Αποτελεσματική Σχολική Ηγεσία: Η Αθέατη Πλευρά του Φεγγαριού

 Πέτρος Πασιαρδής

Καθηγητής Εκπαιδευτικής Ηγεσίας Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

email:  p.pashiardis@ouc.ac.cy

Ομιλία σε συνέδριο που διοργανώνει ο Σύνδεσμος Ελλήνων Διευθυντών Μέσης Εκπαίδευσης Κύπρου

8 Οκτωβρίου 2011, Λεμεσός

Δομή της παρουσίασης

• Το Διεθνές Περιβάλλον

• Ο Ρόλος των Διευθυντών

• Το Ερευνητικό Πρόγραμμα LISA

• Το Ερευνητικό Πρόγραμμα Co-LEAD

• Πως μπορούν να δράσουν οι διευθυντές;

To Διεθνές Περιβάλλον

Η παγκοσμιοποίηση (ένας όρος δοσμένος από τον οικονομολόγο Theodore Levitt το 1985), αναφέρεται σε ένα νέο περιβάλλον το οποίο είναι πλουραλιστικό και χαρακτηρίζεται από δυναμική πολυπλοκότητα. Ακόμη, με τον όρο παγκοσμιοποίηση, εννοείται ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης:

• Εθνικό vs. Διεθνές επίπεδο

• Των δημόσιων ιδρυμάτων vs. ιδιωτικών ιδρυμάτων

• Της οικονομικής ευημερίας vs. φτώχειας

• Της ταχείας ανάπτυξης των επιστημονικών και ιατρικών ανακαλύψεων καθώς και της τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένου των ICT

• Αυτές οι νέες διεθνείς τάσεις αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για τη δημιουργία διεθνούς εκπαιδευτικής πολιτικής και προκαλούν ερωτήματα σχετικά, με τη διεθνή εκπαιδευτική πολιτική που εφαρμόζουμε και ποιού τους στόχους έχουμε κατά νου (IMF, OECD, World Bank,WTO)

• Με άλλα λόγια, ζούμε στην εποχή της “εργαλειοποίησης” (instrumentalization), της εκπαίδευσης, όπου η καλλιέργεια των δεξιοτήτων και η αύξηση της παραγωγικότητας αποτελούν το κυρίως θέμα, σε αντίθεση με την παροχή «Παιδείας»

Ο Ρόλος των Διευθυντών

Παγκόσμια• Έλλειψη πόρων• Αυξανόμενη πολυπλοκότητα • Κοινωνικό- πολιτιστικές αλλαγές

Εξωτερικά • Λογοδοσία και Αξιολόγηση • Ανομοιογένεια μαθητών • Σχολική βαθμίδα, - μέγεθος, πόροι

Τυπικά Προσόντα • Επιλογή/Διορισμός • Επαγγελματική Ανάπτυξη

Άτυπα Προσόντα • Πεποιθήσεις • Εμπειρίες

Εσωτερικά • Διακυβέρνηση/ Διοίκηση σχολείου • Μαθητές • Εκπαιδευτικοί

Τοπικά • Τοπικές αξίες • Τοπικό περιβάλλον• Χάραξη τοπικής πολιτικής

Διευθυντής

Κοινωνικό επίπεδο

Σχολικό Επίπεδο

Προσωπικό επίπεδο

Εξωτερικά Όρια Εσωτερικά Όρια Διαμεσολαβητής ή Συντονιστής

Ή και τα δύο;

Οι διευθυντές έχουν (κυρίως) μια διαμεσολαβητική (έμμεση/mediated)* επίδραση στις επιδόσεις των μαθητών τους

* e.g. Hallinger and Heck 1998

Διευθυντής Εκπαιδευτικός Επίδοση των μαθητών

Παρώθηση

Παροχή ΕυκαιριώνΕπαγγελματικής Ανάπτυξης

Συνθήκες Εργασίας

To Ερευνητικό Πρόγραμμα LISA

Κεντρικό ζήτημα: Ποιο ρόλο διαδραματίζουν τα στυλ ηγεσίας, οι στάσεις και οι πρακτικές των διευθυντών στη συμβολή και βελτίωση της αποτελεσματικότητας του σχολείου;

