Kocat epe Tip Dergisi (2001),2,257-261 The Medica l Journal ofKocatepe 2000, AFYON KOCATEPE DN iVE RSiT ESi

ERLERDE HBSAG POZiTiFLiGi TO IN VESTIG ATE THE HBSAG POSITIVITY IN SOLDIERS

Selma YEGANE TOSUN t, BerH OZBAKKALOGLU2, Ahmet SAHiN3

'Moris Sinas i Coc uk Hastan esi Klini k Mikrobiy oloji ve Enfeksiyon Hastahkl an , Manisa 2Celal Bayar Onive rsi tesi Tip Fakiiltesi Mikrobi yoloji ve Klinik Mikrobiyoloji ABD, Manisa 3Manisa Asker Hastanesi - Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastahklan , Mani sa 6ZET:Gen9 eriskin yas grubu olan askerlerde HBsAg pozitifliginin arastmlmasi. Manisadaki askeri birliklerde egitim goren erlerden kan ornekleri almarak solid faz dot-EIA metoduyla HBsAg pozitifligi arastmlrrustir. Toplam 2400 erden 149'unda (% 6.2) HBsAg pozitifligi saptanrrustir. Hepatit B asilan 15 yildan fazla bir siiredir var olmasma ragmen halen bir 90k iilkede infant asilamasi dismda adolesan ve gene eriskinlerin asilanmasi yapilmarnaktadtr ve HBY enfeksiyonu bir halk saglig: sorunu olmaya devam etmektedir. Turkiyc 'nin degisik illerinden gelen gene eriskinlerden olusan bir grup oldugu icin iilkemizdeki HBsAg tasiyicihk orarum yansittignu dtlsiindiigiimilz bu sonuclar iilkemizde HBY enfeksiyonunun bir sorun olmaya devam ettigini ve gene eriskinlerin bu konuda egitiminin ve hastaliga duyarh olgulann asilanmalanmn gerekli oldugunu gostermektedir. [Anahtar kelimeler: HBsAg, erler, HBY asilamas i]

ABSTRACT:To investigate the HBsAg positivity in soldiers.Sera were taken from soldiers and HBsAg positivity was investigated by using solid-phase dot EIA method. We found the HBsAg positivity rate to be 6.2 % ( 149 /2400) Despite the availability of vaccines for more than 15 years, hepatitis B virus (HBY) infection continues to be an important public heal th problem and the HBY vaccination of adolescents and young adults are generally neglected in many countries. These results reflect our country HBsAg positivity state because of all of soldiers have been come to Manisa from different cities from Turkey. HBY infection is an important health care problem in our region and our country ; therefore for prevent ing of HBY infection, education and immunization of sensitive young individuals is necessary. [Key words:HBsAg, soldiers , HBY vaccination]

GiRiS

Tek onemli rezervuan insan olan ve akut enfeksiyonu takiben bazi olgularda kronikleserek kronik karaciger hastahgr, siroz ve primer hepatoselliiler karsinom gelismesine yol acabilen HBY enfeks iyonu gtiniimtizde halen bircok iilkede onernini ve gimcelligini siirdiirmektedir.

Hepatit B (HBY) enfeksiyonu acismdan orta derecede endemik olan iilkemizde HBY ile karsilasma orarn yas ilerledikce artmakta olup ozelliklc adolesan ve gene eriskin doneminden itibaren gerek tasryict gerekse hastahgi gecirerek bagisikhk kazanrrus olgu

sayisi belirgin olarak artmaktadir (1-4). Ulkemizde vertikal bulasmanm yarusira horizontal bulasmarun da yaygm olmasi ve ilerleyen yasla birlikte HBsAg ile karsilasma orarnmn artmasi nedeniyle HBY enfeksiyonundan korunma ve tasiyicilann saptanmasi acismdan adolesan ve gene eriskin yas gruplan onem tasimaktadir, Bu cahsmada gene populasyondan olusan ve iilkcnin degisik illerinden gelmeleri nedeniyle illke genelini yansitng uu dusiindiigumiiz erlerde HBsAg pozitifliginin saptanrnasi amaclanrmstrr.

