A SEGUNDA REPBLICA (1931-1936)

Fonte: Heladio Anxo Fernndez Manso

EIXO CRONOLXICO DA SEGUNDA REPBLICA ESPAOLA

Alegora da Repblica espaola, por Teodoro Andreu (1931)

Niceto Alcal Zamora

con

Proclamacin da Segunda Repblica

Exilio de Alfonso XIII

1. A proclamacin da Repblica e o perodo constitunte

Eleccins municipais (12 de abril de 1931)

con

Vitoria republicana nas grandes cidades

Das eleccins Constitucin de 1931

Propietarios

Igrexa catlica

opense

Cuestin relixiosa

Estado autonmico

Goberno provisional

Dereita Liberal Republicana

Republicanos de esquerda

Radicais

Socialistas

Nacionalistas catalns e galegos

Pacto deSan Sebastin

Comit revolucionario

Eleccins aCortes Constituintes

Decretos ministeriais

con

Vitoriarepublicano-socialista

reflicten

Politizacin

Partidos de masas

Constitucin de 1931

Democrtica

Progresista

Popular

Estado integral; autonomas

Cortes unicamerais

Executivo: Consello de Ministros e Presidente da Repblica

Dereito de propiedade subordinado ao interese social

Dereitos econmicos e sociais

Sufraxio feminino

Estado laico

establece

sobre

Amnista e liberdades

Reforma agraria

Exrcito

Estrutura territorial

Fonte: Sergi Sanchiz

Ministro de Marina (ORGA)Ministro de Facenda (PSOE)Ministro de Economa (ACR)Ministro de Xustiza (PSOE)Ministro de Comunicacins (PRR)Ministro da Guerra (AccinRepublicana)Ministro de Instrucin Pblica e Belas Artes(PRRS)Ministro de Estado(PRR)Ministro da Gobernacin (DLR)Ministro de Traballo(PSOE)Ministro de Fomento(PRRS)Goberno provisional

1. A proclamacin da Repblica e o perodo constituinte

Republicanos (reformistas)

Radical-socialistas (M. Domingo)

Accin Republicana (M. Azaa)

ORGA (galeguistas como Casares Quiroga)

ERC (L. Companys, F. Maci)

PSOE

con

Socialdemcratas (J. Besteiro, I. Prieto)

Revolucionarios (Largo Caballero, UGT)

son

Comunistas

PCE (terceristas ou prosoviticos)

POUM (antisoviticos)

Anarquistas

Partidos e sindicatos na Segunda Repblica

Trentistas (anarcosindicalistas, como Pestaa)

FAI (insurreccionalistas, como Durruti, Ascaso e Garca Oliver)

Esquerdas

Dereita republicana

Partido Radical (Lerroux)

Dereita Liberal Republicana (Alcal Zamora)

Dereitizacin

Conservadores e catlicos

Partido Agrario

Partido Liberal Demcrata

CEDA (J.M. Gil Robles)

Monrquicos

Accin Espaola

Renovacin Espaola (Calvo Sotelo)

Comunin Tradicionalista (carlistas)

Lliga Regionalista

PNV

Fascistas

JONS

Falange

Dereitas

Fonte: Sergi Sanchiz

Partidos polticos na Segunda Repblica

Resultados das eleccins s Cortes Constituntes (xuo de 1931)

Resultados das eleccins a Cortes Constituntes (xuo de 1931)

Caricatura sobre o divorcio publicada na revista de carcter conservador Gracia y Justicia, 1932.

Estado integral; autonomas

Cortes unicamerais

Executivo: Consello de Ministros e Presidente da Repblica

Dereito de propiedade subordinado ao interese social

Dereitos econmicos e sociais

Sufraxio feminino

Estado laico

CONSTITUCINDE 1931:125 artigosdistribuidosen 9 ttulose 2 disposicinstransitorias

Lei de retiro da oficialidade

Clausura de Academias e Capitanas

Desaparicin de rganos xudiciais e de prensa propios; altos mandos

2. As reformas do bienio de esquerdas (1931-1933)

A cuestin relixiosa

pretende

Limitar a influencia da Igrexa

Secularizar a vida social

con

Estado non confesional

Supresin do orzamento de culto e clero

Matrimonio e cemiterios civs

Divorcio

Disolucin da orde xesuita

Lei de Congregacins (1933)

