

1. Cöôøng giaùp:

1.1/. Basedow:

SA coù 2 kieåu hình aûnh:

_ Taêng saûn lan toaû ñoàng nhaát vôùi vaøi vuøng maïch maùu daõn .

_ 86 % TG khoâng ñoàng nhaát khoâng toå chöùc hoaù, echo keùm gioáng nhö vieâm gíap hay hình aûnh nhaân giaû.

Keát hôïp vôùi K chieám 0,3 – 16,6%, daïng nhuù >> daïng nang.

61

Basedow chöa ñieàu trò

62

Basedow chöa ñieàu trò

63

SA duøng ñaùnh giaù söï ñaùp öùng ñieàu trò vaø tieân löôïng khaû naêng taùi phaùt.

64

Basedow ñaõ ñieàu trò baèng thuoác KGTH

Phoùng xaï

65

1.2/. Nhaân gíaùp ñoäc:

Nhaân noùng / xaï hình TG vaø taêng sinh maïch maùu / SA maøu.

Tính ñoäc cuûa nhaân khoâng phaûi luoân roõ raøng maø noù coù theå tieàm aån trong nhieàu naêm. Moät soá tröôøng hôïp moâ TG coøn laïi bò teo nhoû.

SA thaáy ñöôïc caùc vuøng xuaát huyeát trong nhaân, laø daáu hieäu chöùng toû nhaân ñang tieán trieån; ñoàng thôøi cho bieát ñoä teo nhoû cuûa chuû moâ giaùp.

ñieàu trò: chích alcool hay nhieät trò lieäu.

67

2. Suy giaùp:

TG nhoû, echo keùm, khoâng baét xaï.

FNAC neáu nghi suy giaùp do vieâm De Quervain hay Hashimoto.

68

PHAÀN IV: CAÙC CÔ QUAN CAÄN TUYEÁN GIAÙP VAØ DÒ DAÏNG BAÅM SINH

I. CAÙC CÔ QUAN CAÄN TUYEÁN GIAÙP:

1. Khí quaûn: bò ñaåy sang beân, ñaåy ra sau, giaõm khaåu kính.2. Thöïc quaûn: TG khoâng bao giôø ñeø tröïc tieáp leân thöïc quaûn maø do TG ñaåy khí quaûn ra sau vaø cheøn eùp vaøo thöïc quaûn.3. Maïch maùu: boù maïch caûnh bò ñaåy ra sau. Moät soá tröôøng hôïp taïo phình ÑM caûnh do nhaân gíap cheøn eùp laâu ngaøy.4. Haïch: kích thöôùc, hình thaùi, caáu truùc echo, giôùi haïn ñeå höôùng tôùi tính chaát haïch.5. Tuyeán caän giaùp. Hieám gaëp

69

Voâ saûn hoaëc laïc choå tuyeán giaùp.

Thieåu saûn 1 thuøy.

II. DÒ DAÏNG BAÅM SINH:

71

1/ .Giaûi phaãu vaø sinh lyù:

Tuyeán caän giaùp (TCG) naèm sau tuyeán giaùp, goàm 2 tuyeán naèm treân vaø 2 naèm döôùi, tuy nhieân moät soá ngöôøi coù 3 hay 5 TCG.

TCG phaúng coù hình ñóa, kích thöôùc < 4mm, caáu truùc baèng vôùi TG neân khoù phaùt hieän treân SA. Khi TCG > 5mm thì caáu truùc echo trôû neân keùm hôn TG, SA coù theå thaáy ñöôïc caáu truùc naèm giöõa TG vaø cô daøi coå.

III. TUYEÁN CAÄN GIAÙP

72

TCG laø cô quan nhaïy vôùi calci trong maùu baèng caùch tieát ra PTH (parathormone) vaø ñieàu chænh calci huyeát baèng cô cheá phaûn hoài.

Khi calci maùu giaõm, TCG bò kích thích ñeå phoùng thích PTH . Khi löôïng calci huyeát thanh taêng, thì hoaït ñoäng cuûa TCG giaõm.

TCG taùc ñoäng leân xöông, thaän, ruoät non trong vieäc haát thu calci. Beänh nhaân taêng calci maùu khoâng roõ nguyeân nhaân caàn phaûi laøm SA tuyeán caän giaùp. Ngoaøi ra soûi thaän, ñau xöông cuõng coù chæ ñònh SA TCG.

