TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMUKadın ve Üreme Sağlığı Daire Başkanlığı

Uzm. Dr. Sema Sanisoğlu4 Mart 2016, Ankara

Yaşlı Üreme Sağlığı

Türkiye nüfus piramidi yüksek doğurganlık ve ölümlülükten,

düşük doğurganlık ve düşen ölümlülük hızlarına geçen,tabanı daralmış bir nüfus piramidine işaret etmektedir.

Türkiye Nüfus Piramidi 2015,TÜİK

2014 Sağlık İstatistik Yıllığı

Doğumda Beklenen Yaşam Süresi

1990 2000 2011 2020* 2030* 2040* 2050*0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

10.559.71

8.5

7.656.88

6.395.88

4.28

5.69

7.01

8.4910.87

13.68

17.31

5 Yaş Altı 65 Yaş Üstü

Türkiye’de 5 Yaş Altı ve 65 Yaş Üstü Nüfus Oranları (%)

TÜİK Verileri, *Projeksiyon

Nüfusun yüzde 24’ünü 15 yaş altı çocukların sayısı oluştururken yüzde 8.2’si 65 yaş ve üzeridir.

Daha düşük doğurganlık hızlarına geçiş ve düşen ölümlülük hızları Türkiye tarihindeki en yüksek yaşlı nüfus oranı ile sonuçlanmıştır.

8,2

67,8

24

65 Yaş ve üzeri

15-64 Yaş

0-14 Yaş

Genç yaş gruplarının sayısal olarak azalmasına yol açan doğurganlıktaki düşüş

Tüm yaş gruplarında yaşam beklentisinin artması

Geçmişte doğurganlığın yüksek olması sebebiyle 65 yaş grubuna ulaşan kuşakların büyüklüğünün artmış

olması

• Beklenen yaşam süresinin tıbbi ilerlemelere paralel olarak uzaması ile birlikte yaşlı nüfus oranı ülkemizde her geçen yıl artmaktadır.

• Demografik değişim nedeniyle yaşlı üreme sağlığı daha fazla önem kazanmaktadır.

Üreme Sağlığı, üreme fonksiyonu ve süreci ile ilgili olarak fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 1999

Biyolojik, psikolojik, sosyal yaşlanma tanımları da dikkate alınarak

Yaşlı bireylerin kabul edilebilir hayat kalitesinin devam ettirilmesi ve

Topluma katkılarının devamı çok önemlidir.

BanyoTelefon kullanmaGiyinme Alışveriş Yemek hazırlama Transfer Tuvalet Çamaşır Ev düzenini idame ettirme İlaçlarını alma

Günlük Fonksiyon Kaybı

Artan Riskler

Kalp Hastalığı, diyabet, kanser ve artrit

İdrar tutamama

Kabızlık

Hareket ve denge kaybı

Zihinsel bozukluk, demans, depresyon

İşitme ve görme kaybı

5 veya daha fazla ilaç kullanma

Düşme riski

• Kas güçsüzlüğü• Geçmişte düşme hikayesi/ Düşme korkusu• Yürüme ve denge bozukluğu• Artrit• Depresif semptomlar• Postural hipotansiyon• Zihinsel bozukluklar• Osteoporoz• Sinüs karotid sendromu gibi kardiyovasküler durumlar• İlaçlar ( nöroleptikler, benzodiazepinler,antidepresanlar)

Düşme Riskini Artıran Tıbbi Nedenler

Düşme Riskini Artıran Çevresel Faktörler

•Ayak takılma tehlikesi( halı, elektrik ve telefon kabloları)

•Tırtıklı yüzeyler

•Tutma kolu olmayan banyo küvetleri

•Korkuluksuz merdivenler

• Kötü aydınlatma

Yaşlı dostu sağlık kuruluşları,yaşlı dostu şehirler ve yaşlı dostu dünya oluşturmaya ihtiyaç artacaktır.

Nüfus Yapısı Değiştikçe;

Çevresel Düzenlemeler Yaşlılığı Kolaylaştırır

Sağlık Bakanlığı Verisi

•Düşme riskini azaltan önlemler

•Ulaşım hizmetlerinde yaşlılığa uyum

•Sağlık hizmetine ulaşımda kolaylaştırıcılık

•Sosyal ve kültürel olanaklar sağlama

•Sadece yaşlanmanın getirdiği kronik hastalıkların tedavisi ile sınırlı kalmayıp üreme sağlığı hizmetlerinden faydalanmayı da kapsamalıdır.

•Sağlıklı yaşlanma, iyi yaşlanma kavramlarının gerektirdiği fiziksel ve çevresel ortamların yaşlılar için düzenlenmesi yaşama aktif bağlılık getirecek sosyal ilişkilerin devamlılığı da üreme sağlığı hizmetlerinin sürdürülebilir ve ulaşılabilir olması ihtiyacını arttıracaktır.

