san 7 mm. 52-09-014 Cover-san 7 mm....
50
Transcript of san 7 mm. 52-09-014 Cover-san 7 mm....
8 x 11 in
52-09-014 Cover-san 7 mm._Jsan 7 mm.
1
การปาไมในประเทศไทย
กรมปาไมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม
2
3
สารบญ หนา
บทนำ 4
1.ขอมลทวไป 6
2.ชนดของปา 8
3.การดำเนนกจกรรมดานการปาไม 12
3.1 การอนรกษปาไม 12
3.2 การปลกปา 14
3.3 ผลตผลจากปาไม 16
3.4 การจดการลมนำ 18
3.5 การปองกนปาไม 20
3.6 การมสวนรวมของประชาชน 25
4.ความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม 28
5.ปาไมกบโลกรอน 30
6.การวจยดานปาไม 32
7.สถาบนทเกยวของกบการปาไม 36
8.นโยบายและกฎหมายดานปาไม 38
9.โครงการพระราชดำร 41
10.ความรวมมอกบองคกรระหวางประเทศดานการปาไม 43
สำเนาคำสงกรมปาไมท4942/2551เรองแตงตงคณะทำงาน 46
จดทำเอกสารเรองการปาไมในประเทศไทย
กองบรรณาธการ 48
บทนำ
กรมปาไม กอตงขนเมอ พ.ศ.2439 ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา
เจาอยหว รชกาลท5 เพอดำเนนกจการตางๆดานปาไม เชน การคมครองและสงเสรมความ
สมบรณของปาไม การจดวางโครงการทำไมเพอใหปาไมอำนวยประโยชนดานเศรษฐกจใหแก
ประชาชนมากทสดและยนนานทสด ตอมาใน พ.ศ.2504 ประเทศไทยไดเรมนำแผนพฒนา
เศรษฐกจและสงคมแหงชาตมาใชเพอการพฒนาประเทศ จงไดมการบรรจนโยบายดานปาไม
ไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตตลอดมา ใน พ.ศ.2528 ไดมการจดทำนโยบาย
ปาไมแหงชาตขน เพอวางแนวทางในการจดการและพฒนาทรพยากรปาไมใหมความยงยน
และประสานสอดคลองกบการพฒนาทรพยากรธรรมชาตอน ใน พ.ศ.2545 ไดมการปรบปรง
โครงสรางสวนราชการตามพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545
จงไดมการแบงกรมปาไมออกเปน3 กรม กบอก75 สำนกงาน ประกอบดวย กรมปาไม
กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง และสำนกงาน
ทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอมจงหวด 75 จงหวด หนวยงานเหลานมภารกจ
ดานทรพยากรปาไมรวมกน โดยกรมปาไมรบผดชอบการจดการทรพยากรปาไมนอกเขตพนท
อนรกษกรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพชรบผดชอบการจดการทรพยากรปาไมในเขต
พนทอนรกษ กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงรบผดชอบการจดการทรพยากรพชและสตว
ในทะเลและชายฝง และปาชายเลน สวนสำนกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด
ซงสงกดสำนกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมรบผดชอบการจดการ
ทรพยากรปาไมในทองทจงหวดตางๆ
4
การดำเนนกจการดานปาไมของหนวยงานตางๆ ขางตนขนอยกบภารกจของแตละ
หนวยงาน สำหรบกรมปาไม กจการดานปาไมทดำเนนการอย ในปจจบนประกอบดวย
การปองกนรกษาปาไม การปลกปาและการฟนฟปา การวจยและพฒนา การถายทอด
เทคโนโลย การสำรวจและวจยความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม การสงเสรมการม
สวนรวมของชมชนทองถนการจดตงปาชมชนการจดการทดนปาไมการดำเนนกจกรรมตางๆ
ในโครงการพระราชดำร การพฒนาความรวมมอกบองคกรระหวางประเทศ รวมทงการให
บรการดานปาไม เปนตน นอกจากนน กรมปาไมยงไดประสานความรวมมอกบหนวยงานอน
ในการดำเนนกจการตางๆ นอกเหนอจากทกลาวมาแลวขางตน ทงน เพอใหประเทศไดรบ
ประโยชนสงสดทางเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอม
กรมปาไมไดจดทำเอกสารการปาไมในประเทศไทยฉบบนขน เพอแนะนำกจการดาน
ปาไมทดำเนนการอยในปจจบนของกรมปาไม และหวงวาจะเปนประโยชนตอทกภาคสวน
ในการประสานความรวมมอเพอการพฒนาการปาไมทยงยนของประเทศตลอดไป
(นายสมชยเพยรสถาพร)
อธบดกรมปาไม
5
การปาไมในประเทศไทย
1. ขอมลทวไป ประเทศไทยหรอราชอาณาจกรไทย ตงอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ระหวางเสนรงท
537’ถง2027’เหนอและเสนแวงท9722’ถง10537’ตะวนออกมเนอท513,115
ตารางกโลเมตร (320,696,875 ไร ) มพรมแดนทางทศเหนอจรดสหภาพพมาและ
สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ทศตะวนออกจรดสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชน
ลาวและราชอาณาจกรกมพชาทศใตจรดอาวไทยและประเทศมาเลเซยทศตะวนตกจรดสหภาพ
พมาและทะเลอนดามน
ประเทศไทยแบงออกเปน5 ภาค ไดแก ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาค
ตะวนออก ภาคกลาง และภาคใต ภมประเทศของภาคเหนอประกอบดวยเทอกเขาจำนวนมาก
มดอยอนทนนทเปนยอดเขาทสงทสดในประเทศ สง2,576 เมตร ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
เปนทราบสงโคราช ภาคกลางเปนทราบลมอนอดมสมบรณ มแมนำเจาพระยาไหลผานลงส
อาวไทย ภาคใตเปนคาบสมทรแคบๆ เชอมตอกบคาบสมทรมลายของประเทศมาเลเซย
ประเทศไทยแบงพนททางการปกครองออกเปน76จงหวดมกรงเทพมหานครเปนเมองหลวง
6
ภมอากาศของประเทศเปนแบบเขตรอน ซงอยภายใตอทธพลของลมมรสมตะวนตก
เฉยงใตและลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ โดยทวไปแบงออกเปน3 ฤด คอ ฤดฝน ฤดหนาว
และฤดรอนอณหภมของอากาศผนแปรตามฤดกาล โดยมอณหภมเฉลยอยระหวาง25ถง28
องศาเซลเซยสปรมาณนำฝนตลอดปอยระหวาง600ถง3,800มลลเมตร
ประเทศไทยมการปกครองระบอบประชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญแบบรฐสภา
อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขมประชากรจำนวน63,389,730คนเปนชาย31,255,869
คน และหญง32,133,861 คน(ขอมลเดอนธนวาคม พ.ศ.2551 ของกรมการปกครอง)
ประเทศไทยมภาษาไทยเปนภาษาราชการและมศาสนาพทธเปนศาสนาประจำชาต
7
2. ชนดของปา ในพ.ศ.2549ประเทศไทยมเนอทปาอยประมาณ99,157,875ไรหรอรอยละ30.92
ของเนอทประเทศ โดยประเมนจากการแปลภาพถายดาวเทยมLANDSAT-5TM และไมรวม
เนอทสวนผลไมและสวนยางพารา ปาในประเทศไทยสามารถจำแนกไดเปน2 ชนดใหญๆ คอ
ปาไมผลดใบ(evergreenforest)และปาผลดใบ(deciduousforest)
มาเลเซย
สหภาพพมา
สปป.ลาว
กมพชา
อาวไทย
พนทปา
เสนแบงเขตจงหวด
ทะเลอนดามน
ประเทศไทย
กรงเทพฯ
เวยดนาม
8
ปาไมผลดใบ
เปนปาทมเรอนยอดเขยวชอมตลอดป เนองจากตนไมแทบทงหมดทขนอยเปนประเภท
ไมผลดใบจำแนกออกเปนชนดใหญๆได4ชนดดงน
