1

Sint-Jan Berchmanscollege Jakob Smitslaan 36 2400 MOL

Shotokan Karate

Karolien Werelds 6e Promotor: de heer B. Boven Schooljaar 1997-1998

2

VOORWOORD Ik ben vanuit mijn familie in contact gekomen met karate. In navolging van mijn vader die deze gevechtssport reeds vijftien jaar op een intensieve manier beoefent, ben ik op mijn veertiende gestart met karate. Zoals de meeste jongeren op die leeftijd was ik destijds enkel gefascineerd door het schijnbaar overmeesterende fysieke aspect van karate. Maar na mijn relatief korte karateloopbaan ervaar ik toch reeds de innerlijke kracht die uitgaat van karate. Het is dan ook mijn bedoeling om in dit eindwerk duidelijk te maken dat deze innerlijke kracht leidt tot een sterk zelfvertrouwen en een leidraad vormt voor het dagelijkse leven. Ik wil ook hulde brengen aan sensei Frankie Houtmeyers († 1994) die gedurende meer dan twintig jaar de bezieler is geweest van mijn karateclub. Mijn dank voor het tot standkomen van dit eindwerk gaat speciaal uit naar sensei Rob Kaluzny; niet alleen voor het interview dat ik met hem had, maar ook voor de technische leiding die hij samen met sensei Roger Sannen geeft aan Karateclub Shotokan Mol. Verder gaat mijn dank uit naar mijn vader die mij in de beoefening van karate steeds motiveert en die mij bij de opmaak van dit eindwerk bijstond. Dank ook aan mijn promotor, de heer Bert Boven, voor de goede begeleiding en de raadgevingen die hij gaf bij het samenstellen van de teksten.

3

INHOUDSOPGAVE Voorwoord ……………………………………..……………………………..…. 2 Inhoudsopgave …………………………….…..………………….…………….. 3 Inleiding …………………………………….…..…………………….…………. 4 1 De geschiedenis …………………………..……….……………..……….. 5 2 Wat is karate? ………………………………………………….…..…….. 6 3 JKA en Shotokan in België …………….………………………………. 7 4 Dirk De Mits, voorzitter BAKF, over de essentie van karate …......…. 8 5 Interview met Rob Kaluzny over de weg van de karateka ……………. 8 6 Japanse grootmeesters aan het woord over de essentie van karate …... 10 7 De 20 karateprincipes van Funakoshi: NIJU KUN ……………... 13 7.1 Commentaar van T. Okazaki op het 12° principe van G. Funakoshi …..... 13 7.2 Dojo Kun ………………………………………………………….……… 15 8 Dojo Etiquette …………………………………………………………... 16 9 Biografie van Gichin Funakoshi ……………………………………….. 17 10 Vechtsporten in 't algemeen ….…………………………………..…… 19 10.1 Effecten van karate op lichaam en geest …………………………………. 19 10.2 De weg van de karateka …………………………………………………. 19 10.3 Voorwaarden …………………………………………………….……… 20 10.4 Wat leert karate ons? ……………………………………….……………. 20 10.5 De filosofie ……………………………………………………….……… 21 10.6 Karate en de krijgskunsten ………………………………………………. 21 10.7 Yoga en karate …………………………………………………………… 21 Besluit ................................................................................................................ 22 Literatuurlijst ................................................................................................... 23

4

INLEIDING In dit eindwerk zal ik trachten uit te leggen wat karate, in het bijzonder shotokan karate, eigenlijk is. Zonder een ganse reeks beschrijvingen van alle soorten technieken en standen te geven, zou het me verheugen dat na het lezen van deze tekst een leek in oosterse gevechtssporten begrijpt wat de essentie van karate is. Om te komen tot een totaalbeeld van karate zal ik stapsgewijs de verschillende aspecten ervan toelichten. Om de leek te helpen zich een voorstelling te maken van een gevechtssituatie in een training of op een wedstrijd stel ik voor dat hij steeds uitgaat van een basissituatie die ik als volgt kan beschrijven. De aanvaller en de verdediger staan in een diepe stand tegenover elkaar en houden mekaar nauwlettend in 't oog. De aanvaller verplaatst zich in de richting van de verdediger en voert een vuiststoot uit naar zijn aangezicht. De verdediger stapt achteruit, weert die vuiststoot af met een gepaste techniek en voert een tegenaanval uit. Wat me erg boeit in karate is de mate waarin het beoefenen ervan karaktervormend is en welk psychologisch belang het voor de beoefenaar heeft. Ik zal dus dieper ingaan op het educatief aspect van karate. Bovendien zal ik ook aandacht schenken aan de filosofische beschouwingen die door de oorspronkelijk leermeesters in karate is gelegd. Bij ieder onderdeel van deze tekst worden onderaan de pagina de nieuwgebruikte specifieke en Japanse termen verklaard voor zover deze niet in de tekst worden uitgelegd.