257

GERE<; VE YONTEM

Man isa ilin de ye r a lan ve erle rin ilccr ay siireyle egi timinin ya p ildig i as ke ri birl ige her tiC;; ayda bir yaklasik olarak 11.000 er ge lere k eg itimlerini tam aml amaktadi r. Bu erle rde n gida isinde ca hsanlar basta olmak uzere port or mu ayenesi icin Manisa iii Asker Hastanesind e diizcnli ara larla HB sAg bakilmakta, ay n ca Kizil ay Kan Merkezine kan bagis: siras mda HB sAg pozitifligi saptanan erle r de ileri tetk ik icin aynr hast aneye gonde rilme ktedir. Ol gul ann bazilan nda anti HB cIgG ve anti HB s de bakilmakta, ge rekli durumlarda tetkikler ilerl etilmektedi r. Bu ca hsma da bu hastan ede 1-1-1 997 / 1-1-1 998 tarihleri aras mda tetkikleri yapilan erle rin HB sAg pozitifligi so lid faz dot - EIA yontemiyle (Immunoc omb II HB sA g ­Orgenics - israil ) arastm lrmstir. Topl am 2400 as kerin ye r aldigr bu cahsmada turn erlerin anti

HBcIgG ve anti HB s so nuc lan bakilam adrgindan ya lmzca HB sA g sonuc lan dcgcrlcndirilmeye almrmstrr. HB sAg pozitifl igi saptan an olgul arda daha soma karaciger enzimleri, serum bilirubin dtizeyleri ar astmlnus; ve diger se ro loj ik tetkikle r ( anti HBcIgM, HBe Ag, anti HB e) Mor is Sinasi Cocuk Hast anesi Mikrobi yoloj i Laboratuvannda mikro ELISA yontemiyle bakilarak olgular tasiyicihk yo nunde n bil gilendirilmis ve as ke rl ikleri siires ince izleme almrmslardir.

BULGULAR

Calismanm sonunda top lam 2400 erde n 149'unda (% 6.2) HB sAg po zitifligi saptanrrustrr (Ta blo 1). HB sAg tasiytcrh gt saptana n erlerin ge ldikleri iller ve tasiyici olgu sayilan Tabl o 2 de gos teri lmistir.

Tablo 1 : Erlerde HB sA

Sonu Yiizdc 149 HBsAl! nozltlf % 6.2

HBsAl! nezatif 225 1 % 93.8

.. . .fl'

_ _ _ • __ • • • __• _I', 1J ,, ~ • • •• • lgl saptanan erlen n ze ldikten rllere gore da 'jllIml

i ' I '

ilin adi Tasryici savrsi ilin adi Tasivrcr saylSI ilin adi Tasivici savrsi Adan a 5 Elaz ig 4 Man isa 3 Adiya rnan 2 Erz incan I Mardin 6 Afvon 3 Erzu ru m 3 Mus 6 Ag n 1 Gaziantep 3 Nevseh ir 1 Anka ra 2 G iresun I N igde 1 Aydin 4 Hakkari I Ordu 5 Bahkesir 2 Igdlr 2 Rize 4 Bartm 2 istanbul 2 Sam sun 6 Batman 2 Izmir 7 S iirt 5 Bayburt I Krnaras 4 Sinop 2 Bingel 4 Kastamonu 2 SlvaS 4 Bolu 3 Kavseri 2 Sanhurfa 7 Bursa 3 Ki n kk ale 2 Tr abzon I Canakkale I Kirklareli 3 Tuncel i 2 Coru m 1 Kirseh ir 3 Va n 4 Deni zli I Ko caeli 3 Yozzat 1 Diyarbakir 8 Konya 7 Edime 4 Malatya 6

258

Tabloda da goruldugu gibi tasiyicihk saptanan olgulann cogunlugu Dogu ve Guneydogu Anadolu Bolgesindeki illerden gelmektedir. Egitim icin gelen er saytsi cok fazla oldugundan ve yalmzca HBsAg tetkikleri yapilan erlerin geldikleri iller kaydedildiginden cahsma sirasmda hangi illerden ne kadar er geldiginin saptanmasi ve bu illere gore tasiyrcihk durumunun dagihrnmm belirlenmesi miirnkiin olamarrustir. Bununla birlikte iilkemizin dogu bolgesindeki illerden doganlann bati illerinde, batt bolgesindeki illerde doganlann ise dogu illerinde askerlik yapmasma iliskin kural geregi ilimize askerlik icin gelen erlerin agirhkh olarak Dogu ve Guneydogu Anadolu Bolgelerindeki illerinden geldikleri dusunulmustur. Ancak yine de tetkikleri yaprlan erler bircok farkh ilden gelmis oldugu icin saptanan tasiyicihk oram Tiirkiye'nin genel durumunu yansitmasi acismdan da anlamlidir ve HBV' nin halen iilkemiz icin onemli bir saghk sorunu oldugunu gostermektedir.