73

2/. Kyõ thuaät SA:

Ñaàu doø 7.5 – 10 Mhz, ñoä ly giaõi cao.

Khaûo saùt maët caét ngang vaø doïc ñoaïn ñöôøng cuûa TG, keát hôïp vôùi nuoát ñeå phaân bieät vôùi nhaân TG.

74

3/. Beänh hoïc:

a/ Cöôøng TCG nguyeân phaùt:

Nöõ gaëp nhieàu hôn nam gaáp 2 – 3 laàn, nhaát laø sau khi maõn kinh.

Bieåu hieän: taêng calci maùu, soûi nieäu, phosphate maùu giaõm.

Phaàn lôùn khoâng trieäu chöùng, thaäm chí khi ñaõ coù chaån ñoaùn nhö soûi nieäu, ñau xöông.

Nguyeân nhaân: u tuyeán, taêng saûn hieám khi do ung thö (carcinoâm).

75

b/ U tuyeán laønh tính:

Laø nguyeân nhaân gaây cöôøng TCG trong 80% ca, u coù theå ôû baát kyø TCG naøo, kích thöôùc thöôøng < 3 cm.

U hình baàu duïc, daïng daëc, echo keùm, coù voû bao vaø bôø raát moûng.

Phaân bieät u TCG vaø taêng saûn TCG veà maët hình thaùi vaø moâ hoïc khoù.

c/ Taêng saûn nguyeân phaùt:

Taêng chöùc naêng cuûa taát caû TCG khoâng roõ nguyeân nhaân.

Chæ coù 1 TCG taêng kích thöôùc hay taát caû ñeàu taêng kích thöôùc, nhöng khoâng vöôùt quaù 1cm.

76

d/ Carcinoâm:

Veà moâ hoïc phaân bieät u tuyeán vôùi ung thö khoù. Ñoâi khi chæ coù theå döïa vaøo haïch vuøng, di caên xa, taùi phaùt taïi choå, xaâm laán voû bao ñeå phaân bieät.

Ung thö thöôøng nhoû, bôø khoâng ñeàu, cöùng, dính caáu truùc keá caän. Nguyeân nhaân gaây töû vong thöôøng do bieán chöùng cuûa cöôøng TCG chöù khoâng phaûi do ung thö.

77

e/ Cöôøng TCG thöù phaùt:

Do giaûm calcium maùu maõn tính do suy thaän, thieáu vitamin D, hoäi chöùng keùm haáp thu.

Caùc nguyeân nhaân naøy gaây taêng tieát PTH roài gaây cöôøng TCG.

Caû 4 TCG ñeàu maéc phaûi.

79

IV. CAÙC KHOÁI KHAÙC ÔÛ VUØNG COÅ:

Nang giaùp – thieät: baát thöôøng baåm sinh naèm ôû ñöôøng giöõa, tröôùc khí quaûn. Nang hình caàu hieám khi > 3 cm. Do toàn taïi oáng ñi töø ñaùy löôõi ñeán xöông öùc.

Nang khe mang: naèm ôû coå beân, do toàn taïi tuùi thöøa trong quaù trình phaùt trieån phoâi thai ñi töø xoang haàu oáng tai trong hay trong coå. Nang naøy coù theå chöùa phaàn moâ ñaëc ñoä hoài aâm keùm.

Nang maïch baïch huyeát: nang to vuøng coå beân, ña thuøy, nhieàu vaùch ngaên.

Abceøs. Böôùu vaø haïch.

80

1. Chæ ñònh: Ñoái vôùi taát caû caùc toån thöông daïng u. Choïc huùt nang (vuù, giaùp) khi coù chæ ñònh. Choïc huùt muû laøm khaùng sinh ñoà vaø ñieàu trò noäi khoa.

2. Choáng chæ ñònh: Böôùu maïch maùu

3. Phöông phaùp: Duøng kim 22 – 26 Gauge, toát nhaát laø 23G ñoái vôùi moâ bình thöôøng vaø 25G vôùi moâ deã chaûy maùu.

VAØI NEÙT VEÀ CHOÏC HUÙT BAÈNG KIM NHOÛ (Fine Needle Aspiration Cytology =FNA)

SIEÂU AÂM

Documents

Transcript of SIEÂU AÂM