1. ปาดบเขตรอน(tropicalevergreenforest)ประกอบดวย
1.1 ปาดบชน(tropicalrainforest)
1.2 ปาดบแลง(dryevergreenforest)
1.3 ปาดบเขา(hillevergreenforest)
2. ปาสน(coniferousforest)
3. ปาพรหรอปาบง(swampforest)ประกอบดวย
3.1 ปาพร(fresh-waterswampforest)
3.2. ปาชายเลน(mangroveforest)
4. ปาชายหาด(beachforest)
9
ปาผลดใบ
เปนปาทมองคประกอบพชพรรณเปนพรรณไมผลดใบ พบทวไปในทกภาคทมชวง
ฤดแลงยาวนาน ยกเวนภาคใต และภาคตะวนออกเฉยงใต(จนทบร-ตราด) ปาผลดใบสามารถ
จำแนกเปน3ชนดตามองคประกอบพชพรรณดงน
1. ปาเบญจพรรณหรอปาผลดใบผสม(mixeddeciduousforest)
2. ปาเตงรง ปาแพะ ปาแดง หรอปาโคก(deciduousdipterocarpforest หรอ
drydipterocarpforest)
3. ปาหญา(savannaforest)
10
ในการจำแนกชนดของปานน สามารถจำแนกยอยออกไปไดอกตามสภาพภมประเทศ
และประเภทของพนธไมทขนอยดงปรากฏในหนงสอ“ปาของประเทศไทย(2549)”ทเขยนโดย
ดร.ธวชชยสนตสขซงไดจำแนกปาไมผลดใบออกเปนปาชนดตางๆถง14ชนดเปนตน
เนอทปาไมของประเทศไทย
พ.ศ. เนอทปา
ไร รอยละของเนอทประเทศ
2504 171,018,125 53.30
2516 138,566,875 43.21
2519 124,010,625 38.67
2521 109,515,000 34.15
2525 97,875,000 30.52
2528 94,291,250 29.40
2531 89,876,875 28.03
2532 89,635,625 27.95
2534 85,436,250 26.64
2536 83,471,250 26.03
2538 82,178,125 25.62
2541 81,076,250 25.28
2543 106,319,250 33.15
2547 104,744,375 32.66
2548 100,625,813 31.38
2549 99,157,875 30.92
ทมา : สถตการปาไมของประเทศไทย ป 2550, กรมปาไม
11
3. การดำเนนกจกรรมดานการปาไม
ทรพยากรปาไมมความสำคญตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศเปนอยางยง
การปองกนรกษาและเพมพนทรพยากรปาไมใหมความอดมสมบรณเพอประโยชนอยางยงยน
เปนการดำเนนการทมความเกยวของกบกจกรรมหลายๆดานดวยกน
3.1 การอนรกษปาไม
กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนองคกรหลกทดำเนนกจกรรมการ
อนรกษปาไมในดานตางๆ ไดแก การกำหนดพนทเพอจดตงเปนพนทอนรกษ การปลกบำรง
และฟนฟปาเสอมโทรม การวจยและพฒนาทรพยากรปาไม และการสงเสรมใหประชาชน
มสวนรวมในการอนรกษปาไมทสอดคลองกบวถชวตของชมชนในทองถน
12
รปแบบพนทอนรกษ จำนวน (แหง) เนอท (ไร) รอยละของเนอทประเทศ
อทยานแหงชาต 1101 34,459,573 10.75
เขตรกษาพนธสตวปา 57 22,861,699 7.13
เขตหามลาสตวปา 60 3,270,648 1.02
วนอทยาน 113 772,944 0.24
สวนพฤกษศาสตร 16 25,859 0.01
สวนรกขชาต 55 26,657 0.01
รปแบบการจดการและการอนรกษพนทปาทสำคญในประเทศไทย
1ประกาศในราชกจจานเบกษา
ทมา : กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2551)
เปาหมายหลกของการอนรกษปาไม คอการดำเนนการเพอใหเกดการจดการทจะนำไป
สการใชประโยชนทรพยากรปาไมของชมชนและประชาชนอยางยงยน รวมทงรกษาสมดลของ
ระบบนเวศและสงแวดลอม
รปแบบการจดการพนทปาไมเพอการอนรกษทสำคญไดแกอทยานแหงชาตเขตรกษา
พนธสตวปา เขตหามลาสตวปา วนอทยาน แหลงสงวนชวมณฑล พนทลมนำชนท1 และ
ชนท 2 รวมทงพนทอนรกษทจดสรางขน ไดแก สวนพฤกษศาสตร สวนรกขชาต และ
แปลงอนรกษและรวบรวมพนธไมชนดตางๆ สำหรบอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปา
จะมระเบยบและกฎหมายทเกยวกบการปองกนดแลรกษาเปนการเฉพาะ
13
3.2 การปลกปา
กรมปาไมไดร เรมทดลองปลกสวนสกขนเปนครงแรกในทองทจงหวดแพรเมอ
พ.ศ.2449 โดยพระยาวนพฤกษพจารณ (ทองคำ เศวตศลา) เปนผดำเนนการเพอเปนการ
ทดลอง และไดมการปลกทดลองในปตอมาอกบางเลกนอย จนกระทงในราว พ.ศ. 2484
กรมปาไมจงไดดำเนนการปลกสรางสวนปาอยางจรงจง ทงไมสกและไมกระยาเลยชนดตางๆ
และไดดำเนนตอมาทกปตามกำลงงบประมาณทไดรบ ซงการปลกสรางสวนปาของกรมปาไม
ตงแตอดตจนถงปจจบน ประกอบดวยการปลกสรางสวนปาเชงพาณชย การปลกสรางสวนปา
เพอการปรบปรงพนทตนนำ การปลกสรางสวนปาเพอปรบปรงปาสงวนทเสอมโทรม การปลก
สรางสวนปาเพอการอนรกษสงแวดลอมและการปลกปาตามโครงการพระราชดำรหนวยงานภาครฐ
ทมหนาทในการปลกปาประกอบดวยกรมปาไม กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพชและ
กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง รวมทงหนวยงานรฐวสาหกจ ไดแก องคการอตสาหกรรม
ปาไม และบรษท ไมอดไทย จำกด ซงใน พ.ศ.2550 มเนอทสวนปาของภาครฐรวมทงสน
8,141,544ไร
การปลกปาในประเทศไทยโดยภาคเอกชนไดดำเนนการมากวา 30 ป ชนดของไม
ทนยมปลกคอสกสนทะเลสนประดพทธสนสองใบสนสามใบยคาลปตสและไมอะเคเซย
สำหรบไมยคาลปตส คามาลดเลนซส เปนไมโตเรวตางถนทนยมปลกเปนสวนใหญโดยเฉพาะ
ภาคเอกชน
14
ทมา : สถตการปาไมของประเทศไทย ป 2550, กรมปาไม
1เฉพาะภาคเอกชน
รายการ เน�อทสวนปา (ไร)
การปลกสรางสวนปาดวยเงนงบประมาณ 4,524,894
การปลกปาตามโครงการปลกปาถาวรเฉลมพระเกยรตฯ 2,847,331
การปลกปาโดยองคการอตสาหกรรมปาไม 274,975
การปลกปาโดยงบลงทนของบรษท ไมอดไทย จำกด 35,894
การปลกปาดวยเงนนอกงบประมาณ ตามประกาศ 161,744
กระทรวงเกษตรและสหกรณ
การปลกปาดวยเงนบรณะทรพยสน 296,706
รวม 8,141,544
ชนดของไม เน�อท (ไร)
สก 5,225,000
สนสองใบและสนสามใบ 4,306,250
สนทะเลและสนประดพทธ 925,000
ยคาลปตส 3,000,0001
อะเคเซย 925,000
เน�อทสวนปาของภาครฐและเอกชนสำหรบพนธไมทนยมปลก (ขอมล ณ ป พ.ศ. 2551)
การปลกปาของหนวยงานภาครฐ และเน�อทสวนปา ณ ป พ.ศ. 2550
15
3.3 ผลตผลจากปาไม
ผลตผลจากปาไมแบงออกเปนประเภทใหญๆได2ประเภทคอผลตผลจากไม(wood
products)และของปา(non-woodforestproducts)
ผลตผลจากไม
ผลตผลจากไมในประเทศไทย มทงไมทอน ไมแปรรป และผลตภณฑไมประเภทตางๆ
เชน ไมบาง เยอกระดาษ กระดาษ ไมอด แผนชนไมอด แผนใยไมอด เปนตน ซงความ
ตองการใชไมและผลตภณฑไมประเภทตางๆ ภายในประเทศแตกตางกนไป ประเทศไทย
มโรงงานอตสาหกรรมไมประเภทตางๆ เปนจำนวนมาก ซงผลตผลทไดมทงสวนทใชภายใน
ประเทศ และสงออกสตลาดตางประเทศ นอกจากนนยงมการนำเขาผลตภณฑไมประเภทตางๆ
เหลานดวย
พ.ศ. ปรมาณไมทผลตได ปรมาณไมนำเขา ปรมาณไมสงออก
2548 8.9 2,335.3 1,369.9
2549 12.9 1,227.3 1,316.1
2550 285.3 1,933.3 1,739.9
ปรมาณการผลต นำเขา และสงออกไมของประเทศไทย (หนวย : 1,000 ลบ.ม.)