5

1 De geschiedenis 1 De traditionele en geaccepteerde theorie schrijft de introductie van karate toe aan de Indiase monnik Daruma, die een godsdienstige reis ondernam via Indië naar China. Gedurende deze reis ondervond hij vele moeilijkheden. Maar door zijn uitzonderlijke geestelijke en lichamelijke kracht slaagde hij erin om door de door bandieten onveilig gemaakte landen heen, het Shao Lin klooster in Noord-China te bereiken. Gedurende zijn verblijf in het Shao Lin klooster ontdekte hij dat vele van de monniken, zowel lichamelijk als mentaal, erg zwak waren. Hij stelde een streng en krachtig trainingsschema op, waardoor de monniken weerstandsvermogen en grote lichamelijke en geestelijke kracht verkregen. Door het bestuderen en overnemen van vele dierlijke gevechtshoudingen en het oefenen op technieken van bestaande strijdmethodes werden de monniken spoedig de meest gevreesde vechters in China. Om de bestendigheid van zijn strijdtechnieken te verzekeren, ontwikkelde Daruma een lessysteem met ‘kata’, het onderbrengen van alle bewegingen in vaste delen, die zonder partner worden uitgevoerd. Het waren deze kata’s, die een encyclopedie van technieken vormden, die door de tijden heen door oude karatemeesters werden doorgegeven. De oude krijgskunsten werden verder ontwikkeld op het eiland Okinawa, toen de plaatselijke feodale meester het gebruik van wapens verbood. Het vechten met lege handen leefde op. Vele plaatselijke technieken werden verweven met de Shao Lin methode. De bewoners van Okinawa werden enorm bedreven in het vechten tegen gewapende tegenstanders. Ze leerden door middel van training van kata’s zonder partner, denkbeeldige vijanden op die manier uit te schakelen. Zij gaven hun krijgskunst de naam ‘Chinese hand’, omdat zij afkomstig was uit dit land. Hij was de man aan wie karate de enorme groei te danken heeft, die de naam veranderde in ‘lege hand’. Meester Gichin Funakoshi koos de naam van de boeddhistische filosofie van ‘zichzelf leeg overgeven’. Voor hem was karate niet alleen een krijgskunst, maar ook een middel tot karaktervorming. Hij schreef: ‘Zoals een gepolijste spiegel al datgene reflecteert wat ervoor staat, en zoals een rustige vallei zelfs het kleinste geluid opneemt, zo moet de karateleerling zijn geest leegmaken van zelfzucht en slechtheid, in een poging op de juiste wijze al datgene op te nemen wat hij kan tegenkomen.’ Dit is de bedoeling van kara (leeg) in karate.

1 WILSON, J. , Vechtsporten in beeld, Elsevier, Brussel.

6

Funakoshi, die in 1955 op 88-jarige leeftijd stierf, introduceerde voor het eerst deze moderne vorm van karate in 1922 bij het Japanse publiek. Zijn demonstraties van de traditionele krijgskunsten maakten zo’n grote indruk op zijn toeschouwers, dat hij werd overladen met verzoeken om karate te onderwijzen in Tokyo. Hij ontwikkelde de Shotokan-stijl. Hij stichtte zijn eigen school en noemde deze Shotokan. ‘Shoto’ was zijn bijnaam en ‘kan’ betekent school. 2 Wat is karate? 2 en 3

Het woord karate is de verkorte vorm van de Japanse term karate-do. De onderdelen van dit woord betekenen het volgende:

‘kara’ betekent leeg, ‘te’ betekent hand en ‘do’ betekent weg; de weg die leidt tot kunst, in dit geval tot gevechtskunst.

Inhoudelijk betekent karate dus de kunst van het vechten met de lege hand, dit wil zeggen zonder wapens. In zijn boek “Karate, the art of ‘empty hand’ fighting” geeft Hidetaka Nishiyama de volgende omschrijving van karate. Karate is ontstaan als zelfverdedigingssysteem dat gebaseerd was op het doelmatig gebruik van het ongewapende lichaam van de beoefenaar. Dit systeem bevat niet alleen technieken om een aanval af te weren of te verijdelen maar ook technieken voor een tegenaanval. Het huidige karate als lichaamskunst, als sport en als zelfverdediging is nog steeds gebaseerd op dezelfde oorspronkelijke fundamentele technieken die door de jaren heen verbeterd werden. Karate als zelfverdediging heeft reeds enkele honderden jaren geschiedenis achter de rug maar het is pas sinds enkele decennia dat de technieken wetenschappelijk bestudeerd worden en dat principes worden ontwikkeld om te komen tot het meest doelmatige gebruik van de verschillende lichaamsbewegingen. Door te trainen volgens deze principes en door de kennis van de werking van de spieren en de gewrichten enerzijds, en van de vitale relatie tussen bewegen en evenwicht anderzijds, is de huidige karatebeoefenaar zowel psychisch als fysisch in staat zich met succes te verdedigen tegen elke mogelijke aanvaller. Als lichaamskunst kent karate nauwelijks zijns gelijke. Daar het erg dynamisch is en gebruik maakt van een hoog aantal spieren wordt het ganse lichaam getraind en komt het coördinatiesyteem tot ontwikkeling. In Japan wordt karate door vele kinderen en ouderen beoefend niet alleen om het aspect van zelfverdediging maar ook om lichamelijk in topconditie te blijven.

2 NISHIYAMA, H., Karate, the art of ‘empty hand’ fighting, Charles E. Tuttle Company, Tokyo. 3 NAKAYAMA, M., Het beste karateboek voor beginners, Standaard Uitgeverij, Antwerpen.

