M

TÜRKÇE ÇALIŞMA SAYFALARI

DERS :TÜRKÇE KONU : YAZIM KURALLARI

Bir dilin belli kurallarla doğru olarak yazıya

geçirilmesine “yazım” (imla), bunu sağlayan

kurallara da”yazım kuralları” denir.

BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER

A. Cümle büyük harfle başlar.

Kitap okumayı çok seviyorum.

*Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra

gelen kelime büyük harfle başlamaz.

1975 yılında üniversiteyi bitirdim.

B. Şiirlerde mısralar büyük harfle başlar.

C. Bütün özel adlar büyük harfle başlar.

l. Kişi adları, soyadları:

Cansu, Emel, Mehmet, Ahmet Yılmaz, Neşe Avcı...

2.Unvanlar, saygı sözleri, meslek adları, lakaplar:

Profesör Mehmet Barutçu, Ali Bey, Sevgi Hanım,

Yüzbaşı Kemal Güven, Koca Ali, Diş Hekimi

Aysun Üner, Yaşar Öğretmen, Genç Osman, Deli

İbrahim...

* Akrabalık adları bildiren kelimeler büyük

harfle başlamaz.

Nillgün teyze, Veli amca

* Mektuplarda hitapların ilk kelimesi de büyük

harfle başlar:

Sevgili anneciğim, Canım arkadaşım ...

* Resmî yazışmalarda hitap kelimeleri büyük

harfle yazılır:

Sayın Onur Kaya , Sayın Vali...

3. Hayvanlara verilen adlar:

Pamuk, Tekir, Karabaş, Minnoş...

* Ulus adlan: Türk, İtalyan, Fransız, Azerî, Rus...

4. Dil adları:

Türkçe, İngilizce, Fransızca...

5. Din, mezhep adları, bunlarla ilgili ad ve

sıfatlar:

İslamiyet, Hıristiyanlık, Budizm, Hanefilik,

Yahudi, Protestan ...

6. Yer adları (Kıta, ülke, bölge, il, ilçe, köy,

semt, cadde, mahalle, sokak)

Asya, Afrika, Türkiye Cumhuriyeti, İtalya,

Almanya, Kuzey Anadolu, Güneydoğu Anadolu,

Van, Adana, Roma, Atina, Pendik, Alanya,Ürgüp,

Bahçelievler,Atatürk Caddesi, Pazarbaşı

Mahallesi, Yıldız Sokak...

7. Dağ, ova, deniz, akarsu, göl, orman, boğaz

gibi coğrafya adları:

Toroslar, Alpler, Nemrut, Akdeniz, Sapanca,

Kızılırmak, Fırat, Belgrat Ormanı,İstanbul

Boğazı...

8. Kurum ve kuruluş adlarının her sözcüğü

büyük harfle başlar:

Türk Dil Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu, Türk

Hava Kurumu

9. Yapı, yapıt adlarının her sözcüğü büyük harfle

başlar:

Kız Kulesi, Boğaz Köprüsü, Çinili Köşk...

10. Yasa, yapıt, kitap, dergi, gazete,,, adları:

Medenî Kanun, Nutuk, Çalıkuşu, Yaprak Dökümü,

Aktüel, Cumhuriyet, Milliyet...

11. Özel isimlerden türemiş bütün isim, sıfat ya da

eylemler:

Türklük,Türkçülük, İstanbullu...

12. Millî ve dinî bayramların, özel günlerin adları :

Cumhuriyet Bayramı, Kurban bayramı, Dünya Barış

Günü, Anneler Günü…

13. Tarihî olay, çağ ve dönem adları:

Malazgirt Savaşı, Yeni Çağ, Gerileme Dönemi

14. Gezegen ve yıldız adları:

Mars, Jüpiter, Dünya, Halley, Samanyolu..,

* Dünya, güneş, ay kelimeleri coğrafya ve gök bilimi

terimlerinde büyük harfle, genel anlamda kullanılınca

küçük harfle yazılır.

Ay, Dünya'nın uydusudur.

Dünya, Güneş'in etrafını 365 gün 6 saatte dolaşır.

Bu sabah güneş doğarken uyandım.

15. Yazı başlıklarının her sözcüğü büyük harfle

başlar; başlıkta geçen ve, ile, ki, de, ya, ya da

bağlaçlarıyla, mi soru eki küçük harfle yazılır.

Suç ve Ceza, Ben de Çocuktum, Idı ile Bıdı...