ทมา : สถตการปาไมของประเทศไทย ป 2550, กรมปาไม
16
ผลตผลทไมใชไม
ผลตผลทไมใชไมหรอของปา มความหลากหลายทงชนดและปรมาณ เปนผลตผล
ทไดจากพชและสตว ทสำคญไดแก พชสมนไพร พชอาหาร หวาย ไผ ผลตภณฑทไดจากผง
ครง ชนและยาง สธรรมชาต เปนตน ผลตผลจากปาไมประเภทน แมไมสามารถระบมลคา
ทแนนอนได แตกมความสำคญตอเศรษฐกจของประเทศ ประมาณการวามประชาชนในชนบท
ทอาศยอยบรเวณปาประมาณ5ลานคนตองพงพงของปาในการยงชพและเสรมสรางรายได
ประเภท นำเขา1 สงออก2
กระดาษ 38,165,636,055 41,270,678,012
ไมบาง 814,736,484 284,183,450
เยอกระดาษ 11,934,403,400 147,420,212
แผนชนไมอด 248,854,426 8,038,278,789
แผนใยไมอด 508,838,203 7,727,471,875
ไมปพนทประกอบแลว 12,422,482 42,669,441
เฟอรนเจอรไม 1,021,423,008 17,168,150,692
1 นำเขาจาก มาเลเซย อนโดน�เซย จน สหรฐอเมรกา เยอรมน� อตาล ลาว ไตหวน และญปน
2 สงออกไปยง สหรฐอเมรกา ญปน เกาหลใต ฮองกง จน ไตหวน แคนาดา สหราชอาณาจกร
เยอรมน� มาเลเซย
ทมา : สถตการปาไมของประเทศไทย ป 2550, กรมปาไม
มลคาการนำเขาและสงออกผลตภณฑไมทสำคญของประเทศไทยพ.ศ. 2550 (หนวย : บาท)
17
3.4 การจดการลมนำ
ประเทศไทยมการจำแนกพนทลมนำออกเปน 5 ระดบชนคณภาพ ตามลำดบ
ความสำคญในการควบคมระบบนเวศของลมนำ ซงแตละชนคณภาพมการกำหนดลกษณะ
พนทของลมนำไวดวย
พนทลมนำชนท1และชนท2เปนพนทตนนำสวนทสำคญของลมนำซงคณะรฐมนตร
ไดมมตเมอวนท2 มถนายน พ.ศ.2530 กำหนดใหเปนพนทตนนำลำธาร ทวประเทศรวม
ประมาณ84,911,862 ไร หรอรอยละ26.4 ของเนอทประเทศ และประเทศไทยไดมการแบง
เนอททงหมดของประเทศออกเปน25ลมนำหลกเชนลมนำเจาพระยาลมนำปงลมนำมล
ลมนำตาปเปนตน
นอกจากการกำหนดชนคณภาพของลมนำแลว ยงมการกำหนดมาตรการในการใช
ประโยชนทดนในแตละชนคณภาพของพนทลมนำกำกบไวดวย เพอจะไดไมสงผลกระทบ
ตอปรมาณคณภาพและชวงเวลาการไหลของนำ
18
ชนคณภาพลมนำ ความลาดชน (%) ลกษณะพนทของลมนำ
ลมนำชนท 1 มากกวา 50 เปนพนทสงอยตอนบนของลมนำ ภเขาสงชน หบเขา
หนาผา มลกษณะและสมบตทอาจมผลกระทบทาง
ส�งแวดลอมจากการเปลยนแปลงการใชทดนไดงายและ
รนแรง ควรจะตองสงวนรกษาไวเพอเปนพนทตนนำ
ลำธาร แบงออกเปน 2 ระดบชนยอยคอ
ลมนำชนท 1 เอ และ ลมนำชนท 1 บ
ลมนำชนท 1 เอ : มสภาพปาสมบรณ จำเปนจะตอง
สงวนรกษาไวเปนพนทตนนำลำธาร และเปนทรพยากร
ปาไมของประเทศ
ลมนำชนท 1 บ : สภาพปาสวนใหญในพนทไดถก
ทำลาย ดดแปลง หรอเปลยนแปลงไปเพอพฒนาการ
ใชทดนรปแบบอน
ลมนำชนท 2 35-50 พนทเปนภเขาสง ซ�งมคณภาพเหมาะตอการเปนตนนำ
ลำธารในระดบรองลงมา สามารถนำมาใชประโยชน
เพอกจการทสำคญได เชน การทำไม การทำเหมองแร
เปนตน
ลมนำชนท 3 25-35 มลกษณะเปนทลาดเขา ตนเขา พนทโดยท�วไปสามารถ
ใชประโยชนไดทงกจการทำไม เหมองแร และปลกพช
กสกรรมประเภทไมยนตน
ลมนำชนท 4 6-25 เปนพนทเชงเขา พนทสองฝงลำนำ สภาพปาถกบกรก
แผวถางเปนทใชประโยชนเพอกจการพชไรเปนสวนมาก
ลมนำชนท 5 ตำกวา 6 เปนท ราบ หรอท ล ม หรอเนนลาดเอยงเลกนอย
สวนใหญปาไมไดถกบกรกแผวถางเพอประโยชนดาน
เกษตรกรรม โดยเฉพาะการทำนาและกจการอนๆ
ชนคณภาพลมนำและลกษณะพนทของลมนำ
ทมา : การกำหนดชนคณภาพลมนำ 2533, สำนกงานคณะกรรมการส�งแวดลอมแหงชาตทมา : การกำหนดชนคณภาพลมนำ 2533, สำนกงานคณะกรรมการส�งแวดลอมแหงชาต
19
3.5 การปองกนปาไม
ปาไมเปนทรพยากรธรรมชาตทสำคญของประเทศทตองรกษาไว ใหคงอยและ
ยงประโยชนไดตลอดไป แตปาไมกยงถกคกคามทงจากมนษยและภยธรรมชาต จงกำหนด
ใหมมาตรการการปองกนรกษาปาไมจากสาเหตตางๆดงน
การปองกนพนทปาไม
การทำลายปาไมเกดขนใน2กรณคอ
1. การทำลายปาอนเกดจากความตองการไมเพอใชสอยและเพอการคา ซงปจจบนไมมคา
ทางเศรษฐกจหลายชนดเปนทตองการของตลาดทงในประเทศและตางประเทศ สำหรบใช
เพอการประดษฐกรรมและอตสาหกรรมเชนไมสกและไมพะยงเปนตน
2. การทำลายปาอนเกดจากความตองการ
ยดถอหรอครอบครองพนทปาเพออยอาศย
และทำเกษตรกรรมของประชาชนในชนบท
รวมทงการยดถอและครอบครองพนทปา
ขนาดใหญโดยนายทนเพอสรางสถานพกผอน
หรอรสอรต (resort) หรอเพอการปลกพช
เกษตรทตลาดตองการ เชน ยางพารา ปาลม
นำมนเปนตน
20
ความสญเสยพนทปาไมทง 2 กรณ เปนปญหาตอการพฒนาปาไมของประเทศ
มาเปนเวลายาวนาน การปองกนรกษาปาโดยการเฝาระวงและการใชกฎหมายบงคบ
จงยงจำเปนสำหรบประเทศไทย และยงเปนภาระหนกของกรมปาไม เนองจากความตองการ
ทดนปาไมสำหรบการประกอบอาชพและความตองการไมยงคงมอยในระดบสง กอใหเกด
ความสญเสยทรพยากรปาไมอยางตอเนอง การปองกนและปราบปรามการบกรกทำลายปา
จงมผลเพยงชะลออตราการสญเสยทรพยากรปาไมเทานน การปองกนรกษาปาจงจำเปนตอง
อาศยมาตรการอนๆ เชน การใหความรและการมสวนรวมของประชาชนหรอชมชนทม
สวนเกยวของโดยมหนวยงานรบผดชอบ
ปจจบน กรมปาไมมหนวยปองกนรกษาปากระจายอยทวประเทศ433 หนวย
ภายใตการกำกบของสำนกจดการทรพยากรปาไม13 สำนก และ6 สำนกสาขา และมหนวย
ประสานงานปองกนและปราบปรามการทำลายทรพยากรปาไมประจำจงหวดอก62 หนวย
สงกดสำนกปองกนรกษาปาและควบคมไฟปา รวมหนวยงานทรบผดชอบงานปองกนรกษาปา
ทงสน495หนวย
21
การจดการทดนปาไมเปนโครงการตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท16 กนยายน พ.ศ.