7

Als sport heeft karate een relatief kort verleden. Toch bestaan er wedstrijdreglementen en is het nu mogelijk wedstrijden te organiseren zoals in andere competitiesporten. Omwille van de snelheid en de uitgebreidheid van de technieken voelen veel atleten zich aangetrokken tot het wedstrijdkarate. Alles wijst erop dat deze gunstige evolutie wordt verdergezet. Het grondkenmerk van karatetechnieken is kime. In ‘Het beste karateboek voor beginners’ verklaart Masatoshi Nakayama kime als volgt. Kime betekent dat er een explosieve aanval op het doel wordt uitgevoerd met de juiste techniek en met maximale kracht in de kortst mogelijke tijd. Kime kan tot stand komen bij slaan, stoten of trappen, maar ook bij afweren. Een techniek zonder kime kan nooit als echt karate worden beschouwd, hoe sterk de gelijkenis ook mag zijn. 3 JKA (*1) en Shotokan in België In zijn openingsrede ter gelegenheid van de Europese kampioenschappen karate 1997 in België omschreef Dirk De Mits, voorzitter van de BAKF (*2),de positie van JKA in België als volgt. Onder impuls van sensei (*3) Kenosuke Enoeda en sensei Miyazaki werd in 1993 JKA in Europa geïnstalleerd. Samen met andere, nu zeer gerenommeerde, Japanse instructeurs waren zij in de periode 1965-1967 naar Europa gekomen om karate volgens de JKA-stijl te promoten. Verschillende van die instructeurs bouwden later hun eigen karate-organisatie uit, maar beide voornoemde karatemeesters, samen met sensei Hideo Ochi, bleven steeds trouw aan de band met de JKA-school in Japan. Het was juist het ontstaan van al die privé-organisaties, naast het feit dat karate in Europa een geweldige vlucht nam, die het noodzakelijk maakte dat een duidelijk geprofileerde Europese JKA-organisatie moest opgericht worden. Niet alleen om een sterke eenheid en uniformiteit tussen de JKA-volgelingen in Europa te creëren, maar tevens om hierdoor een duidelijke profilering en herkenbaarheid naar andere groeperingen toe te doen ontstaan. Op 31 mei 1993 overleed sensei Miyazaki. Het was een harde klap voor de westerse karate-wereld, vooral voor België, waar hij sinds zijn aankomst in Europa JKA-hoofdinstructeur was. De BAKF stelde zich toen tot doel, als een laatste eerbetuiging aan haar sensei, om met alle mogelijke middelen mee te werken aan de realisatie van één van zijn dromen, nl. het samenbrengen en samenhouden van de JKA-beoefenaars in Europa.

(*1) JKA: Japanese Karate Association (*2) BAKF: Belgian Amateur Karate Federation (*3) Sensei: Leermeester

JKA-Europa is geen vereniging van nationale federaties, want federaties herbergen meestal karateka van verschillende stijlen. JKA-Europa is een vereniging van karate-beoefenaars die dezelfde stijl volgen, en dezelfde visie hebben. Heel wat van hen hebben, als lid van hun

8

respectievelijke nationale selecties, topprestaties geleverd en titels behaald op Europese en mondiale wedstrijden. 4 Dirk De Mits, voorzitter BAKF, over de essentie van karate 4 Karate op zich heeft twee fundamentele kenmerken, enerzijds het inzetten van het volledige lichaam bij uitvoering van een techniek, men tracht zijn totale energie te richten op het doel, en anderzijds de volledige beheersing van de uitvoering van de techniek. Zonder beide kenmerken kan men wel efficiënte gevechtstechnieken uitvoeren, maar doet men geen karate. De Shotokan-stijl is de meest bekende en beoefende vorm van karate. Het is de stijl ontwikkeld door sensei Funakoshi, de grondlegger van karate. Op wereldvlak beoefent ongeveer driekwart van alle karateka deze stijl. De traditionele visie beoogt de beoefening van karate volgens de traditionele martiale waarden, nl. zo dicht mogelijk de realiteit benaderen, trainen naar de perfectie in uitvoering, eenheid van lichaam en geest, en respect voor de tegenstander. Dit heeft als gevolg dat de kampers zowel opgelegde stijloefeningen (kata), als gevechtskamp (kumite) moeten uitvoeren en dat de grootste waardering uitgaat naar degene die in beide wedstrijdvormen het beste presteren. De JKA-school zelf heeft als doel de beoefening en ontwikkeling van karate enerzijds in zijn verschillende sportfacetten, dit is als trainings- en als competitievorm, daarnaast als zelfverdedigingsdiscipline, maar anderzijds ook als educatief vormingsmiddel: “Het uiteindelijke doel van karate is niet het overwinnen van de tegenstander, maar het verbeteren van de beoefenaar!”. Morele waarden als: moed, hoffelijkheid, eerlijkheid, zelfcontrole en nederigheid staan dan ook hoog aangeschreven. 5 Interview met Rob Kaluzny over de weg van de karateka Bij zijn recentste bezoek aan België tijdens het voorjaar 1997 gaf sensei Kawawada, 7°dan (*1) en JKA instructeur uit Japan, een toelichtingstraining voor de hoofd-verantwoordelijken van alle Vlaamse en Waalse karateclubs.