TARTISMA

HBV ile savasimda en kolay ve ucuz coziim viriisle karsilasmadan once asilanmaktir. HBV ile savasimda basanya ulasmak icin yalmzca risk gruplannm asilanmasmm yeterli olmadrgi gorulmus ve 1997 yihndan beri Diinya Saghk Orgutuniin onerisiyle diinyanm bir cok iilkesinde rutin infant asilamasma baslanrmstir. Bu uygulama daha soma genisletilerek yalmzca bir yas alti bebeklerin degil tiim infant ve adolesanlann da HBV icin asilanmasirun gerekli oldugu bildirilmistir. 1998 yilmdan beri iilkemizde de rutin infant asilamasma baslanrrustir ancak heniiz daha biiyiik cocuklar ve adolesanlara yonelik bir uygulama yapilmamaktadir (5-7). Bunun yarnsira daha onceki yillarda da HBV asismm onemi iizerinde fazla durulmadigi icin iilkemizde adolesanlann ve gene; eriskinlerin cogu HBV yonunden asilanrnanus durumdadir. Oysa gene; eriskin donernden itibaren kisiler arasi iliskiler yogunlasmakta ve HBV 'nin horizontal yolla bulasma olasthgi artmaktadir. Bu nedenle gene; eriskin donemindeki egitim ve immunizasyonun onerni biiyiiktiir. Bu

cahsmada iilkemizdeki gene; eriskin populasyonu yansitnguu diistindugiimtlz ve iilkenin degisik illerinden askerlik gorevinin ilk tic ayhk donemini tamamlamak uzere ilimize gelen erlerde yaptigirmz tetkikler sonucu % 6.2 oranmda HBsAg pozitifligi saptanrrusnr. Genellikle askerlere ait HBV prevalansi ile ilgili veriler 0 toplumun HBV durumunu yansitmada onemlidir (8) . Yunanistan'da 1050 ordu mensubunun HBV yonunden degerlendirildigi bir cahsmada 343 kisinin (% 32 .6) onceden asih ve anti HBs pozitif oldugu belirlenmis ve 1973 yihnda yine askeri personel arasmda HBsAg pozitifligi % 3.9 iken 1986 yihnda bu oranm % 0.9' a dii~tiigii, 0

zamandan beri de bu oranm devam ettigi bildirilmistir ve bu sonucun iilkede halen perinatal ve vertikal gecisin onemli olmasma bagh oldugu dilsiiniilrnilstiir (9). ABD'de yas ortalamalan 19 olan toplam 1538 ordu mensubunda viral hepatitlerle ilgili olarak yapilan tetkikler sonucunda anti HBcIg G pozitifligi % 3.2, HBsAg pozitifligi ise % 3 olarak saptanrmstir (10) . Yine ABD'de ordudaki donorlerde yapilan bir taramada yas ortalamalan 25 olan 5719 donorde HBsAg pozitifligi % 0.3 olarak saptanrrustir (11). lspanya'da (12) 17-18 yas arasi askere yeni alman kisilerde HBsAg pozitifligi % 0.48, anti HBs pozitifligi ise % 3.22 olarak belirlenirken, italyan ordusunda ( 13) 710 kiside HBsAg pozitifligi % 4.4, Avustralya'da (14) ise yine ordu personeli 748 kiside HBsAg pozitifligi % 0.4 olarak belirlenmistir, Ulkemizde erlerle ilgili olarak yapilan cahsmalarda Alper A. ve ark. (15) 1985-1991 yillan arasmda GATA kan bankasma gelen toplam 46 .953 asker donorde HBsAg pozitifligini % 5-10.1 arasmda; Hacibektasoglu A. ve ark . (16) top lam 32085 er donorde HBsAg pozitifligini % 8.6 olarak ; Emiroglu HH . ve ark. (17) Sirnak'ta 696 asker donorde % 3.3 olarak ; Ayhan FY. ve ark (18) ise izmir'de 12098 asker donorde % 5.1 olarak bildirmektedir. Kizilay kan merkezinin 1985­1998 yillan arasmda topladigi toplam 5.5 milyon iinite karun almdtgt sivil ve cogunlugu asker donorlerde HBsAg pozitifligi ise % 3.4 ile % 6.7 arasmda bildirilmektedir (19) . Goruldugu gibi iilkemizde askerlerdeki HBsAg pozitifligi iilkemizin HBV endemisitesine

259

uyumlu olarak ve yapilan calismalann bolgesine , tetkik edilen olgulann bulunduklan ilIere bagh olarak degismektedir.