Oposicin dos sectores catlicos Repblica

pretende

Profesionalizalo

Democratizalo

Subordinalo ao poder civil

Actividade conspirativa

favorece

Oposicin dos africanistas

A reforma do Exrcito

con

A reforma agraria

con

Dous millns de xornaleiros

Abundancia de pequenos propietarios

Predominio do latifundio no sur

Xunteiros, parceiros

con

Decretos para protexer aos non propietarios

Lei de Reforma Agraria (1932)

Lei de Arrendamentos

Xornada laboral

Salarios mnimos

Cultivo de baldos (Decreto de laboreo forzoso; Lei de Intensificacin de Cultivos)

para

Expropiar latifundios

Asentar campesios

con

Instituto de Reforma Agraria

pero

Falta de orzamento

Logros insuficientes

Oposicin dos propietarios

Conflictividade

Fonte: Sergi Sanchiz

2. As reformas do bienio de esquerdas (1931-1933)

As autonomas

en Catalua

Generalitat

Estatut de Nria

Aprobado en 1932

Sanjurjada

Generalitat (F. Maci)

Parlament

Competencias

Cataln

no Pas Vasco

Estatuto de Estella

Tradicionalista

Oposicin das esquerdas

Estatuto de 1936

Aguirre, Lehendakari

Reformas sociais e educativas

con

Lei de contratos de traballo

Lei de xurados mixtos

Semana laboral de 40 horas

Aumento de salarios

Seguros sociais

Oposicin da patronal

Educacin liberal e laica

Ensino estatal e universal

Extensin do ensino primario

Misins Pedagxicas

Membros das Misins Pedagxicas

Oposicin eclesistica

Fonte: Sergi Sanchiz

Caricatura do cardeal Segura ("El Be Negre", 1931)

La Traca (1932)

A CUESTIN RELIXIOSA

Queima de conventos (maio 1931). Fonte: Wikipedia

Vieta de Bagara

O EXRCITODecreto para subordinaro poder militar ao civilO EXRCITOMantvose o sistema deredencin do servizomilitar, logo de 6 mesesen filasIntento de golpe militardo xeneral Sanjurjo (agosto 1932)O Exrcito nacional, as como a Nacin non patrimonio dunha familia. A Repblica a Nacin que se goberna a si mesma []Respectuosa a Repblica coa conciencia individual, non esixe a promesa de adhesin. Os que opten por servila, outorgarn a promesa; os que refusen prestala, ser que prefiren abandona-lo servizo. A Repblica para todos os espaois, pero s poden servila en postos de confianza os que sen reservas e fervorosamente adopten o seu rxime. Retirar do servizo activo aos que refusen a promesa de fidelidade non ten carcter de sancin, senn de ruptura do seu compromiso co Estado.

Gaceta de la Repblica, 23-4-1931.

Azaa con Franco en A Corua (1932)

- Fonte: M. AUPERT: La reforma militar de Azaa, 1982.

REFORMA AGRARIA[] Sern susceptibles de expropiacin as terras includas nos seguintes apartados:

5 As que polas circunstancias da sa adquisicin, por non seren explotadas directamente polos seus adquirentes e polas condicins persoais destes, deba presumirse que foron compradas con fins de especulacin ou co nico obxecto de percib-la sa renda.

7 As incultas ou manifestamente mal cultivadas, en toda aquela porcin que, pola sa fertilidade e favorable situacin, permita un cultivo permanente, cun rendemento econmico superior ao actual, cando se acrediten tales circunstancias por dictame tcnico reglamentario, tralo informe previo das asociacins agrcolas e dos Concellos do termo municipal onde radiquen as leiras.As que debendo ser regadas por existir un estanque de rega non o fixeron anda cando todas estas circunstancias se acrediten co informe tcnico previo. [...]

Lei de Bases da Reforma Agraria (setembro 1932)

A Lei de ReformaAgraria atadecembro de 1934Fonte: Sergi Sanchiz

Sucesos de Casas Viejas (1933), motivados polo retraso na Reforma Agraria

Insurreccins de 1933.Fonte: http://www.esacademic.com/dic.nsf/eswiki/1006788

CONFLITIVIDADE SOCIAL

O problema mis grave que se quera resolver a nivel educativo era o elevado ndice de analfabetismo, superior ao 30% da poboacin, e mis dun milln de nenos sen escolarizar. Os gobernos do primeiro Bienio (1931-1933) propuxronse duplicar as 32.680 escolas que existan en Espaa, construindo 5.000 novas escolas cada ano, e incrementar o nmero de mestres nunha proporcin similar.Lograron crear 13.000 aulas en dous anos, ampliando os institutos de Bacharelato e modernizando a Universidade.