2540 เรองแนวทางการจดการทรพยากรทดนและปาไมระดบพนท และมตคณะรฐมนตร
เมอวนท30มถนายนพ.ศ.2541เรองการแกไขปญหาทดนในพนทปาไมในรปโครงการจดการ
ทรพยากรทดนและปาไม โดยมวตถประสงคเพอแกไขปญหาการขาดแคลนทดนทำกน
ของราษฎร การจดการทดนปาไมเปนโครงการทอยภายใตความรบผดชอบของสำนกจดการ
ทดนปาไม กรมปาไม ซงในปจจบนมราษฎรทไดรบการตรวจสอบเพอรบรองสทธทำกนในพนท
ปาสงวนแหงชาต(สทก.)จำนวนประมาณ300,000ราย
การปองกนไฟปา
ปญหาดานไฟปาไดทวความรนแรงและกอใหเกดความเสยหายมากยงขน ทงใน
ปาธรรมชาตและสวนปา การเกดไฟปาเกอบทงหมดเกดจากการกระทำของมนษย และการเกด
ไฟปาสวนใหญเปนไฟผวดน (surface fire) ซงมความสงของเปลวไฟตงแต0.5-3 เมตร
ในปาเตงรง และอาจสงถง5-6 เมตร ในปาเบญจพรรณทมไมไผหนาแนน ซงเกดทวไป
ในทกภาคของประเทศ แตจะเกดมากในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จงตองม
หนวยงานรบผดชอบดานไฟปาโดยตรงโดยมภารกจดงน
1. ปฏบตงานดานควบคมไฟปาเฝาระวงและปองกนไฟปา
2. เสรมสรางการมสวนรวมในการควบคมไฟปา ประชาสมพนธ และรณรงคทกรปแบบ
เพอปองกนการเกดไฟปา
22
จากการปฏบตงานปองกนไฟปาในรอบ5 ป ทำใหพนทปาไมทเกดไฟปามแนวโนม
ลดลงและคาดวาจะสามารถลดปรมาณพนทปาทถกไฟปาทำลายลงได
การรณรงคใหความรดานไฟปา และการนำอปกรณ เครองมอ และเทคโนโลยใหมๆ
มาใช เชน การใชดาวเทยมตรวจหาhotspot เพอแสดงพกดควบคไปกบการตรวจสอบ
ภาคพนดน ทำใหสามารถดำเนนการควบคมไฟปาไดอยางมประสทธภาพ และพนทเสยหาย
จากไฟปาลดลง
พ.ศ. พนท (ไร)
2547 201,758
2548 189,276
2549 53,885
2550 11,739
2551 70,810
พนทปาทถกทำลายโดยไฟปาในชวง พ.ศ. 2547-2551
ทมา : กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2551)
พนท ความถ (ครง) พนทเสยหาย (ไร)
ภาคเหนอ 3,628 28,998
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 1,313 25,533
ภาคกลาง 568 14,356
ภาคใต 60 1,923
รวม 5,569 70,810
ความถในการเกดไฟปาและพนทเสยหายใน พ.ศ. 2551
ทมา : กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2551)ทมา : กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2551)ทมา : กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2551)
23
การปองกนแมลงและโรคปาไม
การปองกนแมลงและโรคศตรพชปาไม มการดำเนนการทงดานวชาการและดานการ
บรการ ในดานวชาการประกอบดวยการสำรวจแมลงและโรคศตรพชปาไม การศกษาวจย
ชววทยาและนเวศของแมลงและโรคศตรพชปาไม รวมทงการพฒนาวธการปองกนและควบคม
แมลงและโรคททำความเสยหายแกพชปาไม ทงในแปลงเพาะชำ สวนปาและปาธรรมชาต
สำหรบในดานการบรการไดดำเนนการในรปแบบคลนกแมลงและโรคปาไมททำความเสยหาย
กบพชปาไมในแปลงเพาะชำและสวนปาแกหนวยงานภาครฐเอกชนและเกษตรกรมการใหคำ
แนะนำ สาธตวธการปองกน รวมทงการดำเนนการฉดพนสารเพอกำจดและปองกนแมลงและ
โรคศตรพชปาไมในพนททมการระบาดเมอไดรบการรองขอ
มแมลงศตรพชและโรคพชหลายชนดทมผลตอสภาพปาไมของประเทศไทย ทงในปา
ธรรมชาตและสวนปา ในการปองกนรกษาทรพยากรปาไมจงขนอยกบความรวดเรวในการ
ตรวจพบและการประเมนความเสยหาย เพอการดำเนนการแกปญหาอยางมประสทธภาพ
สำหรบการระบาดทเปนพนทใหญแลวนน หนวยงานรบผดชอบจะมผเชยวชาญเขาไปแนะนำ
และชวยดำเนนการแกไขปญหา
แมลงศตรพชหลายชนดมกทำความเสยหายตอพนธ ไม เศรษฐกจหลายชนด
อยเปนประจำ ซงตองไดรบการดแลอยางสมำเสมอเพอลดความสญเสย เชน ไมสก ม teak
bee-holeborer และ teakdefoliator เปนศตรสำคญเขาทำลายอยเสมอ สวนยคาลปตส
มแตนฝอยปมและโรคตางๆ เชนcanker ใบไหม ใบจดสำหรบไมชนดอน เชนสเสยดแกน
จะมแมลงเขาทำลายเมลดมากถงรอยละ90ซงเปนไปในทำนองเดยวกนกบไมพะยงและชงชน
24
3.6 การมสวนรวมของประชาชน
การมสวนรวมของชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต ไดมการบญญตไว
ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 โดยมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม
แหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) รองรบ มการกำหนดยทธศาสตรการพฒนา
บนฐานความหลากหลายทางชวภาพและการสรางความมนคงของฐานทรพยากรและ
สงแวดลอม โดยใชหลกการของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใน3 แนวทาง คอ การรกษาฐาน
ทรพยากรและความสมดลของระบบนเวศ การสรางสภาพแวดลอมทดเพอยกระดบคณภาพชวต
และการพฒนาทยงยน และการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญา
ทองถน ทงน เพอใหการอนรกษและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตมความยงยน
สมดลและเปนธรรมซงมแนวทางในการดำเนนการทสำคญดงน
1. สงเสรมสทธชมชนและการมสวนรวมในการจดการทรพยากร โดยการกระจายอำนาจ
การจดการทรพยากรใหชมชนทองถนทมศกยภาพ สนบสนนกระบวนการมสวนรวม
และการสรางเครอขายอนรกษและจดการทรพยากรของชมชนทองถน สงเสรมการ
จดตงปาชมชน
2. พฒนาระบบการจดการรวมเพออนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาต โดยใหชมชน
มสวนรวมในการปลกฟนฟสภาพปา มการวางมาตรการควบคมการใชประโยชน
จากทรพยากรธรรมชาตอยางเขมงวดเพอรกษาสมดลของระบบนเวศไวตลอดไป
25
กรมปาไมและกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ไดจดทำโครงการตางๆ
ซงเปดโอกาสใหประชาชนไดมสวนรวมในการฟนฟ อนรกษ และใชประโยชนทรพยากรปาไม
ในหลายรปแบบเชน
การสงเสรมการปลกปาโดยภาคเอกชนและเกษตรกร
การจำแนกการใชประโยชนทดน โดยแบงพนทตามลกษณะการใชทดนเปน
3ประเภทคอพนทปาอนรกษพนทปาเศรษฐกจและพนทเกษตรกรรม
การสงเสรมการปลกฟนฟปาในวาระสำคญตางๆ ในพนทปาตนนำลำธาร อทยาน
แหงชาตเขตรกษาพนธสตวปาและในชมชนตางๆ
การสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศในเขตอทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา
โดยใหชมชนทอยใกลเคยงมสวนรวมในการดำเนนการและไดรบผลตอบแทนดวย
