saqarTvelos agraruli universiteti - NPLG...adamianis sisxlis Srats unari aqvs moaxdinos maltis...
Transcript of saqarTvelos agraruli universiteti - NPLG...adamianis sisxlis Srats unari aqvs moaxdinos maltis...
saqarTvelos agraruli universiteti
eliso mamisaSvili
M
msxvilfexa pirutyvSi brucelozis serodiagnostika da
paTogenis genetikuri analizi
veterinariis doqtoris akademiuri
xarisxis mosapoveblad warmodgenili
d i s e r t a c i a
specialoba: saveterinaro mikrobiologia, virusologia, epizootologia,
mikologia, imunologia, parazitologia
xelmZRvaneli :
veterinariis mecnierebaTa doqtori,
sruli profesori merab naTiZe
T b i l i s i
2 0 1 2
2
s a r C e v i
1. S e s a v a l i --------------------------------------------------------------------------- 4
2. literaturis mimoxilva
2.1. brucelozi. istoria, gavrceleba sasoflo-sameurneo
cxovelebSi.--------------------------------------------------------------------------------------- 12
2.2. brucelebis nairsaxeobebi, migracia cxovelebSi,
paTogenezi. -------------------------------------------------------------------------------------- 17
2.3. veterinariasa da medicinaSi brucelozis serologi-
uri da genetikuri diagnostika. --------------------------------------------------- 25
3. sakuTari gamokvlevebi
3.1. gamokvlevis masala da meTodebi. ------------------------------------------ 38
3.2. saqarTveloSi 2005-2011w.w. msxvilfexa pirutyvis
bruceloziT daavadebis dinamika.----------------------------------------- 44
3.3. msxvilfexa pirutyvis sisxlis Sratebis roz-bengal sinjiT
da konkurentuli imunofermentuli analiziT gamokvlevis
Sedegebi. ---------------------------------------------------------------------------------- 55
3.4. furebis rZis brucelozze rgoluri reaqciiT gamokvlevis
Sedegebi. -------------------------------------------------------------------------------- 63
3.5. furebidan gamoyofili B. abortus Seswavlis Sedegebi.---------- 68
3.5.1. morfologia da tinqtorialuri Tvisebebi. ----------------------- 70
3
3.5.2. sakveb areebze zrdis Tavisebureba. ----------------------------------- 72
3.5.3. B. abortus izolatebis bioqimiuri Tvisebebi. ----------------------- 77
3.5.4. B. abortus bovis izolatebis fagoidentifikacia. ------------------ 85
3.5.5. B. abortus bovis izolatebis d.n.m skriningi. --------------------------- 89
4. miRebuli Sedegebis analizi. ------------------------------------------- 98
5. d a s k v n e b i. ------------------------------------------------------------- 105
6. praqtikuli winadadebebi. -------------------------------------------------- 107
7. gamoyenebuli literatura. ------------------------------------------------- 108
4
1. S e s a v a l i
Temis aqtualoba: `brucelozi momavlis daavadebaa”…es
gamonaTqvami ekuTvnis frang mecniers Sarl nikols, romelic
meoce saukunis dasawyisSi warmoTqva parizSi. brucelozi 180
nozoologiur zoonozur infeqciebs Soris, dRemde rCeba
aqtualur problemad. (В. М. Авилов с соавт, 1997; А. Д. Антоненко,
2000;. M. L. Boschiroli, 2001,). brucelozi cxovelebSi da adamianebSi
jer kidev yovelmxriv ar aris Seswavlili.
janmrTelobis dacvisa da saveterinaro medicinis
TvalsazrisiT brucelozi warmoadgens msoflio problemas. (M.
J. Corbel, 1997, M. L. Boschiroli, 2001).Ees daavadeba mecxoveleobas
udides zarals ayenebs. Bbrucelozi cxovelebidan gadadis
adamianze dainficirebuli sakvebi produqtebiT, inhalaciuri an
daavadebul cxovelTan pirdapiri kontaqtiT da iwveves mZime,
xangrZlivad mimdinare daavadebas. (R. Hurtado. 2001.), rac
brucelozTan brZolas did socialur mniSvnelobas aniWebs.
amasTan mxedvelobaSia misaRebi ekonomikuri mxarec. daavadebuli
adamiani didi xniT kargavs Sromis unars, sWirdeba mkurnaloba.
adamianebi, romlebic uSualod uvlian daavadebul pirutyvs
(mwvelavebi, mwyemsebi da a.S.) saWiroebs profilaqtikur
saSualebaTa gamoyenebas. (j. babikiSvili, m. mamaiaSvili. Tanaavt.
2005).
cxovelTa dacvis msoflio organizaciis (OIE) monacemebiT,
dedamiwis xuTive kontinentis 193 saxelmwifodan mxolod 38-ia
Tavisufali brucelozisagan; xuTSi infeqcia dafiqsirebulia
gamonaklisi SemTxvevebis saxiT. ormocdaaT qveyanaSi daavadebis
erTeuli SemTxvevebia aRwerili. enzootiuri gavrcelebis for-
5
miT brucelozi gvxvdeba 38 saxelmwifoSi, xolo eqvsSi
poulobs farTe gavrcelebas; gansakuTrebiT xmelTaSua zRvis
auzSi, mcire aziaSi, arabeTis yureSi, meqsikaSi, centralur da
samxreT amerikaSi (Z. Getikua et. al., 2005; A. Alim, Z. D. Tomul, 2005;)
aRmosavleT aziaSi, afrikaSi.
samxreT amerikis qveynebSi, kanadaSi, a.S.S-s TiTqmis yvela
StatSi gvxvdeba brucelozi da weliwadSi 100-200 SemTxvevaa
fiqsirebuli. aRsaniSnavia, rom a.S.S-s CrdiloeTis StatebSi
ZiriTadad registrirebulia msxvilfexa pirutyvis brucelozi.
(T. J. Doyle, R. T Bryan., 2000.). samxreT amerikis qveynebidan
msxvilfexa pirutyvSi brucelozi registrirebulia braziliaSi,
argentinaSi, urugvaiSi, CileSi (Lopez Merino A, et. al. 1989., Dr. Alfredo
Garín, et. al. 2011.,) msxvilfexa pirutyvis brucelozi
registrirebulia avstraliaSi, axal zelandiaSi (W. L McDonald,
et. al. 2006.).
saudis arabeTSi romelic warmoadgens maRal endemur zonas,
yovelwliurad fiqsirebulia adamianis bruceloziT daavadebis
8000 SemTxveva (Z. Memish, 2001).
zogierTma qveynebma, gansakuTrebiT evropulma, (inglisi, dania,
germania, fineTi, Svecia, norvegia, Sveicaria, CexeTi, slovenia,
rumineTi), agreTve iaponiam miaRwia brucelozis srul
likvidacias cxovelebSi da adamianebSi. (S Al Dahouk, et. al. 2002., K. E.
Bergsrom et. al. 2003., S. Krkic-Dautovic et. al. 2006). brucelozTan
warmatebulad mimdinareobs brZola bulgareTSi, yofili
iugoslaviis qveynebSi, sadac daavadebis erTeuli SemTxvevebia
registrirebuli. (R. D. Jones et. al., 2004; Z. Cvetnic,
et. al., 2003).
brucelozze yuradReba gansakuTrebiT gamaxvildaBbolo
6
periodSi, kerZod brucelebi gamoyofil iqna zRvis
ZuZumwovrebidan, (sur. 1) romlebic aavadeben xmeleTis
ZuZumwovrebs da adamiansac, rac qmnis SesaZlo ekologiur
problemas. (S. D. Bre.; L. L. Perrett; et. al., 1999; A. R. Spickler, J. A. Roth, et. al.,
2010;)
sur. 1. zRvis ZuZumwovrebi.
7
brucelebi, gansakuTrebiT saSiSi gaxda, a.S.S-Si 2001 wlis 11
seqtembris tragikuli movlenebisa da mis Semdgom ganviTarebuli
bioteraqtebis seriebis Semdeg, rogorc SesaZlo biologiuri
iaraRi. daavadebaTa kontrolis centris (CDC), mier brucelebi
miekuTvneba ,,b” kategorias (Centers for Disease Control and Prevantion.
2000B.). ,,b” kategoriis agentebi SedarebiT swrafad vrceldeba.
brucelozis aRmZvreli arabeTisa da zogierTi qveynebis
arsenalSia, rogorc biologiuri iaraRi. (D. Shocham 2000, R. A.
Greenfield, et. al, 2002., A. R. Spickler, J. A. Roth, et. al., 2010.).
brucelozi enzootiuri daavadebaa, rac gulisxmobs mis
gavrcelebas mxolod gansazRvrul adgilebSi, meurneobebSi,
fermebSi, dasaxlebul punqtebSi. is SeiZleba gaCndes wlis
nebismier dros.Mmas axasiaTebs infeqciuri procesis stadiuroba
(latenturi-usimptomo, regionaluri, generalizebuli) nayofisa
da Sardsasqeso sistemebis organoebis inficireba, ujredSida da
organosSida parazitizmi, rac aisaxeba imunitetis arasteriluri-
infeqciuri da steriluri-arainfeqciuri fazebis gamovlinebaSi.
brucelozTan brZolis sirTule ganpirobebulia
daavadebis aRmZvrelis mravali saxeobis arsebobiT da maTi
SesaZlo migraciiT ZiriTadi patroni-cxovelidan ara ZiriTad
patronze_praqtikulad ZuZumwovarTa TiTqmis yvela saxeobis
dainficirebiT: garemo areSi daavadebis gamomwvevi mikrobis
sakmao gamZleobiT da maTi TviTgadarCenis didi unariT; agreTve
maRali virulentobiT, rac uzrunvelyofs organizmis ueWvel
dainficirebas da infeqciuri procesis ganviTarebas.
T. SamaTavas monacemebiT 1962-1980 wlebSi saqarTveloSi
arakeTilsaimedo raionebis ricxvi 38,4-73,9%-is farglebSia.
epizootiurobis indeqsi (arakeTilsaimedo wlebis Sefardeba
8
dakvirvebis periodTan) yvelaze maRalia samaCablos, duSeTis,
goris, mcxeTis, gardabnis, adigenis, bogdanovkis, bolnisis,
TeTri wyaros, walkisa da siRnaRis raionebSi. es maCvenebeli
yvelaze dabalia onis, tyibulis, WiaTuris da Terjolis
raionebSi.
amJamindeli monacemebiT saqarTveloSi brucelozi yvela
regionSia fiqsirebuli, gansakuTrebiT aRmosavleT
saqarTveloSi, rac upirveles yovlisa, dakavSirebulia
pirutyvis Senaxvis sistemasTan. avadmyofoba yvelaze metad
gvxvdeba iq sadac pirutyvis momTabare Senaxvaa. maT
teritoriaze gadis pirutyvis gadasareki trasebi an
teritoriebi, romlebic momTabare mecxoveleobis raionebis mier
sazafxulo saZovrebadaa gamoyenebuli, sazafxulo saZovrebze
pirutyvis gadarekvisas yovelTvis ar icaven veterinarul-
sanitariul wesebs, amitom brucelozze arakeTilsaimedo
meurneobis pirutyvi, (sadac imyofeba avadmyofi cxovelebi),
ainficirebs gadasarek trasas, wyals, sazafxulo saZovars. misi
meSveobiT avaddeba keTilsaimedo meurneobis pirutyvic. (j.
babakiSvili Tanaavt. 2005w.) avadobis xvedriTi wili maRalia
gardabnis, dedofliswyaros, siRnaRis, dmanisisa da kaspis
raionebSi. aRniSnuli maCvenebeli yvelaze mcirea WiaTuris,
tyibulis, onis, da saCxeris raionebSi.
saqarTveloSi dRes-dReobiT ar tardeba brucelozis
winaaRmdeg gegmiuri, mizanmimarTuli daQqmediTi RonisZiebebi,
droulad ar xdeba daavadebuli cxovelis gamovlineba da misi
izolireba, rac warmoSobs brucelozis farTed gavrcelebis
saSiSroebas cxovelebSi da adamianebSi.
bolo periodSi bruceloziT daavadebis SemTxvevebi
TbilisSi mniSvnelovnad gaizarda. amis mizezia vet. sanitaruli
9
kontrolis dabali done, ris gamoc savaWro qselSi xvdeba
brucelozis aRmZvreliT dainficirebuli produqtebi, maT
Soris rZe da rZis produqtebi, romlebic aris daavadebis
gavrcelebis ZiriTadi wyaro. aRsaniSnavia is faqti, rom furis
jiqanSi brucelebi SeiZleba 7-9 wlamde arsebobdnen.
infeqciis droulad diagnostireba brucelozis enzootiis
prevenciisa da epizootiuri situaciis aRmofxvris yvelaze
saimedo da efeqturi meTodia.
kvlevis mizani. brucelozis problemidan gamomdinare
sadisertacio naSromis mizania:
1. saqarTveloSi msxvilfexa pirutyvis brucelozze
epizootiuri situaciis Seswavla.
2. Tanamedrove serologiuri reaqciebiT cxovelTa sisxlis
Sratebis gamokvleva.
3. serologiuri reaqciebis roz-bengal sinjis da konkurentuli
imunofermentuli analizis sadiagnostiko mniSvnelobis
SedarebiTi Seswavla.
4. msxvilfexa pirutyvidan gamoyofili Br. abortus bovis genetikuri
analizi da sxva saxeobis sasoflo-sameurneo cxovelebSi
migraciis dadgena.
kvlevis ZiriTadi amocanebi:
1. saqarTveloSi msxvilfexa pirutyvis brucelozze
epizootologiuri situaciis Seswavla.
2. msxvilfexa pirutyvis sisxlis Sratebis gamokvleva roz-
bengal sinjiT da imunofermentuli analiziT.
10
3. furebis rZis brucelozze rgoluri reaqciiT gamokvleva.
4. msxvilfexa pirutyvis paT. masalidan (sisxli, rZe, mogdebuli
nayofi) gamoyofili kulturebis myisieri polimerazuli
jaWvuri reaqciiT gamokvleva (RT-PCR).
5. AMOS-PCR-is gamoyeneba Brucella-s saxeobaTa
idetificirebisaTvis.
kvlevis siaxle: _ pirvelad saqarTveloSi msxvilfexa
pirutyvSi brucelozis diagnostirebisaTvis dRemde arsebuli
aglutinaciisa da komplementis SeboWvis reaqciis nacvlad
rekomendebulia maRalmgrZnibiare, swrafi da maRalefeqturi
kvlevis _ meTodebis konkurentuli imunofermentuli analizi
da polimerazuli jaWvuri reaqciis gamoyeneba, AMOS-PCR-iT
brucelas saxeobaTa diferencireba.
disertaciis praqtikuli mniSvneloba:
_ daixveweba brucelozze msxvilfexa pirutyvis serologiuri
meTodiT gamokvleva.
_ Seiqmneba sruli informacia genetikuri analiziT brucelebis
biotipebze, maT bunebaSi migraciaze.
_ miRebuli Sedegebis analizi safuZvlad daedeba brucelozTan
brZolis RonisZiebebis swor dagegmvasa da gatarebas.
kvlevis Sedegebis aprobacia:
naSromis ZiriTadi debulebebi moxseniebulia: a.i.p. saqarTvelos
agraruli universitetis:
a) doqtorantTa samecniero konferenciaze (2010 weli, ianvari)
11
b) amave universitetis doqtorantTa samecniero konferenciaze
(2010 weli, aprili)
v) infeqciur da invaziur sneulebaTa departamentis
saprezentacio komisiis sxdomaze (2010 weli, 10 maisi).
d) saerTaSoriso konferenciaze `agrobiomravalferovnebis
dacva soflis meurneobis mdgradi ganviTareba”, a.i.p. agraruli
universiteti (2010 weli, 24-25 noemberi).
e) doqtorantTa samecniero konferenciaze, a.i.p. agraruli
universiteti (2011weli. 15-19 marti).
kvlevi Sededgebis publikacia: Temis garSemo dargobriv
referirebul periodul gamocemebSi gamoqveynebulia 5
publikacia, maT Soris 3 individualuri avtorobiT, xolo ori
TanaavtorebTan erTad.
naSromis struqtura da moculoba: disertaciis teqsti moicavs
kompiuterze nabeWd 128 gverds da Sedgeba: Sesavlis,
literaturis mimoxilvis, sakuTari gamokvlevebis, miRebuli
Sedegebis ganxilvis, daskvnisa da praqtikuli winadadebebisagan.
sakuTari gamokvlevebi Sedgeba kvlevis obieqtebis, meTodebisa
da kvlevis Sedegebisagan. naSromi ilustrirebulia 11 cxriliT,
13 fotosuraTiT, 4 diagramiT, 1 ruqiT da 1 algoriTmiT.
sadisertacio naSroms Tan erTvis gamoyenebuli literaturis
CamonaTvali 213 publikacia.
12
2. literaturis mimoxilva
2.1. Bbrucelozi. istoria, gavrceleba sasoflo-sameurneo
cxovelebSi
Bbrucelozi miekuTvneba uZveles daavadebaTa ricxvs. adamianis
bruceloziT daavadebis pirveli Setyobineba gvxvdeba berZeni
eqimisa da filosofosis hipokratesa da aristoteles
naSromebSi. brucelozis Seswavlis istoriul etapad iTvleba
1886 weli, roca ingliselma samxedro eqimma devid brusma
kunZul maltaze mkvdari jarskacis elenTis paTologiuri
masalidan damzadebuli nacxebis mikroskopirebisas aRmoaCina
misi gamomwvevi mikrobi. Mmanve 1887 wels gamoyo aRmZvrelis
kultura romelsac uwoda maltis mikrokoki, xolo daavadebas
Sesabamisad maltis cxeleba. (CBRNE. 2001).
d. brusis mier istoriuli mniSvnelobis aRmoCenidan aTi
wlis Semdeg, ingliselma a. raitma da d. semplem (A.Wright,
D.Semple 1897w.) daadgines, rom bruceloziT daavadebuli
adamianis sisxlis Srats unari aqvs moaxdinos maltis
mikrokokis kulturis aglutinacia, aRniSnuli daedo safuZvlad
brucelozis serodiagnostikas. romelsac ewoda raitis reaqcia. veterinariisa da soflis meurneobis praqtikisaTvis didi xnis
winaT iyo cnobili Zroxebis Taviseburi daavadeba, romelic
make cxovelebSi iwvevda ganuviTarebeli nayofis mogdebas, anu
e.w. msxvilfexa pirutyvis infeqciuri-epizootiuri aborti. 1897
wels danielma eqimma da veterinarma bernard bangma da v.
striboltma (B. Bangand, V. Stribolt 1897) Seiswavles da daadgines,
rom Zroxebis infeqciuri abortis aRmZvreli aris
13
gansakuTrebuli `bacila~ (ase uwodes). mikroorganizmi
mkvlevarebma pirvelebma aRmoaCines abortirebuli Zroxis
saSvilosnosa da sanayofe garsebs Soris eqsudatSi, aRmZvreli
gamoyves sufTa mikrobuli kulturis saxiT da uwodes Bacillus
abortus bovis (Bang).
1916-1918 wlebSi, amerikelma mkvlevarma qalma elis ivensma (A.
Evans) moaxdina Micrococcus melitensis-is da Bacterium abortus-is
mikrobuli kulturebis SedarebiTi Seswavla da daamtkica maT
Soris mniSvnelovani msgavseba. e. ivensis gamokvlevebiT,
mikrobTa orive saxeoba morfologiuri da kulturaluri
TvisebebiT ar gansxvavdebodnen erTmaneTisagan. maTi gansxvaveba
SesaZlebeli aRmoCnda aglutinaciis reaqciiT.
1914 wels j. traumma abortirebuli Roridan gamoyo
brucelas mesame saxeoba da uwoda _ B. abortus suis.
1920 wels, k. meierma da feziem (K.Meier and Feusier) samive
mikrobi, kerZod: Micrococcus Melitensis, Bacterium Abortus da B. abortus
suis. gaaerTianes erT jgufSi, saerTo saxelwodebiT brucela
(Brucella), -brusis sapativsacemod. (Н. М. Колычев, Р. Г. Росманов.,
2003г.)
1953 wels badli, swavlobda ra cxvris infeqciur
epididimits, gamoyo B. ovis. 1957 wels stoenergma da lekmanma,
buCqnaris virTxis leSidan gamoyves mikroorganizmi, romelic
brucelas identuri aRmoCnda da uwodes B. neotome. 1966 wels ki
k. maiklma gamoyo ZaRlebSi brucelas aRmZvreli da uwoda
B. canis.
brucelozi cxovelTa qronikulad mimdinare infeqciuri
14
daavadebaa.Gavaddeba adamianic. igi miekuTvneba
zooanTroponozebs.
bruceloziT avaddeba yvela saxeobis Sinauri cxoveli, magram
ufro metad msxvilfexa pirutyvi, cxvari, Txa, Rori. brucelozi
dadgenilia mraval gareul, gansakuTrebiT balaxismWamel
cxovelSi, inficirdebian frinvelebic. aRwerilia brucelebis
civsisxlianTa organizmidan gamoyofis SemTxvevebi.Bbrucelozis
aRmZvreli gamoyofilia mRrRnelebidan, sisxlmwovi
fexsaxsrianebidan, eqtoparazitebidan. laboratoriuli
cxovelebidan yvelaze metad amTvisebelia zRvis goWi da TeTri
Tagvi. (j. babakiSvili, Tanaavt. 2005w.). brucelozis
mimarTAaxalgazrda cxoveli ufro gamZlea sqesobrivad
momwifebulTan SedarebiT.
brucelozze amTvisebelia xerxemlian cxovelTa 60 saxeobaze
meti, brucelebi gamoyofilia sisxlmwovi tkipebis 30 saxeobidan,
rwyilis ori saxeobidan, agreTve koRos ori saxeobidan da
saxlis buzebidan. brucelebi aRmoCenilia CrdiloeTis irmis
kanqveSa tkipas larvebSi.
aRsaniSnavia rom, infeqciis pirvelwyaros warmoadgenen ara
gareuli, aramed sasoflo sameurneo cxovelebi. daavadebis
erTeuli SemTxvevebi SeiZleba dafiqsirdes brucelozis
gadatanisas gareuli cxovelidan Sinaurze, Tumca daavadebis
saerTo epizootiur jaWvSi mniSvnelovan rols ar TamaSobs. (Т.
С. Костенко, Е. И. Скаршевская; 1989г.).
infeqciis aRmZvrelis wyaroa avadmyofi cxoveli. igi mik-
robs gamoyofs mogdebul nayofTan, sanayofe garsebTan da sana-
yofe siTxesTan, SardaTan, rZesTan da sxva gamonayofebTan er-
15
Tad. maTi meSveobiT inficirdeba sakvebi, wyali, sadgomi, movlis
sagnebi da sxva. (И. Ф. Таран, Г. И. Лямкин., 1996.)
brucelozi make cxovelebSi umTavresad mimdinareobs
abortebiT, mastitiT, saxsrebis anTebiT. mwarmoebelSi orqitiT
da epididimitiT. brucelozis gamavrcelebelia mdedr
pirutyvTan erTad mwarmoebelic (kerati, kuro, erkemali). Ffuri
rZesTan erTad brucelas gamoyofs xuT wlamde.
Bbrucelozis aRmZvrelis gadacema xdeba pirdapiri kontaqtiT
da dainficirebli garemo aris obieqtebis meSveobiT, pirveli
xorcildeba dagrilebis, xelovnuri daTesvlis (Tu mwarmoebeli
avadmyofia) dros.Bbrucelebi cxovelTa organizmSi SeiWreba
saWmlis momnelebeli sistemis, cxviris, Tvalis, sasqeso
organoebis lorwovani garsidan, aseve kanidan.
Aavadmyofobis gavrcelebaSi didi mniSvneloba aqvs
dainficirebuli rZis, moumwifebeli (axali, umarilo) yvelis,
brinzas, araJanis, karaqis, (A. Alim, Z. D. Tomul; 2005.), agreTve
sakvebad Termulad daumuSavebeli sakvebis miRebas (sisxliani
xorci, Tavis tvini da a.S.). (R. Hurtado. 2001). adamianidan adamianze
gadacema Zalian iSviaTia, arsebobs publikaciebi dedidan
nayofze daavadebis vertikaluri gadacemisa, amasTan ar aris
gamoricxuli sqesobrivi gziT aRmZvrelis gadacema. (CBRNE.
