Sağlık Bilimleri Enstitü Müdürleri Toplantısı Kocaeli...
Transcript of Sağlık Bilimleri Enstitü Müdürleri Toplantısı Kocaeli...
Sağlık Bilimleri EnstitüMüdürleri ToplantısıKocaeli Üniversitesi 23-24 Mayıs 2012
Bilimsel Düşünce
Prof Dr Yavuz ÖZORANKTÜ Tıp Fakültesi
TDK Sözlüğü Bilim Tanımı
• Evrenin ya da olayların bir bölümünükonu olarak seçendeneysel yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgi
• Genel geçerlik ve kesinlik nitelikleri gösteren yöntemli ve dizgesel bilgi
• Belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan belli bir ereğe yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma süreci
Bilimin uğraşı alanı doğa olayları
•Fiziksel – sosyolojik – psikolojik – ekonomik - kültürel vb bilgi alanları•İnsan ve çevresiyle ilgili olan her olgu bir doğa olayı•İnsanoğlu bu olguları bilmek - kendi yararına yönlendirmek için var oluşundan beri tükenmez bir tutku ve sabırla uğraşmakta
Bu süreçte çağdaş bilimin dört önemli niteliği
Çeşitlilik İlgilendiği konular çeşitlidir Süreklilik Bilimsel bilgi üretme süreci
devamlıdır Yenilik Bilime yeni bilgiler eklenir Ayıklanma Yanlış olduğu anlaşılan bilgiler
kendiliğinden ayıklanır -yerine yenisi konulur
Bilim yüzyıllar süren bilimsel bilgi üretme sürecinde kendi niteliğini - geleneklerini - standartlarınıkoymuştur
Bilimin Özellikleri
Olgusaldır Gözlenebilir olgulara dayanması
Mantıksaldır Araştırma sonuçlarının tutarlılığı
Genelleyicidir Bilim tek tek olgularla değil olgu türleriyle uğraşı
Nesneldir bireyin kişisel görüşünden (Objektif) bağımsızlılığı
Eleştiricidir
Bilimin üç değeri
1 Pratik değeri bireysel - toplumsal yaşantımıza teknolojik yararı
2 Entelektüel değeri insanın bilme isteğini tatminevreni anlama olanağı
3 Ahlaki değeri bilimsel düşünce kazandırmak Bilimsel düşünce dürüst - tarafsız olmak
karşılaşılan problemleri sabırlı - ayrıntılı - uzak görüşlübiçimde ele almak = ahlak – erdemin özellikleri
Doğrulanabilen Gözlem Buluşun Hammaddesidir
Buluş ÖrneğiBakteri - küf etkileşimi sonrasında penisilin üretimi
Alexander Fleming
• Buluş biliminin gözlemleri meraklıinsanları soru sormaya ve açıklamalar aramaya zorlar
• Bu tarz bir araştırma bilimsel yöntem olarak bilinir• Bilimsel yöntem bir sorgulama sürecidir bir seri basamaktan oluşur
Genel olarak düşünme
• Bir gerçeğe ulaşmak amacıylakavramlar - yargılar - akıl yürütmeler yaparak çaba göstererek analiz - sentez yollarını izleyen zihin çalışması
• Düşünme ruhun en karışık - yüksek çalışma alanı
http://dusundurensozler.blogspot.com/2007/10/bilim-nedir.htmlhttp://public.cumhuriyet.edu.tr/btepe/ders_notlari.htm
Bilimsel Düşünmenin Temel Elemanları
Kavramlar + yargılar + akıl yürütmeler =birleşik gayeler - uzun zincirler oluşturur
ÖrnekBir geometri teoreminin ispatında birçok yargılar ve akıl yürütmeler birbiri ardı sıra dizilerek teoremin ispatı amaçlanır
Buluş bilimi tümevarımcıakıl yürütmenin tetikleyicisi
Tümevarımcı sonuç eş zamanlı çok sayıda gözlemi özetleyen genelleme
Bütün organizmalar hücreden oluşur
Bilimsel Düşünce / Kritik Düşünce
•Aristotle•17. Yüzyıl Fransız Filozof René Descartes (1596–1650)Alman cizvit rahip Athanasius Kircher (1602–1680)•Bilimsel düşünce bilim adamları tarafından kullanılan•Kritik düşünce bazı insanlar tarafından kullanılan
http://www.muohio.edu/~schafesd/documents/intro-to-sci.htmlx
Bilimsel Düşünmenin Yapısı
Ruhsal olaylar üç kısımda görülür
1 — Düşünsel2 — Duygusal3 — Eylemsel
Düşünce - duyguların bir arada eylemlere yönelmesi hayatımızın en önemli noktalarından
Bilimsel Düşünce
Sorun > Niçin bilimsel düşünce ? Birey “ doğamız gereği “ derse de Düşüncelerimizin çoğu önyargılı-bias-distorsiyone-kısmen
vb Düşünce kalitesi-Yaşam kalitemizi-yaptıklarımızı-
oluşturduklarımız belirler Düşüncenin mükemmeliyeti sistematik olarak kazanılır
Bilimsel Düşünce
Tanım Düşünce modeli bilimsel konu-kapsam-sorun için
konunun yapısal bileşenlerini entelektüel standartlarda irdeleyerekdüşünce kalitesini arttırmak
Bilimsel Düşünce
Sonuç Yeterli birikimli bilimsel düşünce sahibi Yaşamsal bilimsel soru – sorunları
kesin ve açıkca formüle eder İlgili bilimsel veri-bilgileri toplar-yorumlar bunlara uyum
için etkin kısa fikirler üretir Karşıt kriter ve standartlarla test ederek iyi
nedenselleştirilmiş sonuçlar-çözümler geliştirir
Bilimsel Düşünce
Sonuç Bilimsel düşüncenin konverjan sistemlerinde açık
fikirli olarak bilimsel kabulleri, uygulamaları ve pratik sonuçlarını ön görür
Karmaşık bilimsel sorunların çözümü için diğerleri ile etkin iletişim sağlar
Bilimsel Düşünce
Kısaca Bilimsel düşünce kendi içinde
Yöneten Disipline eden Kaydeden
Düzelten düşüncedir
Bilimsel Düşünce
Bilimsel düşünce gereksinimleri
Etkin iletişim Sorun çözme becerisi Bilimsel geliştirme becerisi Bilimsel yetenek
Bilimsel Düşünce Elementleri
BilimselBakışAçısı
BilimselDüşünceninAmacı
BilimselSorununKonusu
Bilimselİnformasyon
Bilimselİnterpretasyon(Uyum)
BilimselKabuller
Bilimsel Tüketim
BilimselUygulamalar &Sonuçlar
ReferansPerspektifOryentasyon
AmaçObjektif
DataOlaylarGözlemlerDeneyim
SonuçlarÇözümler
TeorilerTanımlarAksiyonlarYasalarPrensiplerModeller
Grant ile desteklenme
SorunKonu
www.criticalthinking.org2003 foundation for critical thinking
Evrensel İntelektüel Standartların Sensitivitesi
Açıklık>Doğruluk > Derinlik > DeğerliKesinlik
Bilimsel Düşünce Elementer Soruları 1
Bilimsel amaç ana amacım nedir ? Bilimsel soru hangi problem için ?