นอกจากนนกรมปาไมไดใหความสำคญในการสงเสรมการจดตงปาชมชน เนองจาก
เปนแนวทางการดำเนนงานทสำคญทเปดโอกาสใหชมชนทองถนไดมสวนรวมในการจดการ
อนรกษและใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน ภายใตกฎหมายและระเบยบขอบงคบ
ตางๆ ทเกยวของ ซงการดำเนนงานไดมการจดทำแผนแมบทการพฒนาปาชมชน โดยม
วตถประสงคระยะยาวเพอพฒนาศกยภาพและขดความสามารถของประชาชนและองคกร
ประชาชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตภายใตการแนะนำและกำกบดแลของเจาหนาท
ของรฐ สำหรบโครงการจดตงปาชมชนทไดรบการอนมตใหดำเนนการตงแต พ.ศ.2543
ถง2552 ในภาคตางๆ ของประเทศ มรวมทงสน6,858 โครงการ จำนวน7,523 หมบาน
และครอบคลมเนอทรวม2,649,330ไร
26
พนท จำนวนโครงการ จำนวนหมบาน เนอท (ไร)
ภาคเหนอ 2,193 2,287 1,311,220
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3,190 3,655 898,068
ภาคกลาง 811 910 323,919
ภาคใต 664 671 116,123
รวม 6,858 7,523 2,649,330
โครงการจดตงปาชมชนในพนทภาคตางๆ ของประเทศไทย
ทมา : สำนกจดการปาชมชน กรมปาไม (2552)
27
4. ความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม
ประเทศไทยเปนหนงในไมกประเทศในโลกทมปาเขตรอน และมอยหลายชนด
กระจายอย ในภาคตางๆ ของประเทศ ดวยสภาพทางภมศาสตรทหลากหลายน ทำให
ประเทศไทยเปนแหลงทมความหลากหลายทางชวภาพสงแหงหนงในโลก โดยมพนธพช
และสตวอยประมาณรอยละ7ของโลกและมพนธพชและสตวไมตำกวา2,000ชนดทพบเฉพาะ
ในประเทศไทยเทานน
พชพรรณทพบในประเทศไทยมประมาณ 15,000 ชนด คดเปนรอยละ 5.56
ของพนธพชทพบในโลก เปนเฟนประมาณ633ชนดกลวยไมมากกวา1,000ชนด เหด รา
มากกวา3,000ชนดและสมนไพรมากกวา1,000ชนด
สำหรบพนธสตวทคนพบในประเทศไทยมประมาณ1,408,500 ชนด คดเปนรอยละ
2.6-10 ของพนธสตวทพบในโลก มสตวเลยงลกดวยนม292 ชนด สตวปก962 ชนด
สตวเลอยคลาน318ชนดสตวสะเทนนำสะเทนบก123ชนดปลานำจด606ชนดปลาทะเล
และปลานำกรอย1,672 ชนด และมสตวไมมกระดกสนหลงอกหลากหลายชนด (ขอมล
สำนกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ,2551) สำหรบจลนทรยมประมาณรอยละ7-10
ของความหลากหลายทางชวภาพทพบในโลก
การลดลงของพนทปาจำนวนมากในระยะเวลากวา 30 ปทผานมา มผลกระทบตอ
ความสมบรณของระบบนเวศปาและสถานภาพของพชและสตวหลายชนด บางชนดไดสญพนธ
28
ไปแลว สวนบางชนดเสยงตอการสญพนธ หายาก และถกคกคาม ประเทศไทยไดให
ความสำคญตอความหลากหลายทางชวภาพเปนอยางมาก เพราะเปนพนฐานของการพฒนา
ทางเศรษฐกจและสงคมอยางยงยน จงไดมการจดทำนโยบาย มาตรการ และแผนการอนรกษ
และใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน เพอใชเปนกรอบการดำเนนงาน
ระดบชาตโดยไดมการจดทำแลว3ฉบบ(ฉบบท1พ.ศ.2541-2545ฉบบท2พ.ศ.2546-
2550และฉบบท3พ.ศ.2551-2555)ซงสาระสำคญของนโยบายฯทง3ฉบบโดยสรปคอ
การลดการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพของประเทศ การอนรกษพนทปาไมทม
ความหลากหลายทางชวภาพสง การคมครองชนดและสายพนธท ใกลสญพนธและระบบ
นเวศทอยในสภาพวกฤต การสำรวจและวจยความหลากหลายทางชวภาพดานพช สตว แมลง
และจลนทรย การสรางแรงจงใจใหแกชมชนทองถนและการสรางเครอขายเพอการอนรกษ
ความหลากหลายทางชวภาพ การรณรงคใหมการใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ
อยางยงยนในพนทปาชมชนทมอย การเสรมสรางความอดมสมบรณของความหลากหลาย
ทางชวภาพใหเปนฐานทมนคงของการดำรงชวตของคนไทย การวจยคณคาความหลากหลาย
ทางชวภาพใหนำมาใชประโยชนทางเศรษฐกจของประเทศไดอยางยงยน การสรางกลไก
ในการเขาถงและมการแบงปนผลประโยชนจากการพฒนาความหลากหลายทางชวภาพใหแก
ประเทศอยางยตธรรมและเทาเทยม
นอกจากนน ประเทศไทยยงไดใหสตยาบนตออนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ
(ConventiononBiologicalDiversity) เมอวนท31 ตลาคม พ.ศ.2546 โดยมผลบงคบใช
ตงแตวนท 29 มกราคม พ.ศ. 2547 สงผลใหประเทศไทยเปนประเทศภาคอนสญญาฯ
ลำดบท188
29
5. ปาไมกบโลกรอน ภาวะโลกรอนปจจบนมผลกระทบตอการดำรงชวตของทกชวตบนผนโลก และนบวน
จะทวความรนแรงมากยงขน ดงนนจงตองมมาตรการในการชะลอหรอยบยงสภาวะทเกดขน
ประเทศไทยไดคำนงถงเรองนและถอเปนภารกจอนดบตนๆ ทจะตองเรงดำเนนการ โดยม
แนวทางและวธการเพอเตรยมการสนบสนนโครงการกลไกการพฒนาทสะอาด (Clean
DevelopmentMechanism:CDM) ดานปาไม ปาไมมสวนสำคญในการชวยสงเสรมใหสภาพ
อากาศของโลกดขน ประเทศไทยมปาไมหลายชนดกระจายอยในภาคตางๆ ซงเปนปาไม
เขตรอนและสามารถดดซบกาซคารบอนไดออกไซดไดด ตนไมแตละตนสามารถเกบกก
คารบอนในเนอไมและปลดปลอยออกซเจนไดสง ซงจะชวยลดสภาวะโลกรอนไดอยางม
ประสทธภาพ นอกจากนการปองกนรกษาปาไมทมอย ลดการทำลายปา และลดการทำให
ปาเสอมโทรม มสวนสำคญในการชวยลดสภาวะโลกรอน และยงเปนการสนบสนนนโยบาย
การลดการปลอยกาซเรอนกระจกอนเนองจากการทำลายปาและการทำใหปาเสอมโทรม
ในประเทศกำลงพฒนา(ReducingEmission fromDeforestationandDegradation in
DevelopingCountries:REDD)
ประเทศไทยไดวางยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ
พ.ศ.2551-2555ไวดงน
1. การสรางความสามารถในการปรบตวเพอรบมอและลดความลอแหลมตอผลกระทบ
จากสภาพภมอากาศ
2. การสนบสนนการลดการปลอยกาซเรอนกระจกและเพมแหลงดดซบกาซบนพนฐาน
ของการพฒนาทยงยน
30
3. การสนบสนนงานวจยและพฒนาเพอสรางความเขาใจทชดเจนตอการเปลยนแปลง
สภาพภมอากาศ
4. การสรางความตระหนกรและการมสวนรวมในการแกไขปญหาการเปลยนแปลง
สภาพภมอากาศ
5. การเพมศกยภาพของบคลากรและหนวยงานทเกยวของในการดำเนนการดานการ
เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ
6. การพฒนาการดำเนนงานในกรอบความรวมมอกบตางประเทศ ในดานการปาไมไดม
การเรงการปลกปาในรปแบบตางๆการอนรกษปาการจดตงปาชมชนการใหการศกษา