Μοτίβα που έχουνΣχέση με το ΕξωτερικόΠεριβάλλον

Αντίληψη των ρόλων και στυλ ηγεσίας

Ενδιάμεσες μεταβλητές

12

12

Ποιο είναι το συνηθέστερο Στυλ Ηγεσίας;

Επιχειρηματικό Δομικό Συμμετοχικό

Ανάπτυξης Προσωπικού

Παιδαγωγικό

ΟΛ 3.7 (1) 3.6 (2)

NOΡ 3.6 (2) 3.6 (1)

ΙΤΑ 3.8 (1) 3.6 (2)

ΓΕΡ 3.7 (1) 3.4 (2)

ΟΥΓ 4.0 (1) 4.0 (2)

ΣΛΟ 3.9 (1) 3.9 (2)

ΑΓ 3.7 (2) 3.8 (1)

Γιατί υπάρχει μια γενική τάση προς το Επιχειρηματικό Στυλ

Ηγεσίας;

Λόγω των περιορισμένων πόρων

Δημιουργία ΥποστηρικτικώνΣυστημάτων

Αύξηση Επιρροής με τη δημιουργία «συμμαχιών»

Στρατηγικοί Ρόλοι:

Γιατί υπάρχει, επίσης μια τάση, προς το Δομικό Στυλ Ηγεσίας;

Παρέχει Εσωτερική Σταθερότητα στον Οργανισμό

Μπορεί να επιτρέψει την αναδιάρθρωση και αναδόμηση του σχολείου με τη θέσπιση σαφών ρόλων, αρμοδιοτήτων και στόχων

Τι γίνεται με το κοκτέιλ μιξ των στυλ ηγεσίας;

To Παιδαγωγικό, Δομικό, και Επιχειρηματικό Στυλ Ηγεσίας αποτελούν απαραίτητα στοιχεία αυτού του κοκτέιλ μιξ ηγεσίας ανεξάρτητα από το συγκείμενο

Το Συμμετοχικό Στυλ Ηγεσίας και το Στυλ Ανάπτυξης Προσωπικού αφορούν περισσότερο την εκάστοτε κατάσταση και το εκάστοτε συγκείμενο

Το ερευνητικό πρόγραμμα Co-LEAD

Ερευνητικά Ερωτήματα:

Πόσο καλά προετοιμασμένοι είναι οι διευθυντές στην αποτελεσματική εκτέλεση των καθηκόντων τους.

Πού βρίσκονται οι μεγαλύτερες ανάγκες για επαγγελματική ανάπτυξη;

Σε τι είδους πλαίσιο λειτουργούν οι διευθυντές τόσο στο γενικό σύστημα όσο και σε τοπικό επίπεδο;

Κύρια Συμπεράσματα (B) Ενθάρρυνση Παιδαγωγικού Στυλ

Ηγεσίας και Ανάπτυξης Ανθρωπίνου Δυναμικού

Παιδαγωγικό Στυλ Ηγεσίας και Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού

• Αποτελεσματική ένταξη όλων των ειδικών προγραμμάτων στο κανονικό πρόγραμμα

• Συστηματική παρακολούθηση των διαδικασιών της διδασκαλίας και της μάθησης για να διασφαλιστεί ότι οι διάφορες δραστηριότητες του προγράμματος σχετίζονται με τα μαθησιακά αποτελέσματα

• Προώθηση της διασύνδεσης των μαθησιακών εμπειριών εντός του σχολείου με τις πραγματικότητες εκτός του σχολικού χώρου

• Ικανότητα στην επιχειρηματολογία για την κατάλληλη στελέχωση των σχολείων

Επαγγελματική ανάπτυξη και αναγνώριση προσωπικού

• Πρόνοια για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε αντιστοιχία με τους διδακτικούς στόχους του σχολείου