HBsAg arastmlmasinda klasik olarak mikro ELISA yontemlerinden yararlarulmakta ve yaygm olarak kullamlmaktadir. Ancak tam veya yan otomatize ELISA sistemlerinin bulunmadigi veya test edilecek kisi sayismm az oldugu, testlerin az sayida ama sik sik calisilmasmm gerekli oldugu durumlarda daha basit ve hizh tam yontemlerinden yararlanilabilmektedir. Klasik mikro ELISA yonteminin tum safhalanm iceren ve sonuclarm kau bir faz uzcrine aktanlarak degerlendirildigi solid-faz mikro ELISA yontemi (lmmunocomb II) de bu amacla kullamlmaktadir. Cihaz gerektinneden cahsabilme kolayhgi olan Immunocomb II ­HBsAg testi ile ilgili olarak yapIIan bir calismada testin spesifitesi % 96.6, sensitivitesi ise % 95.7 olarak saptanrrus (20) ; 196 HBsAg pozitif ve 248 HBsAg negatif serum orneginin Immunocomb - solid faz test yontemi ve RIA yontemi (Ausna II-Abbott) ile karsrlastmldigi bir baska calismada ise testin spesifitesi % 98.7, sensitivitesi ise % 100 olarak belirlenmistir (21). Ancak yine de kitle taramalannda oncelikli olarak anti HBcIgG arasunlrnasi ve gerekli oldugu takdirde diger tetkiklerin yaprlrnasmm daha ekonomik ve daha pratik oldugu gercegi aktldan ctkanlmarnah ve olanakl ar elverdigince mikro EIA yontemi tercih edilmelidir.

Sonuc olarak ; cocukluk doneminde tetkik ve / veya asilama yaprlmamis olarak gene eriskin doneme gelmis olan kisilerin degerlendirilmesi ve uyanlmasi icin onemli yerlerden biri de askeri birliklerdir. Ancak askeri birliklere gelen binlerce ere serolojik tetkik yapilmasi maliyet, ekipman ve zaman acismdan her zaman pratik olmamaktadir. ideal uygulama askere gelinceye kadar tetkik ve asilamast cesitli nedenlerle yapilamanus olan ve cogunlugu evlenmeye aday olan bu genclerin en azindan bu donemde olanaklar uygunsa serolojik olarak tetkik edilmesi ve duyarh kisilerin asilanrnasi, eger bu olanaksizsa gerek HBV ve gerekse benzer yolla bulasan hastahklan ve bunlardan korunma yollanm

anlatan egitici brosurlerin daginlarak genclerin bu konularda bilinclendirilmesi ve yeni HBsAg pozitif olgulann olusmasinm onlenmesi olmahdir.

KAYNAKLAR

I . Robinson W L: Hepatitis B virus and Hepatitis D virus. In : Mandell GL, Bennet JE, Dolin R (Eds) Mandell, Douglas and Bennet's Principles and Practice of Infectious Diseases. 5th edition Newyork: Churchil Livingstone 2000:1652-1685.

2. Yenen OS : Viral Hepatitler. Topcu AW,

Soyletir G, Doganay M (Eds) infeksiyon

Hastahklan, istanbul, Nobel Tip

Kitabevleri Ltd Sti. 1996 : 641-700.

3. Mahoney FJ: Update on diagnosis ,management, and prevention of hepatitis B virus infection. Clin Microbiol Rew 1999;:12:351-366.

4. Tasyaran M.: HBV infeksiyonu Epidemiyolojisi . Kilicturgay K, Badur S (Eds) .Viral Hepatit 200 I , istanbul :121­128.

5. Centers for Disease Control:Hepatitis B virus:a comprehensive strategy for eliminating transmission in the United States through universal childhood vaccination .Recommaendations of the Immunization Practices Advisory Committee(ACIP).MMWR 1999;40(RR­13):1-20.