อยางตอเนอง และการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในทกกจกรรมดานปาไม
รวมทงการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวด ทงนเพอชวยในการลดกาซเรอนกระจก
ซงเปนตวการสำคญทสงผลใหเกดสภาวะโลกรอน
นอกจากน กรมปาไมยงมกจกรรมสงเสรมการปลกตนไมในวาระตางๆ ในรอบป และ
ยงไดกำหนดใหเปนวนสำคญของกรมปาไมดวยคอ
1. วนอนรกษทรพยากรปาไมของชาต
(14มกราคม)
2. วนปาไมโลก(21มนาคม)
3. วนตนไมประจำปของชาต
(วนวสาขบชาของทกป)
4. วนคลายวนสถาปนากรมปาไม(18กนยายน)
5. วนรกตนไมประจำปของชาต(21ตลาคม)
31
6. การวจยดานปาไม การวจยดานปาไมดำเนนการโดยหลายหนวยงานทงหนวยงานภาครฐและภาคเอกชน
กรมปาไมกรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพชกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงและ
บรษท ไมอดไทย จำกด เปนหนวยงานภาครฐในสงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาต
และสงแวดลอมทรบผดชอบในการวจยดานปาไมโดยตรง นอกจากนนยงมมหาวทยาลย
และสถานศกษาตางๆ ทรวมดำเนนการวจยดานปาไมดวย งานวจยดานปาไมทดำเนนการอย
ประกอบดวย การวจยดานวนวฒนวทยา การวจยผลตผลปาไมและอตสาหกรรมไม การวจย
เศรษฐกจปาไม การวจยดานนเวศวทยาปาไมและสงแวดลอม การวจยดานนเวศสรรวทยา
ปาไม การวจยดานจลชววทยาและแมลงศตรปาไม การวจยความหลากหลายทางชวภาพ
ดานปาไม การวจยปาชมชน การวจยลมนำ การวจยดานสตวปา การวจยดานปาชายเลน
การวจยดานทรพยากรทางทะเลและชายฝงการวจยดานอทยานแหงชาตและงานวจยดานอนๆ
ทเกยวของกบปาไม สำหรบกรมปาไม มสำนกวจยและพฒนาการปาไม รบผดชอบงานวจย
ดานปาไม ถายทอดเทคโนโลย เผยแพรความรและผลงานวจยตางๆ และใหบรการทางวชาการ
ดานปาไม
32
กรมปาไมไดใหความสำคญในการดำเนนงานวจยมาโดยตลอด ทงนเพอนำผลการ
ศกษาวจยมาประยกตใชในการพฒนาดานปาไมของประเทศอาทการวจยการปลกสรางสวนปา
และปรบปรงพนธไมมคาทางเศรษฐกจหลายชนดเพอการเพมผลผลตของสวนปา โดยเฉพาะสก
ซงเปนพนธไมมคาทางเศรษฐกจทสำคญของประเทศไทย โดยไดจดตงศนยบำรงพนธไมสกขน
ทอำเภองาว จงหวดลำปาง เมอ พ.ศ.2508 เพอทำการศกษาวจยดานตางๆ เกยวกบไมสก
โดยเฉพาะ เชน การศกษาการพฒนาของดอกและผล การผลตกลาไม การปลกสรางสวนปา
การคดเลอกแมไม การปรบปรงพนธเพอใหไดสายพนธดทมคณภาพทางพนธกรรมสำหรบใชในการ
ขยายพนธตอไป ซงไดดำเนนการมาเปนเวลากวา40 ปแลว ปจจบนไดมการผลตกลาไมสก
สายพนธดกวา30 สายพนธโดยวธการเพาะเลยงเนอเยอแจกจายแกเกษตรกรและผสนใจอนๆ
เพอนำไปปลกสรางสวนปาสก นอกจากนนยงมการพฒนาสายพนธไมโตเรวตางถนทมคา
ทางเศรษฐกจหลายชนดอกดวยเชนยคาลปตสอะเคเซยเปนตน
33
กรมปาไมไดตระหนกถงปญหาการขาดแคลนไมอนเปนวตถดบทนบวนจะมราคาแพงขน
เนองจากตองมการนำเขาไมจากตางประเทศ จงไดมงเนนการวจยและพฒนาการผลตวสด
ทดแทนไมโดยใชเศษไมและวสดเหลอใชทางการเกษตรรวมทงพชบางชนดเชนเศษเหลอทง
จากปาลมนำมนหญาแฝกฟางขาวตนมนสำปะหลงผกตบชวาแกลบและใบไมหลายชนด
เปนตน อนเปนการเพมมลคาของวสดเหลอใชเหลาน ซงผลตภณฑจากวสดทดแทนไมน
สามารถนำมาทำเครองเรอนเครองใชและวสดตกแตงภายในบานเรอนและผลตภณฑตางๆ
34
กรมปาไมเปนหนวยงานเดยวของประเทศ ทศกษาวจยการเพาะเลยงและการใช
ประโยชนจากครงมาเปนเวลาชานาน มการสงเสรมใหเกษตรกรเพาะเลยงครงเปนอาชพเสรม
เพอเพมรายได โดยการแจกจายครงพนธใหแกเกษตรกรทสนใจเพอนำไปเพาะเลยง ครงดบ
เปนวตถดบสำคญทใชในอตสาหกรรมหลายประเภท เชนทำเชลแลกเคลอบไม สยอมผา และ
เปนสวนผสมในอาหาร ยา เครองสำอางและหมกพมพ เปนตน ครงจงเปนสนคาสงออก
ทสำคญอยางหนงของประเทศคดเปนมลคาปละหลายรอยลานบาท
35
7. สถาบนทเกยวของกบการปาไม ภารกจดานทรพยากรปาไมมความเกยวของกบกจกรรมตางๆ ดานปาไม ซงอยภายใต
การดำเนนงานของหนวยงานทงภาครฐและภาคเอกชน ทงทเปนหนวยงานหลกและหนวยงาน
สนบสนน
หนวยงานภาครฐ
กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนวยงานภาครฐทมภารกจโดยตรง
ดานทรพยากรปาไมของประเทศ โดยมหนวยงานตางๆ ในสงกดรวมรบผดชอบ ซงมทง
หนวยงานหลกและหนวยงานสนบสนน ภารกจดานทรพยากรปาไมประกอบดวยการจดการ
การปองกน การอนรกษ การปลกและพนฟ การวจยและพฒนา การใหบรการ การสงเสรม
ใหประชาชนมสวนรวม การประกอบการดานอตสาหกรรมไม เปนตน นอกจากกระทรวง
ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ยงมหนวยงานภาครฐอกหลายหนวยงานทมสวนสนบสนน
กจการดานปาไมของประเทศ
สถาบนการศกษากมสวนสำคญในการสนบสนนกจการดานปาไมเชนกน สถาบน
การศกษาทเปดสอนวชาการระดบอดมศกษาดานปาไมและทรพยากรธรรมชาตในประเทศ
มหลายแหง เชน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยขอนแกน
มหาวทยาลยแมโจ จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยนเรศวร มหาวทยาลยสโขทย
ธรรมาธราช มหาวทยาลยมหดล มหาวทยาลยสงขลานครนทร มหาวทยาลยธรรมศาสตร
มหาวทยาลยมหาสารคาม เปนตน ซงสถาบนการศกษาทเปดสอนหลกสตรดานปาไมโดยตรง
ในประเทศไทยมเพยงแหงเดยวคอ คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร โดยเปดสอน
ในระดบปรญญาตร ปรญญาโท และปรญญาเอก สาขาวชาทเปดสอน ไดแก การจดการปาไม
ชววทยาปาไมวศวกรรมปาไมการจดการลมนำวนวฒนวทยาวนผลตภณฑนเวศวทยาปาไม
วนศาสตรเขตรอนเปนตน
36
องคกรพฒนาเอกชน
องคกรพฒนาเอกชนหรอองคกรทมใชรฐทเกยวของหรอสนบสนนกจการดานปาไม
มหลายองคกร บางองคกรมงเนนกจกรรมทเกยวของกบสงแวดลอม บางองคกรมงเนน
การพฒนาทองถน บางองคกรสนบสนนการปลกและฟนฟปา เชน สถาบนวจยเพอการพฒนา
ประเทศไทย สถาบนสงแวดลอมไทย มลนธฟนฟชวตและธรรมชาต องคกรความรวมมอ
เพอการฟนฟทรพยากรธรรมชาตอนดามน เปนตน นอกจากนยงรวมถงองคกรชมชนตางๆ
ทวประเทศ ซงมสวนสำคญในการสนบสนนการพฒนาชมชนในระดบรากหญาบนพนฐาน
ของทรพยากรปาไม
หนวยงานทเกยวของกบงานปาไม
กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม
หนวยงานหลก
• กรมปาไม
• กรมอทยานแหงชาต