D. Belirli bir tarihi bildiren ay ve gün adlan

büyük harfle başlar:

23 Nisan 1923, 25 Temmuz 1984 Pazartesi, 2 Kasım

1943…

* Belli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük

harfle yazılır.

Pelin şubatta tatile gidecek.

Her çarşamba maç yaparız.

TÜRKÇEDE BAZI KELİME ve EKLERİN

YAZILIŞI:

"de" bağlacı:

l. "de" bağlacı sözcükten ayrı yazılır. 2. " Dahi, bile, ve,.. " anlamlarında kullanılır.

Ablam da bizimle gelsin. (Dahi anlamı)

Sen dedin de aklıma geldi. (Ve anlamı)

Sen gelmesen de biz gideceğiz. (Bile anlamı)

3. Kendinden önceki sözcüğün son ünlüsüne

bağlı olarak büyük ünlü uyumuna uyar ve da, de

şeklini alır:

Evler de boyanmış. Bana da ekmek alın.

Bir de şu olmasa! Sana da uğrarız,

4. Kelimeden ayrı yazılan da, de hiçbir zaman ta, te

şeklinde yazılmaz.

Annemize çiçek te verdik (yanlış) Annemize

çiçek de verdik, (doğru) 1

5. "de" bağlacı kendisinden önceki kelimeden

kesme işaret ile ayrılmaz. Kelimeden tamamen

ayrı yazılır.

*Neşe'de oyun oynuyor, (yanlış) *Neşe de

oyun oynuyor, (doğru)

6. Bağlaç olan de cümleden çıkarılınca anlam

bozulmaz,

*Buket’i de çağır, saklambaç oynayalım.*Buket’i

çağır, saklambaç oynayalım.(“de” çıkarıldığı

halde anlam bozulmadı.)

"de" eki:

1. "-de "eki ismin hâl ekidir.

2. Kelimeye mutlaka bitişik yazılır.

3. Büyük ünlü uyumuna uyarak " -de , -da "

şeklini alır.

4. Sonuna geldiği isme bulunma anlamı katar.

Kitaplar masada duruyor. Kapıda kilit yoktu.

5. Sertleşmeye uğrayarak " -te , -ta " şeklini alır.

Bu konu kitapta yok. Teneffüste dışarı çıkmadı.

6. - de eki cümleden çıkartıldığı zaman cümlenin

anlamı tamamen bozulur.

*Bahçede oyun oynadık. *Bahçe oyun oynadık.

(Anlam bozuldu.) *Bütün gün evde kaldık. *Bü-

tün gün ev kaldık. (Anlam bozuldu.)

“ki” bağlacı:

1. Bağlaç olan “ki” ayrı yazılır. Oynamaz ki,

Gelmez ki , Dediler ki

*Bazı sözcüklerde “ki” bağlacı birleşip kalıplaş-

mıştır. halbuki, mademki, oysaki

2. Anlamca ilgili cümleleri birbirine bağlar.

*O kadar güldüm ki gözlerimden yaş geldi.

*Başarabilirsin yeter ki çalış.

3. Tek başına bir anlamı yoktur.

4. Büyük ünlü uyumundan etkilenmez.

“ki” eki

1. “ki” eki kelimeye bitişik yazılır.

2. Aitlik ekidir. Bizimki, seninki

3. Büyük ünlü uyumuna (birkaç örnek dışında)uy-

maz. *okuldaki, sabahki, karşıki, öteki, beriki

“mi”soru eki

1. “mi” soru eki daima ayrı yazılır.

2. Kendinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağ-

lı olarak ünlü uyumuna uyar ve mı, mi, mu, mü

şeklinde yazılır.

Kaldı mı? , Sevindi mi?, Güldü mü? , Sordu mu?

3. “mi” soru ekine getirilen ekler, soru ekiyle

bitişik olarak yazılır. Bilir misin?

Geliyor musunuz? Bakacak mıydı?

4. Bu ek soru eki olarak kullanılmadığı zaman da

ayrı yazılır. * Küçük mü küçük bir kediydi!

Kar yağdı mı yollar kapanır.

“ile” sözünün ek olarak yazılışı

1. “ile” sözü, ünlüyle biten kelimelere ek olarak

getirildiğinde başındaki “i” ünlüsü düşerek araya

“y” ünsüzü girer ve ek büyük ünlü uyumuna uyar.

balta+ile baltayla kuzu+ile kuzuyla

2. Ünsüzle biten kelimelere ek olarak getirilince , ba-

şındaki “i”ünlüsü düşer ve büyük ünlü uyumuna uyar

*oyun+ile oyunla * telefon+ ile telefonla

SATIR SONUNDA KELİMELERİN

BÖLÜNMESİ:

1. Türkçe'de satır sonunda bulunan kelimeler bölü-

nebilir, fakat satır sonunda bulunan heceler bölüne-

mezler. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır

sonuna kısa çizgi (-) konur. Ayırma hece bitiminde

yapılır, sonra kısa çizgi konur. Sözcüğün geri kalan

kısmı alt satırın başına yazılır.