(*1) Dan: Dangraad, graad van leermeester, begint met 1°dan en gaat hoger

4 DE MITS, D., Openingsrede op de Europese Kampioenschappen Karate in Gent, april 1997.

9

Sensei Rob Kaluzny, 4°dan en hoofdverantwoordelijke van Shotokan Karateclub Mol, woonde deze training bij en was zo welwillend mij daarover in een interview, dat plaats vond op 20 april 1997, het volgende te vertellen. Langs de kant van de aanvaller bestaat de essentie van karate erin om in een gevecht de tegenstander rechtstreeks en zo vlug mogelijk uit te schakelen. De aanvaller zal dus steeds trachten om met zo weinig mogelijk bewegingen en in de kortst mogelijke tijd een einde te maken aan het gevecht. Dit gebeurt uiteraard enkel op sportief vlak tijdens trainingen en op wedstrijden. Op het vlak van de wedstrijden vinden we deze essentie terug in de shobu ippon, dit is een gevecht dat slechts twee minuten duurt waarbij de kampers zich concentreren op het uitvoeren van één beslissende techniek die een einde maakt aan het gevecht. In de praktijk worden veelal geen beslissende maar wel doeltreffende technieken uitgevoerd waardoor het gevecht een einde krijgt na het uitvoeren van twee doeltreffende technieken. Langs de kant van de verdediger wordt karate niet alleen op het sportieve vlak beoefend maar ook daarbuiten. In het alledaagse leven, in het verkeer of bij een inbraak bijvoorbeeld, kan het zich voordoen dat iemand wordt bedreigd. Aanvankelijk zal de karateka in zulk geval een gevecht trachten te vermijden, lukt dat niet dan komen we terug tot de hierboven vermelde essentie van karate: zo vlug mogelijk, na de eerste afweer of indien nodig na een tweede afweer, de aanvaller uitschakelen door een tegenaanval. De tegenaanval moet de aanvaller met één techniek uitschakelen. Om tot die essentie te komen en dus een aanvaller met één techniek te kunnen uitschakelen, moet er keihard, doelbewust en jarenlang getraind worden. Hoe verloopt nu in grote lijnen de evolutie van een beginneling tot een gevorderde karateka? Vooreerst worden in de kihon (*1) de basistechnieken individueel aangeleerd. Hier wordt gelet op het juist uitvoeren van al de mogelijke arm- en beentechnieken en op het aannemen van de juiste standen. Een eerste toepassing van deze technieken vinden we terug in de gohon kumite. Dit is een gevechtsoefening met twee karateka waarbij achtereenvolgens vijf aanvallen worden uitgevoerd die telkens worden afgeweerd. Na de reeks aanvallen en afweren wordt de oefening beëindigd door één tegenaanval. De aanvaller maakt vooraf bekend welke aanval hij gaat uitvoeren. Bij de uitvoering van gohon kumite wordt vooral gelet op de juiste uitvoering van de technieken en de verplaatsingen. Een volgende en meer gevorderde stap bij de toepassing van de basistechnieken is de ippon kumite. Dit is een gevechtsoefening waar slechts één aanvals- en één afweertechniek wordt uitgevoerd, gevolgd door één tegenaanval. Ook hier kondigt de aanvaller zijn aanval aan.

(*1) Kihon: Basisoefening

10

Belangrijke aspecten bij ippon kumite voor de aanvaller zijn voornamelijk de snelheid, en dan vooral de startsnelheid waarmee de aanval wordt uitgevoerd, en het dynamisme, de kracht en de coördinatie van gans het lichaam. Voor de verdediger komt hier nog bij dat hij over een goede timing en inschattingsvermogen dient te beschikken om de aanval op te vangen en een goede tegenaanval naar een vitaal punt van de aanvaller uit te voeren. Bij ippon kumite is het mogelijk een eerste gevoel van zanshin te ervaren. Zanshin is de beheerste toestand met volledig energiebehoud waarin men komt na het juist uitvoeren van een totale techniek. Het is vooral de afweerder die door constant alert en geconcentreerd te blijven op de aanvaller het gevoel van zanshin kan ervaren op voorwaarde dat er optimale technieken worden uitgevoerd. Elk onderdeel van de techniek moet perfect zijn: de lichaamshouding, de richting van de aanval en de tegenaanval, de timing en uiteraard de uitvoering van de techniek zelf. De jyu ippon kumite of het half vrije gevecht is een volgende stap waarbij de aanval wordt aangekondigd. De afweerder is vrij in de keuze van de tegenaanval of voert het uit op de basismanier. De jyu ippon kumite leert ons de afstand in te schatten ten opzichte van de partner en de juiste timing te kiezen om aan te vallen of om af te weren. De laatste stap in de toepassing van de aangeleerde technieken is de jiyu kumite, het zogenaamde vrij vechten. Het belangrijkste verschil met ippon kumite is dat allebei de deelnemers aanvaller of verdediger kunnen zijn en dat de aanval niet meer wordt aangekondigd. Beide partners bewegen onderling en kiezen het juiste moment om een aanval te plaatsen. De aanvaller moet ruimte overbruggen om zijn aanval te plaatsen, de verdediger moet ruimte scheppen om de aanval af te weren, beiden moeten mekaar aanvoelen en zien wat de mogelijkheden zijn. 6 Japanse grootmeesters aan het woord over de essentie van karate. - Masatoshi Nakayama (1913-1987)

In karate bestaat niet zo’n eng ideaal als winnen in kampioenschappen. Meer mens worden in deze kunst is als het beklimmen van veel trappen of steile hellingen. Zoals de geest en het lichaam samen groeien, zo evolueert de beoefenaar voortdurend stap voor stap op en neer. Zelfs als er lichamelijke achteruitgang waargenomen wordt, blijft er nog steeds een stap vooruit te zetten om het karakter te verbeteren. Tot op de dag van onze dood blijft vooruitgang mogelijk omdat niemand perfect is. We kunnen allemaal beter worden als we blijven proberen.

11

- Gichin Funakoshi (1870-1957)

The ultimate aim of the art of karate lies not in victory or defeat, but in the perfection of the characters of its participants.

Het uiteindelijke doel van karate ligt niet in het overwinnen of het verliezen, maar in het perfectioneren van de karakters van de beoefenaars.

12

- Motokuni Sugiura

Eén van de filosofische aspecten van karate is dat volharden in dagelijkse trainingen, overeenkomstig ieders fysieke kracht, zelfvertrouwen schenkt. Karate beoefenen onder leiding van goede instructoren verbetert de fysieke en mentale gezondheid, en bevordert het moreel karakter onafhankelijk van de leeftijd, geslacht of opvoeding. Uiteindelijk vervult karate het hoofddoel van de JKA: verbeteren en veredelen van de gemeenschap.

