Seljarústir og fornleifaskráning Albína Hulda Pálsdóttir

9. febrúar 2012

Fyrirlestur í fyrirlestraröð FFÍ og FÍF. Úr gnægtabúri úthaganna: Sel og jaðarbyggð í íslenskri fornleifafræði

Seljabúskapur

„Hve afar mikla þýðingu selin hafa haft á fyrri öldum, sést af hinum óteljandi seljarústum, sem eru dreifðar um afdali og heiðar um allt Ísland.“

Þorvaldur Thoroddsen. 1919. Lýsing Íslands, bls. 212.

Staða skráningar 2004 Staða fornleifaskráningar á vegum

Fornleifastofnunar Íslands í árslok 2004

Aðalskráningu lokið

Aðalskráning í v innslu

Svæðisskráning í v innslu

/lokið

Sel og lögbýli

150

92106

55

4 0

3921 32

151

23

175199

23

8870

6

103

365

230249

154

65

24

145

5273

288

63

467

360

60

216

153

46

493

562

360

242268

320

199211

290

126

409

455 448

328

133

255 257 256

472

0

100

200

300

400

500

600

ÁR GK BO MH SN DA BA ÍS ST HV SF EY SÞ NÞ NM SM SK RA

Fjöldi selja

Fjöldi svæðisskráðra jarða

Fjöldi lögbýla og hjáleiga í Johnsen

Staðsetning seljarústa

Fjöldi aðalskráðra selja

31

11323

119

106

18

24

0

20

40

60

80

100

ÁR BO EY GK NM NÞ SF SK SM ST SÞ

Sýsla

Fjö

ldi

se

lja

Seljarústir á Norð-Austurlandi

3 to 81 to 3

Seljarústir á Suðurlandi

3 to 81 to 3

Gerð seljarústa

Fjöldi rústa Fjöldi selja Hlutfall

1-3 151 72%

4-8 44 21%

? 10 5%

Hellar 4 2%

Samtals 209 100%

Gerð seljarústa

19

32

39

2019

10

15

10

65

4

12

1 1 1

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14 15 18 21

Fjöldi hólfa

Fjö

ldi

se

lja

Sel og önnur mannvirki Gerð mannvirkis Fjöldi

Garðlög 15

Rétt 9

Fjárhús 6

Heystæði 6

Beitarhús 4

Stekkur 4

Aðhald 2

Fjárborg 1

Gerði 1

Kví 1

Rjúpnakofi 1

Smalakofi 1

Sel og dýrleiki Dýrleiki í hundruðum 1686

Meðalfjöldi rústa

Meðalfjöldi hólfa

Meðal flatarmál í m2

0-10 2,21 3,82 148

11-20 2,04 3,89 223

21-30 2,66 5,07 227

31-40 2,28 4,80 178

41-50 2,86 7,00 457

51- 2,65 7,00 330

Óþekktur 1,67 3,50 157

Meðaltal 2,34 5,01 246

Fjarlægð frá bæ

Sýsla Fjöldi selja Meðal vegalengd

Árnessýsla 27 2362 m

Eyjafjarðarsýsla 99 1497 m

Suður-Þingeyjarsýsla 24 4531 m

Borgafjarðarsýsla 14 2331 m

Norður-Múlasýsla 8 1863 m

Samtals 173 Meðaltal 2203 m

Takk fyrir

Helstu heimildir

• Albína Hulda Pálsdóttir. (2005). Segðu mér sögu af seli: Fornleifafræðileg úttekt á íslenskum seljum (BA ritgerð). Háskóli Íslands, Reykjavík.

• Birna Lárusdóttir. (2011). Mannvist: Sýnisbók íslenskra fornleifa. Reykjavík: Opna.

• Guðrún Sveinbjarnardóttir. 1991. Shielings in Iceland: An Archaeological and Historical Survey. Acta Archaeologica, 61, 73-96.

• Hitzler, Egon. 1979. Sel – Untersuchnungen zur Geshicte des isländischen Sennwesens seit der Landnahmezeit. Oslo: Universitetsforlaget.

• Lucas, G. (2008). Pálstóftir: A Viking Age Shieling in Iceland. Norwegian Archaeological Review, 41(1), 85-100. doi:10.1080/00293650802069193

• Sveinbjörn Rafnsson. 1990. Byggðaleifar í Hrafnkelsdal og Brúardölum. Rit hins íslenska fornleifafélags I. Reykjavík: Hið íslenska fornleifafélag.