6. " Hepatitis B virus : a comprehensive strategy for eliminating transmission in the United States through universal childhood vaccination" Recommendations of the Immunization Practice s Advisory Committee(ACIP). MMWR ,1991; Vol 40.

7. WHO Expanded Programme on Immunization . Hepatitis B control through immunization Global programme for vaccines and immunization subcomittee meeting of the scientific advisory group of experts. Geneva,12- 16 June 1995

260

s. Bancroft WH,Kelley PW,Takafuji ET. The military and hepatitis B. Vaccine 1990;8:33-6.

9. Stamouli M,Gizaris V,Totos G,Papaevangelou G. Decline of hepatitis B infection in Greece. Eur J Epidemio l 1999;15(5):447-9 .

10. Hyams KC,Struewing JP,Gray GC. Seroprevalence of hepatit is A,B,and C in a United States military recruit population. Mil Med 1992;157(11):579-82.

11. Hyams KC,Cross ER,Bianco MA,ve ark. Geographic risk factors for viral hepatitis and cytomegalovirus infection among United States Armed Forces blood donors. Transfusion 1992;32(7) :644-7.

12. Taberner JL,Bruguera M,Rodriguez MC,Mayor A,Batalla J. Seroepidemiological survey of hepatitis B infection in a cohort of military recruits in Barcelona,Spain. Eur J Epidemiol 1992;8(1):1 17-9.

13. 0 ' Amelio R,Matr icardi PM,Nisini R,et. al. Preva lence of HBV markers in the Italian Armed Forces and HBV vaccination. Mil Med 1989;154(12) :589­92.

14. Pavli P,Bayliss GJ,Dent OF,Lunzer MR. The prevalence of serological markers for hepatitis B virus infection in Austra lian Nava l personnel. Med J Aut 1989;17;151(2):74-5.

15. Alper A, Demiroz P. 1985-1991 yillan arasinda GATA kan bankasr donorlerinde HBsAg tasryicihg: ve HBV enfeksiyonundan korunmada dusundurdukleri. IX. Ulusal Tiirk Gastroenteroloji Kongres i Ozet Kitabi, Nevsehir, 1991, No: I02.

16. Hacibektasoglu A,Pahsa A,Dayan S,lrmak ~ H. Saghkh kan donorlerinde HBsAg ~ prevalansi. Tiirk Hijyen ve Deneyse l Tip a Derg 1990;47:109-117. 5 ~.

Ii

n H 11 d .f s.

17. Emiroglu HH, Kesecik M, Oguz S, Ozturk M, Nazligul Y, Altunay H. Simak 'taki asker ve sivillerde asemptorna tik HBV tasiyicrhgi preva lansi, Vira l Hepatit Derg 2000;1:18-20.

18. Ayhan FY,Oztiirk 1. Kan vericilerinde hepatit B tasryici prevalansmtn arasnnlmasi. 5. Ulusal infeksiyon Hastahklan Kongresi,Kongre kitabI,istanbul,1995,s.89.

19. Mrstik R, BalIk i: Tiirkiye 'de Viral Hepatitlerin Epidemiyo lojik Analizi. Kihcturgay K, Badur S (Eds).Viral Hepatit 2001, istanbu l:10-55.

20. Finny GJ, John R, Babu PG, Sridharan G: Three manual immunoassays for the rapid detection of hepatitis B surface antigen. Trans R Soc Trop Med Hyg 1996 ;90

(5):533-4 . 21. Porath EB. Evaluation of the performance

characteristics of the Immunocomb II HBsAg kit. Clinical evaluation report,Rabam Hospital, Virology Laboratory ,Haifa, 1994.

Yazarla r: S. Y. TOSUN : Uzman Dr.,Moris Sinasi Cocuk Hastanesi Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastaliklan, Manisa B. OZBAKKALOGLU : Prof. Dr.,Ce lal Bayar Oniversi tesi Tip Fakiiltesi , Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji ABO, Manisa A.$AHiN :Uzman Dr., Manisa Asker Hastanes i Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastahklan, Manisa

Yazisma adres i: Uzman Dr. Selma YEGANE TOSUN, Ankara Caddesi No: 201110 Bomova /iZMiR 35040 Tel : 0-236-23146 14 Fax: 0-236-2326304 e-mail: selmatosun@hotmai l.com

261