Fonte: Exposicin Imaxe grfica da Segunda Repblica. Fundacin 10 de Marzo

EDUCACIN

Vieta de Bagara

Caricatura sobre o perigo de desintegracin de Espaa (1934) en Be Negre

Cartel ante o plebiscito de 5 de novembro de 1933 sobre o Estatuto vasco

Cartel en prol do Estatuto de Galicia (1936), de Seoane

NOVA ORGANIZACINTERRITORIAL

() en 1931, catro galeguistas -Otero Pedrayo, Castelao,Surez Picallo e Villar Ponte- obtiveron, por primeira vez,escano nas Cortes de Madrid. Nese mesmo ano fundouse oPartido Galeguista co obxectivo de acadar a autonoma,a pesar das limitacins constitucionais (...).As bases do autogoberno para Galicia foron redactadaspor unha comisin, na que tivo un destacado papel Alexandre Bveda. O texto foi aprobado pola Asemblea de Concellos en decembro de 1932. () O 28 de xuo de1936 o pobo galego votou masivamente a favor do Estatuto.Fonte: Exposicin Imaxe grfica da Segunda Repblica. Fundacin 10 Marzo

O ESTATUTO DE AUTONOMA DE GALICIA

Cartel pro estatuto de Galicia, Vigo, 1936. Camilo Daz Valio.

Carteis de Castelao a prol do Estatuto.

ELECCINS 1933

Vieta de Bagara

O BIENIO DE DEREITASCartel da CEDA para as eleccins de 1933

ltimo goberno de Lerroux con cinco ministros da CEDA (1935)

Non aplicacin da Lei de Confesinse Congregacins RelixiosasRestablecemento parcial do pago desoldos aos cregos polo EstadoNon aplicacin da Lei de Confesinse Congregacins RelixiosasCambios no procedemento de eleccin de xurados mixtosAnulacin, na prctica, da Leide Termos MunicipaisAmnista para os implicados na sublevacin militar de 1932

REVOLUCIN DE OUTUBRO DE 1934

As limitacins da poltica social no primeiro Bienio provocaron a radicalizacin dos partidos e sindicatosobreiros. () No vern de 1934 a esquerda obreira, agsa CNT, uniuse nas Alianzas Obreiras. O seu obxectivo erafrear o fascismo mediante un movemento revolucionario marxe da legalidade. A revolucin estalou en outubrocando entraron no goberno membros da CEDA.Fonte: Exposicin Imaxe grfica da Segunda Repblica. Fundacin 10 de Marzo

O Goberno da Generalitat que proclamou o Estat Catal en 1934, encarcerado (ata febreiro de 1936)

Instauracin da orderevolucionariaControl de servizospblicos e transporteControl de abastecementosa localidades sitiadasSupresin de moeda

Asturias, sempre Asturias [] O pesadelo da revolucin e o pesadelo de Espaa deba ser a pantasma que nos seguise ata derrubarnos.

Csar Jaln, ministro radical de Comunicacins do goberno Lerroux

6 / maio /1935: Gil Robles entrano goberno como ministro de GuerraComeza a rectificacin da Repblica, cos radicais sometidos vontade da CEDA e asesixencias revanchistas dospatronos e terratenentesParalizacin da Reforma AgrariaReforzamento do poder dosmilitares antiazaistas e dereitizacin do exrcitoProxecto de reforma constitucional

1936: POLARIZACIN POLTICA

ELECCINS 1936En xaneiro de 1936 constitese o Frente Popular, seguindo o acontecido noutros pases. Nela xuntronseas forzas polticas republicanas de esquerda co obxectivobsico de frear o avance do fascismo acadando a derrotada coalicin de centro-dereita.Fonte: Exposicin Imaxe grfica da Segunda Repblica. Fundacin 10 Marzo

Cartel conmemorativo da vitoria do Frente Popular en 1936. Josep Renau

193615 xaneiro:Constitucin do FrentePopular16 febreiro:Vitoria do FrentePopular19 febreiro:Azaa, xefe dogoberno21 febreiro:Lei de Amnistae volve aplicarse a ReformaAgraria