• Παροχή ανταμοιβών στους εκπαιδευτικούς στην περίπτωση ξεχωριστής συμβολής τους στο σχολείο

(A) Οικοδόμηση Εμπιστοσύνης και Συνεργασίας

Σχέσεις μεταξύ γονιών και κοινότητας

• Προώθηση της συνεργασίας με άλλους οργανισμούς και επιχειρήσεις από την κοινότητα για τις ανάγκες των μαθητών

• Έναρξη δραστηριοτήτων οικοδόμησης εμπιστοσύνης με την τοπική κοινότητα

(Γ) Δημιουργία Συνθηκών για τη Σχολική Βελτίωση και Ανάπτυξη

Σχολικό Κλίμα και Σχολική Βελτίωση

•Εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνας για διευκόλυνση της Σχολικής Βελτίωσης •Δημιουργία του προϋπολογισμού στη βάση των αναγκών του προγράμματος, του προσωπικού, της εγγραφής νέων μαθητών και άλλων οικονομικών αναγκών

Διαχείριση Μαθητών

•Παροχή ευκαιριών στους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά στα διοικητικά θέματα του σχολείου τους

Κύρια Συμπεράσματα

(B) Ενθάρρυνση Παιδαγωγικού Στυλ Ηγεσίας και Ανάπτυξης Ανθρωπίνου Δυναμικού

Παιδαγωγικό Στυλ Ηγεσίας και Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού

• Αποτελεσματική ένταξη όλων των ειδικών προγραμμάτων στο κανονικό πρόγραμμα

• Συστηματική παρακολούθηση των διαδικασιών της διδασκαλίας και της μάθησης για να διασφαλιστεί ότι οι διάφορες δραστηριότητες του προγράμματος σχετίζονται με τα μαθησιακά αποτελέσματα

• Προώθηση της διασύνδεσης των μαθησιακών εμπειριών εντός του σχολείου με τις πραγματικότητες εκτός του σχολικού χώρου

• Ικανότητα στην επιχειρηματολογία για την κατάλληλη στελέχωση των σχολείων

Επαγγελματική ανάπτυξη και αναγνώριση προσωπικού

• Πρόνοια για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε αντιστοιχία με τους διδακτικούς στόχους του σχολείου

• Παροχή ανταμοιβών στους εκπαιδευτικούς στην περίπτωση ξεχωριστής συμβολής τους στο σχολείο

(A) Οικοδόμηση Εμπιστοσύνης και Συνεργασίας

Σχέσεις μεταξύ γονιών και κοινότητας

• Προώθηση της συνεργασίας με άλλους οργανισμούς και επιχειρήσεις από την κοινότητα για τις ανάγκες των μαθητών

• Έναρξη δραστηριοτήτων οικοδόμησης εμπιστοσύνης με την τοπική κοινότητα

(Γ) Δημιουργία Συνθηκών για τη Σχολική Βελτίωση και Ανάπτυξη

Σχολικό Κλίμα και Σχολική Βελτίωση

•Εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνας για διευκόλυνση της Σχολικής Βελτίωσης •Δημιουργία του προϋπολογισμού στη βάση των αναγκών του προγράμματος, του προσωπικού, της εγγραφής νέων μαθητών και άλλων οικονομικών αναγκών

Διαχείριση Μαθητών

•Παροχή ευκαιριών στους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά στα διοικητικά θέματα του σχολείου τους

Κύρια Συμπεράσματα

(B) Ενθάρρυνση Παιδαγωγικού Στυλ Ηγεσίας και Ανάπτυξης Ανθρωπίνου Δυναμικού

Παιδαγωγικό Στυλ Ηγεσίας και Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού

• Αποτελεσματική ένταξη όλων των ειδικών προγραμμάτων στο κανονικό πρόγραμμα

• Συστηματική παρακολούθηση των διαδικασιών της διδασκαλίας και της μάθησης για να διασφαλιστεί ότι οι διάφορες δραστηριότητες του προγράμματος σχετίζονται με τα μαθησιακά αποτελέσματα