• Her yaşın cinselliği farklıdır.

• Yaşlılıkta cinselliğin boyutları farklıdır.

• Cinsel birleşme bu yaşlarda artık üreme amaçlı yaşanmaz. • Yaşlılıkta cinsellik, daha çok birlikte rahatlama, gevşeme ve haz paylaşma amacına yönelik olarak kişilerin birbirlerine karşı sevgi ve bağlılıklarını ifade etmelerinin bir aracıdır.

•Fiziksel çekicilik azaldığında cinsel yaşamın da biteceği sanılmamalıdır.

•Sağlıklı ve güvenli bir ilişkide cinsel doyuma ulaşmanın tek yolunun da cinsel birleşmeden ibaret olduğu düşünülmemelidir.

•Yaşlılıkta ortaya çıkabilecek cinsel sorunlar yumuşaklık, sevecenlik, güven ve tanışıklık sayesinde kolayca aşılabilir.

Can Çıkana Kadar Cinsellik Bitmez!..

•Yaşlılar; kaybolmayan cinsel ilgileri nedeniyle sıkıntı, utangaçlık ve suçluluk duyabilir.

•Cinsellikle ilgili doğal ilgileri ile toplumun kendilerinden beklediği cinsellikten uzak, ciddi ve güvenilir davranışlar arasında çatışma yaşayabilir.

•Yaşlıların cinsellikle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade etmede desteğe, cinsel istek ve aktivitenin sağlıklı yaşlanmanın bir gereği olduğunu bilmeye, yaşla oluşan fizyolojik değişiklikleri ve cinsel davranışını etkileyen hastalık ve tedavileri tartışmaya ihtiyaçları vardır.

Yaş 70 İş Bitmemiş

•Üretken, hayatın içinde, sağlıklı, ruhu genç insanlar için yaş cinselliği sınırlandırabilecek bir etken değildir.

• Yaşlılıkta cinselliğini yaşayan kişiler, yaşamayanlara göre kendilerini çok daha keyifli ve mutlu hissetmektedir.

•Önemli olan yaşlılık döneminin kendine özgü bir cinselliği taşıyabileceğini bilmek ve kabullenmektir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan tanıma göre; 65 yaş ve üzeri kişiler yaşlı olarak kabul edilir.Menopoz ve andropozla birlikte yaşlanmaya doğru değişim

başlar.Fiziksel ve sosyal değişim dönemidir.Bireyin sosyal rolü,toplumdaki imajı değişir.

•Düzenli egzersizler

• Sağlıklı beslenme

• Arkadaşlarıyla aktiviteler

• Birisini sevmek, bağlanmak yaşlılığa geçişi kolaylaştırır.

Kadınlardaki Değişimler• Sıcaklık basmaları ve terleme• Kemiklerde erime• Genital sistemde kuruluk ve disparoni• Huy değişiklikleri• Uyku bozuklukları• Bel etrafında yağlanma• Saçlarda incelme• Memelerde dolgunluk kaybı• Üriner sistem değişiklikleri• Genital organların sarkması

Hormon düzeyinde meydana gelen değişimler başta kemik dokusu olmak üzere pek çok sistem üzerinde olumsuz etki yapar.

Erkeklerdeki Değişimler

• Kadınlardaki gibi hızlı değildir, yavaş yavaş ilerler.• Testis kitlesi azalır.• Sperm üretir, ancak sperm üretim hızı yavaşlar.• Prostat hipertrofiye olur.• İdrar akımı ve ejekülasyon yavaşlar.• Prostatit daha sık görülür.• Testesteron yavaş yavaş azalır.• Ereksiyon problemleri ortaya çıkar.Bu tam bir kayıptan ziyade azalma şeklindedir.• Veziko-üretral reflüye bağlı böbrek yetmezliği gelişebilir.

Yaşlanmayla Beraber Üro - Genital Sistem Kanser Riski Artar

Kadınlarda;

Over,endometriyum,serviks,meme ve mesane kanseri artar.

Erkeklerde;

Prostat,mesane ve testis kanseri artar.

Yaşlılarda Üro-Genital Enfeksiyonlar Artar

• İmmün fonksiyon yetersizliği söz konusu olabilir.

• Üro-genital sistem epitel yapısındaki değişiklikler enfeksiyona yatkınlığı arttırır.

• Üreme sağlığı hizmetine ulaşım zorlaşabilir.

• Korumasız ilişki olasılığı artar.

• Çoğu infeksiyonlar asemptomatik olduğundan gözden kaçabilir.

• Yaşlı infeksiyonunun tedavisi daha güçtür.

Cinsel Fonksiyon Bozukluğu Daha Sıktır

• Kadında, vajinal kuruluk,daha az orgazm ve libido azlığı nedeniyle disfonksiyon daha sıktır.