………………………………….okulumu çok özle-

dim.

2. Bitişik yazılan kelimelerde de bu kurala uyu-

lur. Bölünme ilk sözcüğün bitiminde değil, hece biti-

minde yapılır:

…………………ilk- (yanlış)

okul

………………..ilko- (doğru)

kul

3. Özel adların aldığı ekler satır sonuna sığmamışsa,

ek sadece kesme işareti ile ayrılır, ayrıca kısa çizgi

konmaz:

………………………Antalya'

dan

4, Ayırma yapılırken satır sonunda veya satır

başında tek harf bırakılmaz.

………………a- ……………….ara-

Raba ba

(yanlış) (doğru)

………………o- ………………odun-

duncu cu

(yanlış) (doğru)

5. Rakamların satır sonuna gelmesi durumunda

yalnız kesme İşareti kullanılır:

……………………..1991'

de

SAYILARIN YAZILIŞI:

1. Sayılar rakamla da yazıyla da yazılabilir.

Buna göre küçük sayılar, yüz ile bin sayılan ve daha

çok edebî metinlerde geçen sayılar yazıyla gösterilir:

*bir hafta sonra,* üç ayda bir, *dört kardeş,* ikinci

sınıfta, *yüz yıllardan beri...

• Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin

sayılar, büyük sayılarda rakam kullanılır:

sabah saat 7’de, 5.000.000 lira, 30 gram, 100

kilometre, 78 metre...

• Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla gösterilebilir:

■ saat altıda, saat onda...

2. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı

yazılır:

bin beş yüz, dört yüz kırk iki, seksen üç, on beşinci...

2

• Para ile ilgili belgeler ve işlemlerde

sayılar bitişik yazılır:

yetmişbeşbin, üçyüzonbeşmilyon...

3. Beş ve beşten fazla rakamlı sayılar, sondan

başlayarak üçlü gruplara ayrılarak yazılırlar:

368.425 36.650

4. Kesirli sayıları yazarken virgül kullanılır:

4,2 (dört tam onda iki)

5- Romen rakamları daha çok hükümdar

isimlerinde, kitap ve dergi ciltlerinde kullanılır:

II. Beyazıt, XX. yüzyıl, V. cilt...

6. Üleştirme sayıları rakamla değil, yazıyla

gösterilir:

beşer beşer, altışar, yedişer...

TARİHLERİN YAZILIŞI:

1. Gün bildiren tarihler aşağıdaki biçimlerde

yazılabilir:

18 Haziran 2000 18/06/2000

18.06.2000 18.6.2000

2. Ay ve gün adları tek başına kullanıldığında

küçük harfle başlar.

* Annem cuma günlerini uğurlu sayardı.

* Evimiz temmuz ayı sonunda teslim edilecekti.

3. Belli bir tarihi belirten ay ve gün adları büyük

harfle başlar.

*Atatürk 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı.

* Ben 18 Nisan 1969’da Konya’da doğdum.

*23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı.

SES DÜŞMESİ

Ünsüz harfle biten bazı sözcükler, ünlü harfle

başlayan bir ek alınca, sözcüğün ikinci hecesinde-

ki ünlü düşer. Buna ses (hece) düşmesi denir.

Ağız----ağız-a………ağza, boyun---boyun-u …-

boynu , alın…….alnı, omuz……omzu,

gönül…gönlü,, beniz……benzi, burun…burnu

BİRLEŞİK KELİMELER:

Kelimelerin birleştirilmesi yoluyla kurulan kalıp-

laşmış, tek bir kavramı karşılayan sözcüklerdir.

Birleşik sözcüklerin aralarına yapım ve çekim

ekleri ya da başka bir sözcük giremez.