2001).
Aavadmyofobis gavrcelebaSi monawileobs adamiani, mecxove
leobis dargis muSaki, sasaklaoebisa da xorcis gadamamuSave-
beli punqtebis TanamSromlebi, romlebic ar icaven
veterinarul-sanitarul wesebs. (Z. Landau; L. Green., et. al. 1999;)
janmrTelobis dacvis saerTaSoriso organizaciisa da saerTa-
16
Soriso epizootiuri biuros monacemebiT, cxovelTa brucelozi
gvxvdeba mTels msoflioSi. SedarebiT farTodaa gavrcelebuli
msxvilfexa pirutyvis brucelozi.
17
2.2. brucelebis nairsaxeobebi, migracia cxovelebSi,
paTogenezi
brucelebi miekuTvnebian Schizomycete–s klass, rigi - Eubacteriale,
ojaxi – Brucelaceae. brucelebi aerobuli, katalaza da oqsidaza
dadebiTi, gramuaryofiTi, ujredSida fakultaturi
kokobacilebia. (R. Hurtado. 2001;) kafsulas ar warmoqmnian,
gamoimuSaveben ureazas. brucelebi warmoadgenen nitritebis
nitratebad gardaqmnis katalizators. (CBRNE.2001.). brucelas
kokovani formis zomebia 0,3-0,6 mkm-ia, xolo Cxirisebri formebis
0,6-2,5 mkm. genomis saSualo molekuluri masa 2,37X109 daltonia
(M. J. Korbet 1997.) brucelebi gamonaklisad warmoqmnian L-formebs.
brucelebs aqvT lipopolisaqariduli garsi, romelic sxva
gramuaryofiTi mikroorganizmebisagan gansxvavebiT naklebad
pirogenulia, rac ganapirobebs daavadebis dros maRali
cxelebis gamonaklisad gamovlinebas. (CBRNE.2001.).
lipopolisaqaridi (LPS) antigenia, romelic inducirebs
antisxeulebis gamomuSavebas. S-LPS (S-smooth –gluvi), gluvi
lipopolisaqariduli membrana savaraudod TamaSobs garkveul
rols mikrobis ujredSida gadarCenaSi. amasTan gluvi formis
Stamebi ufro gadarCebian vidre xorkliani. sarwmuno monacemebiT
S-LPS warmoadgens virulentobis mTavar faqtors, Tumca
paTogenezSi misi roli ar aris dazustebuli, rac miuTiTebs
ara ujredSida, aramed ujredgare gadarCenis rolze. (J. E. Ugalde,
C. Czibener, et. al. 2000).
brucelas ujredis kedelis struqturaSi Sedis Rrma O-antigeni
18
_ cilis kompleqsi, da zedapirul – S antigeni- lipiduri
kolmpleqsi. am ukanasknelis ori varianti arsebobs _ A da M
anu somaturi antigenebi A ( abortus) da M. (melitensis).
B. abortus – Stamebi Seicavs didi raodenobiT A antigens. kerZod A
da M antigenis Tanafardoba B. abortus-Si Seadgens 20:1. fiqroben,
rom es antigenebi warmodgenilia rTuli glucido-
lipidopolipeptiduri kompleqsiT. isini aqtiurad axdenen
antigenis sinTezis inducirebas, precipitaciis, aglutinaciis
k.f.r, da sxva reaqciis gamovlinebisas.
amJamad brucelas 7 saxeobaa cnobili: (cxrili 1). antigenuri
da bioqimiuri Tvisebebis mixedviT zogierT saxeobas aqvs
biovarebi.
1) B. abortus- msxvilfexa pirutyvis (aqlemis, iakis da kameCis
CaTvliT) brucelozis aRmZvreli, igi adamianis paTogenicaa. is
aerTianebs 9 biovars (1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8 da 9), B. abortus zogierTi
biotipi (mag. 3, 6, 7 da 9) SedarebiT maRali virulentobis gamo,
romelic TiTqmis B. melitensis-is virulentobis msgavsia, iwveven
brucelozis epidemias mZime klinikuri formiT.
2) B. melitensis- cxvris da Txis brucelozis aRmZvreli; aqvs 3
biovari (1; 2; 3;). Aavaddeba adamianic.
3) B. suis- Roris brucelozis aRmZvreli; aqvs 4 biovari (1; 2; 3; 4;)
avaddeba adamianic. maT Soris biovari 1 da 3 iwvevs brucelozs
RorebSi; biovari 2 -kurdRlebSi da adamianSi, biovari 4
asnebovnebs CrdiloeTisa da kanadur irmebs.
4) B. canis – biovari ar gaaCnia. avaddeba ZaRlebi da misi msgavsi
19
cxovelebi, romlebmac SeiZleba daavadon adamianic.
5) B. ovis- erkemlis epididimitis aRmZvreli, avaddeba cxvari, igi
ar iwvevs adamianis daavadebas.
6) B. neotomae- buCqnaris virTxis brucelozis aRmZvreli, adamiani
ar avaddeba.
7) B. maris zRvis ZuZumwovrebis brucelozis aRmZvrelis Stamebis
formaluri saxelia, romelic Tavis mxriv kidev iyofa or
qvesaxeobad: 1) B. pinnipedialis-avaddeba fexfarflianebi: selapi,
zRvis lomi, da lomveSapi. 2) B. ceti, romelic gamoyofilia
veSapisebrTa ojaxis warmomadgenlebidan; (veSapi, delfini da
zRvis Rorebi). yvela es Stami gamoyofil iqna a.S.S-Si da
gaerTianebul samefoSi zRvis ZuZumwovrebidan. (G. Foster et. al. 1996.,
L.B. Forbes, et.al. 2000., A.R. Spickler, J.A. Roth, et.al. 2010, A.Whatmore et .al.,
2011.)
aRsaniSnavia rom, brucelas es saxeoba aavadebs ara marto
xmeleTis ZuZumwovrebs, aramed adamiansac. (riskis qveS arian
delfinebisa da selapebis momvlelebi). (S.D. Brew, L. L. Perrett; et. al.
1999., A. Whatmore, C. Dawson, 2011.)
brucelas saxeobisaTvis damaxasiaTebelia SerCeviTi
paTogenoba Sesabamisi saxeobis cxovelebis mimarT, magram
aRiniSneba maTi migraciis farTo speqtric. Bbrucelebs Tavisi
ZiriTadi Sualeduri patronis organizmis garda SeuZliaT zrda-
ganviTareba da paTologiuri procesis gamowveva sxva saxeobis
cxovelebSi; ase magaliTad, Txisa da cxvris brucelozi aRmZvr-
eli aavadebs Zroxasac, Rorsac da piriqiT. adamianis daavadeba
20
cxrili 1
brucelozi sasoflo-sameurneo da gareul cxovelebSi
#
organizmi
rezervuari cxovelebi
Ggeografiuli gavrceleba
1. B. abortus Zroxa, bufalo, iaki, aqlemi mTels msoflioSi
2.
B. melitensis
Txa, cxvari, aqlemi
Sua azia, laTinuri amerika, afrikis
nawili, zogierTi samxreT evropis
qveynebi
3.
B. suis
Rorebi (biotipi 1-3)
samxreT amerika, samxreT azia, a.S.S.
4.
B. canis
ZaRlisebrni
_
5.
B.ovis
cxvari
Aadamianis daavadebis SemTxveva ar aris
cnobili
6. B. neotomae mRrRnelebi Aadamianis daavadebis SemTxveva ar aris
cnobili
7.
B. pinnipediae and
B. catacaeae
zRvis ZuZumwovrebi,
veSapi, delfini, selapi
Uuaxlesi monacemebi, sadac aRwerilia
adamianTa daavadebis SemTxvevebi
21
samive ZiriTadi saxeobis sasoflo-sameurneo cxovelis
brucelozis aRmZvrelebs (B. abortus, B. melitensis, B. suis) SeuZlia met-
naklebi siZlieriT.Aamrigad, brucelebi `xatovnad ar
daikargebian.~ aRmZvrelis es Tviseba kidev ufro amZimebs am
infeqciis saSiSroebas, adamianebsa da cxovelebSi. (m.
lomineiSvili, T. gavaSeli. 1995)
B brucelebi miekuTvnebian paTogenur mikrobTa jgufs.
paTogenobiT da virulentobiT brucelebis sxvadasxva saxeobebi
gansxvavebulia. aRniSnuli exeba ara marto sxvadasxva saxeobebs,
aramed erTi da igive saxeobebSi Semaval sxvadasxva
serovariantebs. (Н. Е. Ненатов 1990., В. М. Авилов 1997.)
Tanamedrove SexedulebiT, brucelozis paTologiaSi, arCeven,
cxovelTa dainficirebis, erTmaneTisagan gansxvavebul or
moments: pirveli cxovelis organizmSi infeqciis gamomwvevi
mikrobebis mcire dozebiT TandaTnobiTi dagroveba, infeqciuri
gamRizianeblis sumacia, romelic infeqciuri procesis sawyis
etapze mimdinareobs imunuri sistemis gaRizianebis _ aRgznebis
gareSe. meore - cxovelis organizmSi aRmZvrelis didi
raodenobiT erTdrouli moxvedra, rasac mosdevs imunuri
gardaqmnis (Zvrebis) gamovlineba dainficirebidan pirvel
kviraSi.
veterinarul praqtikaSi gansakuTrebuli mniSvnloba aqvs
pirvel moments, vinaidan am dros ar mJRavndeba imunuri
gardaqmnebi dainficirebul organizmSi. sasoflo-sameurneo cxo-
velebi, rogorc wesi, imyofebian umTavresad jgufuri Senaxvis
22
pirobebSi, sadac fiziologiuri TvalsazrisiT mkveTrad
gansxvavebuli individebia Tavmoyrili, romlebic brucelozis
amTviseblobasTan damokidebulebaSi amJRavneben metnakleb
mgrZnobelobas. cxovelebs Sors xdeba mudmivi kontaqti,
rogorc pirdapiri, aseve arapirdapiri gziT. amdenad infeqciis
keris gaCenisas cxovelebs Soris warmoiSveba dainficirebisa da
daavadebis gamovlenis sxvadasxva pirobebi. swored aRniSnuli
gansxvavdeba cxovelTa dainficirebis savele pirobebi
eqsperimentulisagan. eqsperimentSi dadgenilia brucelebis
miaxloebiTi dozebi, romlebic iwveven mxolod regionaluri
limfuri kvanZebis inficirebas e.w.- regionaluri infeqcia da
septikur process-generalizebuli infeqcia. msxvilfexa
pirutyvisaTvis saSualo damainficirebeli doza meryeobs B.
abortus-is 10-dan 100 aTas cocxali mikrobuli ujredis
farglebSi. cxovelis mier ufro maRali dozebis miRebis
SemTxvevaSi viTardeba Zlieri da intensiurad gamoxatuli
infeqcia, imunologiuri reaqtivobis gamomJRavnebiT,
dainficirebidan SedarebiT mokle periodSi. dadgenilia, rom
zogierTi cxovelis organizmSi ganmeorebiT brucelebis
subminimaluri raodenobis moxvedrisas mikrobebis sumaciis
Sedegad aRmocendeba tipiuri daavadeba.
bruceloziT dainficirebis pirveli gza meorisagan principSi
imiT gansxvavdeba, rom aRmZvrelis dabali dozebi, saSiSi ar
aris, magram erTi da igive cxovelis organizmSi misi mravaljer
moxvedrisas brucelebi mravldebian, vrceldebian da iwveven
baqteriemiasa da klinikurad srulyofilad Camoyalibebul
23
brucelozs. am SemxvevaSi daavadebis gamowveva SeuZlia
erTjeradad damainficirebel dozaze naklebi raodenobis
mikrobebsac, e.i. ar aris aucilebeli sumaciis Sedegad
maqsimaluri damainficirebeli dozis dagroveba. amdenad
araimunuri cxovelis organizmSi, iqmneba faruli
brucelamtareblobis pirobebi.
Bbrucelozis aRmZvrelebi sakmaod `agresiulebi~ arian da
xasiaTdebian maRali invaziurobiT. maT SeuZliaT organizmSi
SeRweva dauzianebeli lorwovani garsebidanac. amasTan isini
amJRavneben hemotoqsiurobas. brucelebi miekuTvneba ujredSida
parazitebs. isini cocxloben da mravldebian retikulo-
endoTeliaruli sistemis ujredebSi, amasTan maT SeuZliaT
agreTve ujredgare parazitobac. (М. М. Ременцова, 1988., И. Ф. Таран,
Г. И. Лямкин 1996.)
organizmSi SeWrili brucelebi garkveuli drois ganmavlobaSi
axlomdebare limfur kvanZebSi ibudeben da mravldebian.
organizmis winaaRdegobis daZlevis SemTxvevaSi, isini gadadian
Sinagan organoebSi, infeqcia Rebulobs generalizebul formas.
3-4 da meti kviris Semdeg avadmyofoba gadadis latentur
formaSi, brucelebis curSi an calkeul limfur kvanZSi
lokalizaciiT. Bbrucelebi gamravlebisaTvis yvelaze
xelsayrel garemos make cxovelis saSvilosnoSi pouloben,
sadac isini didi raodenobiT mravldebian, iwveven saSvilosnosa
da sanayofe garsebis anTebiT movlenebs, ris Sedegadac irRveva
kavSiri dedis organizmsa da nayofs Soris, es ukanaskneli
kvdeba da rogorc organizmisaTvis ucxo sxeuli gareT
24
gamoidevneba an cocxali, dedis organizms scildeba
saSvilosnos nervuli SekumSvis Sedegad, nayofis mogdebis
Semdeg brucelebi umTavresad cursa da limfur kvanZebSi
Caibudeben. organizmSi irRveva nivTierebaTa cvla, rac
gamovlindeba sisxlis maragis tutianobis, kalciumis
SemcirebiT da araorganuli fosforis momatebiT. make cxovelis
saSvilosnoSi gamoiyofa eriTritoli, romelic axdens
brucelebis gamravlebis stimulirebas. amrigad, brucelozis
CamoyalibebaSi sami faza aRiniSneba _ pirveladi latencia
(regionaluri infeqcia), generalizacia da ganmeorebiTi
latencia. (j. babakiSvili Tanaavt. 2005w).
25
2.3.B veterinariasa da medicinaSi brucelozis serologiuri
da genetikuri diagnostika
infeqciur daavadebaTa sadiagnostikod veterinarul
praqtikaSi gamoiyeneba mikroskopuli, baqteriologiuri,
bioqimiuri, serologiuri meTodebi. (Б. И. Антонов 1986., Н. Р.
Ассонов 2002., Н. М. Колычев с соавт. 2003., J. B. Muma, et. al. 2007.) es
ukanaskneli damyarebulia imunologiur reaqciebze. am movlenas
safuZvlad udevs antigenisa da specifikuri antisxeulis
Semcveli Sratis urTierTqmedeba.
imunologiuri reaqciebi maRalmgrZnobiare da specifikuria.
(Э. М. Плотникова 2001., Э.М. Плотникова с соавт. 2010.) sadiagnostikod
gamoyenebul serologiur reaqciaSi erT-erTi komponenti unda
iyos cnobili. misi specifiuroba saSualebas gvaZlevs
davadginoT meore – ucnobi komponentis arseboba.
imunologiuri reaqciebis msvlelobaSi ganarCeven or
urTierTdakavSirebul da Tanamimdevrul fazebs: pirvel fazaSi
antisxeulebi ganicdian adsorbcias antigenze. es faza TvaliT
uxilavia, vinaidan mimdinareobs garegnulad SesamCnevi efeqtis
gareSe. meore faza, romelic koloiduri procesis analogia,
xasiaTdeba antigenis lizisiT, SewebebiT, daleqviT da sxva, rac
Sedegs xiluls xdis.
serologiuri reaqciebiT specifiuri antisxeulebis aRmoCena
gacilebiT xelmisawvdomia vidre aRmZvrlis gamoyofa. mTel rig
SemTxvevaSi, dadebiTi serologiuri reaqciebi cxovelTa
organizmsa da Sesabamisi infeqciis aRmZvrelis urTierTqmedebis
dadgenis utyuari saSualebaa. serologiuri reaqciiT
26
SesaZlebelia klinikurad msgavsi niSnebiT mimdinare infeqciur
daavadebaTa diferenciacia. (Х. Х. Абдулин 1980.,)
praqtikaSi, serologiuri reaqciebi warmatebiT gamoiyeneba
infeqciis afeTqebis da infeqciuri daavadebis wyaros
dasadgenad, infeqciuri daavadebis sadiagnostikod mowodebulia
aglutinaciis (modifikaciebiT), precipitaciis, komplementis
fiqsaciis, neitralizaciis, da sxva. (m. naTiZe Tanaavt. 2012w.,
Р.А. Нуратинов, 1993.) reaqciebi.
aglutinaciis (raitis) reaqci (ar): imunuri SratiT (marilTa
xsnarebis TandaswrebiT) mikrobuli an sxva warmoSobis ujredis
(eriTrocitebi da sxva) Sewebebas aglutinacia ewodeba.
es testi pirvelad iqna SemoTavazebuli 1897 wels raitisa da
semples mier adamianebSi maltis cxelebis sadiadnostikod.
1909 wels qristensenma da 1910 wels holtma es reaqcia dadges
msxvlfexa pirutyvSi infeqciuri abortis sadiagnostikod.
aglutinaciis reaqcia gamoiyeneba brucelozis, botulizmis,
cxenis infeqciuri abortis, salmonelozis da sxva infeqciuri
daavadebis sadagnostikod.
aglutinaciis reaqciis dadebiTi mxarea is rom, is iZleva
dadebiT Sedegebs daavadebis adreul stadiaSi, magram aris
iseTi SemTxvevebic rodesac aglutinaciis reaqciis uaryofiTi
Sedegi ar gamoricxavs infeqciis arsebobas. meore mxriv man
SeiZleba mogvces dadebiTi Sedegi iseT naxirSi romlebic
iTvleba brucelozze keTilsaimedod. aglutinaciis reaqcias
dgamen sxvadsaxva meTodiT:
27
wveTovani anu firfitovani aglutinacia, gamoiyeneba cxovelis
swrafi gamokvlevisaTvis.
mikroskopuli aglutinaciis modificirebuli meTodi farTod
gamoiyeneba leptospirozis sadiagnostikod.
sisxlwveTovani aglutinacia gamoiyeneba pulorozze frinvelis
masobrivi gamokvlevisaTvis.
makroskopuli aglutinacia anu moculobiTi aglutinacia:
aglutinaciis reaqciis mgrZnobelobis da specifikurobis
gazrdisaTvis ixmareba erTiani mSrali brucelozuri antigeni.
(gamoiyeneba aglutinaciis reaqciasa da komplementis fiqsaciis
reaqciaSi). am meTodiT xdeba brucelozis gamokvleva. (m.
TavamaiSvili 1988w.)
xedlsonis aglutinaciis reaqcia: warmatebiT gamoiyeneba
medicinaSi. xedlsonis reaqcia brucelozis diagnostikis
swrafi, specifikuri da maRalmgrZnobiare meTodia. (m. naTiZe
Tanaavt. 2005w., m. naTiZe, m. sarjvelaZe 2006w.) adamianebSi
brucelozis sadiagnostikod reaqciis ori varianti gamoiyeneba,
idgmeba moculobiTi da minaze _ swrafi meTodiT. am
ukanaskneli meTodiT reaqciis dadgma rekomendebulia mxolod
stacionaris pirobebSi donorebis masobrivi gamokvlevis dros.
aglutininebis titris da misi dinamikis gansazRvrisaTvis
aucilebelia moculobiTi meTodebis gamoyeneba.
arapirdapiri hemaglutinaciis reaqcia: maRalspecifikuri da
mgrZnobiarea. es reaqcia farTod gamoiyeneba mTeli rigi
infeqciuri daavadebebis, maT Soris jilexis aRmZvrelis sporo-
28
vani da vegetatiuri formebis, brucelebis aRmosaCenad da
identifikaciisaTvis, aRniSnuli reaqcia farTed gamoiyeneba
virusul daavadebaTa sadiagnostikod, maT Soris Turqulis
dros. reaqciaSi antisxeuluri eriTrocituli diagnostikumi
gamoiyeneba.
arapirdapiri hemaglutinaciis reaqcia mgrZnobiarea, misi
daxmarebiT SeiZleba sisxlis SratSi umciresi raodenobis
antisxeulebis aRmoCena. reaqcias safuZvlad udevs
eriTrocitebze antigenis adsorbcia da maTi Semdgomi
hemaglutinacia antigenis homologiuri antisxeulebiT.
komplementis fiqsaciis reaqcia (kfr). es aris rTuli,
maRalmgrZnobiare da specifikuri serologiuri reaqcia,
romelic didi xania gamoiyeneba cxovelTa brucelozis
sadiagnostikod. (J. Huber et. al. 1986., S. Sutherlandat. et. al. 1986.)
komplementis fiqsaciis reaqcia pirvelad gamoyenebul iyo 1909
wels msxvilfexa pirutyvis infeqciuri abortis
diagnostirebisas. is baqteriolizuri (antigeni, gamosakvlevi
Srati, komplementi) da hemolizuri (cxvris eriTrocitebi da
hemolizuri Srati) sistemebisagan Sedgeba. es reaqcia
saSualebas iZleva gamoavlindes brucelozis rogorc adreuli
aseve qronikuli formebi. igi ufro specifiuri da mgrZnobiarea
vidre aglutinaciis reaqcia, magram ufro rTulia da misi
gamoyeneba savele pirobebSi SeuZlebelia. komplementis
fiqsaciis reaqcia veterinarul praqtikaSi gamoiyeneba
brucelozis, msxvilfexa pirutyvis peripnevmoniis,
tuberkulozis, cxenis dagrilebis daavadebis, qoTaos,
29
Turqulis da sxva infeqciuri daavadebTa sadiagnostikod. (m.
naTiZe, t. gabisonia, s. rigvava. 1996w; m. naTiZe, t. gabisonia, T.
naTiZe, s. rigvava. 2005w.)
zogierTi mecnieri cdilobda gaezarda k.f.r-iis mgrZnobeloba
msxvilfexa pirutyvis brucelozis diagnostirebisas, rac xels
Seuwyobda ufro swrafad gamovlinebuliyo naxirSi daavadebuli
pirutyvi da Semcirebuliyo gamojanmrTelebis periodi
arakeTilsaimedo meurneobebSi. (Р.А. Нуратинов с соавт. 1993.)
komplementis fiqsaciis reaqciis paralelurad warmatebiT
gamoiyeneba komplementis fiqsaciis gaxangrZlivebuli reaqcia,
romelic gamoirCeva zedmiwevniT maRalmgrZnobelobiT da
specifiurobiT.
imuno-fluorescenciis reaqcia: gamoiyeneba infeqciuri
daavadebis eqspresdiagnostikisaTvis medicinasa da
veterinariaSi.
es meTodi damyarebulia zogierTi organuli da araorganuli
nivTierebis naTebis Tvisebaze, ultraiisferi sxivebiT
zemoqmedebis Sedegad. imunoflurescenciis meTodi swrafi da
xSir SemTxvevaSi specifikuria. misi daxmarebiT SesaZlebelia
erTeuli mikrobis da virusis aRmoCena. (Х. Х. Абдулин. 1980.)
imunoflurescencia warmatebiT gamoiyeneba cofis, jilexis,
salmonelozis, wiTeli qaris, brucelozis, yvavilis, Roris
Wiris da sxva infeqciur daavadebaTa sadiagnostikod. (m. naTiZe
1989w.)