- Teruyuki Okazaki

Blijf trainen! - Takayuki Mikami

Karate is een manier van leven dat je zelfvertrouwen, gezondheid en fysieke kracht oplevert. Elke inspanning in karate bereid je voor op eender welke taak in je leven. Karate en leven bouw je tegelijkertijd op. Je groeit tegelijkertijd geestelijk en fysiek. Individuele veranderingen zijn een gevolg van zelfstudie. Dan vind je je eigen speciale technieken, en vind je jezelf. Het uiteindelijke doel van trainen is op te treden tegen iedere tegenstander met een maximale doeltreffendheid.

- Yutaka Yaguchi

Karate is een levenslange uitdaging die verklaard wordt in de dojo kun (zie 7.2). Technieken bestuderen geeft je zelfvertrouwen en dat geeft je zelfverdediging. Maar zelfverdediging is een geestesgesteldheid, niet een combinatie van technieken. De beste verdediging is moeilijkheden vermijden. Karate is niet de studie van vechten maar van mensen. Kata en kumite zijn als twee wielen van een fiets. Kata is je zwaard slijpen, kumite is het zwaard gebruiken.

- Shojiro Koyama

Het moderne leven is te snel en te competitief, veranderingen komen te vlug, karate helpt ons terug te blikken op de wereld en in onszelf te zien. Het tempo van het leven doet ons vooruit kijken, karate helpt ons onszelf te herontdekken. Kata bestuderen is het basisonderwijs en kumite is het eindexamen. Het enige diploma is karate in het dagelijkse leven te gebruiken.

13

7 De 20 karateprincipes van Funakoshi: NIJU KUN 1. Denk nooit dat je karate enkel in de dojo (*1) kunt leren. 2. Vergeet niet dat karate begint en eindigt met een groet. 3. In karate is er geen eerste aanval. 4. Karate levert een grote bijdrage tot rechtvaardigheid. 5. Vooraleer je de ander kan kennen, moet je eerst jezelf kennen. 6. Geestelijke ontwikkeling is het belangrijkste, technische vaardigheden zijn eerder voor op het einde. 7. Je geest moet vrijgemaakt worden. 8. Ongelukken gebeuren door luiheid. 9. Karate leren neemt je hele leven in beslag. 10. Gebruik karate in alles wat je doet. 11. Karate is zoals heet water: als je niet constant hitte toevoegt, zal het water koud worden. 12. Denk niet dat je moet winnen, maar denk eerder dat je niet mag verliezen. 13. Overwinning hangt af van de mogelijkheid of je kwetsbare van onkwetsbare punten kan

onderscheiden. 14. Beweeg volgens je tegenstander. 15. Beschouw de handen en benen van de tegenstander als dat je ze zou scherpen zoals zwaarden. 16. Denk eraan dat wanneer je je huis verlaat dat er miljoenen tegenstanders op jou aan het wachten zijn. 17. Lage stand voor beginners en natuurlijke stand voor gevorderden. 18. Kata oefenen is één zaak en aan een echt gevecht deelnemen is een andere zaak. 19. Vergeet niet: de lichte en sterke toepassing van kracht, uitbreiding en samentrekking van het lichaam, en de traagheid en snelheid van de technieken. 20. Bezin voor je begint. 7.1 Commentaar van T. Okazaki op het 12° principe van G. Funakoshi 5 Teruyuki Okazaki, 8° dan JKA-instructeur: ”Denk niet dat je moet winnen, maar denk eerder dat je niet mag verliezen”

(*1) Dojo: Karate-oefenzaal

5 ISK Spotlight Magazine, april 1991, Tijdschrift van de International Shotokan Karate Federation.

14

In karate zeggen we, ”Doe wat goed is”. Dan zal je eventueel een echte winnaar zijn; in karate en in het leven. Meet je succes niet aan de hand van iets buiten jezelf. Ontwikkel eerst je binnenste, dan volgt de rest wel. Willen winnen is menselijk, maar als je er te veel naar verlangt, zal je uit evenwicht geraken. Als je uit evenwicht geraakt, zal je ook je begrip, je oordeel en je beweeglijkheid verliezen. Als je naijverig bent, zal je lichaam niet meer soepel bewegen. Met evenwicht kan je je altijd in alle richtingen bewegen; zowel fysisch als emotioneel. Evenwicht is noodzakelijk in heel het leven. Als je enkel oog hebt voor één zijde van een probleem, kan je de waarheid nooit ontdekken. Kata of kumite goed uitvoeren, is niet voldoende om een goede karateka te zijn. Dit is enkel de technische zijde. Echte krijgskunst omvat geestelijke kennis, emoties, en intelligentie. Elk individu heeft zijn eigen persoonlijkheid. Door het beoefenen van karate leer je veel over jezelf: je ontdekt je zwakke en sterke kanten. En je zal ook leren om oog te hebben voor de kracht en de zwakheid van anderen. Je leert op een nieuwe manier naar de wereld te kijken. Eventueel zal je leren om je bewegingen en voorkomen te controleren. Je zal ondervindingen opdoen die je vaardigheid en het juiste oordelen geven. Dit kan je enkel bereiken als je de bekommernis om te winnen of te verliezen aan je laat voorbij gaan. De dojo is trainen op het leven. Tornooien zijn trainingen op het winnen. En daar is een conflict. Teveel nadruk op wedstrijd doet je denken aan winnen en verliezen. Dan begin je jezelf te vergelijken met de anderen. Dikwijls zien we in een wedstrijd iemand zichzelf verslaan door te denken aan de kracht of de zwakheid van zijn tegenstander. Als je van jezelf denkt beter te zijn dan de ander, ben je al verloren van bij het begin. Dat is geen karate. En als je denkt dat je zwakker bent dan de ander, ben je zeker verloren. Elke inspanning moet voor 100% gegeven worden. Dan zal je pas het beste bereiken. Op het moment van de waarheid zal de meest evenwichtige winnen. Op die manier zijn tornooien goed als training. Je moet je evenwichtigheid testen; niet alleen je fysische vaardigheid. Tijdens het trainen moet je er niet aan denken om een kampioen te worden of een zwarte gordel te behalen, maar wel om inspanningen te leveren met een open geest. Dat is de sleutel tot de krijgskunsten; altijd een open geest hebben die verder doordringt in de rest van je leven. Het is niet proberen om sterk te zijn en zo een strijd te winnen of om iemand te slaan. Het is zelfs geen zelfverdediging. Het is wel elke dag trainen om jezelf te verbeteren. En als je dit op een correcte en evenwichtige manier doet, zal je lichaam soepeler en efficiënter bewegen. En je zal kunnen winnen op een natuurlijke manier.