A. Bitişik yazılan birleşik kelimeler

1. Ses düşmesine uğrayan, birinci sözcükte

hece düşmesi olan kelimeler bitişik yazılırlar:

cuma ertesi ► cumartesi kahve altı ►kahvaltı

ne asıl ► nasıl

2. Aşağıdaki birleşik kelimeler de bitişik yazılır.

* kayıp + olmak -►kaybolmak * seyir + etmek

►seyretmek * sabır + etmek -► sabretmek

*hissetmek, *affedilmek, *hallolmak

kazayağı (bitki), sarıgöz (balık), kedidili

(bisküvi), yalıçapkını (kuş), Samanyolu (yıldız

kümesi), yavruağzı (renk), vişneçürüğü (renk)

okuryazar, uyurgezer, oldubitti, dedikodu,

kaptıkaçtı... ağaçkakan, cankurtaran, yelkovan,

bilgisayar, barışsever, sanatsever, uçaksavar,

kuşkonmaz, külyutmaz, vurdumduymaz...

3. İki veya daha fazla kelimenin birleşmesinden

oluşmuş kişi adları, lâkapları,soyadları bitişik yazılır;

Tanpınar, Adıvar, Arıburnu , Gökalp

4. İki veya daha fazla kelimeden oluşmuş yer adları

bitişik yazılır: Karaköy, Çanakkale, Eskişehir,

Karadeniz, Uludağ, Kocatepe, Kızılırmak, Acıgöl,

Çengelköy...

5. Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır:

güneybatı kuzeydoğu güneydoğu kuzeybatı

6. Kanunlarda bitişik geçen ve bitişik olarak tescil

ettirilmiş olan kurum ve kuruluş adları bitişik yazılır:

İçişleri, Dışişleri

7. Biraz, birazı, birkaç, birkaçı, birtakım,

birçoğu,birçok, hiçbir, hiçbiri.herhangi belirsizlik

sıfatı ve zamirleri gelenekleşmiş

olarak bitişik yazılır.

8. .Renk adlarıyla kurulmuş bitki ve hayvan isimleri

bitişik yazılır:

akkuş, bozayı, alabalık, karasinek, karadut

9. "baş" kelimesiyle oluşturulan sıfat tamlamaları

bitişik yazılır: *başbakan, başköşe, başşehir,

başhekim, başhemşire, başrol, başkent

10. başı" sözüyle oluşturulan belirtisiz isim

tamlamaları: elebaşı, ustabaşı, onbaşı

11. Bir veya iki kelimesi emir kipiyle kurulan

birleşik kelimeler: sıkboğaz, çekyat, örtbas, yapboz

12. -di'li geçmiş zaman ekiyle kurulan birleşik

kelimeler: gecekondu, imambayıldı, külbastı,

mirasyedi

13. " üst", "üzeri" kelimeleriyle kurulan kelimeler:

akşamüstü, akşamüzeri, ayaküstü, gerçeküstü,

olağanüstü, sırtüstü, suçüstü

14. " hane " kelimesiyle kurulan kelimeler:

çayhane, dershane, eczahane, hastahane, kahvehane,

pastahane, postahane, yatakhane, yazıhane,

yemekhane

20. Pekiştirme sıfatları da bitişik yazılır:

çepeçevre, sapasağlam, yemyeşil, sapsarı, kopkoyu,

tertemiz, sipsivri...

B. Ayrı yazılan birleşik kelimeler

1. Etmek, edilmek, olmak yardımcı fitleriyle kurulan

birleşik fillerde, isim herhangi bir ses düşmesine veya

türemesine uğramazsa bu birleşik fiiller ayrı yazılır:

yok etmek, hasta olmak, yardım etmek,

2. İkilemeler ayrı yazılır, aralarına virgül konmaz:

adım adım, şıpır şıpır, eğri büğrü, yana yakıla, uslu

uslu, akın akın, çeşit çeşit, derin derin, hızlı hızlı,

düşe kalka, yarım yamalak, teke tek, baş başa...

3. Yer adlarında kullanılan, yön, bölge, şehir, köy

gibi sözcükler ayrı yazılır;

Doğu Anadolu, Kuzey Amerika, Büyük Çekmece,

Küçük Çamlıca, Orta Asya

4. Şehirlere sonradan verilmiş unvanlar ayrı yazılır:

Şanlı Urfa, Kahraman Maraş, Gazi Antep 3

YAZIM KURALLARI TEST

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım

yanlışı vardır?

a. Bu saati bana doğum günümde ışık aldı.

b. Anıtkabir gezimiz çok güzel geçti.

c. Babam İzmir'den yarın dönecek.

d. Kutup Yıldızı her zaman kuzeyi gösterir.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "de"

yanlış yazılmıştır?

a. Valizine kitaplarını da koydu.

b. Ayşe'de yarışmaya katılacakmış.

c. Giderken halamlara da uğrayalım.

d. Ben de bayramda şiir okuyacağım. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "ki" bağlaç

olmadığı hâlde kelimeden ayrı yazılmıştır?

