Scoil na mBuachaillí, · Briathra i ngrúpa 3 - Na Briathra Neamhrialta Mé, tú, sé/sí, sinn,...

2

AIDHMEANNA

Is iad aidhmeanna an churaclaim Ghaeilge ná

a) úsáid na Gaeilge mar ghnáth-theanga chumarsáide a chur chun cinn-

dearcadh dearfach i leith na Gaeilge agus spéis agus dúil inti a chothú

b) taitneamh a bheith le baint as foghlaim na Gaeilge

c) cumas éisteachta agus labhartha an pháiste a fhorbairt agus a m(h)

uinín chun an Ghaeilge a úsáid a chothú

d) cumas léitheoireachta agus scríbhneoireachta an pháiste a chothú ag

leibhéil a oireann dó/di féin agus don chineál scoile

e) éisteacht, labhairt, léitheoireacht agus scríbhneoireacht a fhorbairt ar

bhealach comhtháite

f) feasacht teanga agus feasacht cultúir a chothú

g) cúram a dhéanamh d'fhorbairt shóisialta, chognaíoch, mhothúchánach,

shamhlaíoch agus aeistéitiúil an pháiste

h) cur le líofacht, le cruinneas foghraíochta agus le saibhreas teanga an

pháiste.

Scoil na mBuachaillí, Cloich na Coillte

31

MEASÚNÚ

Déanfar measúnú ar éisteacht agus ar labhairt go háirithe, ag aithint gurb iad is

tábhachtaí sa churaclam seo, agus ní ar léitheoireacht agus ar scríbhneoireacht

amháin.

Dírbhreathnú an mhúinteora ar an bpáiste

Tascanna agus trialacha deartha ag an múinteoir

Bailiúchán d'obair agus de thionscadail an pháiste

Próifílí curaclaim

Trialacha diagnóiseacha

Trialacha caighdeánaithe.

Coimeádaimid sampla den obair an pháiste (nuair a tá sé oiriúnach). Coimeádann na

múinteoirí cuntas ar dhul ar aghaidh an pháiste. Tugaimid tuairisc ar dhul ar aghaidh

an pháiste do na tuismuitheoirí ag na hagallamh i Márta agus sna tuairiscí i Mei-

theamh.

Post nua sa scoil - duine a bhfuil sé de dhualgas uirthi súil a choiméad ar an bpoilicí

seo:

SDT: Máire Bn, Uí hEachtigheirn

Márta 2004

Meitheamh 2008

Deire Fómhair 2008

30

GRÚPAÍ Roinnimid an rang i ngrúpaí uaireannta ach braitheann sé ar an obair a tá le déanamh

againn ag an am -

An rang i dhá leath

Oibríonn na páistí ina bpéirí

Oibríonn na páistí ina ngrúpaí

MODHANNA MÚINTE An Modh Díreach

Modh na Sraithe

Modh na Lánfhreagartha Gníomhaí

An Modh Closlabhartha

An Modh Closamhairc (Audio Visual)

Modh na Ráite

Féach ar leathanaigh 64-67 Treorlínte do Mhúinteoirí

SPÉIS Slithe chun spéis a chothú i ngaeilge -

Níos mó gaeilge a chloisint sa scoil

Níos mó áiseanna agus fearas a cheannach - m.sh. CDs, leabhar mór

Éisteacht le rainn, dánta agus amhráin deasa

Seachtain na Gaeilge

Níos mó gaeilge a úsáid i Quizzard gach Aoine

Níos mó fógraí a chrochadh suas timpeall na scoile.

Ábhair eile a mhúineadh trí mheán na gaeilge - mar shampla Coroipeachas,

Ealáin agus Céardanna

Leabhar Mór

Úrscéal

ACHMAINN/IMPLEACHTAÍ

Beidh an fearas le fáil i Seomra na Foirne. (féach ar an liosta sa leabhar -

Fearais

Beidh cóipeanna den polaisí seo le fail san oifig.

3

CUSPÓIRÍ GINEARÁLTA

Agus leibhéil éagsúla cumais agus cúinsí ar leith á gcur san áireamh, ba chóir

go gcuirfeadh an curaclam Gaeilge ar chumas an pháiste

a) an Ghaeilge a shealbhú mar thoradh ar ionchur taitneamhach ó thús na

foghlama

b) taitneamh a bhaint as rainn, dánta, amhráin rithimiúla, imeartas focal,

rabhlóga agus drámaí

c) a chumas cumarsáide a fhorbairt trí chluichí teanga agus tascanna

d) na scileanna teanga a fhorbairt de réir a chéile trí ábhar teagaisc agus

foghlama comhaimseartha atá tarraingteach agus spreagúil a úsáid

e) éisteacht go neamhfhoirmiúil agus brí a bhaint as caint nó as comhrá

nach bhfuil sé/sí páirteach ann

f) éisteacht ghníomhach a fhorbairt trí thascanna agus trí chluichí

éisteachta beirte agus i ngrúpaí

g) páirt a ghlacadh i gcomhrá faoi thopaicí a bhfuil spéis aige/aici féin

iontu

h) an Ghaeilge a úsáid i gcomhthéacsanna éagsúla chun caidreamh

sóisialta a dhéanamh

i) tuiscint a fháil ar ghramadach na Gaeilge trí úsáid a bhaint as an

teanga i gcomhthéacsanna réalaíocha

j) scileanna éagsúla na léitheoireachta a fhoghlaim i gclár réamhlé-

itheoireachta

k) scileanna na léitheoireachta a fhorbairt trí ábhar taitneamhach a léamh

l) straitéisí éagsúla tuisceana a fhorbairt trí chleachtaí agus cluichí lé-

itheoireachta

m) téacsanna gairide pearsanta agus cruthaitheacha a scríobh

4

n) tuiscint a fháil ar phróiseas na scríbhneoireachta trí athdhréachtú a dhéanamh