15

Als je zelf bevrijd bent van bijbedoelingen, kan je elke bijbedoeling zien van je tegenstander. Je hebt geen onnatuurlijk plan en je bewegingen zijn spontaan. Je beweegt vrijer en opener. Meester Funakoshi was tegen tornooien. Hij was bezorgd over de vernietiging van de ware essentie van karate. Meester Nakayama overtuigde hem enigszins dat het zin had om de waarden van karate aan het grote publiek te presenteren. 7.2 DOJO KUN 6

Kalligrafie van Teruyuki Okazaki

6 Internet, http://www.umass.edu/karate/dojokun.html.

16

Nederlandse vertaling van de dojo kun.

Jeenkaku kansay nee sto muru koto. Zoek perfectie van je karakter.

Mahkoto no meechee mahmoru koto.

Wees eerlijk.

Do ryooku no saysheen o yashinow koto.

Streef naar uitmuntendheid.

Ray gi o omonzuru koto.

Respecteer anderen.

Keh’key no you o imashimuru koto.

Onthou je van geweldadig gedrag.

8 Dojo Etiquette De karate dojo is de plaats waar karate beoefend wordt. Het is dus belangrijk om deze plaats, de omgeving ervan en de mede-karateka te respecteren. Groet voordat je de dojo binnenkomt en verlaat. Het is ook beleefd te groeten als je een sensei of een leerling met een hogere graad aanspreekt en wanneer je een oefening begint met een partner. Heb respect voor de andere leerlingen en de leermeesters. Praat niet tijdens de training. Loop niet in de dojo. Kauwgom of eten is niet toegestaan in de dojo. Al de leerlingen moeten gekleed zijn in een kimono. Deze kimono moet proper zijn en zonder scheuren of gaten.

17

Leerlingen moeten trainen met blote voeten; alleen als er problemen zijn met de voeten mag men schoeisel dragen. Men moet dan wel aan de sensei uitleggen waarom men die schoeisel draagt. Tijdens het beoefenen van karate is het verboden om hoeden, brillen, uurwerken, lange oorbellen, ringen, halskettingen, … te dragen. Dit is voor de veiligheid van de leerlingen en het voorkomt schade aan de voorgenoemde voorwerpen. We verkiezen geen hoofdbanden, hoewel als je er echt één nodig hebt om het zweet te absorberen en het is een kleine, witte, katoenen hoofdband, dan is het wel toegestaan. Hou je vinger- en teennagels kort voor jou veiligheid en die van de anderen. Was nooit je karate-gordel, want dat is oneerbiedig. Een gordel dient te verbleken met de tijd, niet met een wasmachine. 9 Biografie van Gichin Funakoshi 7 Het aanzien dat karate nu heeft in Japan dankt het aan slechts één man, Gichin Funakoshi. Deze meester is geboren in Shuru, Okinawa, en begon slechts op zijn drieënvijftigste levensjaar te ijveren voor de erkenning van karate op het Japanse vasteland. Funakoshi's levensverhaal verloopt zoals dat van vele andere grote leermeesters. Hij begon met een zwakke, ziekelijke en slechte gezondheid. Maar door zijn arts, Tokashiki, die hem sterke geneeskrachtige kruiden voorschreef en zijn leraar Itosu bloeide hij open. Hij werd een goede student en met Asato, Arakaki en Matsumura als zijn andere leermeesters, verwierf hij inzichten en een erg gedisciplineerde geest. Toen hij in 1922 van Okinawa naar Japan verhuisde, verbleef hij in het studentenhuis van Suidobata in Tokyo. Hij leefde op een kleine kamer en onderhoudde het huis terwijl de studenten overdag naar de school gingen. ‘s Avonds leerde hij hen karate. Na verloop van tijd had hij voldoende geld gespaard om zijn eerste karateschool in Meishojuku te openen van waaruit hij zijn beste leerlingen naar verschillende plaatsen in Japan stuurde. Er wordt gezegd dat tijdens zijn omzwervingen doorheen Japan hij op zijn demonstraties en lezingen steeds vergezeld was van Otsuka, de latere stichter van het Wado-Ryu karate. In de vroege twintiger tot de vroege veertiger jaren werd in Japan in het wereldje van de gevechtskunsten met opgetrokken neus neergekeken op karate; het was een onbekende sport en het werd heidens en verwilderd genoemd. Funakoshi overwon dit vooroordeel en verwierf de officiële erkenning van karata als één van de Japanse gevechtskunsten in 1941.