30
brucelozi kacobriobisaTvis erT-erT ZiriTad problemad
rCeba. daavadebis faruli mimdinareoba arTulebs dadebiTad
moreagire cxovelebis gamovlinebas. avadmyofi-
baqteriamtarebeli cxoveli warmoadgens aRmZvrelis ZiriTad
rezervuars, rac qmnis janmrTel cxovelsa da adamianebSi infeq-
ciis gavrcelebis saSiSroebas.
cxovelTa brucelozis diagnostika, gansakuTrebiT
adreuli, infeqciis profilaqtikis safuZvelTa-safuZvelia.
bruceloziT daavadebuli cxovelebis drouli gamovlineba
rTulia, vinaidan organizmSi dainficirebis momentidan da
sisxlSi specifikuri antisxeulebis gamovlinebamde gadis didi
dro. aRsaniSnavia is garemoebac, rom antisxeulebis
gamomuSaveba da gadasvla sisxlis mimoqcevis sistemaSi ar
xdeba, konkretuli da zustad dadgenili periodis gavlis
Semdeg. Aam periodebs Soris intervali Zalian didia da
damokidebulia mraval faqtorze: mikrobis dozaze, misi
paTogenobis xarisxze, anu virulentobaze, cxovelis organizmis
individualur mrZnobelobaze, saerTo fiziologiur
mdgobareobaze, zogad rezistentobaze da sxva. zogierTi
cxoveli serologiuri testebiT gamokvlevisas, daificirebidan
ukve meSvide dReze iZleva dadebiT reaqcias. xSiria SemTxvevebi,
roca antisxeulebis diagnostireba, rigi cxovelebis organizmSi
aRmZvrelis moxvedridan, mxolod ramdenime Tvis Semdeg xdeba
SesaZlebeli.
brucelozis dros, sisxlis SratSi specifikuri antisxeulebis
31
gamoCena xdeba organizmSi aRmZvrelis SeWridan mxolod
garkveuli drois Semdeg da SenarCundebian xangrZlivi drois
ganmavlobaSi. msxvilfexa pirutyvSi aglutininebi gamovlindeba
cxovelis dainficirebidan 5-10 dRis Semdeg. aglutininebis
dagrovebis intensivoba, maTi titris done infeqciis
ganviTarebis procesSi meryeobs Zalian maRali ganzavebidan
srul gaqrobamde. rigi avtorebisa Tvlis, rom aglutininebis
dagroveba organizmSi dakavSirebulia da emTxveva infeqciis
aRZvris process da aqedan gamomdinare mikrobebis intensiurad
gamoyofas garemoSi. sayuradReboa Semdegi garemoebac:
aglutinaciis reaqciis ,,gamovardna” (gaqroba) SeiZleba moxdes
brucelozuri procesis gamwvavebis SemTxvevaSi. ase magaliTad
aRwerilia brucelozuri abortebis SemTxvevebi msxvilfexa
pirutyvSi uaryofiTi aglutinaciis reaqciis dros.
cxovelis sicocxleSi brucelozis diagnostika serologiuri
reaqciebiT xorcieldeba. (Р. А. Нуратинов, с соавт. 1993) maTi
saSualebiT SesaZlebelia dadgindes adamianisa da cxovelis
organizmebis paTogenTan kontaqti da daisvas diagnozi;
dReisaTvis brucelozis serologiuri diagnostikisaTvis
veterinarul praqtikaSi danergilia roz-bengal sinji, roz-
bengal testiT dadebiTi da saeWvo sisxlis Sratebi
dadasturebas saWiroebs serologiuri kvlevis Tanamedrove
meTodiT imunofermentuli analiziT. (D. Rylatt, et. al. 1985., О. Д.
Скляров., 2005., М. М. Желудков с соавт. 2003.).
roz-bengalis reaqcia (rbr): anu aglutinaciis reaqcia SratSi
32
bengalis vardisferi antigenis gamoyenebiT, es aris swrafi
reaqcia, romelic SemuSavebuli iqna amerikeli mecnierebis mier.
(W. Morganat. et. al. 1969., J. Huber et. al. 1986.) antigeni warmoadgens 8%-
ian B. abortus Stami 19-is mokluli ujredebis suspenzias,
buferul xsnarSi. xsnaris pH=3,65-ia (mJave are), romelic
SeRebilia bengalis vardisferiT. dReisaTvis es reaqcia
farTod gamoiyeneba msoflios bevr qveyanaSi (safrandeTi,
germania, aSS, inglisi da sxva). (M J. Corbel 1972). mas axasiaTebs
gansakuTrebulad maRali specifikuroba. (М. М. Иванов с соавт.1976.)
reaqciis dadgmis teqnika sakmaod martivia da SeiZleba Catardes
nebismier pirobebSi. (m. naTiZe Tanaavt. 2005w., W. Morgan, et. al. 1969.,
В. Б. Бельченко, С. Е. Сайдашева 1980.)
roz-bengal testiT xdeba B. abortus specifiuri antisxeulebis
aRmoCena adamianis, Sinaur da gareul cxovelebSi. cnobilia,
rom am skrining-tests aqvs 63 – 97% mgrZnobeloba da 70 – 99%
specifikuroba.
roz-bengal testi saSualebas iZleva dadgindesBbrucelebis
saxeobebis O-polisaqaridebis (OPS) mimarT aglutinirebadi
antisxeulebi. aRniSnuli mikroorganizmi zrdisaTvis saWiroebs
specialur garemos; aseTi garemo adamianebi da cxovelebia,
romlebic inficirebuli arian brucelebiT. (B. abortus, B. melitensis,
B. suis). dainficirebuli adamianisa da cxovelis organizmSi
brucelebi inducireben aglutininebis gamomuSavebas. sisxlis
OPS-specifiuri antisxeulebi jvaredinad emagrebian roz-benga-
lis antigens da iwveven mikroskopul aglutinacias.
33
Kkonkurentuli enzimuri imunofermentuli analizi: brucelozis
adreuli da zusti diagnostireba, warmatebuli mkunalobisa da
profilaqtikis sawindaria. erT-erTi aseTi serologiuri
meTodia imunofermentuli analizi, romelic maRalmgrZnobiare
da specifikuria. es meTodi warmatebiT gamoiyeneba medicinasa
veterinariaSi. (А. Я. Самуйленко, 2001.,). sxva msgavs meTodebTan
SedarebiT, rogoricaa imunofluorescentuli analizi, romlis
Sedegis Sefasebac xdeba subieqturad, xolo radiomunologiuri
meTodis gamoyenebisas ki iyeneben mokle periodis
naxevradgaxleCvad izotopebs, romlebic potenciurad saSiSia
adamianisaTvis, imunofermentul analizs es uaryofiTi mxareebi
ara aqvs, amitom misi gamoyeneba optimaluria. (Л. А. Тарасишин
1986., М. М. Желудков с соавт. 2003.)
imunofermentuli analizi farTod gamoiyeneba praqtikulad
yvela virusuli da baqteriuli daavadebebis sadiagostikod,
aseve gamoiyeneba parazituli, sokovani, onkologiuri
daavadebebis gamosakvlevad. (К. В. Шумилов с соавт. 2001., М. В.
Баландина с соавт. 2004., А. И. Федоров с соавт. 2007.)
jandacvis saerTaSoriso organizaciis mier,
imunofermentuli analizi CarTulia, rogorc aucilebeli
eqspres-diagnostikis testi, rogorc epizootologiuri aseve
laboratoriul kvlevaSi. (М. М. Желудков с соавт. 1989., Д. А.
Девришев с соавт. 2007.)
cnobilia imunofermentuli analizis ramdenime meTodi:
pirdapiri, arapirdapiri, `sendviCis~ tipis, mablokirebeli da
34
konkurentuli. yvelaze metad gamoiyeneba konkurentuli
imunofermentuli analizi.
Tanamedrove veterinarul praqtikaSi brucelozis
sadiagnostikod warmatebiT gamoiyeneba konkurentuli
imunofermenuli analizi, (C-ELISA) Brucella abortus da melitensis-is
sawinaaRmdego antisxeulebis aRmosaCenad Sinaur da gareul
cxovelebSi. (E. Engvall, P. Perlman 1997., J. W. Byrd, et. al. 1979., D. Gall, K.
Nielsen 1994., L. Samartinoet et. al. 1999., J. Paweskaet. et. al. 2002., K. Nielsenet
et. al. 2008.)Mmsxvilfexa pirutyvSi am analizis saSualebiT
SesaZlebelia, erTmaneTisagan gavarCioT Brucella-Ti
inficirebuli cxovelebi, Stami 19-iT vaqcinirebuli cxovelebi
da jvaredinad moreagire gramuaryofiTi baqteriebiT
inficirebuli cxovelebi. (C. Robleset. et. al. 2009.)
rZis rgoluri reaqcia: veterinariaSi brucelozis
sadiagnostikod aprobirebuli da farTed gamoyenebulia
furebis rZis gamokvleva rgoluri reaqciiT. aRniSnuli
reaqciaAASemoTavazebulia 1937 wels. rgoluri reaqciis
dasadgmelad SemuSavebulia feradi antigeni. (П. А. Триленко, 1954.,
Ф. С. Логинов, 1956., WJ. McCaughey 1972., J. Huberat. et. al. 1986., L. Sutraet.
et. al. 1986. )
Ereaqciis arsi imaSi mdgomareobs, rom rZeSi specifikuri aglu-
tininebis arsebobisas xdeba SeRebili antigenis Sejgufeba rac
warmoqmnis aglutinats, es ukanaskneli adsorbirdeba naRebTan
(rZis cximis burTulakebTan), maTTan erTad sinjaraSi
amotivtivdeba siTxis (rZisa da antigenis narevis) zedapirze
35
sadac warmoqmnis ferad rgols. rZis danarCeni masa
uferuldeba. uaryofiTi reaqciis SemTxvevaSi cximi (naRebi)
fers ar icvlis da rZe rCeba Tanabrad Seferadebul
mdgomareobaSi.
reaqciis dasadgmelad gamoiyeneba biofabrikaSi specialurad
damzadebuli antigeni, romelic brucelebis standartuli
Senawonia. antigeni hematoqsiliniT lurj an trifenol-
tetrazoliT an difenil-tetrazoliT muq-wiTel ferSi
SeRebili suspenziaa. Aantigeni mzaddeba B. abortus kulturidan,
romelic Camosxmulia flakonebSi. (О. И. Морякова, 1961).Aantigenis
Senaxvisas warmoiqmneba naleqi. xmarebis win SenjRrevisas is
advilad gadadis homogenur masaSi.
polimerazuli jaWvuri reaqcia: polimerazuli jaWvuri reaqcia
axali mZlavri meTodia, romelic saSualebas iZleva d.n.m-is
erTi aslisagan usazRvro raodenobis d.n.m-is aslebis
warmoqmnas. (M. Da Costa et. al. 1996.) idea ekuTvnis kari muliss 1980
wels da mas uwoda `polimerazuli jaWvuri reaqcia“ (PCR). anu
enzimuri amplifikaciis reaqcia in vitro. (K. B. Mullis, et. al. 1986.) am
meTodma revolucia moaxdina genetikur kvlevebSi, maT Soris
genetikuri daavadebebis diagnostikaSi, sasamarTlo medicinaSi
da molekuluri biologiis evoluciaSi. (M. Clementietal. 1993., И. Г.
Дубинина, 1998., С.В. Дентовская с соавт. 1999.)
ujredis daSlisas, dnm-is replikacia moicavs fermentebiT
ganpirobebul reaqciebs, romlis saboloo Sedegs warmoadgens
mTeli genomis zusti aslis Seqmna. fermentebi Tavdapirvelad
36
Slian dnm-is ormag jaWvs erTmag jaWvebad. Semdeg replikaciis
dasawyisSi, rnm polimeraza asinTezirebs mokle rnm. jaWvs,
romelic komplementuri iqneba dnm-is erT-erTi jaWvisa. es dnm-
rnm heterodupleqsi moqmedebs, rogorc dnm polimerazas
mimagrebis `praimingis~ adgili, romelic SemdegSi asinTezirebs
dnm komplementur jaWvebs.
1990 wels d. fekeTma (D. Fekete) moaxdina Brucella-as deteqcia
polimerazuli jaWvuri reaqciiT. (A. Fekete et. al. 1990.)
brucelebis indikacia da identifikacia sakmaod Sromatevadia,
iTxovs materialur danaxarjebs da dros.B
bolo aTwleulia, rac brucelozis sadiagnostikod
aqtiurad gamoiyeneba molekulur-biologiuri kvlevis
aRniSnuli meTodi. (С. В. Балахонов с соавт. 1996., О. Д. Скляров с соавт.
2005.)
polimerazuli jaWvuri reaqciiT SesaZlebelia Brucella-as
saxeobebis biotipebisa da Stamebis swrafi identifikacia da
diferencireba. (Ю. К. Кулаков с соавт. 2006., М. М. Желудков с соавт.
2007., B. J. Bricker 2002.,) polimerazuli jaWvuri reaqcia gamoyeneba
brcelozis sadiagnostikod da ufro mgrZnobiarea serologiur
testebTan SedarebiT. igi iZleva Brucella–is adreuli
diagnostikis saSualebas, kerZod, inficirebidan daaxloebiT,
aTi dRis Semdeg. Ppolimerazul jaWvur reaqciaze damyarebuli
meTodi asve saimedo aRmoCnda Brucella-is deteqciisaTvis
sxvadasxva nimuSSi, maT Soris Zroxis sisxlSi da rZeSi,
bunebrivad inficirebuli Zroxis organoebSi, kulturaSi da
37
sxva klinikur masalaSi, (C. Romero, et. al. 1995., А. Г. Яковлев с соавт.
2002.). igi saSualebas iZleva erTi samuSao dRis ganmavlobaSi
daadginos brucelas arseboba umniSvnelod kontaminirebul
nebismieri saxis nimuSSi. (К. В. Шумилов с соавт. 1996., И. Н.Шарова
2001., О. Д. Скляров с соавт. 2004.).
polimerazuli jaWvuri reaqciis meTodis meSveobiT
Teoriulad SesaZlebelia, sakvlev masalaSi aRmovaCinoT dnm-s
anu genetikuri masalis erTi asli anu meTodis mgrZnobelobas
zRvari ar aqvs. polimerazuli jaWvuri reaqciis erT-erTi
upiratesobaa absoluturi mgrZnobelobis paralelurad
specifikuroba. (D. S. Leal-Klevezas et. al. 1995., С. Б. Гаранина 1996., М. М.
Желудков с соавт. 2005.) gamokvlevis sworad Catarebis SemTxvevaSi
cru dadebiTi Sedegis miReba gamoricxulia. polimerazuli
jaWvuri reaqcia ar cvlis kvlevis tradiciul morfologiur,
bioqimiur an imunur meTodebs, is kvlevis aucilebel damatebiT
meTods warmoadgens.
AMOS PCR saSualebas iZleva movaxdinoT brucelas oTxi
saxeobis (A-abortus, M-melitensis, O-ovis, S-suis.) diferenciacia. (B. J.
Bricker, S. M. Halling 1994; B. J. Bricker. 2003.)
38
3. sakuTari gamokvlevebi
3.1. gamokvlevis masala da meTodebi
TemiT gaTvaliswinebuli samuSao Sesrulebulia 2008–2011w.w.Si.
kvleva mimdinareobda soflis meurneobis saministros
laboratoriaSi, S.p.s. ,,imunogenSi”.
cdebis msvlelobis procesSi gamokvlevas davuqvemdebareT:
2008-2011 w.w.-Si msxvilfexa pirutyvis 15175 sisxlis Srati, 97
rZis nimuSi. paralelurad 2010-2011 w.w. periodSi mimdinareobda
muSaoba msxvilfexa pirutyvis brucelozis aRmZvrelis
tipirebaze, am mizniT gamovikvlieT soflis meurneobis
saministros laboratoriaSi, saqarTvelos sami regionidan
(qvemo qarTli, kaxeTi da imereTi) Semosuli 1253 sisxlis 577
rZis nimuSi da 5 mogdebuli nayofi, agreTve 53 Sratis nimuSi.
sul gamovikvlieT 15228 sisxlis Srati, 1253 nativuri sisxli,
697 rZe da 5 mogdebuli nayofi. (cxrili 2); gamokvlevaTa
procesSi gamovyaviT da srul baqteriul analizs
davuqvemdebareT B. abortus 20 kultura.
gamokvleva mimdinareobda jandacvis saerTaSoriso
organizaciis (WHO) da cxovelTa janmrTelobis msoflio
organizaciis (OIE), mier dadgenili diagnostikuri testebiT,
romlebic gamoiyeneba rogorc epizootologiuri aseve
laboratoriuli kvlevisaTvis.
39
cxrili. 1
brucelozze gamokvleuli paT. masalis CamonaTvali da
raodenoba
#
weli
sisxlis
Srati
nativuri
sisxli
rZis
nimuSebi
Mmogdebu
li
nayofi
1.
2008
3082
280
106
_
2.
2009
6740
335
162
1
3.
2010
3654
450
237
2
4.
2011
1752
188
192
2
5.
sul
15228
1253
697
5
40
2008 wels Semovida da gamokvleul iqna 3082 msxvilfexa
pirutyvis sisxlis Srati, 280 nativuri sisxli da furebis 106
rZe.
2009 wels gamokvlevebs davuqvemdebareT msxvilfexa
pirutyvis 6740 sisxlis Srati, 335 nativuri sisxli, furebis 162
rZis nimuSi da 1 mogdebuli nayofi.
2010 wels gamokvlevebi Catarda msxvilfexa pirutyvis 3654
sisxlis Sratze, 455 nativur sisxlze, 237 rZesa da 2 mogdebul
nayofze.
2011 wels gamokvlevebi moicavda laboratoriaSi Semosul
1752 sisxlis Srats, 188 nativur sisxls, furebis 192 rZis nimuSs
da 2 mogdebul nayofs.
gamokvlevebisaTvis viyenebdiT baqteriologiuri da
imunologiuri kvlevis klasikur da Tanamedrove meTodebs.
mikrobTa kulturebi: kvlevisaTvis gamoyenebul iqna Cvens mier
cdebis procesSi gamoyofili da tipirebuli B. abortus 20
kultura. am mizniT SeviswavleT maTi morfologiur-
kulturaluri da zogierTi bioqimiuri Tvisebebi.
bioqimiuri aqtivoba: brucelebis bioqimiuri Tvisebebis dadgena
moicavda:
1) oqsidazas tests.
2) ureazas tests.
3) katalazas tests.
41
4) gogirdwyalbadis (H2S) warmoqmnas.
5) samSaqriani rkinis (TSI) metabolizms.
Bbrucelas saxeobebis mgrZnobeloba saRebavebis mimarT:
amisaTvis cdebis proceSi Cvens mier gamoyenebuli iqna fuZe
fuqsini da Tionini.
baqteriologiuri kvleva: brucelas kulturis gamoyofa
iTvleba brucelozis diagnostirebis `oqros standartad~.
brucelebis gamoyofa da identifikacias vaxdendiT
baqteriologiuri gamokvlevis Semdegi meTodebiT:
xelovnur sakveb areebze zrda: brucelebis gamosayofad cdebSi
gamoviyeneT xelovnuri sakvebi niadagebi: maT Soris amJamad
mowodebuli da danergili sakvebi areebi:
a) 5%-iani sisxliani agari
b) brucelas seleqtiuri (fareli) agari brucelas danamatiT.
brucelas seleqtiuri (fareli) (g/l)
xaris gulis infuzia ------------500 g.
triptoza ----------10.g
sodiumis qloridi ------------5.g
baqteriologiuri agari ---------15.g
Jelatini -------------1.g
42
glukoza ------------2.5g
OXOID-is brucelas seleqtiuri danamati SR 0083 formula:
nistatini ---------5000 erTeuli
bacitracini ---------12500 erTeuli
polimiqsini B---------2500 erTeuli
cikloheqsimidi---------10 mg.
nalidiqsis mJava-------2.5 mg.
mikroskopuli gamokvleva: moicavda Cvens mier gamoyofili
brucelas kulturidan damzadebuli nacxis SeRebvas gramis da
kozlovskis meTodiT.
fagoidentifikacia: B. abortus-is tipirebisaTvis Cvens mier
gamoyenebuli iyo Tb fagi.
B. abortus-is kulturis gamozrdas vaxdendiT, anaerostatSi 10-15%
CO2-is Semcvelobis pirobebSi B. abortus mikroaerofiluri
Tvisebis gaTvaliswinebiT.
SratSi aglutinaciisa da akriflavinis testi: brucelas kul-
turis xorklianobis da sigluvis gansazRvrisaTvis, gamoviyeneT
aglutinaciisa akriflavinis testebi.
serologiuri kvleva: kvlevis proceSi brucelozze sisxlis
Sratebi gamovikvlieT roz-bengal testiT, dadebiTi da saeWvo
Sedegebis dadastureba movaxdineT konkurentuli
imunofermentuli analiziT.
43
rZis rgoluri reaqcia: furebis rZis nimuSebi gamovikvlieT
rZis rgoluri reaqciiT.
Ggenetikuri kvleva: polimerazuri jaWvuri reaqciiT
gamovikvlieT B. abortus kulturebi da sisxlis Sratebi.
cdebis procsSi gamoyenebuli diagnostikumebi:
1)GSratebis roz-bengal analizisaTvis diagnostikumad
viyenebdiT, veterinaruli daniSnulebis, ukrainuli warmoebis,
brucelozur ferad, komerciul antigens roz-bengal
testisaTvis. s-#1, k-#1 07.11.11w.
2) konkurentuli imunofermentuli analizisaTvis cdebis
dadgmis procesSi gamoviyeneT, veterinaruli daniSnulebis,
Sveduri warmoebis, svanovas firmis diagnostikumi, P06206,
04.09.11w.
3) furebis rZis nimuSebis gamokvleva xdeboda rZis rgoluri
reaqciiT. diagnostikumad gamoyenebul iqna ukrainuli
warmoebis, brucelozuri antigeni, romelic gankuTvnilia
veterinaruli miznebisaTvis. s-#2, k-#2 23.12.11.w
4) cdebis proceSi polimerazuli jaWvuri reaqciiT brucelas
deteqciisaTvis gamoyenebul iqna, amerikuli warmoebis, qaijenis
mini kiti. (QIA gen Mini kit). lot # 496811, 25.05.2012w.
44
3.2. saqarTveloSi 2005-2011w.w. msxvilfexa pirutyvis
bruceloziT daavadebis dinamika
msxvilfexa pirutyvis brucelozi gavrcelebulia
saqarTvelos mTels teritoriaze metnaklebi intensiobiT. ufro
metadaa dainficirebuli aRmosavleT saqarTvelos
mecxoveleobis fermebisa da mosaxleobis kerZo mflobelobaSi
myofi pirutyvis suladoba. dasavleT saqarTveloSi es infeqcia
ver poulobs masiur gavrcelebas, vinaidan mecxoveleoba
ZiriTadad damxmare dargad aris warmodgenili, dabalia
cxovelTa koncentracia, rac amcirebs maTi
urTierTdainficirebis risks.
aRmosavleT saqarTveloSi epizootiuri situaciis sirTules
sxva mizezebTan erTad mniSvnelovan wilad ganapirobebs
cxovelTa momTabareoba sezonur saZovrebze, gadasarek
trasebze, dasawyurvebel adgilebSi, uSualod saZovrebze,
romlebic ar aris mkacrad izolirebuli erTmaneTisagan.
keTilmouwyobel cxovelTa sazafxulo sadgomebSi xSiria
kontaqti brucelozze arakeTilsaimedo cxovelebis agreTve
gaurkveveli epizootiuri situaciis mqone jgufis cxovelebisa.
saqarTveloSi dRes-dReobiT dabal doneze rCeba brucelozis
sawinaaRmdego sistematiuri, mizanmimarTuli da qmediTi
RonisZiebebis gatareba. droulad ar xdeba daavadebuli
cxovelebis gamovlineba da izolireba, rac warmoSobs
brucelozis gavrcelebis saSiSroebas cxovelebSi da
adamianebSi.