o) an ríomhaire pearsanta a úsáid i gcomhair na scríbhneoireachta agus chun eolas a fháil

p) foghlaim trí Ghaeilge in ábhair eile an churaclaim

q) gnéithe comónta agus difriúla idir theangacha a thuiscint trí fheasacht teanga a chothú

r) an Ghaeilge agus cultúr na hÉireann a shuíomh taobh le taobh le cultúir éagsúla na

hEorpa

s) forbairt chognaíoch agus theangeolaíoch a aithint mar thoradh ar fhoghlaim na

Gaeilge

MODHANNA/TREOIRLÍNTE

29

Briathra i ngrúpa 3 - Na Briathra Neamhrialta

Mé, tú, sé/sí, sinn, sibh agus siad

Dearfach, Diúltach agus Ceisteach (An/Ní/Go/Nach)

Eisceachtaí

Rang 6

Dul Siar ar an Aimsir Chaite, An Aimsir Láthreach agus críochnú ar An Aimsir

Fháistineach go foirmiúil ag tosú le

Briathra i ngrúpa 1

Na slithe a chuireann tú briathra san Aimsir Chatie


Dearfach, Diúltach agus Ceisteach (Ar/Níor/Gur/Nár)






Dearfach, Diúltach agus Ceisteach (Ar/Níor/Gur/Nár) (An/Ní/Go/Nach)

Eisceachtaí

Na hAinmfhocail

Ainmfhocail :Firinscneach / Baininscneach

Uatha / Iolra

Tuiseal Gineadach

FEARAS Bainimid úsáid as

Fístaifeadán

Scannáin

Taifeadán

Ríomhaire

Osteilgeoir

An Clár Dubh

Bréágáin agus samhlacha agus bosca éadaigh I gcomhair imirt i rólanna

Pictiúir agus Póstaeir

Cártaí éagsúla - luaschártaí, leidchártaí, rólchátaí

Puipéid ge gach cineál

28

Briathra caol agus leathan

Siollaí


Na slithe a chuireann tú briathra san Aimsir Chatie






Briathra i ngrúpa 3 - Na Briathra Neamhrialta - Tosach


Dearfach, Diúltach agus Ceisteach (Ar/Níor/Gur/Nár) (An/Ní/Go/

Nach)

Eisceachtaí

Rang 4

Dul Siar ar an Aimsir Chaite agus ansin foghlaimíonn na páistí An Aimsir

Láithreach go foirmiúil ag tosú le

Críochnú ar Grúpa 3 san Aimsir Chaite (Briathra Neamhrialta)


Na slithe a chuireann tú briathra san Aimsir Láithreach


Dearfach, Diúltach agus Ceisteach (An/ Ní / Go / Nach)






Dearfach, Diúltach agus Ceisteach (An/Ní/Go/Nach)

Eisceachtaí

Rang 5

Dul Siar ar an Aimsir Chaite agus An Aimsir Láthreach agus ansin to-

saíonn said ag foghlaimiú An Aimsir Fháistineach go foirmiúil ag tosú le


Na slithe a chuireann tú briathra san Aimsir Fháístineach






5

Feidhmeanna teanga do scoileanna T2 – Language Functions

Ba chóir go

gcuirfí ar chu-

mas an pháiste

Naíonáin Ranganna 1

agus 2

Ranganna 3

agus 4

Ranganna 5

agus 6

Eiseamláirí Eiseamláirí Eiseamláirí Eiseamláirí

caidreamh sóisialta a dhéanamh

• beannú do

dhuine

Dia duit!

Dia is Muire

duit!

Go mbeannaí

Dia duit!

Dia is Muire

duit!

• slán a fhágáil Slán! Slán leat!

Slán abhaile!

Oíche mhaith!

Oíche mhaith is

codladh sámh!

Go dté tú slán!

Feicfidh mé

amárach thú!

(Go dtuga Dia

slán abhaile

thú!)

Go n-éirí an

bóthar leat

• glaoch ar

dhuine

A Phóil! A

Mháire!

• aird a lorg Gabh mo

leithscéal! Haló!

Nóiméad am-

háin, más é do

thoil é!

Éist!

An féidir liom

labhairt leat ar

feadh nóiméid?

• bualadh le

duine

Cén chaoi

(Conas) a bhfuil

tú?

Cad é mar atá

tú?

Conas atá tú? An bhfuil tú go

maith?

• cur in aithne Seo é Seán/Seo í

Ciara!

• comhgh

airdeas a dhé-

anamh

Breithlá sona

duit!

Maith thú! Togha fir! /

Maith an fear

• comhbhrón a

dhéanamh

Mí-ádh! Is trua do

thrioblóid!

6


Ba chóir go

gcuirfí ar chu-

mas an pháiste


agus 2

Ranganna 3

agus 4

Ranganna 5

agus 6


soiléiriú a lorg i gcomhrá

• easpa

tuisceana a lé-

iriú

Ní thuigim.

• cabhair a lorg Cén Ghaeilge

atá ar ...?

• litriú a lorg Litrigh‘shiúil’,

más é do thoil é!