• Προώθηση της διασύνδεσης των μαθησιακών εμπειριών εντός του σχολείου με τις πραγματικότητες εκτός του σχολικού χώρου

• Ικανότητα στην επιχειρηματολογία για την κατάλληλη στελέχωση των σχολείων

Επαγγελματική ανάπτυξη και αναγνώριση προσωπικού

• Πρόνοια για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε αντιστοιχία με τους διδακτικούς στόχους του σχολείου

• Παροχή ανταμοιβών στους εκπαιδευτικούς στην περίπτωση ξεχωριστής συμβολής τους στο σχολείο

(Γ) Δημιουργία Συνθηκών για τη Σχολική Βελτίωση και Ανάπτυξη

Σχολικό Κλίμα και Σχολική Βελτίωση

•Εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνας για διευκόλυνση της Σχολικής Βελτίωσης •Δημιουργία του προϋπολογισμού στη βάση των αναγκών του προγράμματος, του προσωπικού, της εγγραφής νέων μαθητών και άλλων οικονομικών αναγκών

Διαχείριση Μαθητών

•Παροχή ευκαιριών στους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά στα διοικητικά θέματα του σχολείου τους

(A) Οικοδόμηση Εμπιστοσύνης και Συνεργασίας

Σχέσεις μεταξύ γονιών και κοινότητας

• Προώθηση της συνεργασίας με άλλους οργανισμούς και επιχειρήσεις από την κοινότητα για τις ανάγκες των μαθητών

• Έναρξη δραστηριοτήτων οικοδόμησης εμπιστοσύνης με την τοπική κοινότητα

Πως μπορούν να δράσουν οι διευθυντές;

Τι μπορούν να κάνουν οι σχολικοί ηγέτες;

Να δημιουργήσουν νέο

περιβάλλον

Να προσαρμοστούν στο

υφιστάμενο περιβάλλον

Να μετασχηματίσουν και

να διαμορφώσουν το

περιβάλλον

Συμπερασματικά •Αυτό που απομένει να δούμε είναι αν θα φτάσουμε ποτέ στη δημιουργία μιας φόρμουλας για την ύπαρξη του καλύτερου κοκτέιλ μιξ ηγεσίας ή αν θα παραμείνει μια μυστική συνταγή για τον κάθε διευθυντή ξεχωριστά, ο οποίος οφείλει να γνωρίζει τα απαραίτητα συστατικά. Σε τελική, όμως ανάλυση, οφείλουμε να πούμε πως η δημιουργία αυτού του κοκτέιλ μιξ είναι μοναδική για τον καθένα ξεχωριστά

• Συνεπώς, εξαρτάται κυρίως από την εύρεση του σωστού ΜΙΞ ΗΓΕΣΙΑΣ μεταξύ του δίπολου Τοπικό/Παγκόσμιο, αφού τα προβλήματα είναι παγκόσμια και πολύ όμοια, αλλά οι λύσεις βρίσκονται στο τοπικό επίπεδο

Καταληκτικές Σκέψεις:• Ζούμε σε μια εποχή όπου είμαστε ολοένα και

περισσότερο υποχρεωμένοι να λαμβάνουμε αποφάσεις βασισμένοι πάνω σε ερευνητικά δεδομένα

• Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους και όχι με αριθμούς. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να υποβιβασθεί η σχολική ηγεσία σε μια μηχανιστική λειτουργία του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή

“Τον άρχοντα τριών δει μεμνήσθαι:ότι ανθρώπων άρχει· ότι κατά νόμους άρχει και ότι ουκ αεί

άρχει”.

Αγάθων, αρχαίος τραγικός, 5ου π.Χ. αιώνα

Ο ηγέτης οφείλει να θυμάται τρία πράγματα:ότι κυβερνάει ανθρώπους·

ότι κυβερνά σύμφωνα με τους νόμουςκαι ότι δε θα κυβερνά για πάντα.