7 KIM, R., The weaponless warrior, Kodansha International Ltd., Tokyo.

18

Vele clubs werden opgericht en vanaf 1926 werd karate onderricht gegeven aan de universiteit van Tokyo. Drie jaar later was door drie van zijn leerlingen, Matsuda Katsuichi, Himotsu Kazumi en Nakachi K., karate op clubniveau volledig georganiseerd. Hij richtte clubs op in de Keio universiteit en in enkele kleine bijgebouwen van het keizerlijk paleis, de Shichi-Tokudo. Otsuka's lievelings kata was Naihanchi die hij samen met Oshima mocht opvoeren voor het keizerlijk hof van Japan. Op een dag toen Otsuka onderricht gaf in de Shichi-Tokudo werd hij door Kogura, derde dan zwaardvechten en eerste dan karate, met een vlijmscherp zwaard voor zijn aangezicht uitgedaagd. Iedereen wist dat de kansen ongelijk lagen maar Otsuka bleef kalm en bij het eerste bewegen van het zwaard veegde hij de voeten van Kogura onderuit. Dit bewees op een duidelijke manier dat de beoefening van kata veruit voldoende is om bedreigingen het hoofd te bieden. In 1927 vonden Miki, Bo en Hirayama dat de beoefening van kata niet meer voldoende was en trachtten het vrijvechten in te voeren. Zij raadden het dragen van speciale beschermkledij aan om de karate technieken met volle lichaamscontact te kunnen uitvoeren. Funakoshi kon deze trend niet stoppen en samen met Otsuka betraden zij sindsdien de Shichi-Tokudo niet meer. Toen Funakoshi naar het vasteland kwam, bracht hij zestien verschillende kata's mee en legde op de uitvoering ervan enorm veel nadruk. Het herhaaldelijk trainen van kata's maakte van zijn leerlingen de beste en authentieke karateka. Hij geloofde dat een gans mensenleven nodig was om dit kleine aantal kata's meester te worden. Hij koos de kata's die het best geschikt waren voor fysieke inspanningen en zelfverdediging. Hij bleef hardnekking geloven dat karate meer kunst dan sport was. Voor hem was kata karate. Funakoshi was een nederig en dankbaar man. Hij verkondigde en beoefende een eerlijke en diepgaande nederigheid. Hij leefde in vrede met zichzelf en met de mensen rondom hem. Hij legde geen nadruk op wedstrijden en kampioenschappen of op het breken van records. Hij legde de nadruk op individuele perfectie. Hij geloofde in het algemeen fatsoen dat mensen aan mekaar verschuldigd zijn. Hij was de meester van de meesters.

19

10 Vechtsporten in’t algemeen 8 10.1 Effecten van karate op lichaam en geest Karate is zowel een perfecte kunst van zelfverdediging als een prachtige manier om een goede conditie en controle te verkrijgen. Het geeft een ongeëvenaarde vorm van controle over het lichaam en een scherp getrainde geest. Hoewel het vele uren training vereist, geeft karate: gezondheid, soepelheid, snelheid en een goed reactievermogen. De verbetering van lichaam en geest wordt gevonden in het trainingssysteem van karate dat gericht is op een optimaal gebruik van principes van de geneeskunde en fysiologie. De lichaamsbewegingen zijn in perfecte harmonie bij de technieken die enerzijds een soepele balans en controle van de kracht meebrengen en anderzijds een enorm zelfvertrouwen oplevert. Deze effecten die de werkelijke waarde van karate als gevechtskunst uitmaken, worden door niet-kenners niet begrepen. Bij velen bestaat nog steeds de verkeerde indruk van karate als zou het enkel een methode zijn van stenen breken. Een tweede misvatting bestaat in de verkeerde indruk als zou karate enkel voor stoere mannen zijn. Karate kan zowel door mannen als vrouwen worden beoefend. De basistechnieken leren de vrouwen even snel als de mannen. Wanneer de vrouw een redelijke vaardigheid heeft verkregen en begint met kumite, zal zij echter duidelijk in het nadeel zijn, omdat zij niet over dezelfde kracht beschikt als de man. Toch zijn er vele enthousiaste vrouwelijke karateka die zich daarom op bepaalde technieken toeleggen om daarin meester te zijn. 10.2 De weg van de karateka Om vaardigheid in karate te krijgen moeten eerst de basistechnieken geoefend worden. Iedere beweging moet duizenden keren worden herhaald totdat het lichaam reageert zonder na te denken wanneer een techniek wordt uitgevoerd. De technieken moeten tijdig worden afgestopt om blessures te voorkomen. Het is verstandig dit te doen onder direct toezicht van een karateleraar. Dit waarborgt een hoge mate van veiligheid. Het in staat zijn om een krachtige techniek vlak voor het doel te stoppen, is één van de vaardigheidstests. Wanneer men de basistechnieken beheerst, leert men deze toe te passen in verschillende combinaties, zodat men kan veranderen van houding terwijl men vaste bewegingen gelijktijdig en op volle snelheid uitvoert, zonder de balans te verliezen, anders komt men in een kwetsbare positie terecht.

8 WILSON, J. , Vechtsporten in beeld, Elsevier, Brussel.

20

Eén van de moeilijkste punten om aan een beginneling uit te leggen, is de kiai of de karateschreeuw. De schreeuw wordt niet gegeven vanuit de keel, maar begint vanuit de buik en explodeert in de mond op het moment van aanval of verdediging. Wanneer vergevorderde karateka oefenen, bewegen zij met wonderbaarlijke snelheid en behendigheid, en met een geestelijke discipline die vele jaren oefenen vereist. Als basis van alle karatetechnieken is de kata zodanig belangrijk dat een groot deel van de training hieraan moet worden gewijd. Vaardigheid in de kata betekent ook vaardigheid in de technieken. Wanneer men het gevoel heeft dat men de fundamentele delen van het kata beheerst, kan men de technieken proberen in een kumitesituatie met een partner.