• athrá a lorg Abair é sin arís!

dul i gcion ar dhuine nó ar dhaoine eile

• cead a lorg,

a thabhairt,

agus a dhiúltú

An bhfuil cead

agam dul

amach?

Tá. Níl.

An bhfuil cead

agam dul go

dtían leithreas?

Ceart go leor.

An bhfuil cead

agam mo lámha

a ní? Tá cead

agat.

An bhfuil sé

ceart go leor an

peann seo a

úsáid? Tá. Níl.

An bhfuil cead

agam imirt libh?

Tá. Níl.

Níl sé sin ceart

go leor

Níl sé ceart go

leor é sin a

thógáil.

buíochas a lé-

iriú

Go raibh maith

agat!

Míle buíochas!

Buíochas le Dia!

Nár laga Dia

thú!

Go méadaí Dia

do stór!

• smaoineamh a

chur chun cinn

Céard faoi

chluiche peile?

Ar mhaith le

haon duine dul

ag rothaíocht?

27

26

OBAIR BHAILE Beidh Obair Bhaile ag na páistí i ngaeilge de gnáth.

Cén fáth

Déanann sé athneartú den obair atá déanta sa scoil cheana féin.

Tugann sé seans don pháiste obair ina haonair.

Neartaíonn obair bhaile an nasc atá idir an scoil agus an baile.

Is féidir le obair bhaile bheith taighde, féachaint ar clár teilifíse srl

AN BAILE AGUS AN SCOIL Cabhraíonn tuismuitheoirí le múineadh na Gaeilge nuair a bhíonn suim acu ins an

obair atá á dhéanamh ag na páistí sa scoil nó sa bhaile.

Uaireannta cuirimid níos mó gaeilge sa Links , seanfhocail nó mar sin.

GAEILGE SA SCOIL/ SA SEOMRA RANGA Úsáidfimid níos mó gaeilge ar na ballaí, ar flipchart agus ar na fógraí.

Sa seomra ranga cuirfimid níos mó fógraí ar na ballaí / sa leabharlann srl.

DALTAÍ LE RIACHTANAIS SPEISIALTA Foghlaimíonn siad an ghaeilge ar a leibhéal féin.

Uaireannta is féidir díolúine ó fhoghalim na gaeilge a dheonadh ach braitheann sé ar

an tuairisc ón síceolaí. Tá sé an tábhacht go bhfuil fhios ag na tuismuitheoirí cad a tá

á dhéanamh acu nuair a iarrann siad ar an scoil dioluine a fháil. Mar sin, ní ceart go

dtiocfadh dioluine ó fhoghlaim na Gaeilge i gceist ach go hannamh agus i gcásanna

eisceachtúla.

TEICNEOLAÍOCHT EOLAIS AGUS CUMARSÁIDE Úsáidimid na ríomhairí chun obair na páistí a mhéadú. Freisin ag am Nollag foil-

símid iris agus cuireann na páistí scéalta agus dánta inti. Ar a bpoinnte seo táimid ag

forbairt bogearraí chun foghlaim na gaeilge - go mór mór an gramadach - a dhé-

anamh níos suimiúla. Tá pictiúir den bhogearraí seo ar leathanach 27.

AN GHRAMADACH Tá grádú déanta ar an ngramadach sa churaclam. Níl sé i gceist go mbeadh aon

bhéim ar an ngramadach fhoirmiúil ach amháin i ranganna 3, 4, 5 agus 6.

Rang 3

Foghlaimíonn na páistí An Aimsir Chaite go foirmiúil ag tosú le ar lean ar l. 28

Caol le caol, leathan le leathan - na guthaí

7


Ba chóir go

gcuirfí ar chu-

mas an pháiste


agus 2

Ranganna 3

agus 4

Ranganna 5

agus 6


dul i gcion ar dhuine nó ar dhaoine eile

• iarraidh ar

dhuine rud

éigin a dhé-

anamh

Stop! Dún an doras, le

do thoil!

Tabhair dom é!

Ná déan é sin!An

féidir leat suí

síos!

Lig ort féin go

bhfuil tú bacach!

An féidir leat

stopadh?

An dtabharfá

píosa dom, le do

thoil?

• duine a

ghríosadh

Lean ort!

Coinnigh ort!

Lean ar aghaidh

• magadh faoi

dhuine

Há! há! Ar

chuala tú an

scór?

• cuireadh a

thabhairt, a

dhiúltú, gla-

cadh leis nó

fiosrú faoi

Ar mhaith leat

teacht go dtí mo

chóisir?

Ní féidir liom. Ba

mhaith.

Cá mbeidh sí ar

siúl?

Ní thiocfaidh, an

t-am seo!

An dtiocfaidh tú

go dtí mo

theach?T

iocfaidh, cinnte.

Ba bhreá liom,

go raibh maith

agat!

Cén t-am a

thosóidh sí?

• foláireamh

a thabhairt

do dhuine

Bí cúramach! Tabhair aire!

Tóg go bog é!

Go deas réidh,

más é do thoil é!

Ná bí ag dul go

ró-thapa!

• stádas a

fhógairt nó a

cheistiú

Mise an laoch! Is mise an duine

is fearr!

Tusa? Is tusa an

duine is fearr?

• maíomh An bhfaca tú é

sin?

Tá mise go hion-

tach ag snámh!

8


Ba chóir go

gcuirfí ar chu-

mas an pháiste


agus 2

Ranganna 3

agus 4

Ranganna 5

agus 6


• dúshlán duine

a thabhairt

Ní féidir leatsa é

sin a dhéanamh!