สตวปา และพนธพช
• กรมทรพยากรทางทะเล
และชายฝง
• องคการอตสาหกรรมปาไม1
• บรษท ไมอดไทย จำกด1
หนวยงานหลก
• กรมปาไม
• กรมอทยานแหงชาต
สตวปา และพนธพช
• กรมทรพยากรทางทะเล
และชายฝง
• องคการอตสาหกรรมปาไม1
• บรษท ไมอดไทย จำกด1
หนวยงานสนบสนน
• สำนกงานนโยบายและแผน
ทรพยากรธรรมชาต
• กรมควบคมมลพษ
• กรมสงเสรมคณภาพส�งแวดลอม
• สำนกงานทรพยากรธรรมชาต
และส�งแวดลอมจงหวด
• องคการสวนพฤกษศาสตร1
• องคการสวนสตว1
• องคการบรหารจดการ
กาซเรอนกระจก2
• สำนกงานพฒนาเศรษฐกจ
จากฐานชวภาพ2
หนวยงานอนทสนบสนนกจการดานปาไม
• กระทรวงเกษตรและสหกรณ
- กรมพฒนาทดน
- สำนกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม
- สำนกงานเศรษฐกจการเกษตร
- กรมวชาการเกษตร
- กรมสงเสรมการเกษตร
- สำนกงานกองทนสงเคราะห
การทำสวนยาง1
- องคการตลาดเพอเกษตรกร1
• กระทรวงมหาดไทย
• กระทรวงอตสาหกรรม
• กระทรวงพาณชย
• กระทรวงศกษาธการ
• กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย
• สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการ
เศรษฐกจและสงคมแหงชาต
• สำนกนายกรฐมนตร
• องคกรพฒนาเอกชน
• ภาคเอกชน
1รฐวสาหกจ2องคการมหาชน
37
8. นโยบายและกฎหมายดานปาไม ประเทศไทยไดจดทำนโยบายปาไมแหงชาตขนใน พ.ศ.2528 เพอวางแนวทางในการ
จดการและพฒนาทรพยากรปาไมใหมความยงยน และประสานสอดคลองกบการพฒนา
ทรพยากรธรรมชาตอน เพอใหประเทศไดรบประโยชนอยางคมคาทางสงคม เศรษฐกจ
ความมนคง และสงแวดลอมมากทสด นโยบายทสำคญคอ การกำหนดใหมพนทปาไม
ทวประเทศอยางนอยในอตรารอยละ40 ของพนทประเทศ โดยแบงเปนสองสวน คอ ปาเพอ
การอนรกษในอตรารอยละ25ของพนทประเทศและปาเพอเศรษฐกจในอตรารอยละ15ของ
พนทประเทศ โดยใหภาครฐและเอกชนรวมกนในการจดการและพฒนาพนทปาไมไปส
เปาหมายทกำหนดไว
กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนวยงานทรบผดชอบงานดาน
ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมพนธกจในการสงวนอนรกษฟนฟและพฒนาทรพยากร
ธรรมชาตและสงแวดลอม โดยเนนกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวนและการบรณาการ
เชงรกซงไดกำหนดยทธศาสตรเกยวกบทรพยากรปาไมไวดงน
1. การอนรกษและการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตเปนไปอยางสมดลและสอดคลอง
กบแนวทางการพฒนาทยงยน
2. การบรหารจดการเพอใหมการใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน
และเปนธรรม
3. การบรหารจดการทรพยากรนำแบบบรณาการเปนระบบลมนำ
4. การบรหารจดการและการพฒนาศกยภาพทรพยากรธรรมชาตและคณภาพสงแวดลอม
โดยการมสวนรวมและมการบรณาการในทกระดบ
กรมปาไมไดจดทำแผนปฏบตงานภายใตยทธศาสตรของกระทรวงทรพยากรธรรมชาต
และสงแวดลอม เพอใหการปฏบตงานบรรลวตถประสงคและเปาหมายตามพนธกจของ
กระทรวงฯ และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554)
โดยมจดมงหมายหลกคอ การปองกนและดแลรกษาปา การปลกฟนฟปา การอนรกษและ
จดการทรพยากรปาไมและความหลากหลายทางชวภาพ การวจยและพฒนาดานปาไมและ
ถายทอดเทคโนโลย การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนและการจดตงปาชมชน
การดำเนนการตรวจสอบและพสจนสทธทำกนใหแกราษฎรในพนทปาสงวนแหงชาต
การสงเสรมคณภาพชวตทดใหแกประชาชนในเขตชนบทและเขตเมอง
38
ประเทศไทยไดมการออกกฎหมายวาดวยการปาไมหลายฉบบ เพอใชในการควบคม
และกำหนดแนวทางในการปฏบตงานดานการปองกนรกษาปาและการจดการทรพยากรปาไม
ใหเปนไปอยางมประสทธภาพ ถกตองตามระเบยบและหลกวชาการ เพอความมนคง
ของทรพยากรปาไมและการใชประโยชนอยางยงยน ซง ณ ปจจบน มกฎหมายทใชกำกบ
การดำเนนงานดานปาไมดงน
พระราชบญญตปาไมพทธศกราช2484และแกไขเพมเตมถงพ.ศ.2532
พระราชบญญตอทยานแหงชาตพ.ศ.2504
พระราชบญญตปาสงวนแหงชาตพ.ศ.2507แกไขเพมเตมพ.ศ.2522และพ.ศ.2528
พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปาพ.ศ.2535
พระราชบญญตสวนปาพ.ศ.2535
พระราชบญญตเลอยโซยนตพ.ศ.2545
39
9. โครงการพระราชดำร พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงตระหนก
และทรงหวงใยปญหาปาไมเปนอยางมาก เนองจาก
ปาไมของประเทศไทยถกทำลายลงอยางรวดเรว
ตามแรงหนนเนองของประชากรทเพมขน ผนวกกบ
พล งผลกดนทางเศรษฐกจระบบทนนยมเสร
ทมงคาขาย โดยปาไมเปนปจจยสำคญเชงพาณชย
ทำใหเกดภาวะแหงแลงเนองจากตนนำลำธารถกทำลาย ฝนไมตกตองตามฤดกาล เกดนำทวม
ฉบพลน และมการพงทลายของดนอยางรนแรง สรางปญหาตอการประกอบอาชพ
ทางการเกษตร กลายเปนทกขรอนของแผนดน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำร
ดานปาไมทสำคญหลายเรอง ซงทกเรองมหลกสำคญ คอ ความเรยบงาย ไมยงยาก สลบ
ซบซอน ทงในแนวความคดและดานเทคนควชาการ สมเหตสมผล ทำไดรวดเรว และสามารถ
แกไขปญหารบประโยชนไดจรงตลอดจนตองมงสวถแหงการพฒนาทยงยน
พระราชดำรแนวทางการพฒนาฟนฟปาไมทสำคญไดแก
ปลกปาโดยไมตองปลก
ปลกปาในทสง
ปลกปาตนนำลำธาร
ปลกปาทดแทน
ปลกปา3อยางไดประโยชน4อยาง
41
โครงการพระราชดำรเปนโครงการทเกยวของกบการดำเนนงานเพอสนองแนว
พระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และพระราชเสาวนยของสมเดจพระนางเจา
สรกต พระบรมราชนนาถ และพระบรมวงศานวงศทกพระองค ทไดพระราชทานใหหนวยงาน
ทเกยวของพจารณาดำเนนการชวยเหลอพสกนกรทประสบปญหาเรงดวนในพนทตางๆ
ทวทกภมภาคของประเทศ เพอยกระดบฐานะความเปนอย คณภาพชวต และปรบปรง
สภาพแวดลอมใหดขน โดยนอมนำเอาแนวทางการพฒนาปาไมอนเนองมาจากพระราชดำร
เปนหลกในการดำเนนงาน
ในพ.ศ.2551มโครงการพระราชดำร
(ดานปาไม)รวมทงสน137โครงการดำเนนการ
ในภาคเหนอ65 โครงการ ภาคตะวนออก
เฉยงเหนอ21โครงการภาคใต25โครงการ
และภาคกลาง-ตะวนออก-ตะวนตก26โครงการ
“...เจาหนาทปาไม ควรจะปลกตนไมลงในใจคนเสยกอน
แลวคนเหลานนกจะพากนปลกตนไมลงบนแผนดนและรกษาตนไมดวยตนเอง...”
พระราชดำรสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ณ หนวยงานพฒนาตนนำทงจอ
ใน พ.ศ. 2519 นบเปนทฤษฎทเปนปรชญาในดานการปาไมทยงใหญโดยแท
42
10. ความรวมมอกบองคกรระหวางประเทศดานการปาไม การดำเนนกจการดานปาไมของประเทศไทยภายใตความรวมมอกบตางประเทศ
และองคกรระหวางประเทศมทงในระดบทวภาค ระดบภมภาค และระดบนานาชาต โดยได
ดำเนนการในดานตางๆ เชน การจดการทรพยากรปาไม การปลกและฟนฟปา การอนรกษ
ทรพยากรปาไมและสตวปาการฝกอบรมและพฒนาบคลากรเปนตน
ความรวมมอกบองคกรระหวางประเทศในการดำเนนกจการตางๆ ดานการปาไม
ของประเทศไทยมทงในลกษณะทประเทศไทยไดรบความชวยเหลอในดานตางๆ และทประเทศ
ไทยเปนสมาชกขององคกร รวมทงการเปนภาคในสนธสญญาตางๆ ซงสนธสญญาสำคญ
ทประเทศไทยไดใหสตยาบนและเปนภาค ประกอบดวย อนสญญาวาดวยการคาสตวปาและ
พชปาใกลสญพนธอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอนสญญา
วาดวยความหลากหลายทางชวภาพ อนสญญาแรมซารวาดวยพนทชมนำ สำหรบองคกร
ระหวางประเทศทประเทศไทยไดมความรวมมอดานการปาไมมหลายองคกรเชน
องคการวจยทางวทยาศาสตรและอตสาหกรรมในเครอจกรภพของออสเตรเลย(CSIRO)
ศนยวจยเกษตรกรรมนานาชาตแหงประเทศออสเตรเลย(ACIAR)
สถาบนวจยปาไมแหงภาคพนเอเชย-แปซฟก(APAFRI)
สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรออาเซยน(ASEAN)
สำนกงานเพอการพฒนาระหวางประเทศแหงออสเตรเลย(AusAID)
องคการการพฒนาระหวางประเทศแหงแคนาดา(CIDA)
ศนยวจยวนศาสตรนานาชาต(CIFOR)
องคการการพฒนาระหวางประเทศแหงประเทศเดนมารก(DANIDA)
องคการการพฒนาระหวางประเทศแหงประเทศฟนแลนด(FINNIDA)
องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต(FAO)
สถาบนวจยดานวชาการปาไมแหงประเทศมาเลเซย(FRIM)
สถาบนวจยปาไมและผลตผลปาไมประเทศญปน(FFPRI)
คณะกรรมการระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ(IPCC)
ศนยวจยวนเกษตรนานาชาต(ICRAF)
เครอขายไผและหวายนานาชาต(INBAR)
43
องคการไมเขตรอนระหวางประเทศ(ITTO)
สหภาพนานาชาตเพอการอนรกษธรรมชาตและทรพยากรธรรมชาต(IUCN)
สมาพนธองคการวจยปาไมนานาชาต(IUFRO)
องคการความรวมมอระหวางประเทศของญปน(JICA)
ศนยความรวมมอและสงเสรมการปาไมนานาชาตแหงประเทศญปน(JIFPRO)
ศนยวจยนานาชาตวทยาศาสตรการเกษตรนานาชาตแหงประเทศญปน(JIRCAS)
หนวยงานความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศของสวเดน(SIDA)
สำนกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต(UNDP)
โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต(UNEP)
ธนาคารโลก(WB)
เครอขายการตดตามตรวจสอบการตกสะสมของกรดในภมภาคเอเชยตะวนออก(EANET)
ศนยวจยการตกสะสมของกรดและสารออกไซด(ADORC)
คำสงกรมปาไม
ท4942/2551
เรองแตงตงคณะทำงานจดทำเอกสารเรองการปาไมในประเทศไทย
ตามทมกฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ
สงแวดลอม พ.ศ.2551 ทำใหมการจดโครงสรางและหนาทของหนวยงานของกรมปาไมขนใหม
จงสมควรปรบปรงและรวบรวมขอมลดานปาไมพรอมทงจดทำเปนเอกสารเพอการเผยแพร
ประชาสมพนธตอไป
กรมปาไมไดพจารณาแลว เพอใหขอมลดานการปาไมมความทนสมย และเปนปจจบน และ
สามารถเผยแพรสหนวยงานตางๆทงในและตางประเทศจงแตงตงคณะทำงานเพอจดทำเอกสารเรอง
การปาไมในประเทศไทย(ForestryinThailand)โดยมองคประกอบและอำนาจหนาทดงน
1. องคประกอบ
1.ผอำนวยการกลมงานวนวฒนวจย ประธานคณะทำงาน
2.นายบณฑตโพธนอย นกวชาการปาไม8ว รองประธานคณะทำงาน
3.นางสรางคเธยรหรญ นกวทยาศาสตร8ว คณะทำงาน
4.นายอนวทยสโขธนง นกวชาการปาไม8ว คณะทำงาน
5.นายสธวสทธเทพกล นกวชาการปาไม8ว คณะทำงาน
6.นายทศพรวชรางกร นกวชาการปาไม8ว คณะทำงาน
7.นายวฑรยเหลองวรยะแสง นกวชาการปาไม8ว คณะทำงาน
8.นางวลาวณยวเชยรนพรตน นกวชาการปาไม8ว คณะทำงาน
9.นายสมตบญเสรมสข นกวชาการปาไม8ว คณะทำงาน
10.นางพรภนนทสกลธาร นกวชาการปาไม8ว คณะทำงาน
11.นายสวรรณตงมตรเจรญ นกวชาการปาไม8ว คณะทำงาน
12.นายชยสทธเลยงศร นกวชาการปาไม8ว คณะทำงานและเลขานการ
13.นางสาวณฏฐากรเสมสนทด นกวชาการปาไม8ว คณะทำงานและผชวยเลขานการ
14.นางวรพรรณหมพานต นกวชาการปาไม8ว คณะทำงานและผชวยเลขานการ
46
2. อำนาจหนาท
1. จดหาและเตรยมขอมลโดยขอความรวมมอและการสนบสนนจากหนวยงานตางๆ
2. จดทำเอกสารเรอง การปาไมในประเทศไทย(Forestry inThailand) ทงภาษาไทยและ
ภาษาองกฤษใหแลวเสรจภายใน45วน
3.แตงตงคณะทำงานยอยเพอปฏบตงานตามความเหมาะสม
4.รายงานผลความกาวหนาการดำเนนงานตออธบดกรมปาไมเปนระยะ
ทงนตงแตบดนเปนตนไป
สงณวนท2ธนวาคมพ.ศ.2551
(นายสมชยเพยรสถาพร)
อธบดกรมปาไม
47
กองบรรณาธการ
บรรณาธการ ดร.ชยสทธเลยงศร
กองบรรณาธการ ดร.เจษฎาเหลองแจม
ดร.บณฑตโพธนอย
นายอนวทยสโขธนง
นายสธวสทธเทพกล
ดร.สรางคเธยรหรญ
นายทศพรวชรางกร
นายวฑรยเหลองวรยะแสง
นางสาวณฏฐากรเสมสนทด
นางวลาวณยวเชยรนพรตน
นายสมตบญเสรมสข
ดร.พรภนนทสกลธาร
ดร.สวรรณตงมตรเจรญ
ดร.วรพรรณหมพานต
ทปรกษา นายสมชยเพยรสถาพร(อธบดกรมปาไม)
ดร.สถไชยเพชร
48
กรมปาไมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม
ISBN:978-974-7627-56-5
พมพครงแรกพ.ศ.2552
จำนวน1,000เลม