1-10 marzo:Anticlericalismoe preparacindun alzamentomilitar contrao goberno

15 marzo:Ilegalizacin de FalangeEspaola e detidoo seu lder

193619363 abril:Constitucin das novas Cortes 7 abril:Destitucin de Alcal Zamora 3 maio:Azaa,novo presidenteda Repblica 19 maio:Goberno de CasaresQuiroga25 xuo:Preparado para aaprobacinO Estatutode Euzkadi28 xuo:Aprobacinen plebiscitodo Estatutode Autonomade Galicia12-13 xullo: Asasinatosde Jos Castillo eJos CalvoSotelo15 xullo:O Bloque Nacionalretrase dasCortes

Tiziano: A morte de Acten

Teniente Castillo

Jos Calvo Sotelo

O tempo poltico destes cinco anos [1931-1936] foi tremendamente rpido e acelerado,... Semella curioso contrastar como o significado ltimo do concepto revolucin que se utilizaba en boca dos dirixentes republicanos ata abril de 1931, daquel mito da revolucin incruenta como expresin en positivo dun drstico cambio cultural e social, xa non asemella en nada ao que a maiora da sociedade entenda polo mesmo termo revolucin en 1935. Xa pasaran as experiencias dun ano 1933 cargado de tentativas insurrecionais co decidido paso dos sectores anarquistas a pr en prctica as sas consignas revolucionarias. Tamn xa se vivira a fallida tentativa insurrecional de outubro de 1934,[...] preciso explicar que a Segunda Repblica non foi uniforme. Que nin tan sequera todos os que se declaraban republicanos falaban da mesma Repblica. []E anda que houbo moita vontade por parte dos novos dirixentes, non houbo tempo porque a Segunda Repblica, o sistema democrtico longo tempo esperado, chegaba tarde. Porque, ademais das circunstancias propias do desenvolvemento poltico do Estado liberal espaol, chegou nos difciles e convulsos anos trinta...

Emilio Grando: A Segunda Repblica en Galicia. Memoria, mito e historia.

Reforma do exrcito (1932)19311932

Xenerais14858

Coroneis1002352

Tenentes coroneis345128

Comandantes29721261

Capitns46292665

Tenentes50233238

Alfreces858130

[] disolucin daquelas ordes nas que, ademais dos tres votos cannicos, prestasen outro especial de obediencia a outra autoridade lextima distinta da do Estado. Estes son os xesutas (obediencia ao Papa). [] Permitiriades que se propagase na ctedra da Universidade espaola a medicina do s. XVI? Non o permitiriades: a pesar do dereito de ensinanza do catedrtico e da sa liberdade de conciencia, non se permitira. Pois eu dgovos que a obriga das ordes relixiosas catlicas, en virtude do seu dogma, ensinar todo o contrario aos principios en que se funda o Estado moderno.

O presidente do goberno, Azaa, xustifica a accin de disolver a Compaa de Xess (decreto de 23 de xaneiro de 1932).

Distribucin da superficie das fincasRexinsAta 10 Ha10-100 Ha100-250 Ha> 250 Ha

1. Estremea27.421.415.236

2. Btica22.420.311.246

3. Penibtica26.419.211.742.7

4. Casteln-leonesa68145.414.4

5. Levante51.424.19.614.6

6. Manchega34.818.28.338.8

(...) Mentres espera a que o camareiro o atenda, [Anthony Whitelands] bota unha ollada ao xornal. Dos grandes titulares e o derroche de signos de admiracin saca unha impresin xeral pouco atrante. En moitas localidades de Espaa houbo choques entre grupos de partidos rivais co resultado aciago de algns mortos e moitos feridos. Tamn hai folgas en varios sectores. Nun pobo da provincia de Castelln o crego foi expulsado polo alcalde e organizouse un baile dentro da igrexa. En Betanzos a un Santo Cristo cortronlle a cabeza e os ps. A clientela do bar comenta estes sucesos con acenos grandilocuentes e frases sentenciosas mentres dan furiosas caladas aos seus cigarrios.

Eduardo Mendoza: Ria de gatos- Moitos pensan que estamos xustamente nesa situacin. A falta irreparable xa foi cometida, a frecha deixou atrs o arco; s nos queda esperar a que os nosos propios cans nos fagan anacos. A min gustarame pensar doutro xeito. Direilles mis. Eu coido que a frecha que nos pode matar precisamente o derrotismo de todos. Nunca en Espaa houbo un consenso tan amplo como hoxe. A conviccin unnime de que imos de cabeza ao desastre.

Eduardo Mendoza: Ria de gatos