An bhfuil tusa in

ann poc saor a

thógáil?

dearcadh a léiriú agus a lorg

• eolas nó aineo-

las, cuimhne nó

easpa cuimhne

a léiriú agus

fiosrú fúthu

Tá a fhios agam.

Níl a fhios agam.

Tá. Níl.

Tá a fhios agam.

Níl a fhios agam

cé …

Níl a fhios agam

cá …

An bhfuil a fhios

agat cé hí sin?

An cuimhin leat

é sin?

Is cuimhin liom.

Ní cuimhin liom.

An bhfuil tú cin-

nte? Tá. Níl.

• cinnteacht,

éiginnteacht,

féidearthacht a

léiriú, fiosrú

fúthu

Tá. Níl Táim cinnte

Níl mé cinnte.

B’fhéidir.

Cá bhfuil an

liathróid peile?

Táim cinnte. Níl

mé cinnte.

B’fhéidir go/gur

…

• leibhéal

dóchúlachta a

léiriú

agus fiosrúfaoi

is dócha

gan amhras

is féidir

gan seans

An bhfuil Lisa

tinn?

Is dócha go

bhfuil.

Cá bhfuil an

chailc?

Is dócha go

bhfuil sí sa

chófra.

An dtiocfaidh sé,

meas tú?

Tiocfaidh sé,

ceart go leor.

An mbeidh an

bua againn,

meas tú?

Beidh, gan am-

hras!

An dtiocfaidh

Pádraig?

B’fhéidir.

B’fhéidir go

dtiocfaidh sé.

An mbuafaimid

an corn?

Níl aon seans

againn. 25

Foramharc Overview Catagóirí feidhmeanna

ranganna 5 agus 6

Caidreamh sóisialta a dhéanamh.

Soiléiriú a lorg i gcomhrá

Dul i gcion an dhuine nó ar dhaoine

eile.

Féach leathanach 20–26

Dearcadh a léiriú agus a lorg.

Eolas a thabhairt agus a lorg

Struchtúr a chur ar chomhrá

Snáitheanna Strands Snáithaonaid Strand Units

Éisteacht Ag cothú spéise -

go neamhfhoirmiúil

sa teagasc

Ag tuiscint teanga

Labhairt Ag cothú spéise -

go neamhfhoirmiúil

sa teagasc

Ag úsáid teanga

Léitheoireacht Ag cothú spéise

Ag tuiscint teanga

Ag úsáid teanga

Scríbhneoireacht Ag cothú spéise

Ag úsáid teanga

Na téamaí

Mé féin

Sa bhaile

An scoil

Bia

An teilifís

Siopadóireacht

Caitheamh aimsire

Éadaí

An aimsir

Ócáidí speisialta

24


ranganna 3 agus 4


Soiléiriú a lorg i gcomhrá



eile.





go neamhfhoirmiúil

sa teagasc

Ag tuiscint teanga


go neamhfhoirmiúil

sa teagasc

Ag úsáid teanga

Léitheoireacht Ag cothú spéise

Ag tuiscint teanga

Ag úsáid teanga

Scríbhneoireacht Ag cothú spéise

Ag úsáid teanga

Na téamaí

Mé féin

Sa bhaile

An scoil

Bia

An teilifís

Siopadóireacht

Caitheamh aimsire

Éadaí

An aimsir


9


Ba chóir go

gcuirfí ar chu-

mas an pháiste


agus 2

Ranganna 3

agus 4

Ranganna 5

agus 6


• taitneamh nó

easpa taitnimh

a léiriú

Is maith liom

bainne.

Ní maith liom an

mac tíre.

Is breá liom

scátáil.

Is fuath liom lá

fliuch.

An maith leat

uachtar reoite?

Is maith. Ní

maith.

Is maith/Ní maith

liom leabhar a

léamh.

• mianta a lé-

iriú nó fiosrú

fúthu

(Ar mhaith leat

milseán)?

Ba mhaith. Níor

mhaith.

Ba mhaith liom

briosca.

Ar mhaith leat

éisteacht leis an

téip?

Ba mhaith.

Ba mhaith liom

féachaint ar an

teilifís

Ba mhaith liom

deoch

líomanáide.

Ba bhreá liom

dul ag snámh.

Níor mhaith liom

rothar nua a

fháil.

Ar mhaith leat

an geansaí peile

sin a cheannach?

• rogha a léiriú

nó fiosrú fúithi

Is fearr liom

úlla. Is fearr

liom scátáil ná

siúl.

Cé acu is fearr

leat?

Cé acu ab fhearr

leat?

B’fhearr liom …

Cé acu is fearr

leat, rothaíocht

nó rith?

• leithscéal a

ghabháil

Tá brón orm!

Gabh mo

leithscéal!

• sásamh nó

míshásamh a

léiriú nó fiosrú

fúthu

Go maith! Go dona!

Tá sé sin go

breá. Níl sé sin

go maith. Céard

a cheapann tú?

Ar fheabhas ar

fad! Tá sé lofa!

Go hiontach!

An bhfuil sé seo

go maith?

Tá. Níl.

10


Ba chóir go

gcuirfí ar chu-

mas an pháiste


agus 2

Ranganna 3

agus 4

Ranganna 5

agus 6


• aontú nó

easaontú le

ráiteas

Tá. Níl.

Is ea! Ní hea!

Bhris. Níor

bhris. Tháinig.

Níor tháinig. Is

ea, tá an ceart

agat! Ní hea, níl

an ceart agat!

Tá sé sin fíor.