a. Evde ki hesap çarşıya uymuyor.

b. Gelmeden önce haber ver ki seni karşılayayım.

c. Size sormadım ki cevap veriyorsunuz.

d. Erken gelme ki beni beklemeyesin.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yanlış yazılmış

kelime vardır?

a. Kalbinde geçenleri açıkça belirtti.

b. Her konuda fikrini söylememelisin. '

c. Bu nehiri geçince köyümüze varacağız,

d. Filmi seyrederken hepimiz duygulandık.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisi doğru

yazılmıştır?

a. Bugün de dedemlerde kalacağım.

b. Okul da öğrendiklerimi ev de tekrarlıyorum.

c. Kardeşimde bizimle gelmek istiyor.

d. Kütüphane de araştırma yapacağız. 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin

kullanılışıyla ilgili bir yanlışlık vardır?

a. . Yardım kuruluşlarımızdan Kızılay da bölgeye

geldi.

b. I. Dünya savaşı ne zaman yapılmıştır?

c. Köpeğimiz Karabaş oyun oynamayı çok sever.

d.. Akdeniz Bölgesi turizm bakımından gelişmiştir.

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı

yoktur?

a. Köpeği mi dışarı çıkarıp gezdireceğim.

b. Bunları sana Ahmetmi anlattı?

c. Güzelmi güzel gözleri vardı.

d. Öğretmenin söylediklerini anladım mı?

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "de" bir

ek değil kelimedir?

a. Ormanda ateş yakmayınız. b. Kulübede

yaşamak zevkli mi? c. Biz de pikniğe gideceğiz.

d. Hastanede kaç gün kalacaklar?

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayrı yazıl-

ması gereken "ki" kelimeye bitişik yazılmıştır?

a. Havadaki değişimi fak edebiliyorum,

b. Penceredeki kuşlara yem vereceğim.

c. Öyle güldükki karnımız ağrıdı

d. Salondakiler sabırsızlanmaya başladı.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden çok

yazım yanlışı yapılmıştır?

a. Sendemi bu apartmanda oturuyorsun?

b. Yaz mevsimindede burada yaşıyorlarmış.

c. Tirene binmek İçin on dakikanız var.

d. Porkatalları tabağa koyarmısın?

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlısı

vardır?

a. Kitaplarım Emre'de kaldı. b. Hande de uzun

boyludur. c. Bahçemiz de kiraz ağacı var.

d. Yavuzlar da burada oturuyorlar.

12. "Hiçbir şey olmamış gibi yanımıza gelince

hepimizin keyifi kaçtı." cümlesinde hangi kelime

yanlış yazılmıştır?

a. hiçbir b. Olmamı c. Keyifi d. hepimizin

13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük

harflerin kullanılışı doğru değildir?

a. Türk dil kurumu Ankara'dadır.

b. Bu köprüyü Mimar Sinan yapmış.

c. Nasrettin Hoca fıkralarına çok gülerim.

d. Mustafa'nın babası Edirne'de öğretmenlik yapmış.

14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yanlış

yazılmış kelime vardır?

a. Pazardan patates ve soğan aldık. b. Aldığımız

yumurtalardan biri kırıldı. c. Fotoğraf makinasını

almayı unutmayalım. D. Meyvelerden sevdiklerim

erik ve çilektir.

15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı

yoktur?

a. Öyle güldükki neredeyse bayılacaktık.

b. Çok çalışmış ki kendinden emin konuşuyor.

c. Kütüphanede ki görevli bana yardıma oldu.

d. Yavaş yürüki arkadakiler sana yetişebilsinler.

16. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tarih

yanlış yazılmıştır?

a. Okulumuz 07.06.1996 tarihinde totil oldu.

b. 16 temmuz 1996 da BurscTya gideceğim.

c. 15.08.1997 tarihine kadar Bursa'da kalacağım.

d. 16.08.1997'de İstanbul'a döneceğim.

17. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım

yanlışı yapılmıştır?

a. Cumhuriyet 29 Ekim 1923'te kuruldu.

b. Ben, 26.06.1984'te doğdum.

c. Okullar, Eylül ayının üçüncü haftası açılıyor.

d. Atatürk, 19 Mayıs 1919 günü Samsun'a ayak bastı.

18. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde

ikilemelerin yazımı yanlıştır?

a. Küçük küçük adımlar atıyordu.

b. Ekşi ekşi elmalar almış.

c. Güzel Güzel konuştuktan sonra gitti.

d. . Bu merdivenlerden yavaş yavaş çıkınız.

4

4