• Üriner inkontinans, depresyon, kanser, kardiyo-vasküler hastalık, diyabet yaşlılarda daha sıktır. Bu durumların tedavisi mastektomi, histerektomi, psikolojik veya vücutla ilgili fonksiyonları etkileyerek seksüel disfonksiyona yol açar.

• Üriner inkontinansın, yetersiz tedavisi kadını yalnızlığa iter, toplumdan uzaklaştırıp çekingenliği arttırır.

• Erkekte erektil disfonksiyon yaşlanmadan ziyade medikal problemlerin sonucudur (hipertansiyon,diyabet,kullanılan ilaçlar gibi).

• Hormonal destek, şikayetleri azaltabilir.

• Hormonal tedavinin faydaları ve riskleri iyi anlatılmalıdır.

• Lokal östrojenler vajinal doku kaybını azaltılabilir, kuruluğu giderir.

• Prostat hipertrofisi, testiküler atrofi gibi yaşla ilgili değişiklikler önlenemez ama hipertansiyon ve diyabetin tedavisiyle cinsel fonksiyon problemleri önlenebilir.

Düzenli sağlık kontrolleri

• Fizik muayene• Hormonal tetkikler• Kemik ölçümleri• Kendi kendine meme muayenesi ve testis muayenesi ile

değişiklikleri tanımak, yetmezlikleri erken saptamak, destek tedavisine başlamak için önemlidir.

Sağlık profesyonelleri; yaşlıların ihtiyaçlarına karşı açık ve duyarlı olmalı, nazik, yardımsever ve yaşlılara hizmet için eğitilmiş bu ihtiyaçlara cevap verecek kapasitede olmalıdır.

•Yaşlı üreme sağlığı kuruluşları her türlü taşıma vasıtasıyla ulaşılabilir olmalıdır. • Her yaştan insanların yapabileceği gönüllü hizmetler teşvik edilmeli, bu alanda STK’larla işbirliği yapılmalıdır.•Acil üreme sağlığı hizmeti gerektiğinde, evde sağlık hizmetlerinden yararlanılmalıdır.

•Birinci basamak sağlık çalışanları yaşlı sağlığı konusunda bilgilendirilmelidir. •Yaşlıların fiziksel,duygusal,psikolojik,cinsel ve finansal suistimali önlenmelidir.

•Yaşlı dostu sağlık kuruluşları yaygınlaştırılmalıdır.

•Genital ve üriner sistem enfeksiyonları, uterin prolapsus gibi bozuklukların tarama ve tedavisi,

• Kadının sosyal yaşamını sınırlayan üriner inkontinansın tedavisi,

• Meme kanseri ve prekanseröz servikal lezyonların taranması,

• Kırık riski olan kadınların tedavisi,

• Aktif ve sağlıklı yaşamı destekleyici toplumsal kampanyalar,

• Sağlık hizmetini almaya engel bariyerlerin ortadan kaldırılması,

• Hizmeti yaygınlaştırmak için gönüllü kuruluşlarla işbirliği gerekmektedir.

Yaşlı Üreme Sağlığı Hizmetleri

Her Mevsim Güzeldir

•Bakanlığımızca aile hekimleri tarafından kanser tarama programı kapsamında kadınlarımız meme ve serviks kanseri açısından taranmaktadır.

•Evde sağlık hizmetleri kapsamında ihtiyacı olan bireylerin muayene, tetkik, tahlil, tedavi,tıbbi bakım ve rehabilitasyonlarının evinde ve aile ortamında sağlanması,•Bu kişilere ve aile bireylerine sosyal ve psikolojik destek hizmetlerinin bir bütün olarak birlikte verilmesi için Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık kurumları bünyesinde evde sağlık hizmetleri birimleri kurulmuştur.

•Vatandaşların bu hizmetlerden haberdar edilmesi gerekmektedir.

Yaşlı Üreme Sağlığı Hizmetleri

•Birinci basamak sağlık çalışanları yaşlı sağlığı konusunda bilgilendirilmelidir. •Yaşlıların fiziksel,duygusal,psikolojik,cinsel ve finansal suistimali önlenmelidir.

•Yaşlı dostu sağlık kuruluşları yaygınlaştırılmalıdır.

•Her gün yaklaşık 3665 doğumun olduğu,yıllık doğum sayımızın dünyadaki pek çok ülkenin toplam nüfusundan fazla olduğu Ülkemizde, yoğunlukla doğurganlık dönemine ait üreme sağlığı hizmetleri yürütmekteyiz.Yaşlı nüfusun artması multidisipliner yaşlı üreme sağlığı hizmetlerinin geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır.

Yaşlı Üreme Sağlığı Hizmetleri

Teşekkür ederim.