Tá sé sin bréa-

gach! Níl sé sin

fíor!

• ábaltacht nó

easpa ábal-

tachta a léiriú

Is féidir liom

rothaíocht.

Ní féidir liom

snámh.

Is féidir liom

leadóg a imirt.

Ní féidir liom

sacar a imirt.

Tá mé in ann

rámhaíocht.

Níl mé in ann

cniotáil.

An bhfuil tú in

ann ...?

• séanadh (D’fhág tusa an

clós!) Níor fhág.

(Rinne tusa é!)

Ní dhearna (mé)!

• maithiúnas a

léiriú

Tá go maith.

Tá sé sin ceart

go leor.

• tacaíocht a

léiriú

Tá sé sin go

maith! Go breá!

Lean ar aghaidh!

• díomá a léiriú Is mór an trua é

sin!

Bhí díomá orm.

• dóchas a léiriú Tá súil agam … Tá súil agam go

dtiocfaidh sé.

23


ranganna 1 agus 2



eile.






go neamhfhoirmiúil

sa teagasc

Ag tuiscint teanga


go neamhfhoirmiúil

sa teagasc

Ag úsáid teanga

Léitheoireacht (tús na léitheoireachta)

Ag cothú spéise

Ag tuiscint teanga

Ag úsáid teanga

Scríbhneoireacht (tús na scríbhneoireachta)

Ag cothú spéise

Ag úsáid teanga

Na téamaí

Mé féin

Sa bhaile

An scoil

Bia

An teilifís

Siopadóireacht

Caitheamh aimsire

Éadaí

An aimsir


22


ranganna naíonán



eile.





Éisteacht Ag cothú spéise

go neamhfhoirmiúil

sa teagasc

Ag tuiscint teanga

Labhairt Ag cothú spéise

go neamhfhoirmiúil

sa teagasc

Ag úsáid teanga

Na téamaí

Mé féin

Sa bhaile

An scoil

Bia

An teilifís

Siopadóireacht

Caitheamh aimsire

Éadaí

An aimsir


11


Ba chóir go

gcuirfí ar chu-

mas an pháiste


agus 2

Ranganna 3

agus 4

Ranganna 5

agus 6


• ligean air/

uirthi

Ó, tá pian i mo

bholg!

Féach, is féidir

liom eitilt! Is

fathach mé!

• scéalta a chu-

madh nó a

insint

Ar maidin ...,

Inné ..., Lá am-

háin …

Dé Sathairn seo

caite ... Aréir ...

Anuraidh ... Ar

dtús ... ansin ...

agus faoi

dheireadh ...

• léiriú gur gá

nó nach gá rud

éigin a dhé-

anamh, nó fi-

osrú faoi

Caithfidh mé dul

a chodladh go

luath.

Ní chaithfidh

mise.

Caithfidh mé T-

léine a chean-

nach.

Níl orm m’obair

bhaile a dhé-

anamh.

An gcaithfidh mé

uimhir a ceathair

a dhéanamh?

An bhfuil orm an

teach go léir a

ghlanadh?

An gá dom íoc as

anois?

Is gá. Ní gá.

eolas a thabhairt agus a lorg

aithint Liathróid.

Sin é.

Seo é mo leabhar

nua.

Is madra é sin.

Is bó í seo.

Cailín maith is

ea í!

Fear mór is ea é!

Teach trí stór atá

ann.

tuairisciú Tá cnag ar an

doras.

An Luan atá ann

inniu.

Tá leabhar ar an

mbord.

Tá Liam ag ithe.

Tá Keith ag ithe

a bhricfeasta.

Thug Daidí na

Nollag

bronntanas dom

D’ith mé sé

phancóg.

Tá an bháisteach

imithe.

Shocraigh Brian

dul ag iascach ar

an loch

Bhí Caoimhe ag

iarraidh an

fhuinneog a

oscailt.

12


Ba chóir go

gcuirfí ar chu-

mas an pháiste


agus 2

Ranganna 3

agus 4

Ranganna 5

agus 6


teachtaireacht

a thabhairt

Tá Niamh tinn

inniu.

Tá cóta nua ag

Barra.

Ní bheidh mé ar

scoil amárach.

Beidh mé ag dul

go dtí an fiaclóir

ar a deich a

chlog.

Beidh an traein

ag an stáisiún ar

a cúig.

Glaofaidh mé ort

ag cúig nóiméad

chun a hocht.

ceartú Tá mo chótasa

gorm.

Ní leatsa é, is

liomsa é.

Madra atá agam

sa bhaile!

Domsa a thug sé

é.

ceisteanna a

chur agus a

fhreagairt

Céard é sin? Is

rothar é.

Cé hé/hí sin?

Cé atá sa leaba?

Mamaí béar.

Cá bhfuil an

lacha? Ar an

loch. An

bhfuil tú tinn?

Tá. Níl.

Ar tháinig Dar-

ren? Tháinig.

Níor tháinig.

Cén dath atá ar

an liathróid?

Bán.

Cé leis an peann

luaidhe?

Is le Ciara é.

An dtéann tú ar

scoil ar an

Domhnach? Ní

théann.

Ar fhéach tú i do

mhála scoile?

D’fhéach. Níor

fhéach.

(Cathain ...?)

Tar éis an lóin.

(Conas a

chuaigh, nó

Cén chaoi a

ndeachaigh sé?)

Ar an mbus.

Conas?

Cén chaoi?

Cad é an dóigh?

Cad é do

thuairim?

Cathain?

Cén t-am?

Cén sórt?