10.3 Voorwaarden

Doordat mensen over de hele wereld een effectieve methode van zelfverdediging wensen, is er een enorme groei van karate ontstaan. Maar men moet wel goed onthouden dat karate geen toverij is en niemand niet onkwetsbaar maakt voor gevaar. Karate vraagt discipline, oplettendheid en toewijding van de leerling die de technieken oefent. Deze kwaliteiten zijn vooral belangrijk gedurende de beoefening van de basisbewegingen. Om deze basistechnieken aan te leren, dient men bereid te zijn voortdurend en geduldig te oefenen. De meeste bewegingen vragen van de leerling bij beoefening veel ijver en controle. Om met de bewegingen vertrouwd te geraken, is het goed deze sneller en krachtiger uit te voeren. Houding en balans zijn hierbij het belangrijkste. Het idee van een karatetechniek is gelijk aan een zweepslag: kracht wordt voortgebracht vanuit het handvat van de zweep (stand en heup) en gaat door de lengte van de zweep (lichaam) totdat het trefpunt (gebalde vuist of bal van de voet) bereikt wordt. De maximale kracht wordt losgelaten op het trefpunt. Bij technieken als stoten bijvoorbeeld, moet men leren de hele kracht te laten exploderen op het raakpunt, door heupdraai, rechtdraaien van de schouder en uitstoten van arm en vuist, en gelijktijdig de spieren van benen, heupen, maag en rug een kort moment te spannen, om daarna te ontspannen als een sterk opgewonden veer. Dit vereist veel gecontroleerde snelheid en kracht, die door toegewijde training kunnen verkregen worden.

10.4 Wat leert karate ons? Karate leert ons een heel nieuwe manier van leven met meer mentale en lichamelijke controle. Het voornaamste doel van iedereen die karate beoefent is om te leren zichzelf, zijn vrienden en zwakkeren te verdedigen tegen daden van agressie, maar dan alleen als er geen ander alternatief is.

21

10.5 De filosofie

Eén echte effectieve stoot is beter dan een reeks zwakke aanvallen. Dit geldt zowel voor de wedstrijd als in werkelijkheid. Iedere stoot zal daarom dienen te worden uitgevoerd met grote concentratie en kracht, en evenveel controle. De meest vernietigende aanval komt van de voet, en is dus krachtiger dan de stoot. Vele karateka trainen jaren en beheersen nog niet de zen-filosofie achter karate. De karateka moet streven naar een complete beheersing van zijn lichaam en geest, zodat beide in harmonie zullen samenwerken. Een stille en verlegen persoon zal bijvoorbeeld leren deze gevoelens uit te sluiten en kalm en bewust te blijven. Een agressief persoon zal leren zijn impulsief verlangen naar aanvallen te controleren. Daar staat tegenover dat woede een groot deel aan sterkte en kracht produceert. De karateka zal zijn geest zodanig ontwikkelen dat hij die woede kan opwekken wanneer hij wil. En toch moet hij inwendig zijn kalmte bewaren om alles de baas te blijven. Het ontwikkelen van de geest is moeilijker dan het aanleren van techniek. 10.6 Karate en de krijgskunsten

Vele van de oosterse krijgskunsten zijn verwant met karate: tai chi, aikido, judo, wing chun en kendo hebben gelijkenis in stijl met vele karatetechnieken. Dit is één van de grote voordelen van het leren van karate. Wanneer men een bepaald niveau heeft bereikt, kan men verder gaan met het leren van andere krijgskunsten. Judo bijvoorbeeld is een geheel eigen kunst en tegelijkertijd een perfecte aanvulling op karate. Men kan de technieken soms gebruiken om de karatestijl nog effectiever en mooier te maken om te zien. Het is wel af te raden om andere kunsten te leren als men zich nog aan het concentreren is op karate. Het zou mogelijk kunnen zijn dat men dan te veel wordt afgeleid. 10.7 Yoga en karate Karate vereist grote soepelheid en beweeglijkheid van de ledematen. Veel leerlingen vinden dat hun spieren en gewrichten stijf worden, zelfs als ze korte tijd de basistechnieken oefenen. Eén been boven de horizontale lijn te kunnen opheffen, te hurken op de hielen of te draaien in het bekken en balanceren op één been, het zijn allemaal moeilijkheden die de beginner moet doorstaan en overwinnen. Vele houdingen van hata yoga zijn een ideale aanvullende training voor karatebewegingen. Ze zullen de nodige soepelheid en kracht geven om de karateoefeningen gemakkelijker uit te voeren. Bovendien zal men daardoor karate sneller leren, naast het voordeel dat yoga zelf geeft.

22

Besluit Mijn besluit voor de karateka luidt zoals de woorden van Teruyuki Okazaki: 'Blijf trainen!'. Mijn besluit voor de geïnteresseerde leek luidt als volgt: 'Ga trainen!'.

23

Literatuurlijst - WILSON, J. , Vechtsporten in beeld, Elsevier, Brussel. - NISHIYAMA, H., Karate, the art of ‘empty hand’ fighting, Charles E. Tuttle Company,

Tokyo. - NAKAYAMA, M., Het beste karateboek voor beginners, Standaard Uitgeverij, Antwerpen. - DE MITS, D., Openingsrede op de Europese Kampioenschappen Karate in Gent, april 1997. - ISK Spotlight Magazine, april 1991, Tijdschrift van de International Shotokan Karate

Federation. - Internet, http://www.umass.edu/karate/dojokun.html. - KIM, R., The weaponless warrior, Kodansha International Ltd., Tokyo.