45
am mizniT gavaanalizeT 2005-2011w.w. statistikuri masala da
gamokvlevebs dauqvemdebareT saqarTvelos regionebSi
mosaxleobis kerZo sakuTrebaSi arsebuli msxvilfexa pirutyvis
375426 sisxlis Srati da 2191 furis rZe.
maT Soris aRmosavleT saqarTveloSi (maT Soris Tbilisi),
275599 msxvilfexa pirutyvis sisxlis Srati. dasavleT
saqarTveloSi 99827 sisxlis Srati.
statistikuri masalis gaanalizebam gviCvena (cxrili 3)
saqarTvelos regionebSi (maT Soris TbilisSic), roz-bengal
sinjiT 2005 wels gamovlinda 353 daavadebuli msxvilfexa
pirutyvi, rac Seadgens 0,67%-s, 2006 wels 427 (1,08%), 2007 wels
2054 (3,61%), 2008 wels 1271 (3,61%), 2009 wels 2474 (4,82%), 2010
wels 2247 (1,95%), 2011 wels 667 (3,78%).
46
cxrili 3.
saqarTveloSi 2005-2011w.w. msxvilfexa pirutyvis
bruceloziT daavadebis dinamika
wlebi gamokvleuli m.r.p-
is suladoba
janmrTeli cxovelebis suladoba
daavadebuli cxovelebis suladoba
daavadebuli cxovelebi (%)
2005 53660 53307 353 0.67
2006 39852 39425 427 1.08
2007 56943 54889 2054 3.61
2008 40179 38908 1271 3.17
2009 51417 48943 2474 4.82
2010 115703 113456 2247 1.95
2011 17672 17005 667 3.78
sul 375426 355897 9493 2,53%
47
diagrama 1
saqarTveloSi 2005-2011w.w. msxvilfexa pirutyvis bruceloziT
daavadebis dinamika
msxvilfexa pirutyvis bruceloziT daavadebis SedarebiT maRali
intensivoba aRiniSna 2007, 2008, 2009 da 2010 wlebSi. (diagrama 1).
2005 weli15%
2006 weli11%
2007 weli 15%
2008 weli11%
2009 weli14%
2010 weli32%
2011 weli2%
48
2005-2011w.w.-s monacemebiT regionebis mixedviT brucelozis
gavrcelebis maCvenebeli Semdegi saxiT aris warmodgenili.
(diagrama 2.)
kaxeTis regionSi 2005-2011w.w.-Si roz-bengal sinjiT
gamokvleuli iqna msxvilfexa pirutyvis 48447 sisxlis Srati, maT
Soris dadebiTi iyo-2127.
amave periodSi qvemo qarTlSi gamokvleul iqna 104919
msxvilfexa pirutyvis sisxlis Srati dadebiTi aRmoCnda _1771.
Sida qarTlis regionSi gamokvleuli 13992 Sratis nimuSidan,
dadebiT iyo – 230.
mcxeTa-mTianeTSi gamokvleuli 16258 msxvilfexa pirutyvis
Sratidan dadebiTi aRmoCnda 603.
samcxe-javaxeTSi msxvilfexa pirutyvis 63023 nimuSis
gamokvlevisas dadebiT iyo 747 sisxli Srati.
imereTis regionSi 2005-2011w.w-Si 52922 msxvilfexa pirutyvis
Sratis roz-bengal sinjiT gamokvlevis Sedegad miRebul iqna
1157 dadebiTi nimuSi.
rac Seexeba dasavleT saqarTvelos danarCen regionebs
msxvilfexa pirutyvis sisxlis Sratebis roz-bengal sinjiT
gamokvlevis Sedegad dadebiTi Sedegebi SedarebiT mcire
aRmoCnda (gamonaklisia imereTi) vidre aRmosavleT saqarTvelos
regionebSi, kerZod: guriis regionSi gamokvleuli 10462 Sratis
nimuSidan dadebiTi aRmoCnda – 67.
49
diagrama 2
regionebis mixedviT 2005-2011ww brucelozze mrp-is gamokvlevis maCveneblebi
48447
104919 1399216258
6302352922
10462 11132 4394 20918
28960
2127
1771 230603
7471157
67 72 7 192
2720
sul dadebiTi
50
statistikuri masalis gaanalizebiT procentulad, (cxr. 4) Cans
rom, 2005-2011 wlebSi roz-bengal sinjiT msxvilfexa pirutyvis
bruceloziT daavadebis yvelaze meti SemTxvevaa gamovlenili
TbilisSi-9,4%, regionebidan roz-bengal sinjiT msxvilfexa
pirutyvis bruceloziT daavadebis yvelaze meti SemTxveva
fiqsirebulia mcxeTa-mTianeTSi-3,71%, kaxeTSi-4,39%, imereTSi-2,19%,
Sida qarTlSi-1,69%, qvemo-qarTlSi-1,65, samcxe-javaxeTSi-1.19%.
daaxlovebiT erTnairi Sedegebia danarCen regionebSi: aWara-0,92%,
samegrelo-z. svaneTi-0,65%, guria-0,64%, raWa-0,16%.
Sedegebis analiziT irkveva rom, msxvilfexa pirutyvis roz-
bengal sinjiT dadebiTi SemTxvevebis umetesoba procentulad
modis Tbilissa da aRmosavleT saqarTveloze. dasavleT
saqarTvelodan gamonaklisia imereTi, sadac daavadebis SedarebiT
maRali procentuli SemTxvevaa fiqsirebuli-2,19%.
samegrelo-zemo svaneTSi 11132 gamokvleuli nimuSidan miRebul
iqna 72 dadebiTi sisxlis Srati.
raWaSi gamokvleuli msxvilfexa pirutyvis 4393 Sratis
nimuSidan dadebiTi iyo _ 7.
aWaraSi gamokvleuli 20918 nimuSidan dadebiTi aRmoCnda 192.
TbilisSi gamokvleul iqna msxvilfexa pirutyvis 28960 Sratis
nimuSi dadebiTi iyo – 2720.
2005-2011w.w. gaanlizebuli masalidan aRmosavleT saqarTveloSi
brucelozis SemTxvevebi Warbobs (2,09%), dasavleT saqarTveloSi
brucelozis SemTxvevaTa ricxvs (1,5%).
51
# regioni
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 %
sisxli
dadebiTi
sisxli
dadebiTi
sisxli
adadebiTi
sisxli
dadebiTi
sisxli
dadebiTi
sisxli
dadebiTi
sisxli
dadebiTi
1 kaxeTi 3542 125 1019 111 20100 746 6710 325 1704 458 14371 261 1001 101 4.39
2 qv. qarTli 15093 63 991 140 4658 64 6074 316 16638 332 55800 566 5665 90 1,69
3 Sida qarTli 10 _ 46 8 1973 30 4443 55 2888 19 2942 64 1690 54 1,65
4 mcxeTa-mTianeTi
6379 124 2781 68 1067 36 220 22 1254 73 3614 251 943 29 3,71
5 samcxe-javaxeTi
_ _ 31449 33 9581 45 5887 18 8902 497 6072 117 1132 37 1,19
6 imereTi 17526 40 1406 35 1867 43 4213 174 8039 324 18391 455 1480 86 2,19
7 guria _ _ 42 0 2056 10 3224 3 1824 26 2255 19 1061 9 0,64
8 samegreloz.svaneTi
_ _ _ _ 1901 2 3692 3 2624 21 1925 36 990 10 0,65
9 raWa _ _ 200 0 269 0 1806 0 401 0 745 0 972 7 0,16
10 aWara 11110 1 70 10 1534 30 828 7 403 0 5934 127 1039 17 0,92
11 Tbilisi _ _ 1848 22 11937 1048 3082 348 6740 724 3654 351 1699 227 9,4
sul 53660 353 39852 427 56943 2054 40179 1271 51417 2474 115703 2247 17672 667
saqarTveloSi mrp bruceloziT daavadebis dinamika regionebis mixedviT cxrili 4
(2005-2011w.w.)
52
2005-2010w.w. furebis rZis rgoluri reaqciiT gamokvlevis Sedegad
miRebulia Semdegi Sedegebi (cxrili 5). 2005 wels dadebiTi
SemTxveva ar dafiqsirebula, (gamokvleuli 30 furebis rZidan),
2006 wels dadebiTi aRmoCnda 8 rZis sinji, (9,76%), 2007 wels
dafiqsirda 21 dadebiTi SemTxveva, rac Seadgens gamokvleuli
rZis 4,62%-s. 2008 wels dadebiTi aRmoCnda gamokvleuli furebis
rZis 9 nimuSi _ 4,31%. 2009 wels 26 dadebiTi anu 6,57% SemTxveva
dafiqsirda, 2010 wels dadebiTi Sedegi dadginda 21 (2,79%)
SemTxvevaSi, 2011 wels dadebiTi iyo 18 sinji, (6,77%). saerTo
jamSi gamokvleuli 2191 furebis rZidan rgoluri reaqciiT
dadebiTi aRmoCnda 103 msxvilfexa pirutyvi, ramac Seadgina 4,71%.
statistikuri masalis analiziT saqarTveloSi roz-bengal
sinjiT da konkurentuli imunofermentuli analiziT 375426 suli
msxvilfexa pirtyvidan daavadebuli aRmoCnda 7245 (2,58%), xolo
2191 rZis nimuSis rgoluri reaqciiT gamokvlevis Sedegad 103
(4,71%). aRmosavleT saqarTveloSi gamokvleuli 275599 msxvilfexa
pirutyvidan dadebiTad moreagire aRmoCnda 5750 (2,09%). xolo,
dasavleT saqarTveloSi _ 99827-dan, 1495 (1,5%).
53
cxrili 5
2005-2011w.w. furebis rZis rgoluri reaqciiT
gamokvlevis Sedegebi
weli gamokvleuli rZis
nimuSebis raodenoba
uaryofiTi
dadebiTi %
2005 30 30 _ _
2006 82 74 8 9,76
2007 455 434 21 4,62
2008 209 200 9 4,31
2009 396 370 26 6,57
2010 753 732 21 2,79
2011 266 248 18 6,77
sul 2191 2088 103 4,71%
54
ruka 1
msxvilfexa pirutyvis sisxlis Sratebis roz-bangal sinjiT gamokvlevis
Sedegebi 2008-2010 w.w.
Mmsxvilfexa
pirutyvis
raodenoba
raionebis
mixedviT
55
3.3. msxvilfexa pirutyvis sisxlis Sratebis roz-bengal sinjiT
da konkurentuli imunofermentuli analiziT gamokvlevis
Sedegebi
gamokvlevebi iTvaliswinebda saqarTvelos soflis meurneobis
saministros laboratoriaSi Semosuli msxvilfexa pirutyvis
sisxlis nimuSebidan Sratebis gamoyofas da maT gamokvlevas
roz-bengal sinjiT. dadebiTi da saeWvo Sratebi, moqmedi
intruqciis Sesabamisad eqvemdebareboda damatebiT gamokvlevas
konkurentuli imunofermentuli analiziT.
roz-bengal sinjis dasadgmelad naWdevian minaze an cremlis
formis mqone myar baraTze an aseTive keramikul dafaze
mikropipetis saSualebiT Segvqonda 30 mkl. (0,03 ml) gamosakvlevi
sisxlis Srati. mis gverdiT vaTavsebdiT amave moculobis
specialur roz-bengalis antigens. Cxiris daxmarebiT wveTebs
erTmaneTSi vurevdiT erTgvarovani, homogenuri siTxis misaRebad,
reaqciis Sedegebs aRvricxavdiT 4 wuTis Semdeg vizualurad,
SeuiaraRebeli TvaliT. paralelurad reaqciis Sedegebis
sarwmunoebisaTvis, analogiuri principiT vaxdendiT
sakontrolo – winaswar cnobili brucelozze dadebiTi da
uaryofiTi Sratebis gamokvlevas. Sefasebas vaxdendiT
sakontrolo Sratebis daTvalierebiT. dadebiT SratTan
specifikuri reaqciis, xolo uaryofiT SratTan uaryofiTi
reaqciis miRebis SemTxvevaSi. reaqciis Sefasebisas
vxelmZRvanelobdiT SratSi aglutinatis warmoqmnis mixedviT.
dadebiTi reaqciis dros mimdinareobda antigenis Sewebeba,
56
romelic mkveTrad moCanda vizualurad wiTel fonze TeTri
fifqebis saxiT.
uaryofiTi reaqciis SemTxvevaSi aglutinati ar warmoiqmneboda,
wveTi rCeboda homogenuri (erTgvarovani). (sur. 2).
sur. 2 roz-bengal testi : 1; dadebiTi kontroli, 2; uaryofiTi
kontroli, sakvlevi nimuSebi.
57
Cvens mier gamokvleuli yvela roz-bengal dadebiTi Sratebis
dadastureba moxda konkurentuli imunofermentuli analiziT.
konkurentuli enzimuri imunofermentuli analizi (C-ELISA),
gamoiyeneba Sinauri da gareuli cxovelebidan aRebul sisxlis
SratebSi Brucella abortus da melitensis-is sawinaaRmdego
antisxeulebis aRmosaCenad.
konkurentuli imunofermentuli analizis dasadgmelad
gamoiyeneba fosoebiani mikrotitraciis planSetebi, romelic
amovsebulia Brucella abortus-is antigeniT (gluvi
lipopolisaqaridiT S-LPS). mikropipetis saSualebiT vamatebdiT
50 mkl. brucelozis sawinaaRmdego antisxeulebis Semcvel
sakvlev Srats. sakvlevi Sratis garda planSetze Segvqonda
Sratis kontrolebi (dadebiTi, sustad dadebiTi, uaryofiTi da
koniugat kontroli). Semdeg yvela fosoSi vamatebdiT 50 mkl.
Tagvis monoklonur antisxeulebs (mAb) (monoklonuri
antisxeulebi specifiuria S-LPS antigenis Teopolisaqaridis
epitopis mimarT). planSets 5 wuTis ganmavlobaSi vaTavsebdiT
Semrevze reaqtivebis ukeT Serevis mizniT. sainkubaciod planSets
vtovebdiT oTaxis temperaturaze (+18-250C) 30 wuTis ganmavlobaSi.
inkubirebis damTavrebis Tanave mikroplanSets vrecxavdiT da
vamatebdiT Txis, Tagvis IgG sawinaaRmdego antisxeulebis
koniugats (100 mkl) pirSuSxas peroqsidazasTan erTad, romelic
ukavSirdeba nebismier mAb-s, es ukanaskneli dakavSirebulia
planSetis S-LPS-Tan. planSets ganmeorebiT sainkubaciod
vtovebdiT oTaxis temperaturaze (+18-250C) 30 wuTis ganmavlobaSi.
58
vaxdendiT planSetis 4-jer garecxvas sarecxi buferiT. momdevno
etapze planSetis TiToeul fosoSi vumatebdiT 100 mkl.
substratis xsnars da sainkubaciod vaTavsebdiT 10 wuTi oTaxis
temperaturaze (+18-250C), reaqciis Sevwyvetis mizniT vamatebdiT 50
mkl. SemaCerebel xsnars, reaqcias vkiTxulobdiT kompiuteris
saSualebiT,Ooptikur simkvrives vzomavdiT mikroplanSetis
fotometris 450 nm-ze.
bruceloziT daavadebuli cxovelidan miRebuli Sratis
damatebisas xdeboda antisxeulebis dakavSireba fosoSi amofenil
antigenTan.
SeukavSirebeli masala ganicdida mocilebas garecxviT
substratis xsnaris damatebamde.Fferis warmoqmna (momwvano-
lurji) warmoqmna xdeboda koniugatis mier substratis
konversiis Sedegad. sakvlev SratSi anti-brucela antisxeulebis
ararsebobisas (uaryofiTi), mAb ukavSirdeba S-LSP antigenis O-
polisaqaridis epitops, rac gamovlindeba feris warmoqmniT
(momwvano-lurji). Tu sakvlevi Srati Seicavs brucela-specifiur
antisxeulebs (dadebiTi), isini konkurencias uweven mAb-s
epitopis adgilebisaTvis da ainhibireben mAb-is SekavSirebas S-
LPS antigenis O-poloisaqaridul nawilTan da Sefervis
warmoqmnas. (sur. 3) e.i. dadebiTi reaqciis SemTxvevaSi feri ar
warmoiqmneba.
konkurentuli imunofermentuli analizis universalur
Tvisebad iTvleba is, rom Stami 19-iT vaqcinirebuli Zroxebidan
miRebuli Sratebi ar Sedian mAb-Tan konkurenciaSi, maTi
59
specifiurobis da dabali afinurobis gamo, rac gvaZlevs
uaryofiT reaqcias. zog SemTxvevaSi gamoricxuli ar aris
vaqcinaciidan 6 Tvis ganmavlobaSi aRebulma nimuSebma gamoiwvion
dadebiTi reaqcia.
sur. 3. C-ELISA.
C++ dadebiTi kontroli
C+ sustad dadebiTi kontroli
C- uaryofiTi kontroli
Cc koniugat kontroli.
60
soflis meurneobis saministros laboratoriaSi 2008 wlis
ganmavlobaSi msxvilfexa pirutyvis brucelozze gamosakvlevad
Semosuli 3082 sisxlis Sratis sinjidan, roz-bengal testiT
dadebiTi aRmoCnda 348, anu 11.30%, 2009 wels brucelozze
gamokvleuli msxvilfexa pirutyvis 6740 sisxlis Sratis
sinjidan, roz-bengalis testiT dadebiTi aRmoCnda 724, (10.75%).
xolo 2010 wels msxvilfexa pirutyvis 3654 sisxlis Sratidan,
roz-bengal testiT dadebiTi Sedegebi aRiricxa 351 SemTxvevaSi,
(9.61%). 2011 wels Semosuli da gamokvleuli 1699 sisxlis
Sratidan, roz-bengal testiT dadebiTebma – 227, anu 13.36%
Seadgina. (diagrama 3.)
yvela zemoT CamoTvlili roz-bengal dadebiTi Sratebis
dadastureba moxda konkurentuli imunofermentuli analiziT.
Sedegebi identuria. rac miuTiTebs aRniSnuli meTodebis
sizustesa da specifiurobaze. (cxrili 6).
61
cxrili 6
msxvilfexa pirutyvis sisxlis Sratebis roz-bengal sinjiT da konkurentuli
imunofermentuli analiziT gamokvlevis Sedegebi
weli sisxlis Sratebis, sinjebis raodenoba
r.b.r ELISA-Ab
dad
ebiT
i (%
)
uar
yofiT
i
dad
ebiT
i
uar
yofiT
i
dad
ebiT
i
2008 3082 2734 348 2634 348 11.30%
2009 6740 6016 724 6016 724 10.75%
2010 3654 3303 351 3303 351 9.61%
2011
1699
1472
227
1472
227
13.36%
62
diagrama 3
3082
6740
3654
1699
348724
351 227
2008w 2009w 2010w 2011w
msxvilfexa pirutyvis brucelozze Sratebis roz-bengal sinjiT da C-
ELISA-Ti gamokvlevis Sedegebi
sul dadebiTi
63
3.4. furebis rZis brucelozze rgoluri reaqciiT gamokvlevis
Sedegebi
cdebis msvlelobis periodSi furebis rZis gamokvlevas
vaxdendiT rZis rgoluri reaqciiT, Semdegi wina pirobebis
gaTvaliswinebiT: gamosakvlevad vargisia, mxolod mouxdeli da
axali rZe. aRniSnul reaqciaSi gamokvlevas ar eqvemdebareba rZis
nimuSi, romelic aRebulia cxovelis axurebisa da dagrilebis
periodSi, nayofis mogdebidan pirveli Tormeti dRis
ganmavlobaSi, agreTve mastitiT daavadebuli furebis rZe.
gamokvlevebs davuqvemdebareT saqarTvelos sxvadsxva
raionebidan 2008-2011w.w. soflis meurneobis saministros
laboratoriaSi Semosuli mosaxleobis kerZo sakuTrebaSi
arsebuli 97 furis rZe.
gamokvlevis win rZian WurWels vanjRrevdiT naRebis Tanabari
ganawilebisaTvis, serologiur sinjarebSi Segvqonda 2000 mkl.
(an 2-2 ml.) rZe da vumatebdiT 200 mkl. (an 0,2 ml.) antigens.
sinjarebs guldasmiT vanjRrevdiT.
ZiriTadi reaqciis paralelurad sarwmuno Sedegebis misaRebad
vdgavdiT Semdeg kontrolebs:
_ winaswar cnobili janmrTeli cxovelis rZesTan,
_ janmrTeli cxovelis rZisa da dadebiTi Sratis narevTan.
Stativs gamosakvlevi da sakontrolo rZis sinjarebiT
vaTavsebdiT TermostatSi 370C erTi saaTis ganmavlobaSi.
64
reaqciis Sefasebas vaxdendiT vizualurad, Termostatidan
sinjarebis gamoRebisTanave. Sedegebis aRricxvas viwyebdiT
sakontrolo sinjarebidan. reaqcia janmrTeli cxovelis rZesTan
uaryofiTia, xolo janmrTeli cxovelis rZisa da brucelozis
dadebiTi Sratis narevTan-dadebiTi. reaqciis Sedegebis
Sefasebas vaxdendiT jvrebiT:
+++ (sami jvari) _ rZis svetis zemoTa nawilis naRebis fenaSi
mkafiod gamoxatulia lurji feris rgoli, rZis danarCeni masa
TeTria.
++ (ori jvari) _ naRebis fenaSi naTlad gamoxatulia lurji
rgoli, rZis danarCeni masa molurjo Seferilobisaa.
+ (erTi jvari) _ rZis sveti SeRebilia lurj ferSi, naRebis fena
TeTri da moyviTaloa.
rZis sinji, romelic Sefasda sami an ori jvriT _ dadebiTia,
xolo erTi jvriT _ uaryofiTi. (sur. 4).
brucelozze rZis nimuSebis, rgoluri reaqciiT Catarebulma
gamokvlevebma gviCvena, rom dadebiTi SemTvevebis umetesoba
aRmosavleT saqarTveloze modis. 97 rZis sinjidan 17 SemTxvevaSi
rgoluri reaqcia aRmoCnda dadebiTi, maT Soris 2008w. -1, (16.67%),
2009w. – 4, (33.34%), 2010w. -7, (18.92%), 2011w– 5, (10,81%) (cxr. 7).
(diagrama 4).
aRsaniSnavia, rom Teqvsmetive dadebiT SemTxvevaSi aRiricxa
mkveTrad dadebiT reaqciad (+++), rasac adasturebs sinjaris
zeda nawilSi, naRebis fenaSi lurjad SeRebili damaxasiaTebeli
65
rgolis warmoqmna, rac advilad gasarCevia rZis svetis TeTr
fonze.
a) b) g)
sur. 4. rZis rgoluri reaqcia.
a) dadebiTi kontroli.
b) uaryofiTi kontroli.
g) sakvlevi nimuSi.
66
cxrili 7.
furebis rZis rgoluri reaqciiT gamokvlevis Sedegebi
weli gamokvleuli rZis
nimuSebis raodenoba
uaryofiTi
dadebiTi %
2008 6 5 1 16,67%
2009 12 8 4 33,34%
2010 37 30 7 18,92%
2011 42 37 5 11,9%
sul 97 80 17 17.52%
67
diagrama 4
furebis rZis rgoluri raqciiT gamokvlevis Sedegebi
(2008-2011w.w.)
2008w 2009w 2010w 2011w
6
12
37 42
1
4
7 5
sul dadebiTi
68
3.5. furebidan gamoyofili B. abortus kulturebis Seswavlis
Sedegebi
2010-2011 w.w.-Si Catarebuli kvleviTi samuSaoebi
iTvaliswinebda msxvilfexa pirutyvidan gamoyofili brucelozis
aRmZvrelebis tipirebas. cdebis procesSi gamokvlevas
davuqvemdebareT soflis meurneobis saministros laboratoriaSi,
saqarTvelos sami regionidan (qvemo qarTli, kaxeTi da imereTi)
2008-2010w.w. Semosuli 1253 sisxlis, 577 rZis, 5 mogdebuli nayofis,
da 53 Sratis nimuSi. Brucella-is gamoyofisa da
identifikaciisaTvis, vaxdendiT sisxlis, rZis da mogdebuli
nayofidan aRebuli nimuSebis, CaTesvas xelovnur sakveb areebze,
kerZod brucelas seleqtiur niadagze da sisxlian agarze.