Cén praghas?

Cén fáth?

Cad ina thaobh?

Mar …

struchtúr a chur ar chomhrá

oscailt Ar chuala tú?

Tá an lá go deas.

Tú féin atá ann!

Tá tú ag obair go

crua!

Is anseo atá tú!

21

Éadaí

Earrach

Féilire

Féilte

Iascaireacht

Mé Féin – ainm, seoladh

Míonna, laethanta, Séasúr

Nollaig

Ordaithe

Scoil – ar ais, srl

Slíte Beatha

Teach

Teilifís

Trá

Treonna – na hAirde srl

Uimhreacha Pearsanta, na h-

Orduimhreacha

RANG 6 Aimsir

Ainmhithe, Éin agus Éisc

Am

Baile Mór

Baill Beatha

Beannachtaí

Bia agus Deoch

Botúin Choitianta

Caithimh Aimsire

Ceisteanna

Cluichí agus Spórt

Cois Farraige

Contaetha

Crainn, Plandaí agus Bláthanna

Daoine/Gairmeacha Beatha

Éadaí

Féilte

Feirm

Iompar/Taisteal

Laethanta/Míonna

Mé Féin

Mothúcháin

Muintir/Clann

Ospidéal

Scoil

Séasúir

Teach

Teilifís

Timpeallacht

Treo/Gluaiseacht

Turas Scoile

20

RANG 3 Aerfort

Aimsir

Am – clog

Baill Beatha

Beannachtaí

Bia – Bricfeásta, Dinnéar

Caitheamh Aimsire

Ceisteanna

Clann

Cluiche Peile

Comhaireamh – rudaí, daoine

Dathanna

Éadaí

Féilire – laethanta, míonna

Feirm

Iascaireacht (Ag)

Lá – gach rud a tharla

Mé féin

Nollaig

Oíche Shamhna

Ospidéal

Peataí

Saol an Éin

Scoil

Séasúr

Siopadóireacht (Ag)

Siopaí sa Bhaile Mór

Sorcas

Teach

Teilifís

Timpiste – sa chlós, ar an mbóthar

Tinneas Fiacaile

RANG 4 Ag dul ar Cuairt

Aimsir

Am Codlata

Amuigh faoin tuath

Beannachtaí agus Nathanna Cainte

Bia – bricfeásta, dinnéar

Breithlá

Caithimh Aimsire

Clann

Cluiche Peile

Cois Farraige

Dóiteán

Éadaí

Earrach

Feirm

Fuinneog Bhriste

Gairdíin

Laethanta na Seachtaine

Leac Oighir

Mé Féin

Muintir

Nollaig

Obhair Bhaile

Peataí

Picnic sa Choill

Portach

Rothaíocht (ag)

Rothar Nua

Scoil

Séasúr

Spideog

Teilifís

Timpiste

Tinneas

RANG 5 Aidiachtaí

Aimsir

Ainmhithe, Éin

Am

Ar Maidin

Ár mBaile

Baile Mór

Baill Beatha

Beannachtaí

Bunuimhreacha

Caithimh Aimsire

Ceisteanna

Dathanna

13


Ba chóir go

gcuirfí ar chu-

mas an pháiste


agus 2

Ranganna 3

agus 4

Ranganna 5

agus 6


féincheartú Ó, gabh mo

leithscéal, tá

brón orm ...

Ó, ní hea ach ...

Ní ag an sos

beag ach ag an

sos mór.

Ó, ní hea, fan go

bhfeicfidh mé ...

cur síos a dhé-

anamh céim

ar chéim

Ar dtús ...

Ansin ...

Tar éis tamaill ...

Níorbh fhada go/

gur ...

Ar deireadh ...

coimriú ... agus is mar

sin a briseadh é.

Sin sin!

... agus mar sin

ní bheidh sé ar

scoil.

deireadh a

chur le com-

hrá

Bhuel, sin é!

Ceart go leor

mar sin!

Tá deifir orm

anois.

Caithfidh mé

imeacht.

Beidh mé ag

caint leat arís.

Feicfidh mé arís

thú!

Chomh maith leis na Feidhmeanna Teanga atá sa Churaclam na Bunscoile bainimid

úsáid as Polaisí eile atá againn sa scoil - Gaeilge Neamhfhoirmiúil.

Tá an scéim ón Polaisí seo sa leathanaigh seo a leanas.

14

GGAEILGEAEILGE NNEAMHFHOIRMIÚILEAMHFHOIRMIÚIL::

NNAÍONÁINAÍONÁIN -- SSÓISÓIS. . –– RRANGANG 66

1. Aimsir

2. Ainmhithe, Éisc, Éin, Peataí

3. Am – clog, am codlata srl.

4. Baile – baile mór

5. Baill Beatha

6. Beannachtaí

7. Bia agus Deoch – béilte, bricfeásta, dinnéar …

8. Breithlá

9. Bunuimhreacha, Uimhreacha Pearsanta, na h-Ordaithe

10. Cáisc

11. Caitheamh Aimsire

12. Ceisteanna

13. Clann/Mo Mhuintir

14. Cluichí agus Spórt – peil, sacar, cispheil srl.

15. Daoine agus Gairmeacha Beatha

16. Dathanna

17. Éadaí

18. Feilire – laethanta, míonna, séasúir, féilte srl.

19. Feirm

20. Gnáthchaint na Scoile

21. Lá Fhéile Pádraig

22. Mé Féin – ainm, seoladh, aois srl.

23. Nollaig

24. Oíche Shamhna

25. Ordaithe

26. Ospidéal

27. Scoil – mo mhála scoile, seomra ranga srl.

28. Siopa – ag siopadóireacht

29. Teach – seomraí, troscán srl.

30. Teilifís

31. Timpiste – sa chlós, ar an mbóthar

32. Tinneas – fiacaile, cinn ..

33. Trá – cois farraige

19

Éadaí

Féilire – laethanta, míonna, séasúir

Feirm

Is féidir liom rith, siúil srl.

Lá Fhéile Pádraig

Leanbh Nua

Mála Scoile

Mé Féin

Nollaig – San Nioclás

Oíche Shamhna

Ordaithe

Peataí

Scoil agus Seomra Ranga

Siopa

Sneachta

Sorcas

Súgradh

Teach agus Seomraí

Teilifís

Timpiste

Tinneas

Trá

Uimhreacha - Pearsanta

RANG 1 Aimsir

Ainmhithe

Bail Beatha

Baile

Beannachtaí

Bia

Bréagáin

Breithlá

Ceisteanna

Clann/Mo Mhuintir

Cluichí agus Spórt

Comhaireamh – Rudaí/Daoine

Daoine

Dathanna

Éadaí

Earrach

Feirm

Fómhar

Gairmeacha Beatha

Gaolta

Gníomh – ag snámh srl.


Mé Féin

Nollag

Oíche Shamhna

Malairtí (Opposite)

Peataí

Samhradh – trá

Scoil – Seomra ranga

Séasúir

Sneachta

Teach – Seomraí

RANG 2 Aimsir

Baill Beatha

Beannachtaí

Bia

Breithlá

Caitheamh Aimsire

Ceisteanna

Cluiche Peile

Daoine

Dathanna

Éadaí

Feirm


Mála Scoile

Mé féin

Muintir

Nollaig

Oíche Shamhna

Ordaithe

Peataí

Scoil –seomra ranga

Séasúir

Siopadóireacht

Sméara Dubha

Sneachta

Teach – Seomraí

Timpiste

Tinneas

Trá

18

D. SD. SIOPAIOPA

1. Peann dearg/gorm/dubh/luaidhe m’ás é do thoil é.

2. Cóipleabhar matamaitic/béarla m’ás é do thoil é.

3. Cóipleabhar scríobhneoireacht m'ás é do thoil é.

4. Rialóir m'ás é do thoil é.

5. Scriosán m'ás é do thoil é. (Rubber)

6. Biorthóir peann luaidhe m'ás é do thoil é. (Pencil sharpener)

7. Go raibh maith agat.

E. BE. BEANNACHTAÍEANNACHTAÍ

1. Dia dhuit a mhúinteoir/a athair/ a chuairteoir …srl., tá fáilte romhat.

2. Slán leat agus go raibh maith agat.

3. Dia is Muire dhuit. Dia is Muire is Pádraig duit / Dia is Muire duit is Pádraig

NAÍONÁIN - SÓIS. Aimsir

Ainmhithe, Éisc, Éin, Peataí

Am – clog, am codlata srl.

Baile – baile mór

Baill Beatha

Beannachtaí

Bia agus Deoch – béilte, bricfeásta, dinnéar

…

Breithlá

Bunuimhreacha, Uimhreacha Pearsanta, na

h-Ordaithe

Cáisc

Caitheamh Aimsire

Ceisteanna

Clann/Mo Mhuintir

Cluichí agus Spórt – peil, sacar, cispheil srl.

Daoine agus Gairmeacha Beatha

Dathanna

Éadaí

Feilire – laethanta, míonna, séasúir, féilte

srl.

Feirm

Gnáthchaint na Scoile

Lá Fhéile Pádraig

Mé Féin – ainm, seoladh, aois srl.

Nollaig

Oíche Shamhna

Ordaithe

Ospidéal

Scoil – mo mhála scoile, seomra ranga srl.

Siopa – ag siopadóireacht

Teach – seomraí, troscán srl.

Teilifís

Timpiste – sa chlós, ar an mbóthar

Tinneas – fiacaile, cinn ..

Trá – cois farraige

NAÍONÁIN – SÍN. Aidiachtaí

Aimsir

Ainmhithe sa Sú

Bréagáin

Baill Beatha

Beannachtaí

Bia – Béilte, bricfeásta, dinnéar

Breithlá

Cáisc

Caithimh Aimsire

Ceisteanna

Clann/Mo Mhuintir

Clog – an t-am

Córais Taistil

Daoine agus Gairmeacha Beatha

Dathanna

15

Gnáthchaint na Scoile:Gnáthchaint na Scoile:

A. OA. ORDAITHERDAITHE::

Sa Seomra 1. Tóg amach an leabhar/cóipleabhar matamaitic …… (anois díreach) srl.

2. Taispeáin dom do chóipleabhair ……

3. Pioc suas an ….. agus ……

4. Tabhair dom ….

5. Faigh ….

6. Faigh do chóta, do mhála, …..an scuab.

7. Bailigh/Cruinnigh na cóipleabhair.

8. Lean ar aghaidh …. ag léamh/obair…

9. Féach/Oscail

10. Oscail an doras/an fhuinneog, m’ás é do thoil é.

11. Dún an doras …. Cóipleabhar … agus srl. (Dúnaigí…)

12. Las an solas …

13. Múch an solas

14. Tar amach anseo ….(chugam)….in aice liom.

15. Cuir an ….. in aice le/ ar an ….

16. Cuir síos do pheann agus éist liom ….le seo.

17. Fág ar an mbord é

18. Amach ós ard/go ciúin.

19. Léigh é sin dom.

20. Cuir do leabhar i do mhála anois.

21. Scríobh síos an obair bhaile.

22. Cuir síos do pheann. (Cuirfidh mé)

23. Cuir d’ainm ar an leathanach.

24. Pioc suas an peann….

25. Ól an bainne .. Ith do lón.