Brucella saeWvo kulturebs vikvlevdiT bioqimiuri testebiT:
oqsidaza, katalaza, ureaza, gogirdwyalbadis warmoqmna da
samSaqriani rkinis metabolizmi. Brucella-as koloniebis
morfologiis dasadgenad gamoviyeneT akriflavinis da kristal-
violetis testebi, movaxdineT miRebuli kulturebis
fagotipireba Tb fagiT. yvela zemoT CamoTvlili testebis
gamoyenebis Sedegad gamoyofil iqna B. abortus 20 saeWvo kultura,
romelTa dadastureba moxda myisieri PCR-iT da AMOS-PCR-iT.
paralelurad movaxdineT 53 Sratis nimuSis eqstragireba,
miRebuli d.n.m-is nimuSebi gamokvleul iqna myisieri PCR-iT da
AMOS-PCR-iT, 31 dadebiTi SedegiT. (algoriTimi #1).
69
algoriTmi 1
d.n.m-is
eqstraqcia
morfologia bioqimia H2S; TSI mgrZnobeloba fagotipireba saRebavebze
paTologiuri masala
(sisxli, rZe, mogdebuli nayofi)
CaTesva sakveb areebze
sisxliani, agari,
seleqtiuri niadagi
(fareli)
Aakriflavini,
kristal violeti
PCR
AMOS PCR
oqsidaza,+ ureaza,+
katalaza+
TB fagi
+
fuZe fuqsini+ Tionini _
mikrosko-
pia
70
3.5.1. morfologia da tinqtorialuri Tvisebebi
B. abortus Stamebis morfologiisa da tinqtorialuri Tvisebebis
dasadgenad paTologiuri masalidan da xelovnur sakveb areebze
(brucelas bulioni, farelis agari) nazardi kulturebidan
davamzadeT nacxebi da SevRebeT gramis da kozlovskis wesiT, es
ukanaskneli tipuria da Sereul masalaSi brucelebis sxva
mikrobebisagan diferencirebis mizniT gamoiyeneba.
grami wesiT SeRebva. Ggramis wesiT SeRbvisaTvis brucelebis 48
saaTiani koloniebidan damzadebuli nacxebi gavaSreT, movaxdineT
fiqsacia gacxelebiT, fiqsirebul nacxebs davafareT filtris
qaRaldi, davasxiT gencian-violetis saRebavi; davayovneT 2 wuTi,
Semdeg movacileT filtris qaRaldi da davawveTeT lugolis
xsnari, davayovneT 2 wuTi; 20 wamis ganmavlobaSi preparati
davamuSaveT 960-iani spirtiT, nacxi CavrecxeT wyliT, SevRebeT
safraniniT 2 wuTis ganmavlobaSi, kvlav CavrecxeT onkanis
wyliT, gavaSreT saSrobi qaRaldiT da gamovikvlieT mikroskopSi
imersiuli sistemiT. Cvens mier gamoyofili da Seswavlili B.
abortus Stamebi, garmuaryofiTi, wiTel ferSi SeRebili
kokobaqteriebia, romlebic preparatSi umetesad dalagebulia
wyvilad da gamonaklisad erTeuli saxiT. (sur. 5)
kozlovskis meTodiT SeRebva. Aam mizniT fiqsirebul nacxebs
vawveTebdiT safraninis 2%-ian wylian xsnars, da vRebavdiT
gacxelebiT spirtquris alze airebis pirveli buStukebis
gamoyofamde. preparati CavrecxeT wyliT. nacxi damatebiT
SevRebeT 0,75-1%-iani meTilenis lurjis wyliani xsnariT 30 wamis
71
ganmavlobaSi. Ppreparatebi ganmeorebiT CavrecxeT wyliT,
gavamSraleT da gavsinjeT mikroskopSi, imersiuli sistemiT.
mikroskopuli suraTi- Cvens mier gamoyofili B. abortus
kokobaqteriebi aRmoCnda SeRebili Ria vardisferSi, rac maTi
tipurobis maCvenebelia.
suraTi 5. gramis wesiT SeRebili brucelebi
72
2.5.2. sakveb areebze zrdis Tavisebureba
myar sakveb areebze zrdis mixedviT arCeven brucelebis S –
tipiur_gluvi, R – Secvlil_xorkliani, da M – lorwovan_
koloniebs. brucelebisaTvis gamonaklisad damaxasiaTebelia
filtrSi gamavali e.w. L formis warmoqmna.
tipiuri virulenturi Stami S-forma, agaris zedapirze
warmoqmnis wvril, 2-3 mm. diametris, mrgval, amoburcul, gluvi
zedapirisa da swori kideebis mqone, mbrwyinav, Taflisfer,
karaqis konsistenciis, koloniebs. brucelas xandazmul
koloniebs aqvs Jangisferi.
avirulenturi (R-forma) agarze warmoqmnis xorklian koloniebs.
msxvilfeaxa pirutyvis savele nimuSebi (anti-koagulantiani
sisxli, rZe, qsovili an mSobiarobasTan asocirebuli masala.)
SesaZlebelia Seicavdes sxva baqteriebsac, Brucalla-s saxeobaTa
sufTa kulturis gamoyofa saWiroebs specilizirebul sakveb
areebs. B. abortus kulturis gamosayofad da zrdis
Taviseburebebis dasadgenad, gamoviyeneT seleqtiuri niadagi,
romelic axdens ucxo mikroorganizmebis zrdis daTrgunvas da
xels uwyobs brcelebis zrda-ganviTarebas. Bbrucella-s seleqtiuri
niadagi Seicavs antibiotikebis narevs. sakvebi are brucelebis
zrdis dasaCqareblad danamatis saxiT Seicavs sisxls, (brucela
–uaryofiTi), an Srats. brucelebis gamosayofad paT. masalis
nimuSebs finjanze gaTesvamde vyinavdiT -200C-ze, gayinva xels
73
uwyobs nebismier baqteriuli ujredebis ganTavisuflebas
sisxlis formiani elementebidan. gayinul nimuSebs valRobdiT
da vorteqsis gamoyenebiT vaxdendiT Serevas.
Txevadi nimuSebi (rogoricaa sisxli, rZe) 100 mkl. raodenobiT
steriluri pipetis wveris saSualebiT gadagvqonda da
vaTavsebdiT seleqtiuri niadagis centrSi.
qsovilis nimuSebs steriluri pincetisa da makratlis
gamoyenebiT vaquvmacebdiT “sufTa kideebis” misaRebad.
steriluri maryuJiT vaxdendiT wveTis an paT. masalis
gadaTesvas finjanze daStrixviT, “molis” msgavsad.
gaSrobis Semdeg finjnebs vaTavsebdiT Tavsaxurian plastmasis
konteinerSi da vtovebdiT TermostatSi 370C-ze. 10-15% CO2-ian
paketebaTan erTad. (B. abortus mikroaerofilia da zrdisaTvis
saWiroebs CO2-iani garemos). finjnebis inkubirebas vaxdendiT 21
dRemde, TermostatSi 370C-ze.
naTesebs vamowmebdiT yovel 24 saaTSi da TiToeul kolonias
vniSnavdiT finjnis fuZeze SemoxazviT, rogorc (ara “brucelas”)
dabinZurebuli kolonia.
Pinkubaciidan me-2-3-e dRes aRiniSneboda mkrTali, gamWvirvale,
Taflisferi Seferilobis 2-3 mm diametris mqone mrgvali
koloniebi, (sur. 6.) isini amoburcul zedapiriani da moTeTroa.
preparatSi qsovilebis nawilakebisa da cximis wveTebis
zemoqmedebis Sedegad aRiniSneboda uswormasworo kideebiani
74
koloniebis zrda. saeWvo koloniebi warmoqmnisTanave gadagvqonda
seleqtiur niadagze Semdgomi gamokvlevebisaTvis.
sur. 6. brucelas koloniebi (S forma)
Semdgomi testirebisaTvis, vaxdendiT saeWvo koloniebis
brucelas seleqtiur niadagze gadaTesvas. (farelis niadagi).
kultivirebisaTvis naTesi kulturebi movaTavseT (CO2-is gareSe)
TermostatSi 370C-ze. zrdis xasiaTze dakvirvebas vaxdendiT
yoveli 24 saaTis Semdeg. gamokvlevebma gviCvena kulturaTa zrda
75
susti nazardis saxiT aRiniSna (sur. 7). mesame dRes da
maqsimalur intensivobas miaRwia 21-e dRes. (cxrili 8).
sur. 7. B. abortus nazardi brucelas seleqtur (farelis) agarze.
76
B. abortus sakveb areebze zrdis maxasiaTelebi cxrili 8
# mikrobis dasaxeleba koloniis warmoqmnis
dro (sT-Si) koloniis forma
koloniis diametri (mm)
1 0178-b 72 S 3 2 051-m 48 S 2 3 285-b 72 S 3 4 N1-t 48 S 2 5 IM.0014-m 48 S 2 6 IM.0018-m 48 S 2 7 K.K.0519-m 72 S 3 8 T.01-m 72 S 3 9 M.T.02-m 48 S 2 10 K.K.0790-m 72 S 3 11 K.K.1102-b 48 S 2 12 K.1556-m 72 S 3 13 K.1601-m 72 S 3 14 K.1733-m 48 S 2 15 K.1745-m 48 S 2 16 K.1573-m 72 S 3 17 IM.0030-m 72 S 3 18 T.03-m 72 S 3 19 K.K.1109-m 72 S 3 20 K.K.0808-m 72 S 3
77
3.5.3 B. Abotus izolatebis bioqimiuri TvisebebiB
B. abortus saxeobis identifikaciisaTvis gamoviyeneT Semdegi
bioqimiuri testebi: oqsidaza, ureaza katalaza; gogirdwyalbadis
gamomuSaveba da rkinis metabolizmi. (cxrili 9)
oqsidazas testi. oqsidazas testiT xdeba ferment citoqrom
oqsidazas aRmoCena, is gamoiyeneba gram-uaryofiTi baqteriebis
bioqimiuri testirebisaTvis. dadebiTi Sedegebisas citoqrom
oqsidazas arsebobis SemTxvevaSi misi reaqtivebi urTierTqmedeben
indofenolis lurjTan.
oqsidazas testis Casatareblad steriluri tamponiT viRebdiT
2-3 izolirebul kolonias. uSualod tamponze arsebul
baqteriaze vawveTebdiT oqsidazas reaqtivs da 30 wamis Semdeg
aRvricxavdiT Sedegebs. Cvens mier gamoyofili B. abortus yvela
izolati oqsidaza dadebiTia, rasac adasturebs aRniSnuli
testis Catarebisas lurji feris warmoqmna.
ureazas testi _ gamoiyeneba mikrorganizmis mier ferment ureazas
saSualebiT Sardovanas hidrolizis TvisebaSi. amoniumis ori
erTeuli warmoiqmneba tute Tvisobriobis Sedegad. tutis
aRmoCena xdeba pH-indikatoris saSualebiT. qristensenis
Sardovana romelic pH indikators fenol wiTels Seicavs,
Cveulebriv mJave garemoSi (pH 6.8) yviTeli Seferilobisaa; tute
garemoSi (pH 8.4) indikatori icvlis fers da xdeba movardisfro-
mowiTalo.
ureazas testis Casatareblad viRebdiT sinjaras qristensenis
78
iribi agariT. agaris zedapirze vaxdendiT brucelas koloniebis
gadaTesvas. sinjarebs inkubirebisaTvis vtovebdiT TermostatSi
35-370C-ze. nazardis Semowmebas vaxdendiT 24-48 saaTis Semdeg.
Catarebuli gamokvlevebiT davadgineT, rom B. abortus yvela Stami,
iwvevs vardisfer-wiTeli feris warmoqmnas, rac dadebiTi ureazas
testis maCvenebelia. (suraTi 8). aRsaniSnavia, rom Cvens mier
gamoyofil StamebSi vardisfer-wiTeli feris warmoqmna
sxvadasxva intensivobiT xdeboda.
sur 8. ureaza testi
79
katalazas testi: fermenti katlaza axdens wyalbadis zeJangis
hidrolizis katalizebas, ris Sedegad warmoiqmneba wyali da
Jangbadi. Cvens mier gamoyofili brucelaTa yvela saxeoba
aRmoCnda katalaza dadebiTi.
katalazas testis Casatareblad steriluri maryuJiT
izolirebuli kolonia gadagvqonda sasagne minaze, romelSic
Segvqonda 1-2 wveTi 3%-iani wyalbadis zeJangis xsnari, rasac
myisierad Tan sdevda airebis buStukebis warmoqmna, rac Cvens
mier gamoyofili B. abortus katalazuri aqtivobis mimaniSnebelia.
samSaqriani rkinis agari (Triple sugar Iron – TSI) misi saSualebiT
xdeba deqstrozas, laqtozasa da saqarozas fermentaciis
dadgena. misi gamoyeneba SesaZebelia damatebiTi testiT zogierTi
mikroorganizmebis mier wyalbadis zeJangis produqciis
aRmosaCenad, Tumca araefeqturia brucelas saxeobebis
dasadgenad. agaris feri ganicdis cvlilebas – yviTeli mJavebis
producirebisas, da wiTeli tutes warmoqmnisas – fermentaciis
dros SesaZlebelia agreTve warmoqmnas gazebi. brucelas
saxeobebi, arian ara-reaqtiuli, anu TSI uaryofiTi
mikroorganizmebi. (ar icvleba Seferiloba da ar xdeba airebis
warmoqmna).
brucelas saxeobaTa identifikaciisaTvis sinjarebSi
samSaqriani rkinis iribi agariT vaxdendiT B. abortus kulturaTa
gaTesvas gazonis saxiT. sacobsa da sinjaris Sida zedapirs
Soris vaTavsebdiT tyviis acetatian strips. sinjarebs vtovebdiT
35-370C-ze 24-48 saaTis ganmavlobaSi. Sedegebze vmsjelobdiT
80
sakvebi aris feris SecvliT, airebis warmoqmniT, rac Cven cdebSi
ar aRmoCnda damaxasiaTebeli B. abortus kulturebisaTvis anu
brucelebis aRniSnuli saxeobebi TSI uaryofiTia.
H2S-is testi: tyviis acetatis test stripebi gamoiyeneba baqteri-
ebis mier gogirdwyalbadis gamoyofis aRmosaCenad.
gogirdwyalbadis warmoqmna SesaZlebelia brucelas mier
gogirdis Semcveli aminomJavebis daSlis Sedegad. amisaTvis
baqteriaTa kulturebi CavTeseT karborhidratebian sakveb
niadagze, kerZod samvalentiani Saqris rkina. gogirdwyalbadi
Sevida ra kontaqtSi tyviis acetatis stripTan, warmoqmna Savi
precipitati, rac stripze Savi feris reaqciis warmoqmniT
gamoixata. B. abortus gogirdwyalbad dadebiTia. (suraTi. 9)
sur. 9. gogorgwyalbadis testi.
81
Sratis aglutinaciis testi: Sratis aglutinaciis testi
gamoiyeneba mikrobebSi O-polisaqaridis gverdiTi jaWvis
arsebobis dasadgenad, rac damyarebulia homogenuri
antisxeulebis SeboWvaze. O-polisaqaridis gverdiTi jaWvis
arsebobis SemTxvevaSi antisxeulisa da antigenis
urTierTqmedebas Tan sdevs aglutinacia. Ggluvi koloniebi
aglutinirdeba O-polisaqarid specifiur poliklonur SratTan,
maSin roca xorkliani mikroorganizmebi darCeba suspenziis
saxiT. B. abortus gluvi mikroorganizmia, romelic aglutinirdeba
Sratis arsebobisas.
Sratis aglutinaciis testisaTvis minaze vawveTebdiT 30 mkl.
Srats, SratSi steriluri maryuJiT Segvqonda 2-3 B. abortus-ze
saeWvo kolonia. ingredientebs guldasmiT urevdiT homogenuli
xsnaris misaRebad. dadebiTi reaqcia miuTiTebs, rom datanili
saeWvo kolonia miekuTvneba B. abortus, rac Cvens cdebSi
damaxasiaTebelia B. abortus yvela izolatisaTvis.
akriflavinis testi: akriflavinis testi gamoiyeneba
mikroorganizmTa gluvi an xorkliani koloniebis
gansazRvrisaTvis. xorkliani koloniebi ganicdian aglutinacias
neitraluri akriflavinis arsebobis SemTxvevaSi. am movlenas
safuZvlad udevs reaqciaSi maTi gareTa membranis sruli CarTva.
xorkliani mikroorganizmebi ganicdian aglutinacias
akriflavinis arsebobisas; mis sapirispirod gluvi
mikroorganizmebi aRniSnul Tvisebas moklebulia.
akriflavinis testis Casatareblad sufTa sasgne minaze Segv-
82
qonda akriflavinis xsnari 30 mkl-is moculobiT, steriluri
maryuJiT wveTSi vxsnidiT 2-3 B. abortus-ze saeWvo kolonias,
homogenuri xsnaris misaRebad. komponentebs erTmaneTSi
guldasmiT urevdiT. B. abortus, rolebic warmoqmnian
gluvzedapirian kolonias ar ganicdis aglutinacias da xsnarSi
imyofebian fifqebis saxiT.
fuZe fuqsinisa da Tioninis testi: gamoiyeneba brucelas
saxeobaTa identifikaciisaTvis. fuZe fuqsinis Semcvel sakveb
areebSi B. abortus kulturebi ganicdian intensiur zrdas; Tioninis
Semcvel sakveb areebSi maTi zrda iTrguneba.
brucelaTa zrda-ganviTarebaze fuZe-fuqsinisa da Tioninis
gavlenis dasadgenad B. abortus kulturebi gavTeseT petris
finjnebSi Camosxmul, aRniSnul nivTierebaTaA Semcvel sakveb
areebze. naTesebi inkubaciisaTvis movaTavseT TermostatSi 370C-
ze. Sedegebi aRvricxeT inkubirebidan 48-72 saaTis Semdeg.
gamokvlevebiT davadgineT, rom Cvens mier paT. masalidan
gamoyofili B. abortus ocive Stami intensiurad izrdeba fuZe
fuqsinis Semcvel sakveb areze, rac Seexeba Tioninian niadagze
zrda ar aRiniSneba. (sur. 10.)
83
a) b)
sur. 10. mgrZnobeloba saRebavze
a) fuZe fuqsini (vardisferi): B. abortus zrda.
b) Tionini (lurji): B. abortus zrda ar aris.
84
B. abortus izolatebis bioqimiuri Tvisebebi cxrili 9
# brucelas kulturebi
gramiT SeRebva
gluvi an xorkliani
CO2 oqsidaza katalaza ureaza H2S TSI Tionini fuZe
fuqsini
1 0178-b uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
2 051-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
3 285-b uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
4 N1-t uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
5 IM.0014-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
6 IM.0018-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
7 K.K.0519-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
8 T.01-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
9 M.T.02-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
10 K.K.0790-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
11 K.K.1102-b uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
12 K.1556-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
13 K.1601-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
14 K.1733-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
15 K.1745-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
16 K.1573-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
17 IM.0030-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
18 T.03-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
19 K.K.1109-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
20 K.K.0808-m uaryofiTi gluvi + + + + + _ _ +
85
3.5.4. Br. Abortus bovis izolatebis fagoidentifikacia
brucelaTa fagoidentifikacia specifikuri indikatori
fagebiT xorcieldeba.
brucelaTa specifikuri fagebis miRebis, Seswavlis
medicinasa da veterinariaSi warmatebiT gamoyenebis adreuli
gamokvlevebi ekuTvis m. d. droJevkinas (1953). mkvlevaris mier
miRebuli brucelebis polivalenturi baqteriofagi.
brucelozis aRmZvrelis 174 Stamze SemowmebiT fagi aRmoCnda
specifikuri. baqteriofagi mkvlevarma warmatebiT gamoiyena
brucelebis inaglutinobeluri Stamebis identifikaciisaTvis.
Teoriuli da praqtikuli TvalsazrisiT sagulisxmo cdebia
Catarebuli brucelozis sadiagnostikod fagis zrdis reaqciis
gamoyenebaze. n. n. ostrovskaiam, d. m. goldfarbma (1959) reaqciaSi
indikatorul fagad gamoiyenes B. abortus-is tipospecifikuri fagi.
maT daadgines, rom 72 saaTiani inkubaciis pirobebSi reaqcia
xelovnurad dainficirebul bulionSi, erTeuli mikrobis
aRmoCenis saSualebas iZleva. ftzr SedarebiT naklebad
mgrZnobiarea rZisa da niadagis gamokvlevisas, razedac gavlenas
axdens vulgaruli mikroflora.
sakvebisa da soflis meurneobis organizaciis (FAO).
eqspertebis daskvniT (1986), sxva kompleqsur meTodebTan erTad
brucelas Stamebis diferenciaciisaTvis rekomendebulia
Tbilisis eliavas saxelobis institutSi miRebuli Tb fagis
gamoyeneba. (m. fofxaZe Tanaavt. 1968w).
86
fagotipireba Brucella-is Stamebis identifikaciis damatebiTi
testia Brucella–is fagi da misi rutinuli test-ganzaveba (RTD)
axdens B. abortus-is gluvi koloniebis liziss da iZleva mcire
zomis folaqebs. sixlidan, Sratidan, rZidan da mogdebuli
nayofidan gamoyofili B.abortus kulturebis
fagoidentifikaciisaTvis petris finjanSi farelis niadagis
zedapirze baqteriologiuri maryuJiT vavlebdiT 24-saaTiani
brucelas bulioniani kulturis zonrebs, oTaxis temperaturaze
gaSrobis Semdeg zonrebs wvrilwveriani pipetiT vawveTebdiT Tb
fagis rutinul test-ganzavebis 1 wveTs (25 mkl.) wveTis gaSrobis
Semdeg gadmobrunebul finjnebs sainkubacioT vaTavsebdiT 10%
CO2-is pirobebSi TermostatSi 370C-ze, 48 saaTi.
Catarebulma gamokvlevebma (cxrili 10). gviCvena, rom
Seswavlili yvela oci Stami ganicdis liziss Tb specifikuri
fagiT rac B. abortus arsebobis damadasturebelia. fagiT
kulturaTa lizisis xarisxma 3+ da 4+ Seadgina. (sur. 11)
Seswavlili 20 kulturidan yvelam ganicada Tb fagiT sruli
lizisi, romlis xarisxic Sefasda 4+.
B
87
cxrili 10
B. abortus kulturebis
fagomgrZnobeloba
# kuturaTa dasaxeleba Sedegebi
1 0178-b 4+
2 051-m 4+
3 285-b 4+
4 N1-t 4+
5 IM.0014-m 4+
6 IM.0018-m 4+
7 K.K.0519-m 4+
8 T.01-m 4+
9 M.T.02-m 4+
10 K.K.0790-m 4+
11 K.K.1102-b 4+
12 K.1556-m 4+
13 K.1601-m 4+
14 K.1733-m 4+
15 K.1745-m 4+
16 K.1573-m 4+
17 IM.0030-m 4+
18 T.03-m 4+
19 K.K.1109-m 4+
20 K.K.0808-m 4+
89
3.5.5. B. abortus bovis izolatebis d.n.m skriningi
polimerazuli jaWvuri reaqcia: polimerazuli jaWvuri reaqciis
principi orjaWviani d.n.m-is denaturaciisas erTjaWviani d.n.m-is
miRebaSi mdgomareobs, es procesi mimdinareobs fermentebis
meSveobiT, d.n.m-is mokle komplementarul monakveTs (praimeri)
SeuZlia daukavSirdes d.n.m-is calke myof jaWvis standartul
fragments (matrica). Ppraimeri scnobs matricas da ukavSirdeba
(axdens hibridizacias) amocnobil Tanamimdevrobas. Ppraimeri 3’-
daboloebis gamoyenebiT d.n.m polimeraza axdens d.n.m-is axali
jaWvis sinTezs (elongacia) _ dagrZeleba. d.n.m-is raodenobis
gaormageba 1 ciklis ganmavlobaSi xdeba. 25 ciklis Semdeg 3,2X107
d.n.m-is molekulaa amplificirebuli.
praimerebad gamoiyeneba sinTezirebuli erTjaWviani dnm (20-30
nukleotidi). ori sxvadasxva praimeris seqvensi (gaSifruli
nukleotidebis Tanamimdevroba) gamoiyeneba gasamravlebeli
regionis orive mxridan SemosazRvrisaTvis. erTi praimeri samizne
regionis dasawyisSi komplementuria dnm erTi jaWvisa, meore
praimeri samizne regionis boloSi komplementuria meore jaWvis.
kvlevis procesSi Cvens mier gamoyenebul iqna myisieri
polimerazuli jaWvuri reaqcia, romelic tradiciulis
modifikaciaa, ufro swrafia da gamosayeneblad mosaxerxebeli.
Tumca tests sWirdeba eqstraqciis Catareba, d.n.m-is gamoyofa.
polimerazuli jaWvuri reaqciis msvlelobas vaxorcielebdiT
ramdenime etapad: Tavdapirvelad vaxdendiT nimuSidan (Srati, B.
abortus kultura da a.S) d.n.m-is eqstraqcias.
90
1) d.n.m-is eqstaqcia: 20 mkl. K proteinazas vasxavdiT 1.5 ml-ian
ependorfis sinjaraSi. vamatebdiT 200 mkl. antikoagulirebul
sisxls an 10%-ian qsovilis homogenats. vamatebdiT 200mkl AL
bufers. vorteqsis saSualebiT vaxdendiT maT Serevas da
vaCerebdiT sainkubaciod 560C-ze 10 wuTis ganmavlobaSi.
vamatebdiT 200 mkl. 96-100-ian spirts, isev vavorteqsebdiT. 620
mkl. narevi gadagvqonda Dneasy mini svetSi, vapipetirebdiT da
vacentrifugirebdiT 1wT 6000 x g, sinjaris qveda nawils
vagdebdiT, xolo sinjaris sveti gadagvqonda axal Sesagrovebel
sinjaraSi. Semdeg etapze vamatebdiT 500mkl. AW1 buferi (AW1-es
aris sarecxi buferi, romelic nimuSidan gamorecxavs yvela
zedmet balasts, rogoricaa marilebi an cilovani nivTierebebi).
isev vacentrifugirebdiT 1wT. 6000 x g, sinjaris qveda nawils isev
vagdebdiT, minis svets vdebdiT axal Sesagrovebel sinjaraSi.
vamatebdT 500mkl. AW2 bufers (esec sarecxi buferia, igive
funqcias asrulebs rasac AW1 da gamorecxavs darCenil balasts).
gavimeoreT centrifugireba 3wT. 16,000 x g, sinjaris qveda nawili
gadavagdeT, miRebuli eqstraqtiani minis sveti gadavitaneT
Sesagrovebel sinjaraSi. gavimeoreT centrifugirebis procedura,
mSralad. (16,000 kerZod x g,). miRebili eqstaqtiani minis sveti
gadavitaneT ependorfis sinjaraSi (romelic Tavisufalia r.n.m-
azasagan) da davamateT 200mkl. AE buferi (SeiZleba gamoyenebuli
iqnas r.n.m-azasagan Tavisufali wyali.) gavaCereT 1 wT. oTaxis
temperaturaze da davacentrifugeT 1 wT. 6000 x g. miRebuli
eqtragirebuli d.n.m mzadaa Semdgomi testirebisaTvis (im
SemTxvevaSi Tu PCR-is gaSveba ar xerxdeba maSinve, maSin eqsragi-
91
girebuli d.n.m inaxeba macivarSi -20 an -800 C-ze.)
2) PCR master miqsis momzadeba: brucelas myisieri PCR-iT sadiag-
nostikod gamoiyeneba aidahos teqnologiT damzadebuli kiti,
romelic dafuZnebulia mSral teqnologiaze
`liofilizirebuli~. es imas niSnavs, rom mwarmoeblis mier
damzadebuli master miqsi mowodebulia mSrali saxiT. (master
miqsi Seicavs polimerazas, oligonukleotidebis mokle
praimerebs, oTx dezoqsiribonukleotidebisagan Semdgar
asaSenebel blokebs dnm-sTvis da kofaqtors MgCl2.-s).
liofilizirebuli anu mSrali master miqsis aRdgenas
vaxdendiT 40 mkl. deionizirebuli wylis damatebiT (dadebiTi da
uaryofiTi kontrolebisaTvis).
3) PCR reaqcia: sinjarebSi, ucnobi nimuSebisTvis, vamatebdiT 40
mkl. winaswar, Cvens mier eqtragirebul da ganzavebul sakvlev
d.n.m-s (4 mkl. d.n.m + 36 mkl. deionizirebuli wyali).
4) PCR ciklireba: `laiT cikleris~ kapilarul sinjarebSi
Segvqonda 18 mkl. aRdgenili reagentebi da sakvlevi nimuSebi.
Roche LightCycler 2.0. kapilarTa rotoris maqsimaluri tevadobaa 32
kapilari. Tu dublirebuli dadebiTi da uaryofiTi
kontrolebisaTvis gamoiyeneba oTxi kapilari, SesaZlebelia
dublirebulad gaSvebul iqnas 14 sakvlevi nimuSi. Semdeg es
sinjarebi CavtvirTeT `laiT cikleris~ karuselSi
centrifugirebisaTvis. Semdeg xdeba reaqciis gaSveba. erTi
gaormagebis cikli mimdinareobs 3 etapad:
92
1) denaturacia, 2) hibridizacia, 3) elongacia. samive etapi damo-
kidebulia garkveul temperaturaze.
1)Ddenaturaciis dros dezoqsiribonukleinis mJava cxeldeba
maRal temperaturaze, (94 -970C-ze 1 wuTis ganmavlobaSi). rac
ganapirobebs dezoqsiribonukleinis mJavas ori Zafis
erTmaneTisagan daSorebas.
2) hibridizaciis dros xdeba polimerazuli jaWvuri reaqciis
temperaturis Semcireba 50-650-mde 1 wuTis ganmavlobaSi ise, rom
praimerebs SesaZlebloba eZlevaT daukavSirdnen d.n.m-is matricas
anu moaxdinon hibridizacia (an `anilireba~ wyalbadis bmebis
meSveobiT) samizne sekvensis komplementarul adgils orive
bolodan, es procesi grZeldeba erTi an ramodenime wuTis
ganmavlobaSi.
3)Eelongacia-dagrZeleba, xdeba temperaturis momateba 720C-mde, 1
wuTis ganmavlobaSi, romelic saWiroa dnm polimerazas
funqcionirebisaTvis optimaluri temperaturis Sesaqmnelad. dnm
polimeraza sawyisi matricis komplementarulad praimerze axdens
dnm-is axali aslis agebas.
ciklirebisaTvis gamoviyeneT roSes firmis `laiT cikleri~
(LightCycler 2.0.) sistema, romelic Sedgeba xelawyosagan,
programisagan, reagentebisagan da dadgmis meTodikisagan.
myisieri PCR aRmoaCens zogadad brucelozis arsebobas an ar
arsebobas mocemuli nimuSis dnm-Si, Tumca SeuZlebelia
93
brucelas saxeobis dadgena, vinaidan myisieri PCR-is dros
gamoiyeneba genis is monakveTi, romelic brucelas yvela
saxeobisaTvis aris saerTo da mudmivi.
AMOS-PCR kvlevaSi gamoviyeneT 5 oligenukleotidis praimeris
koqteils, maT Soris Brucella erTi gvaris aRmomCeni praimeri IS711
sekvensisadmi da 4 praimeri specifiuri TiToeuli saxeobisaTvis.
aRniSnuli meTodi dafuZvnebulia genetikuri elementis IS711
saxeobis specifiur ganlagebaze qromosomaSi.
AMOS-PCR warmatebiT gamoiyeneba 498 kilofuZis mqone
nukleotidi B. abortus dnm-dan (msxvilfexa pirutyvis biovar) -1; 2
da 4-is diferencirebisaTvis.
IS711 praimeri: 5’_ TGCCGATCACTTAAGGGCCTTAT _3’
B. abortus praimeri: 5’ –GACGAACGGAATTTTTCCAATCCC _3’
cdebis procesSi gamokvlevas davuqvemdebareT soflis
meurneobis saministros laboratoriaSi, saqarTvelos sxvadasxva
raionebidan 2008-2010w.w. brucelozze gamosakvlevad Semosuli
mosaxleobis kerZo sakuTrebaSi arsebuli msxvilfexa pirutyvis
53 sisxlis Sratis, 1253 sisxlis, 577 rZis da 5 mogdebuli
nayofis nimuSebi. (cxr. 11). maT Soris eqstragirebuli 53 Sratis
nimuSidan miRebuli d.n.m-is nimuSi gamokvleul iqna myisier PCR-
ze, Cvens cdebSi B. abortus ocive Stamis mimarTebaSi Sedegi
aRmoCnda dadebiTi. saintereso Sedegi miviReT rogorc rZisa da
sisxlis ise mogdebuli nayofis nimuSebidan miRebuli
kulturebis eqstraqciis Sedegad, miRebuli d.n.m-i gamovikvlieT
94
myisieri PCR–iT, kulturas miviCnevdiT brucelad im SemTxvevaSi,
rodesac mrudis kveTa, romelic aisaxeba kompiuterSi
grafikulad iwyeboda me-11-13-e ciklidan me-40-e ciklis CaTvliT
(45-e cikli iTvleba sustad dadebiTad an saeWvod)
mocemuli suraTidan Cans, (suraTi 12) rom kveTis wertili (CP)
imyofeba me-12-13-e ciklebs Soris da mrudi Sesabamisad aris
sigmoiduri. aRniSnuli parametrebi miuTiTebs dadebiT Sedegze.
radgan myisieri PCR saSualebas iZleva aRmoaCinos brucelozis
arseboba zogadad. (dadebiTi an uaryofiTi). myisieri PCR-iT
miRebuli dadebiTi Sedegebi dadasturebul iqna AMOS PCR-iT.
(suraTi 13).
96
sur. 13. AMOS PCR gelSi eleqtroforezi
1. B. abortus sakvlevi nimuSi.
2. B. abortus dadebiTi kontroli.
3. B. melitensis dadebiTi kontroli.
4. B. ovis dadebiTi kontroli.
1. 2. 3. 4.
d.n.m
lederi d.n.m
lederi
97
cxrili 11
polimerazuli jaWvuri reaqciiT gamokvleuli nimuSebi
# gamosakvlevi
masala nimuSebis raodenoba
Sedegebi
dadebiTi uaryofiTi
1 mogdebuli nayofi 5 1 4
2 rZe 577 16 565
3 sisxli 1253 3 1250
4 sisxlis Srati 53 31 22
98
4. miRebuli Sedegebis analizi
brucelozi gansakuTrebiT saSiS infeqciaTa Soris msoflio
masStabiT isev rCeba aqtualur problemad. cxovelTa dacvis
msoflio organizaciis (OIE) monacemebiT, dedamiwis xuTive
kontinentis 193 saxelmwifodan mxolod 38-ia Tavisufali
brucelozisagan; xuTSi infeqcia dafiqsirebulia gamonaklisi
SemTxvevebis saxiT. ormocdaaT qveyanaSi daavadebis erTeuli
SemTxvevebia aRwerili. enzootiuri gavrcelebis formiT
brucelozi gvxvdeba 38 saxelmwifoSi, xolo eqvsSi poulobs
farTe gavrcelebas; gansakuTrebiT xmelTaSua zRvis auzSi, mcire
aziaSi, arabeTis yureSi, meqsikaSi, centralur da samxreT
amerikaSi aRmosavleT aziaSi, afrikaSi.
brucelozi sazogadoebisaTvis ekonomikur da socialur
problemas warmoadgens. cxovelTa brucelozi farTodaa
gavrcelebuli msoflios bevr qveyanaSi, maT Soris
saqarTveloSic. is did ekonomiur zarals ayenebs mecxoveleobas,
xSiria adamianTa bruceloziT daavadebis SemTxvevebic.
bruceloziani adamiani Zalian Znelad inkurneba, xSirad igi rCeba
invalidad Sromisunarianobis dakargvis gamo. adamianTa
daavadebis aRkveTis saimedo garants warmoadgens am infeqciis
sruli da Seuqcevadi likvidacia cxovelebs Soris.
cxovelTa brucelozis likvidacia Zalze Znelia, rac aixsneba
rigi obieqturi mizezebiT. ZiriTadi am mizezTagan Semdegia:
paTogenobis farTe speqtri, rac saxeobrivi mravalferovnebiT
aris gamowveuli; daavadebis maRali kontagiozuroba; aRmZvrelis
99
unari, xangrZlivad iarsebon garemoSi (0,5-dan 5 Tvemde); cxovelur
produqtebsa da (10-dan 320 dRemde) da cxovelis organizmSi.
brucelebis gadacemis meqanizmsa da cxovelTa dainficirebis,
agreTve, infeqciis gavrcelebis gzebis mravalnairoba; xangrZlivi
inkubaciuri periodi; mxolod brucelozisaTvis damaxasiaTebeli
raime gansxvavebuli klinikuri niSnebis uqonloba. literaturaSi
aRwerilia avadmyofi cxovelis organizmidan aRmZvrelis Svidi da
ufro meti xnis ganmavlobaSi gamoyofis SemTxvevebi.
brusisa da bangis mier brucelas aRmoCenidan kolosaluri
raodenobis kvlevebia Catarebuli msoflios sxvadasxva qveynebSi,
Seswavlilia sakiTxTa farTe CamonaTvali, romelic Seexeba
cxovelTa brucelozs. miuxedavad diagnostikis, mkurnalobisa da
prevenciis mimarTebaSi arsebuli warmatebisa brucelozi kvlav
rCeba globaluri masStabis problemad jandacvisa da
veterinariisaTvis.
Cvens mier Catarebuli gamokvlevebi iTvaliswinebda
saqarTvelos sxvadasxva regionebSi brucelozis gavrcelebis
dinamikas da kartirebas. sisxlis Sratebis gamokvlevas roz-
bengal sinjiT da konkurentuli imunofermentuli analiziT, maTi
sadiagnostiko Rirebulebis dadgenas, paT. masalidan B. abortus
kulturaTa gamoyofas da etiologiuri rolis dadgenas
morfologiuri, kulturaluri niSan-Tvisebebis SeswavliT,
polimerazuli jaWvuri reaqciiT dnm-s skrinings da dnm.
analiziT B. abortus kulturaTaAidentificirebas.
statistikuri masalis gaanalizebiT brucelozi upiratesad
100
aRmosavleT saqarTveloSia gavrcelebuli, maT Soris daavadebis
xSiri SemTxvevebi modis kaxeTSi, qvemo-qarTlSi da mcxeTa-
mTianeTSi.
2008-2011w.w. msxvilfexa pirutyvis sisxlidan Cvens mier
gamoyofili Sratebis Seswavlam gviCvena, rom: 2008 wlis
ganmavlobaSi pirutyvis brucelozze gamosakvlevad Semosuli 3082
sisxlis Sratis sinjebidan, roz-bengal testiT dadebiTi
aRmoCnda 348, anu 11.30%, 2009 wels brucelozze gamokvleuli
msxvilfexa pirutyvis 6740 sisxlis Sratis sinjidan - 724, (10.74%).
xolo 2010 wels msxvilfexa pirutyvis 3654 sisxlis Sratidan -351
SemTxvevaSi, (9.61%). 2011 wels Semosuli da gamokvleuli 1699
sisxlis Sratidan, roz-bengal testiT dadebiTebma _ 227, anu
9,42% Seadgina.
yvela zemoT CamoTvlili roz-bengal dadebiTi Sratebis
dadastureba moxda konkurentuli imunofermentuli analiziT.
Sedegebi identuria. rac miuTiTebs aRniSnuli meTodebis
sizustesa da specifiurobaze.
paralelurad 2008-2011w.w. furebis rZis gamokvlevas vaxdendiT
rZis rgoluri reaqciiT. gamokvlevebs davuqvemdebareT
saqarTvelos sxvadasxva raionebidan soflis meurneobis
saministros laboratoriaSi Semosuli mosaxleobis kerZo
sakuTrebaSi arsebuli 97 furis rZe.
maT Soris 2008w. 6 nimuSi, 2009w. _ 12, 2010w. _37, 2011w. _42 nimuSi.
gamokvleuli 97 rZis sinjidan 17 SemTxvevaSi rgoluri reaqcia
aRmoCnda dadebiTi, maT Soris 2008w. -1, (16.67%), 2009w. – 4, (33.34%),
101
2010w. -7, (18.925), 2011w. -5, (11.9%). aRsaniSnavia, rom Cvidmetive
dadebiTi SemTxveva aRiricxa mkveTr dadebiT reaqciad (+++),
rasac adasturebs sinjaraSi naRebis fenaSi tipuri lurj ferSi
SeRebili rgolis warmoqmna.
2010-2011w.w.-is ganmavlobaSi sakvalifikacio Temaze muSaobis
erT-erT ZiriTad mimarTulebas warmoadgenda msxvilfexa
pirutyvis paT. masalidan B. abortus kulturaTa gamoyofa da
identificireba. cdebis procesSi gamokvlevas davuqvemdebareT
saqarTvelos sami regionidan (qvemo qarTli, kaxeTi da imereTi)
2008-2010w.w. Semosuli 1253 sisxlis 577 rZis da 5 mogdebuli
nayofi, agreTve 53 Sratis nimuSi. sisxlis, rZis da mogdebuli
nayofis yvela nimuSi, Brucella-s gamosayofad vaxdendiT CaTesvas
xelovnur sakveb areebze, kerZod brucelas seleqtiur niadagze
da sisxlian agarze, nacxebis SeRebvas vaxdendiT gramiT da
kozlovskis meTodiT. gramis wesiT SeRebil preparatSi
mikroskopirebisas vnaxulobdiT wyvil-wyvilad ganlagebul
gramuaryofiT kokobacilebs (wiTeli feris), xolo kozlovskis
meTodiT SeRebil nacxebSi mowiTalo cal-calke an diplokokebad
dalagebul kokobaqteriebs. brucelebis bioqimiuri Tvisebebis
dadgena moicavda: oqsidazas, ureazas, katalazas testebs,
samSaqriani rkinis metabolizms, gogirdwyalbadis warmoqmnas.
B. abortus oqsidaza da ureaza dadebiTia. oqsidazas testiT xdeba
ferment citoqrom oqsidazas aRmoCena, is gamoyeneba gram-
uaryofiTi baqteriebis bioqimiuri testirebisaTvis. Cvens mier
gamoyofili B. abortus yvela izolati oqsidaza dadebiTia, rasac
102
adasturebs aRniSnuli testis Catarebisas lurji feris
warmoqmna.
ureazas testi gamoiyeneba mikrorganizmis mier ferment ureazas
saSualebiT Sardovanas hidrolizis TvisebaSi. Catarebuli
gamokvlevebiT davadgineT, rom B. abortus yvela Stami, iwvevs
vardisfer-wiTeli feris warmoqmnas, rac dadebiTi ureazas
testis maCvenebelia. Tumca feris Secvla ufro nela mimdinareobs
vidre brucela ureaza dadebiT sxva saxeobebSi.
B. abortus warmoqmnian gogirdwyalbads rasac adasturebs test-
stripze Savi Seferilobis miReba. brucelebi TSI-uaryofiTia.
brucelas saxeobaTa identifikaciisaTvis Cvens mier agreTve
gamoyenebul iqna Tioninisa da fuZe fuqsinis saRebavebic. B. abortus
izrdebian sakveb areSi fuZe fuqsinis arsebobisas, maSin rodesac
Tioninian sakveb areSi B. abortus ar izrdebian.
Brucella-as koliniebis morfologiis dasadastureblad
gamoviyeneT akriflavinis da kristal violetis testebi. B. abortus
mikroaerofilia, zrdisaTvis saWiroebs 10-15% CO2-s. aRniSnulis
gaTvaliswinebiT B. abortus kulturebis gamozrdas vaxdendiT 10-
15%CO2 -ian garemoSi.
sakvebisa da soflis meurneobis organizaciis (FAO), eqspertebis
rekomendaciebis gaTvaliswinebiT (1986), sxva kompleqsur
meTodebTan erTad B. abortus gamoyofili Stamebis
diferenciaciisaTvis gamoviyeneT baqteriofagis, mikrobiologiisa
da virusologiis intitutSi miRebuli Tb baqteriofagi.
103
aRniSnuli testi gamoiyeneba, rogorc damatebiTi Brucella-is
Stamebis identifikaciisaTvis.
Catarebulma gamokvlevebma gamoavlina B. abortus maRali
mgrZnobeloba Tb fagis mimarT. baqteriofagiT Seswavlili
kulturebis lizisis xarisxma 15 SemTxvevaSi Seadgina 4+, xolo 5
SemTxvevaSi 3+. miRebuli Sedegebi TvalnaTliv adasturebs, rom
gamoyofili Stamebi miekuTvneba tipur B. abortus saxeobas.
yvela zemoT CamoTvlili testirebis Sedegad miRebul iqna B.
abortus 20 saeWvo kultura, romelTa dadastureba moxda myisieri
PCR-iT da AMOS-PCR-iT. 31 Sratis nimuSi dadebiTi iyo
brucelozze.
brucelozis polimerazuli jaWvuri reaqciiT diagnostirebaze
mravali mkvlevari muSaobda mTels msoflioSi. (Fekete A. et. al., 1990;
Baily G.G. et. al., 1992; Bricker B.J. et. al.,1994; Leal-Klevezas D.S. et. al., 1995;
Romero C. et. al., 1995; Куличенко А.Н. 1995; Rijpens N.P. et.al. 1996;
Гаранина С.Б. 1996; Шумилов К.В.с соавт. 1996, 1998.).
bolo periodSi aRiniSneba dnm teqnologiis intensiuri
ganviTareba, romlis obieqturi mizezebi gaxda revoluciuri
aRmoCenebi molekulur biologiaSi da genur inJineriaSi. ramac
uzrunvelyo laboratoriuli meTodologiis axali mimarTulebis
Camoyalibeba –infeqciuri daavadebebis genodiagnostika.
genetikuri diagnostikis principi moicavs sxvadasxva meTodebiT
ganisazRvros specifiuri sakvlevi mikroorganizmis
nukleinismJavas ubani (dnm an rnm). genodiagnostikis ZiriTadi
104
mimarTulebebia dnm zondireba da nukleinis mJavebis
amplifikaciis meTodebi.
polimerazuli jaWvuri reaqciis dadgmis teqnika SedarebiT
xelmisawvdomia da amasTan erTad uzrunvelyofs sakmaod
maRalefeqturobas, specifiurobasa da analizis mgrZnobelobas.
gamokvlevis Sedegebis analizma gviCvena, rom sanitarul-
epidemiologiuri keTilsaimedoobis uzrunvelsayofad,
brucelozis sawinaaRmdegod RonisZiebebis efeqturad gatareba
saWiroebs daavadebuli cxovelebis droul gamovlinebas da
daavadebis swraf diagnostikas. serologiuri diagnostikisaTvis
erT-erTi yvelaze perspeqtiuli meTodia konkurentuli
imunofermentuli analizi da Tanamedrove molekulur-genetikuri
kvlevis meTodi – polimerazuli jaWvuri reaqcia.
105
5. d a s k v n e b i
1. brucelozi upiratesad aRmosavleT saqarTveloSia
gavrcelebuli 2,09%, dasavleT saqarTveloSi _ 1,5%-ia.
2. 2005-2011w.w. gamokvleuli 375426 suli msxvilfexa pirutyvidan
bruceloziT daavadebulTAricxvma roz-bengal sinjiT da
konkurentuli imunofermentuli analiziT 9493 (2,53%), xolo
2191 rZis nimuSis rgoluri reaqciiT gamokvleviT 103 (4,71%)
Seadgina.