26. Cuir an páipéar sa bhosca bruscair.

27. Téigh go dtí an halla mór. (Rachaidh mé)

28. Dathaigh an pictiúir.

29. Múch an ríomhaire.

30. Téigh go dtí an doirteal, sconna. 31. Nigh do lámha.

32. Nigh an cupán.

Smacht 1. Ciúnas! Stad den chaint.

2. Seasaigí

3. Suígí síos

16

4. Suigh isteach i do bhinse féin.

5. Tá an iomarca caint uait.

6. Téigí amach/isteach sa líne go ciúin.

7. Bígí ciúin …..bígí go maith.

8. Ná bí ag caint/ag béiceadh ……

9. Ná cuir isteach orm ….. mar

10. Téigh go dtí an oifig.

11. Lámha trasna.

12. Fan i do sheasamh.

13. Cas timpeall agus déan ….

14. Méar suas.

15. Líne deas díreach m’ás é do thoil é.

16. Ná bí ag rith

17. Tóg do lámha as na póca.

18. Cuir do mhéar ar do bhéal.

19. Siúíl go mall.

Postanna 1. Glan an clárdubh …

2. Scuab an t-urlár.

3. Tóg amach an leabhar rolla go dtí an oifig/máistir.

4. Faigh an téiptaifeadán.

Corpoideachas 1. Siúil, rith, léím, stad, cas timpeall.

B. B. CCEISTEANNAEISTEANNA ÓÓ NANA PPÁISTÍÁISTÍ

1. An bhfuil cead agam dul go dtí an leithreas?

2. An bhfuil cead agam dul go dtí an leithreas nuair a thiocfaidh sé ar ais?

3. An bhfuil cead agam dul go dtí an bosca bruscair?

4. An bhfuil cead agam dul go dtí an siopa?

5. An bhfuil cead agam dul go dtí an ríomhaire?

6. An bhfuil cead agam dul go dtí an leabharlann?

7. An bhfuil cead agam dul ar aifreann?

8. An bhfuil cead agam dul isteach sa rang, san halla?

9. An bhfuil cead agam leabhar a fháil ón leabharlann?

10. An bhfuil cead agam an bainne a fháil?

11. An bhfuil cead agam deoch uisce a fháil, m’ás é do thoil é?

12. An bhfuil cead agam dul go dtí mo chóta?

13. An bhfuil cead agam mo chóta a chrochadh suas?

14. An bhfuil cead agam mo chóta, …….a fháil?

15. An bhfuil cead agam mo deoch a ól?

16. An bhfuil cead agam mo lámha a ní?

17

1. Conas a litreofá…..?

2. Cad é an ghaeilge ar ……..?

3. Cad é an fhocal/uimhir?

1. Gabh mo leithscéal a mhúinteoir…

2. Ní féidir liom an clárdubh a fheiscint.

3. Caithfidh mé dul go dtí an ……….

4. Rinne mé dearmad air …tá sé sa bhaile, faoin mbinse…ar mo….

5. Tá cnag ar an doras.

6. Tá sé as láthair, sa bhaile.

7. Tá sé as láthair, b’fhéidir go bhfuil sé tinn.

C. CC. CEISTEANNAEISTEANNA ÓNÓN OOIDEIDE

1. An bhfuil tú críochnaithe (fós)? Tá/Níl mé críochnaithe.

2. An bhfuil sé críochnaithe agat?

3. Conas tá tú/sibh? Tá mé go maith ….srl.

4. Cad is ainm duit?

5. Cá bhfuil tú i do chónaí?

6. Cén aois tú?

7. An bhfuil sibh réidh?

8. An bhfuil tú ullamh fós? (Bí ullamh – níl mé ullamh mar…..)

9. Cá bhfuil do chóipleabhar?

10. Cé leis an …….. Is liomsa é/Ní liomsa é.

11. Ar chaill éinne é seo?

12. An bhfuil an ceart agat?

13. Cad atá cearr leat?

14. Cén fáth nach raibh tú ar scoil inné? (Ní raibh mé ar scoil mar …ach tá mé ar

fónamh anois, buíochas le Dia.)

15. An raibh gach duine ar scoil inné?/ An bhfuil gach duine ar scoil inniu? An

mbeidh gach duine ar scoil amárach?

16. Cén t-am é? …… Tá sé…….

17. An raibh éinne ag caint?

18. An raibh tú ag caint, ag obair, ag féachaint…….?

19. Cá bhfuil tú ag dul? Tá mé……

20. Cad a tá/bhí ar siúl agat?

21. An bhfuil leabhar leabharlainne agat sa bhaile?

22. An bhfuil fhios agat ………. Tá a fhios agam/Níl a fhios agam.

23. Cá raibh tú?

24. Cad a tá uait?

25. An féidir leat? Is/Ní féidir liom.

Scoil na mBuachaillí, · Briathra i ngrúpa 3 - Na Briathra Neamhrialta Mé, tú, sé/sí, sinn,...

Documents

Transcript of Scoil na mBuachaillí, · Briathra i ngrúpa 3 - Na Briathra Neamhrialta Mé, tú, sé/sí, sinn,...