3. saqarTveloSi msxvilfexa pirutyvis bruceloziT daavadebis
SedarebiT maRali intensivoba 2007, 2008, 2009 da 2010 wlebSi
aRiniSna. daavadebaze gansakuTrebiT arakeTilsaimedo
regionebia: kaxeTi, qvemo qarTli, mcxeTa-mTianeTi, imereTi.
4. roz-bengal sinji bruceloziT daavadebuli msxvilfexa
pirutyvis gamovlenis swrafi da specifikuri serologiuri
reaqciaa. misi saSualebiT brucelozze diagnozis dasma
umokles droSi 4 wuTSi xorcieldeba. roz-bengal sinjiT
gamovlenili Sedegebi saWiroebs imunofermentuli analiziT
Semdgom dazustebas.
5. roz-bengal sinjiT da konkurentuli imunofermentuli
analiziT gamovlenili brucelozze dadebiTi Sedegebi
Tanxvedrilia.
6. konkurentuli imunofermentuli analizi brucelozis
diagnostikis maRalmgrZnobiare da zedmiwevniT specifikuri
meTodia, romelic daavadebuli da vaqcinirebuli cxovelebis
diferencirebis saSualebas iZleva.
7. B. abortus gramuaryofiTi kokobacilaa, gramis da kozlovskis
106
wesiT SeRebvisas iRebebian Ria vardisferSi, agarze
warmoqmnian tipur S tipis koloniebs. seleqtiur farelis
sakveb agarze kultiviebisas mniSvnelovnad Cqardeba maTi
zdra-ganviTareba da pirveli generaciis miReba 48-72 saaTSia
SesaZlebeli.
8. paT. masalidan gamoyofili B. abortus kulturebi tipuri
brucelozis aRmZvelebia. isini xasiaTdebian katalazuri
aqtivobiT- oqsidaza da ureaza dadebiTia, gamoimuSaveben
gogirdwyalbads. TSI-uaryofiTebia. kultivirebisaTvis
saWiroebens 10-12% CO2-s.
9. polimerazuli jaWvuri reaqcia, msxvilfexa pirutyvSi
brucelozis mwvave da qronikuli formis diagnostikis
maRalmdrZnobiare, efeqturi da swrafi meTodia.
10. polimerazuli jaWvuri reaqciisaTvis damaxasiaTebelia
absoluturi specifikuroba, aprobirebuli meTodikiT
Catarebis SemTxvevaSi cru dadebiTi Sedegis miReba
gamoricxulia. AMOS PCR saSualebiT zustad xorcieldeba
brucelebis saxeobaTa diferencireba, rac daavadebis
sawinaaRmdego RonisZiebaTa droulad da efeqturad
gatarebis safuZvelia.
107
6. praqtikuli winadadebebi
1. brucelozis serodiagnostikisaTvis roz-bengal testis
dasadastureblad imunofermentul analizs, romelic
mniSvnelovnad swrafi, efeqturi da maRalmgrZnobiarea.
2. B. aborus Stamebis kultivirebisa da identifikaciisaTvis:
seleqtiuri farelis agaris, ureazas, oqsidazas, katalazuri
aqtivobis dadgenis, gogirwyalbadis warmoqmnis testebsa da Tb
fagiT tipirebis gamoyenebas.
3. raionul da savele laboratoriebSi molekulur-biologiuri
kvlevis swraf da efeqtur meTods-polimerazul jaWvur reaqcias
(p.j.r), romelic saSualebas iZleva Catardes brucelaTa
genetikuri analizi.
4. brucelaTa saxeobebis, biotipebisa da Stamebis swrafi
diferencirebisaTvis AMOS PCR testis farTed gamoyenebas.
108
7. gamoyenebuli literatura
1. babakiSvili j., mamaiaSvili m., cxakaia T., kereseliZe m.
,,cxovelTa infeqciuri daavadebebi”. Tbilisi 2005, gv.53-65.
2. gamyreliZe i., berianiZe e., babakiSvili T. `rZis gamokvleva
brucelozze.~ agraruli mecnierebis problemebi, samecniero
SromaTa krebuli, XXXI Tbilisi. 2005w. gv.184-186.
3. koliakovi i. `veterinaruli mikrobiologia~ Tbilisi 1987w.
gv.73-82.
4. lomineiSvili m., gavaSeli T. ,,brucelozi da misi sawinaaRmdego
RonisZiebebi” Tbilisi. 1995.
5. naTiZe m., WaniSvili T., gomareli g. `baqteriofagi~. Tbilisi
1989w.
6. naTiZe m. `sasoflo-sameurneo cxovelebis infeqciur
daavadebaTa serologiuri diagnostika.~ Tbilsi 1989w.
7. naTiZe m., gabisonia t., rigvava s. `zogadi virusologia~.
Tbilisi 1996w. gv. 147-148.
8. naTiZe m., gabisonia t., naTiZe T., rigvava s. `baqteriologiuri
gamokvlevebis safuZvlebi saveterinaro medicinaSi~. Tbilisi
2005w. gv. 98-102.
9. naTiZe m., giorgaZe m. ,,brucelozis aRmZvreli”. meToduri
miTiTeba saveterinaro medicinisa da mecxoveleobis produqtebis
warmoebisa da gadamuSavebis fakultetis studentebisaTvis.
Tbilisi 2006w.
10. naTiZe m., maCitiZe c,, yoCiaSvili S., ramiSvili g., RvalaZe l.
`msxvilfexa pirutyvis brucelozis sadiagnostikod xedlsonis
reaqciis aprobacia.~ saqarTvelos saxelmwifo zooteqnikur-
109
saveterinaro universitetis SromaTa krebuli. Tbilisi 2005w. 303-
306.
11. naTiZe m., sarjvelaZe m. `xedlsonis reaqciis modifikacia da
brucelozis sadiagnostikod gamoyenebis Sedegebi~. saqarTvelos
soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis moambe 15. Tbilisi
2006w. 202-204.
12. Абдулин Х. Х. Серологическая диагностика бруцеллеза и пути повышения ее
эффективности //Научные труды КазНИВИ., Казань, 1980.-Т. 135. -С.16-20.
13. Авилов В. М., Селиверстов В. В., Пылинин В. Ф., Шумилов К. В., Калмаков В.
В. Бруцеллез животных и его специфическая профилактика // Ветеринария.-1997-
№7-С.3-13.
14. Адаме M. Бактериофаги: Пер. сангл.- М.: Иностраннаялитература,1961.-528с.
15. Алтухов Н. М., Афанасьев В. И. «Справочник ветеринарного врача». Москва.
«Колос» 1996г.
16. Аляпкина Ю. С., Аксенов М. Ю., Чернов Б. К., Гинцбург А. Л.
Количественный ПЦР-анализ: разработка системы определения содержания
амплифицированно-го фрагмента ДНК // Молекул, генет., микробиол. и вирусол.
1994. - № 5. - С. 22-26.
17. Антонов Б. И. Лабораторные исследования в ветеринарии. М.:
Агропромиздат, 1986. -265 с.
18. Антонов Б. И., Шумилов К. В., Скляров О. Д. / Реакция иммунодиффузии в
агаровом геле (РИД) с О-ПС антигеном ИЭВСиДВ при диагностике бруцеллеза
крупного рогатого скота // Ветеринария. 1994.-№ 8. - С. 19-21.
19. Артёмов В. Т. «Эпизоотология и инфекционные болезни». Москва «Колос»
стр.1993г. стр.-688.
20. Ассонов Н. Р. «Микробиология». Москва. «Колос» 2002. стр.-350.
110
21. Балахонов С. В., Шестопалов М. Ю., Калиновский А. И. Оптимизации
детекции бруцелл с помощью полимеразной цепной реакции // Молекул, генет.,
микробиол. и вирусол. 1996.-№4.-С.33-35.
22. Баташев В. В., Уралева B. C., Кучин Г. А. с соавт. Эпидемиологическая
характеристика бруцеллеза в современных условиях // Журн. микробиол. 1998. -
№ 3. - С. 24-26.
23. Бельченко В. Б., Сайдашева С. Е. Роз-бенгал проба при диагностике
бруцеллеза у крупного рогатого скота // Вестник сельскохозяйственной науки
Казахстана. 1980. - № 4. - С. 66-68.
24. Буткин Е. И. Бруцеллез. В кн. Эпизоотология с микробиологией под ред.
Бакулова И. А. // М., "Колос", 1981.
25. Воробьев А. Л., Султанов А. А., Тен В. Б. // Бактериофаги и вирулентнось
бруцелл.// Ветеринария. 2005. № 10. С-27
26. Гандара Б., Желудков М. М., Чернышева М. И. Оценка эффективности
методов лабораторной диагностики бруцеллеза.// ЖМЭИ.- 1994.- №4,- С.55-58.
27. Гаранина С. Б. Конструирование тест-системы, основанной на полимеразной
цепной реакции, для детекции возбудителя бруцеллеза: Автореф. дис. . канд.
биол. наук. Саратов, 1996. - 19с.
28. Григорьева Г. И., Сочнев В. В., Бацанов Н. П., Филиппов Н. В. //Бруцеллы и
бруцеллез.// Н. Новгород. - 1998. - 245-246с.
29. Девришев Д. А., Янышев А. А. //Результаты эпизоотологического анализа по
бруцеллёзу животных.// Ветеринария. 2007. №6. С-12.
30. Дегтяренко Л. В., Новицкий А. А., Разницына Г. В., Власова С. А.,
//дифференцальная диагностика бруцеллёза крупного рогатого скота, привитого
вакциной из штамма 82. Ветеринария. 2002. №1. С.17.
111
31. Дентовская С. В., Куличенко А. Н. Использование молекулярно-генетических
подходов для лабораторной диагностики бруцеллеза // Пробл. особо опасных
инф. Саратов, 1999.-С.3-11.
32. Дрожевкина М. С. Бруцеллезный бактериофаг. Явление бактериофагии в
бруцеллезных культурах и выделение первых штаммов бактериофага //ч. Журн.
микробиол- 1951.-№ 11.-С.34-37.
33. Дрожевкина М. С. Поливалентный бруцеллезный бактериофаг, его
специфичность и валентность // Тр. Ростов. н/Д. гос. науч.-исслед.
противочумного ин-та.- 1957.- T.XII.- С.392-402.
34. Дрожевкина М. С., Киселева В.И. Новый поливалентный фаг для
идентификации бруцелл // Диагностика особо опасных инфекций Изд-во Ростов.
ун-та, 1968-С.150-154.
35. Дубинина И.Г., Щербо С. Н. Роль метода полимеразной цепной реакции в
генодиагностике // В кн: Новые генетические технологии.М.,1998.-С.20-37.
36. Желудков М. М., Павлова И. П., Умнова Н. С., Перекопский И. С.
//Иммуноферментный метод в диагностике бруцеллеза у людей.// ЖМЭИ.- 1986,-
№8.- С.59-63.
37. Желудков М. М., Павлова И. П. Иммуноферментный метод - универсальный
метод диагностики бруцеллеза./ В сб. Применение иммуноферментного анализа в
медицине (тезисы докл.).-Харьков.-1989.- С.87-88.
38. Желудков М. М., Кулаков Ю. К., Алексеева Н. В., //Использование
иммуноферментного анализа и полимеразной цепной реакции для оценки
персистенции возбудителя бруцеллеза.// ЖМЭИ.- 2003,- №4,- С.67-71.
39. Желудков М. М., Кулаков Ю. К., Алексеева Н. В., .Толмачева Т. А. ПЦР в
диагностике бруцеллеза. // Клин, лабор. диагностика.- 2005.- №9,- С.58-59.
112
40. Желудков М. М., Кулаков Ю. К., Толмачева Т. А. Метод ПЦР для
идентификации и дифференциации бруцелл. // В сб. Материалы IX съезда
Всероссийского научно-практического общества эпидемиологов, микробиологов
и паразитологов.-2007.-М.-ЧЗ.-С.54.
41. Жованик П. Н., Демченко А. В., Божко Г. К., Коротич А. С. Бруцеллез /Киев:
Урожай, 1975. - 224 с.
42. Иванов М. М. Диагностика и борьба с бруцеллезом // Научные труды ГНКИ.-
1975.-21.-С. 125-134.
43. Иванов М. М., Малахова Т. И., Ватке Б. Испытание Роз-бенгал антигена при
диагностике бруцеллеза у животных // Ветеринария. 1976. - № 9. - С. 8789.
44. Кайтмазова Е. И., Чернышева М. И. Лабораторная диагностика бруцеллеза //
Бруцеллез: под ред. П. А. Вершиловой. М.: Медицина, 1972. - 21 с.
45. Калиновский А. И., Иннокентьева Т. И., Лемешко Р. А., Гордеев П. П.
Современные аспекты эпидемиологии и профилактики бруцеллеза // Журнал
инфекционной патологии 1998 - Т.5, №.4 -С.6-11.
46. Каплун В. И., Колыванова Г. Е. «Методы диагностики и профилактики
бруцеллёза и туберкулёза животных». Омск. 1988г. стр. 127-132.
47. Кассал Б. Ю. «Бруцеллёз сельскохозяйственных животных». Омск 1989г.
стр.88-98.
48. Козловский С. В., Емельяненко П. А. «Ветеринарная микробиология» Москва
«Колос» 1982г. стр.304 .
49. Колычев Н. М., Росманов Р. Г. «Ветеринарная микробиология и
иммунология» Москва «Колос» 2003г. стр.432.
50. Косилов И. А. Бруцеллез сельскохозяйственных животных. -Новосибирск,
1992. 259 с.
51. Косилов И. А., Аракелян П. К., Димов С. К., Хлыстунов А. Г. Бруцеллез
113
сельскохозяйственных животных. Новосибирск, 1999. 342с.
52. Косилов И. А. Бруцеллез сельскохозяйственных животных // Новосибирск,
1992.
53. Костенко Т. С., Скаршевская Е. И., Гительсон С. С. «Практикум по
ветеринарной микробиологии и иммунологии». Москва. «агропромиздат» 1989г.
стр. 272.
54. Кулаков Ю. В., Желудков M. M., Селютина Д. Ф., Разработка современных
средств диагностики и профилактики бруцеллеза с использованием методов
генной инженерии. Мол. генетика, микробиол. и вирусол.-1994.-№5.- С.32-34
55. Кулаков Ю. К., Желудков М. М. Молекулярные основы вирулентности
бруцелл.// Мол. генетика, микробиол. и вирусол.-2001.- №4.- С.8-12.
56. Кулаков Ю. К., Желудков М. М. Молекулярные основы персистенции
бруцелл. / ЖМЭИ.- 2006.- №4 - С.72-77.
57. Кулаков Ю. К., Горелов В. Н., Мотин B. JI. Высокочувствительная
неизотопная система гибридизации ДНК с применением амплификации (ПЦР)
для идентификации и индикации бруцелл // Молекул, генет., микробиол. и
вирусол.- 1992.- № 7-8. С. 23-27.
58. Куличенко А. Н. Конструирование молекулярно-генетических систем для
детекции возбудителей особо опасных инфекций: чумы, бруцеллеза и сибирской
язвы: Автореф. дис. . докт. мед. наук. Саратов, 1995. - 38 с
59. Куличенко А. Н., Гаранина С. Б., Амплеева Э. А., Попов Ю. А., Дроздов И. Г.
Способ детекции бруцелл при помощи полимеразной цепной реакции // Пробл.
особо опасных инф. 1994. - № 4 (74). - С. 165-172.
60. Логинов, Ф.С. К вопросу применения кольцевой реакции с цельным молоком
для диагностики бруцеллеза крупного рогатого скота. // Ветеринария. 1956. №2.
- С.37.
114
61. Мамацашвили Э. Г. Получение бруцеллезного бактериофага и установление
его свойств // Бактериофагия Тбилиси, 1957 - С.327-332.
62. Морякова, О. И. Кольцевая реакция с молоком при диагностике бруцеллеза у
коров / Морякова О.И. // Тр. ВИЭВ. Москва, 1961. -Вып.24. - С. 124.
63. Ненатов Н. Е. «Некоторые аспекты патогенности бруцеллёза» Омск 1990г.
стр.78-85
64. Нуратинов Р. А., Ургуев К. Р., Юсупов О. Ю., Нажалов М. И. Серологическая
диагностика бруцеллеза крупного рогатого скота // Ветеринария. 1993. - № 2. - С.
25-28.
65. Обоснея Р. Б.«Иммунология, диагностика и лечение инфекционных болезней
сельскохозяйственных животных». Новосибирск 1986г. стр.60-63
66. Объедков Г. А. Основные достижения в изучении патогенеза бруцеллеза,
совершенствования его диагностика // Совершенствование систем и методов в
борьбе с бруцеллезом и туберкулезом животных. Новосибирск, 1987. - С. 7-12.
67. Островская Н. Н., Кайтмазова Е. И. Проба фагом «Тб» как дополнительный
тест для дифференциации видов бруцелл // Журн. микробиол — 1966-№3- С. 75-
79.
68. Островская Н. Н., Толмачева Т. А. Динамика адсорбции антибруцеллезного
фага Тб на клетках Br. abortus, melitensis и suis II Журн. микробиол — 1968 № 9.-
С.79-83.
69. Островская Н. Н. Микробиология бруцеллеза // Бруцеллез: под. ред. П. А.
Вершиловой, 2е изд-е М.: Медицина, 1972 С. 43-105.
70. Плотникова Э. М., Салмакова К. М., Иванов А. В., //Иммуномониторинг
бруцеллёза животных.// Журн. Ветеринария. 2010. №5. С.26.
71. Попхадзе М. З. Использование бруцеллезного бактериофага Тб для
дифференциации бруцелл // Журн. микробиол 1968 - №2 - С.119-124.
115
72. Попхадзе М. С., Антадзе И. А. Сравнительное изучение свойств фагов,
выделенных из разных видов бруцелл // Бактериофаги: Теоретические и
практические вопросы-М., 1983-С.58-63.
73. Садыков С. Ж. // Обнаружение бруцеллёзного антигена в патологическом
материале при помощи реакции нейтрализации антител.// Тр. ВИЭВ. 1976. Т 44. С
51-54.
74. Самуйленко А. Я., Кузнецов Д. П., Кузнецова С. В., //Иммуноферментный
анализ в ветеринарной медицине//. Ветеринария. 2001. №12. С. 20-25.
75. Скляров О. Д. Результаты сравнительного изучения методов диагностики
бруцеллеза крупного рогатого скота. // Сб. науч. тр. ВГНКИ. М., 2005. - С.
150182.
76. Скляров О. Д., Шумилов К. В., Мельниченко Л. П. Использование метода
ПЦР для постановки окончательного диагноза на бруцеллез // Генодиагностика
инфекционных болезней. М. - 2004. - Т. 2. - С.239-242.
77. Скляров О. Д., Яцышина С. Б., Обухов И. Л., Мельниченко Л. П. Изучение
возможности проведения прижизненной диагностики бруцеллеза методом
полимеразной цепной реакции // Сб. науч. тр. ВГНКИ М., 2003. - Т.64. - С.208-
217.
78. Скляров О. Д., Яцышина С. Б., Шумилов К. В. Экспресс-диагностика
бруцеллеза методом ПЦР. // Ж. Ветеринария. 2004. - № 9. — С. 18-22.
79. Стент Г. Молекулярная генетика. М.: "Мир", 1974. - 531 с.
80. Тавамаишвили М. Е. Бруцеллёз коз и совершенствование серологической
диагностики и специфической профилактики бруцеллёза сельскохозяйственных
животных. // Автореферат. Москва, 1988.
81. Таран И. Ф., Лямкин Г. И. Бруцеллез. Ставрополь, 1996. - 176 с.
82. Таран И. Ф., Цибин Б. П., Крылова А. А. Изучение L-форм бруцелл, их
ревертантов и исходных культур// Журнал микробиологии, эпидемиологии и
116
иммунологии. 1981. - № 6. - С. 39-43.
83. Таран И. Ф., Лямкин Г. И. Бруцеллез (микробиология, иммунология,
эпидемиология, профилактика). Ставрополь, 1996.-173с.
84. Таран И. Ф. Занина В. М., Лямкин Г. И., Цыбин Б. П., Тихенко Н. И.
Сравнительное изучение спектра литического действия бактериофагов Тб, Wb, Fi,
Bk2 и R // Журн. микробиол., эпидемиол. и иммунол 1983 - №2 — С.48-52.
85. Триленко П. А. //Особенности реакции агглютинации и кольцевой реакции
при исследовании на бруцеллез сыворотки крови и молока// Ветеринария. 1954. -
№1. - С.34-35.
86. Умнова Н. С., Желудков М. М., Павлова И. П., Шаханина К. Л. Выявление
антигенов возбудителя бруцеллеза иммуноферментным методом. // ЖМЭИ.-1986,
№9., С.103-107.
87. Федоров Н. А., Суханов Ю. С., Асади Мобархан А. Х., Артемьев М. И.
Полимеразная цепная реакция (ПЦР). М., 1996. 33 с.
88. Федоров Н. А., Суханов Ю. С. , Асади Мобархан А. X., Артемьев М. И.
Полимеразная цепная реакция. М.:"Мила", 1996-34с.
89. Федоров Н. А., Искандеров М. И., Альбертян М. П. //Изучение антигена,
провоциюрущего скрытые формы бруцеллёзной ифекции.// Ветеринария. №6. С-
23. 2007.
90. Фомин Б. А., Розанцев К. Э., Мельниченко В. И. Разработка метода
идентификации бруцелл с помощью амплификации ДНК // Матер, науч. конф. по
с/х биотехнологии. Целиноград, 1991. - С. 126.
91. Шарова И. Н. Совершенствование тест-системы для выявления возбудителя
бруцеллеза методом ПЦР: Автореф. дис. канд. биол. наук. Саратов, 2001. - 20 с.
92. Шестопалов М. Ю. Практические аспекты использования полимеразной
цепной реакции в лабораторной диагностике бруцеллеза: Автореф. дис. канд. мед.
наук. Иркутск, 1999. - 22 с.
117
93. Шумилов К. В., // Бруцеллез. // Инфекционные болезни животных. М. 1987.
№1. С-288.
94. Шумилов К. В., Скляров О. Д., Обухов И. Л., Груздев К. Н., Шипулин Г. А.,
Шипулина О. Ю. /Идентификация бактерий рода бруцелла методом
полимеразной цепной реакции // Ж. Ветеринария. - 1996. -№12. - С. 19-23.
95. Шумилов К. В., Вылегжанина Е. С., Кузьмина В. Б., Астахова Т. С.,
Богатудинов З. Ф., Ниязов У. Э., /ИФА для дифференциальной диагностики
иерсиниоза и бруцеллёза у крупного рогатого скота/ // Ж. Ветеринария. - 2000. -№
9. - С. 18.
96. Яковлев А. Т., Зыкин Л. Ф., Рыбкин B. C. Иммуноферментный анализ в
микробиологии. Саратов: Изд-во Сарат.ун-та.-1990,-112с.
97. Яковлев А. Г., Шеенков Н. В., Ярцева Н. Н. Персистентные свойства Brucella
abortus, выделенных из разных источников //Ж. микробиол., эпидемиол. и
иммунобиол., -2002. №4. - С.123-124.
98. Яременко Н. А. Эпизоотическая ситуация в мире и Российской Федерации в
2000-2001. М. - 2002. - С. 24-29.
99. Ackerman H.W., Simon F., Verger J. A survey of brucellaphages and morphology
of new isolates // Intervirology.-1981.-Vol.16.- P. 1-7.
100. Adrian Whatmore, Claire Dawson, Lorraine Perrett, Mark Koylass, Pauline
Groussaud, Gavin Hunter,StephenShankster, Simon Brew, Amanda King, Jakub
Muchowski, Christine Quance and Beth Harris. Molecular and phenotypic
characterization of North American isolates of Brucella from marine mammals and
comparison with European isolates Bucellosis 2011 International Research Conference
Buenos Aires- Argentina. September 21/23, 2011. p.24.
101. Alim A, Tomul ZD. Short communication: investigation of Brucella in the fresh
118
cheese samples sold at the bazaars of district in Sivas Center, Turkey //Microbiyol Bul.-
2005.-V. 29 (2).-P. 219-223.
102. Al Dahouk S, Nockler K, Hensel A, Tomaso H, Scholz HC, Hagen RM, Neubauer
H. Human brucellosis in a nonendemiccountri: a report From Germany, 2002 and 2003.
//Eur J ClinMicrobiol Infect Dis. 2005.-V. 24 (7).-P. 450-456.
103. Allardet-Servent A., Bourg G., Ramuz-M., Pages M., Bellis M., Roizes G. DNA
polymorphism in stains of the genus Brucella // J.Bacterid., 1988.-Vol.170.- №10.-
P.4603-4607.
104. Alton G. G, Jones L. M, Angus R. D, and Verger J. M. // Techniques for the
brucellosis laboratory / Bacteriological methods: Institut National de la Recherche
Agronomique, Paris, France.-1988. P.13-61.
105. Alton G. G., Jones L. M., Lab Technique in Brucellosis, WHO, Geneva. 1967.
106. Atlas R. M. Handbook of Microbiological Media, 2nd Edi., Parks L.C. (Ed.), CRC
Press, New York. 1997.
107. Baily G. G., Krahn J. B. Drasar B. S., Stoker N. G. Detection of Brucella
melitensis and Brucella abortus de DNA amplification // J. Trop. Med. Hyg. 1992. -
Vol. 95, №4. - P. 271-275.
108. Bergsrom K. E, Boqvist S. Brucella surveillance and clinical sampling among
animals in Sweden /Brucellosis 2003 International Research Conference September
1517, University of Navarra, Pamplona (Spain), -2003.-P 94-95.
109. Beh K. J. Distribution of Brucella antibody among immunoglobulin classes and a
low molecular weight antibody fraction in serum anwhey of cattle. Res Vet Sci 1973;
14: 381-384.
110. Boschiroli M., Foulongne V., O'Callaghan D. Brucellosis: a worldwide zoonosis//
Curr. Opin. Microbiol. -2001, V. 4 (l).-P. 58-64.
111. Bredley D. E. J. Phade typing // Roy. Microscop. Soc.- 1965.- Vol.8.-P.257-261.
119
112. Brew S. D; Perrett L. L; Stack J. A; MacMillan A. P; Staunton N. J. Human
exposure to Brucell recovered from a sea mammal. Vet.Rec. 1999 Apr 24; 144(17): 483
113. Bricker B. J., Ewalt D. R., MacMillan A. P. Molecular characterization of
Brucella strains isolated from marine mammals. J. Clin. Microbiol.-2000,V. 38(3).-
P.1258-1262.
114. Bricker B. J. PCR as a diagnostic tool for brucellosis / Bricker B. J.// Vet.
Microbiol. 2002. - V.90. - P.435-446.
115. Bricker B. J, Ewalt D. R, Olsen SC. Evaluation of the Brucella abortus species-
specific polymerase chain reaction, an improved version of the Brucella AMOS
polymerase chain reaction assay forcattle. J Vet Diagn Invest 2003; 15: 374-378.
116. Brucellosis // Fact Sheet №173.-Wld. Hlth. Org., 1997.
117. Brucellosis. Griffith’s 5 minute Clinical Consult – 9 th Ed. (2001), p. 1-5.
118. Byrd J. W., Heck F., Hidalgo R. Evaluation of the enzime-linked immunosorbent
122 assay for detecting Brucella abortus antibodies //Amer. J.V et.Res. -1979. Vol. 10.
-P. 896-898.
119. Calderone J. G., Pickett J. Characterisation of Brucella phage // J. Gen.
Microbiol.- 1965.- Vol.39.- P. 1-10.
120. Carlsson H, Hurvell B, Lindberg A. Enzyme linked immunosorbent assay (ELISA)
for titration of antibodies against Brucella abortus and Yersinia enterocolitica. Acta
Pathol Microbiol Scand 1976; 84C: 168-176.
121. CBRNE. ,,Brucellosis” . / Medicine Journal. October 15, 2001. 2, 10.
122. Chin J, Daniels J, Bundesen P. Bovine brucellosis: evaluation of field sera by a
competitive and superimposable ELISA utilizing a monoclonal antibody against
Brucella abortus lipopolysaccharide.Vet Immunol. Immunopathol 1989; 20: 109-118.
123. Clementi M., Menzo S., Bagnarelli P. Quantitative PCR and RT-PCR in virology
// PCR Methods Appl. 1993. - Vol. 2. - P. 191-196.
120
124. Cloeckaert A, Verger J.-M., Grayon M. / Classification of Brucella spp. Isolated
from marine mammals DNA polymorphism at the omp2 locus. //Microb.Infect.-2001.-
V.3(9).-P.729-738.
125. Corbel M. J. Recent advances in Brucella-phage // Veterinary Bulletin.-1984.-
Vol.54.-P.65-74.
126. Corbel M. J. Characterization of antibodies active in the Rose Bengal plate test for
bovine brucellosis. Vet Rec 1972; 90: 484-485.
127. Corbel M. J. Brucellosis: an overview / Corbel M. J. // 1st International
Conference on Emerging Zoonoses: Emerging Infectious Diseases, April-June 1997.
Jerusalem, Israel. 1997. - V. 3. - № 2 - P.213-221.
128. Cross N.C.P. Quantitative PCR techniques and applications // Br. J. Haematol. -
1995. Vol. 89. - P. 693-697.
129. Da Costa M, Guillou J.- P, Garin-Bastuji B, Thiebaud M, and Dubray G.
//Specificity of six gene sequences for the detection of the genus Brucella by DNA
amplification / J. Appl. Bacteriol. 1996. - V.81. - P.267-275.
130. Del Vecchio. /Molecular genotyping of Brucella // V.G. Proc. Natl. Acad. Sci.
USA. 2002. - V.99. - №1. - P.443-448.
131. DiDomenico Nicolas, Link Hans, Knobel Rolf. COBAS AMPLICOR: Filly
automated RNA and DNA amplification and detection system for routine diagnostic
PCR // Clin. Chem. 1996. - Vol.42,№12.-P.1915-1923.
132. Dr. Alfredo Garín “Program of Control/Eradication of Bovine Brucellosis in
Uruguay,” Fernando Padilla Poester,“Strategies for the control and eradication of
Brucellosis in Brazil,”PatriciaLopetegui I. “Strategy for eradication bovine brucellosis
in Chile”.Bucellosis 2011 International Research Conference Buenos Aires- Argentina.
September 21/23, 2011. p.18-22)
133. England T, Kelly 1, Jones RD, MacMillan A, Wooldridge M. A simulation model
of brucellosis spread in British cattle under several testing regimes. // Prev Vet Med.-
121
2004.- V. 63 (1-2).- P. 63-73.
134. Engvall E, Perlman P. / Enzim-linked immunosorbent assay (ELISA). Quantitative
assay of immunoglobulin G// Immunochem. -1971.-V.8.-№9-P.871-874.
135. Ergonul O, Celikbas A, Tezeren D, Guvener E, Dokuzogus B. Analisisi of risk
factors for laboratory-acquired brucella infections // J Hosp Infect.- 2004.- V.56 (3).-
P.223-227.
136. Eskra L., Canavessi A., Carey M. Brucella abortus genes identified following
constitutive growth and macrophage infection// Infect Immun.- 2001.- V. 69(12).-P.
7736-7742.
137. Fekete A., Bandl J. A., Hailing S. M., Sanborn M. R. Preliminary development of
a diagnostic test for Brucella using polymerase chain reaction //J. of Applied
Bacteriology. 1990.- V. 69. -N.2. - P. 216-227.
138. Foster G, Jahans K L, Reid R J. Isolation of Brucella species from cetaceans seals
and an otter. Vet Rec 1996; 138: 583-586.
138. Forbes L. B, Nielsen O, Measures L. Brucellosis in ringed seals and harp seals
from Canada. J Wildl Dis 2000; 36: 595-598.
139. Foster G, MacMillan A P, Godfroid J. A review of Brucella sp. infection of sea
mammals with particular emphasis on isolates from Scotland. Vet Microbiol 2002; 90:
563-580.
140. Gall D, Nielsen K. Improvements to the competitive ELISA for detection of
antibodies to Brucella abortusi n cattle sera. J. Immunoassay 1994; 15: 277-291.
141. Gall D, Colling A, Marino O. Enzyme immunoassays for serological diagnosis of
bovine brucellosis: a trial in Latin America. ClinDiagn Lab Immunol 1998; 5: 654-661.
142. Hennager S.G, Harris S.K, Ewalt D.R, Jarnagin J.L: Rapid identification of
dominant Brucella antigens using a microagglutination test. Am. J. Vet. Res. 1983, 44;
p- 2418-2419
122
143. Greenfield, R. A., Drevets, D. A., Machado, L. J., Voskuhl, G.W., Cornea, P. and
Bronze, M. S. Bacterial pathogens as biological weapons and agents of bioterrorism.
Am J Med Sci. 2002. 323, 299 – 315.
144. Herman L., De'Rider H. Identification for Brucella spp. by using the polymerase
chain reaction // Appl. and Environ. Microbiol. 1992. - Vol. 58. - P. 2099-2101.
145. Hubalek Z, Scholz H C, Sedlacek I, Melzer F, Sanogo YO, Nesvadbova J.
Brucellosis of the common vole (Microtusarvalis).//Vector Borne Zoonotic Dis.- 2007.-
V.7(4).- P.679-687
146. Huber J, Nicoletti P. Comparison of the results of card, rivanol, complement
fixation and milk ring test with the isolation rate of Brucella abortus from cattle.Am J
Vet Res 1986; 47: 1529-1531.
147. Hurtado R. “Brucellosis”. / New end old issues regarding diagnosis and
management/ . January 31,2001.
148. Jones R. D., Kelly L., England T., MacMillan A., Wooldridge M. A quantitative
risk assessment for the importation of brucellosis-infected breedinding cattle into Great
Britain from selected European countries //Prev Vet Med.- 2004.- V.63 (l-2).-P.51-56.
149. Krkic-Dautovic S., Mehanic S., Ferhatovic M., Cavaljuga S. Brucellosis
epidemiological and clinical aspects (Is brucellosis a major public health problem in
Bosnia and Herzegovina) //Bosn J Basic Med SCI.- 2006.- V. 6 (2).- P. 11-15.
150. Lamb V. L., Jones L. M., Schurig G. G., Berman D. T. Enzyme linked
immunosorbent Assay for Bovin immunoglobulin Subclass Specific
Response to Brucella abortus Lipopolysaccharides // Infect, and Immun. 1979. -V. 26.
- №1. - P. 240-247.
151. Landau Z; Green L. Chronic brucellosis in workersin a meat – packing plant.
Scand. J. Infect. Dis. 1999; 31(5): 511-512.
152. Leal-Klevezas D.S., Lopes-Merino A., Martinez-Soriano J.P. Molecular detection
123
of Brucella spp.: rapid identification of Brucella abortus bv 1 using PCR // Arch. Med.
Res. 1995. - V.26. - P.263-267.
153. Leal-Klevezas D. S., Martynez-Vazquez I. O., Lopez-Merino A., and Martynez-
Soriano J. P.. //Single-step PCR for detection of Brucella spp. from blood and milk of
infected animals / J. Clin. Microbiol.- 1995.- V.33. -№12. P.3087-3090.
154. Leong D., Diaz R., Wilson J. B. Identification of the toxic component of
Brucella abortus endotoxin and it labeling with radioactive chromate //J. Bacteriol.
1968. - V. 95. - № 2. - P. 612-617.
155. Lopez Merino A., Young E. J., Corbel M. J. Brucellosis in Latin America.
Clinical and laboratory aspects. //CRC Press Inc: Boca Raton;- 1989.- H.- P. 151-161.
156. Luzzi G. A., Brindle R., Sockett P. N., Solera J. Brucellosis: imported and
laboratory-acquired cases, and an overview of treatment trials. (Review) //Transactions
ofthe Royal Sofety of Tropical Medicine &Hygiene.-1993.-V.87.-N2.-P.37-41.
157. MacMillan A., Greiser-Wilde I., Moenning V. A competitive enzyme
immunoassay for brucellosis diagnosis. DtschTierarztl Wchnschr 1990; 97: 83-85.
158. Mayfield I. E., Bricker B. J., Godfrey E. The cloning, expression, and nucleotide
sequence of a gene coding for an immunogenic Brucella abortus protein // Gene. 1988. -
Vol. 63. - P. 1-9.
159. Mayfield J. E., Bantle J. A., Ewalt D. R., Meador V.P. and Tabatabai L.B:
Detection of Brucella cells and components. In animal Brucellosis, Ed. Nielsen K and
Duncan J.R.//CRC Press, Boca Raton, USA.1990; P. 97-120.
160. McDonald W. L., Jamaludin R., Makareth G., Hansen M. Characterization of a
Brucella sp. Strain as a marine-mammal type despite isolation from a patient with spinal
osteomyelitisin New Zealand //J. Clin. Microbiol.- 2006.- V.44(4). P. 363-370.
161. McCaughey W. J. Brucella milk ring tests on churn samples: a threeyear study.
Vet Rec 1972; 90: 6-10.
162 Moyer N. P., Holcomb L. A. Brucellosis // Laboratory Diagnosis of Infectious
124
Diseases. Principle and Practice / Ed. Balows A., Hausker W. J., Ohashi Jr. M., Turano
A.- Springer-Verlag, New York,1988.-Vol.1.-P.143-154.
163. Morgan W, MacKinnon D, Lawson J,. The rose Bengal plate agglutination test in
the diagnosis of brucellosis. Vet Rec 1969; 85: 636-637.
164. Moyer N. P., Holcomb L. A., Hausler W. J. Brucella // Manual of Clinical
Microbiology.- Fifth Edition.- Washington, D.C., 1991.- P.457-462.
165. Mullis K. B, Faloona F, Scharf S, Saiki R. K, Horn G, Erich H. // Specific
enzymatic amplification of DNA in vitro: The polymerase chain reaction / Cold Spring
Harbor Symp. Quant. Biol. 1986. - V.51. - P.263.
166. Muma J B, Toft N, Oloya J. Evaluation of three serological tests for brucellosis in
naturally infected cattle using latent class analysis. Vet Microbiol 2007; 125: 187-192.
167. Murray P. R., Baron E. J., Jorgensen J. H., Pfaller M. A., Yolken R. H., (Eds.) 8th
Ed., Manual of Clinical Microbiology, ASM, Washington, D.C. 2003.
168. Nielsen K, Smith P, Yu WL. Second generation competitiveenzyme immunoassay
for detection of bovine antibody to Brucella abortus. Vet Microbiol 2007; 124: 173-
177.
169. Nielsen K, Smith P, Yu WL. Validation of a second generation competitive
enzyme immunoassay (CELISA) for the diagnosis of brucellosis in various species of
domestic animals. Vet Immunol Immunopathol 2008; 125: 246-250.
170. Nielsen K, Kelly L, Gall D. Improved C-ELISA for the diagnosis of bovine
brucellosis. Vet Immunol Immunopathol 1995;
171. Nielsen K. Diagnosis of brucellosis by serology. Vet Microbiol 2002; 90: 447-459.
172. Nielsen K, Heck F, Stiller J. Interaction of specifically purifiedisotypes of bovine
antibody to Brucella abortus in the haemolysis in gel test and enzyme linked
immunosorbent assay. Res Vet Sci 1983; 35: P. 14-18.
173. Nielsen K, Cherwonogrodsky J, Duncan R. Enzyme immunoassay for the
differentiation of antibody response of Brucella abortus in fected and vaccinated
125
cattle. Am J Vet Res 1989; 50: P. 5-9.
174. Nielsen K, Gall D. Advances in the diagnosis of bovine brucellosis: use of enzyme
immunoassays. Genet Eng Biotech 1994; 14: 25-39.
175. Nielsen K., Wright P. F., Cherwonogrodzky J., Duncan J. R. Enzyme
immunoassay for diagnosis of bovin brucellosis // 2rd Forum in Microbiology Brucella
and brucellosis: Ann. Inst. Pasteur Microbiol. 1987. - Vol. 138, № 1. - P. 75-79.
176. O'Hara M. J., Collins D. M., De Lisle G. W. Restriction tndonuclease analysis of
Brucellaovis and other Brucella species // Vet. Microbiol.-1985.-Vol.l0.-№5.-P.425-
429.
177. Ouahrani-Bettache S., Soubrier M. P., Liautard J. P. IS6501-anchored PCR for the
detection and identification of Brucella species and stains // Appl. Bacteriol. 1996. -Vol.
81, №2.-P. 154-160.
178. Ouahrani-Bettache S, Soubrier M.-P, Liautard J. P. // Ouahrani-Bettache S.
IS6501-anchored PCR for the detection and identification of Brucella species and
strains / J. Appl. Bacteriol. 1996. - V.81. - №2. - P. 154160. 298.
178. Paweska J, Potts A, Harris H. Validation of an indirect enzyme linked
immunosorbent assay for detection of antibody against Brucella abortus in cattle using
an automated ELISA workstation. Onderstepoort J Vet Res 2002; 69: 61-77.
179. Pickett M. J., Nelson E. L. Brucella bacteriophage // J. Hyg.- 1950.-Vol.48.-
P.500-503.
180. Quepo-Ortuno M. I., Morata P., Ocon P. Rapid diagnosis of human brucellosis by
peripheral-blood PCR assay // J. Clin. Microbiol. 1997. -V. 35.-P. 2927-2930.
181. Rasmussen S., Timms P. Detection of Chlamydia-psittaci using DNA probes and
the polymerase chain reaction. // FEMS Microbiol. Lett. 1991. - V.77. - P. 169-173.
182. Renukaradhya G, Isloor S, Crowther J. Development and field validation of an
avidin-biotin enzyme linked immunosorbent assay kit for bovine brucellosis. Rev Sci
Tech 2001; 20: 749-756.
126
183. Rigby C. E, Fraser A. D. // Plasmid transfer and plasmid-mediated genetic
exchange in Brucella abortus / Can. J. Vet. Res. 1989. -V.53. - №3. -P.326-330.
184. Rijpens N. P., Jannes G., Van Asbroeck M. Direct detection of Brucella spp. in
raw milk by PCR and reverse hybridization with 16S-23S rRNA spacer probes // Appl.
Environ. Microbiol 1996. - V.62.-P.1683-1688.
185. Robles C, Nielsen K, Gall D. An indirect enzyme linked immunoassay for
detection of antibodies against Brucella abortus RB51 in vaccinated heifers. Vet.
Immunol. Immunopathol. 2009; 127: 153-155.
186. Rolfs A., Schuller I., Finckh U., Weber-Rolfs I. PCR: Clinical diagnostics and
research. N.Y., Springier Verlag Berlin Heidelberg. -1993.-21p.
187. Romero C., Gamazo C., Padro M., Lopez-Coni I. Specific detection of Brucella
DNA by PCR // J. Clin. Microbiol. 1995. - V. 33. - P. 615-617.
188. Romero C., Padro M., Grillo M. J. Evaluation of PCR and enzyme- linked
immunosorbent assay on milk for diagnosis of brucellosis in dairy cattle // J. Clin.
Microbiol. 1995 b. - Vol. 33. - P. 3198-3200.
189. Rylatt D, Wyatt D, Bundesen P. A competitive enzyme immunoassay for the
detection of bovine antibodies to Brucella abortus using monoclonal antibodies. Vet.
Immunol.Immunopathol. 1985; 8: 261-271.
190. Samartino L, Gall D, Gregoret R. Validation of enzyme linked immunosorbent
assays for the diagnosis of bovine brucellosis. Vet Microbiol 1999; 70: 193-200.
191.Sauret I. M., Villisova N. Human brucellosis //1. Am. Board. Fam Pract. 2002. -
V.15.-N.5.-P. 401-403.
192. Sifuintes-Ricon A. M., Revol A., Barrera-Saldana H. A. Detection and
differentiation of the six Brucella spp. by PCR // Mol. Med. 1997.-V.3-P.734-739.
193. Simon F. Contribution a l'etude des bacteriophage du genre Brucella: phage Tb,
BM29 et Bk // Thesis.- University of Paris, 1979.-P.41
194. Spickler A.R., Roth J.A., Emerging and Exotic Diseases of Animals 2010. P111
127
-117.
195. Stukelj M. Surveillance and monitoring of brucellosis in Slovenia / Brucellosis
2003 International Research Conference September 15-17, University of Navarra, -
Pamplona (Spain).- P.89-90.
196. Sutherland S, den Hollander. Comparison of an enzyme linked immunosorbent
assay using monoclonal antibodies and a complement fixation test for cattle vaccinated
and infected with Brucella abortus. Vet Microbiol 1986; 12: 55-64.
197. Sutherland S. An enzyme linked immunosorbent assay for detection of Brucella
abortus in cattle using monoclonal antibodies. Aust Vet J 1985; 62: 264-272.
198. Sutra L, Caffin J, Dubray G. Role of immunoglobulins in the Brucella milk ring
test. Vet Microbiol 1986; 12: 359-366.
199. Thoen C. O., Pietz D. E., Armbrust A. L., Harrington R. Enzyme immunoassay for
detecting Brucella antibodies in cows milk // J. Clin. Microbiol. 1979. - V.10. -P.222-
225.
200. Thomas E. L., Corbel M. J. Isolation of a phage lytic for several Brucella species
following propagation of Tbilisi phage in the presence of mytomycin С // Archs. Virol.-
1977.- Vol.54.- P.259-261.
201. Ugalde J. E; Czibener C; Fedman M. F; Ugalde R.A. Identification and
characterization of the Brucella abortus phosphoglucomutase gene: role of
lipopolysaccharide in virulence and intracellular multiplication. Infect-Immun.
2000Oct; 68(10): 5716-5723.
202. Uzal F., Carrasco A., Echaide S. Evaluation of an indirect ELISA for the diagnosis
of bovine brucellosis. J Vet Diagn Invest 1995; 7: 473-475.
203.Uzal F.., Carrasco A, Nielsen K. An indirect ELISA using a monoclonal IgG1
enzyme conjugate for the diagnosis of bovine brucellosis. Vet Microbiol 1996; 52: 175-
180.
204. Uzal F., Carrasco A., Nielsen K. Evaluation of a competitive ELISA for the
128
diagnosis of bovine brucellosis. Vet Res Commun 1996; 20: 421-426.
205. Vanzini V.., Aguirre N, Lugaresi C. Evaluation of an indirect ELISA for the
diagnosis of bovine brucellosis in milk and serum samples in Argentina. Prev Vet Med
1998; 36: 211-217.
206. Verger J. M, F. Grimont, P. A. D. Grimont, and M. Grayson.//Taxonomy of the
Genus Brucella / Ann. Inst. Pasteur Microbiol.-1987.-V.138-P.235-238.(Letter.)
207. Vizcaino N., Cloeckaert A., Verger J.-M., Grayon M. /DNA polymorphism in the
genus Brucella. // Microbes and infection. 2000. - V.2. -№9. - P.1089-1100.
208. Weynants V., Gilson D., Cloeckaert A. Characterization of a monoclonal antibody
specific for Brucellla smooth lipopolysaccharide and development of a competitive
enzyme linked immunosorbent assay to improve the serological diagnosis of
brucellosis. Clin Diagn Lab Immunol 1996; 3: 309-314.
209. World Organisation for Animal Health (OIE). Bovine brucellosis.//In Manual of
Standats for Diagnostoc Tests and Vaccives. OIE. Paris. 2004.-P. 409-439.
210. White P. G and Wilson J. B: Differentiation of smooth and non-smooth colonies of
brucellae. J. Bacteriol 61: 1951, 239-240.
211. Yong W K, Edwards L D, Searson J E. Evaluation of three LPS specific
monoclonal antibodies for the diagnosis of bovine brucellosis. Res Vet Sci 1989; 46:
413-415.
212. Yumiko Imada. Diagnosis Report of Human Brucellosis caused by Brucella
melitensis in Japan // Bui. Natl. Anim. Health.-2004.-V.l 10.- P. 1-4.
213. Zheludkov М. М, ELISA - а universal method for Brucellosis diagnosis. /In
Advances in Brucellosis research Texas A and V Univ., Press ColostationEgit by
L.C.Adams.-1990.- P.494-495.