ne soruyorum ? Bilimsel bilgi soruya yanıt için hangi
bilgilere gerek var ?
Bilimsel sonuç sonuca nasıl ulaşabilirim ?bilgilere uyum yolu ?
Bilimsel konsept ana konsept-teori-prensip ne ?açıklayabiliyormuyum ?
Bilimsel Düşünce Elementer Soruları 2
Kaynak nereden desteklenebilirim ?maddi destek sonuca yetermi ?
Uygulama – sonuçlar verilerin uygulaması nedir ? Bakış açısı hangi bakış açısı ile değerlendiriyorum ?
Başka bir açıdan bakılabilirmi ?
Einstein – Newton –Darwin
Bilimsel Düşüncenin Entelektüel Standartları
Açıklık Görüşünüzüayrıntılandırabiliyormusun-gerçekleştirilebilirmi ?
Doğruluk Teori sınanabilirmi-veriler kontrol edilebilirmi ?
Kesinlik Fenomen hakkında daha fazla bilgi sağlanabilirmi-mekanizma kesinleşebilirmi ?
İlişki Veriler sorunu nasıl etkiyor ?
Derinlik Bu güç bilimsel sorunu yaratan faktörler nelerdir ? Hangisini önceleyelim ?
Bakış açısı Farklı bakış açısıgerekebilirmi ?
Akılcılık Verilerin birleri ile ilişkisi nedir ?
Kayda değer oluş Ana fikir nedir ? Bilgilerin hangisi önemli ?
Başarılı Bilimsel Düşünür(İyi bilimsel düşünce alışkanlıkları ikincil doğası gibi
olmaktadır)
İleri Derecede Bilimsel Düşünür(Pratiklerini geliştirmeyi sürdürür)
Başlangıç Aşamasındaki Bilimsel Düşünür(Bilimsel düşünceyi geliştirmeye çalışır, ancak
düzenli pratikten yoksundur)
Bilimsel Düşünce Gelişimi
Uygulayan Bilimsel Düşünür(Düzenli pratik için gerekliliğin farkındadır)
Bilimsel Olmayan Düşünür(Bilimsel konularda bilimsel düşüncenin
gerekliliğinin farkında değildir, bu sebeple bilimi yalancı bilimden ayıramaz)
Zorlanan Düşünür(Bilimsel sorularla uğraşırken sıklıkla bilimsel olarak
düşünme konusunda başarısız olduğunu fark etmeye başlar)
İki Tür Bilimsel SoruBir soruna yaklaşırken, iki konuyu birbirinden ayırt etmek gerekir: Bu sorunun kesin bir
yanıtı var mı? Ya da sorunun çelişkili yanıtları var mı?
1 2
Kurulu Sistem Çelişkili Sistem
Kurulu bilimsel sistemlerin dayandığı kanıt ve nedensellik
gerekleri
Çelişkili bilimsel teori veya sistemlerin kanıt ve nedensellik
gerekleri
Henüz kanıtlamamış yanıtlarKanıtlanabilen yanıtlar
Bilimsel bilgi Bilimsel yargı nedensellik sorunları
Bilimsel düşünürler bilimsel düşüncelerini geliştirmek için bilimsel nedensellik elementleriyle entelektüel standartları rutin uygularlar
Temel Entelektüel Standartlar
AçıklıkKesinlikİlgililik
MantıksallıkGenişlik
Bilimsel Düşüncenin Bileşenleri
AmaçlarSorular
Bakış AçılarıBilgi
Bilimsel Düşüncenin Özellikleri
Entelektüel AlçakgönüllülükEntelektüel OtonomiEntelektüel İçtenlikEntelektüel Cesaret
AnlamlılıkBütünsellikAdaletlilikDerinlik
İlişkilendirmeKonseptlerSuçlamalarVarsayımlar
Entelektüel AzimMantığa Güven
Entelektüel EmpatiAdil Düşünce Yapısı
Uygulanmalıdır
Geliştirmek için
Bilimsel Makale-Araştırma-Bölüm MantığınıNasıl Analiz Edelim ? (1)
1) Makalenin amacı nedir ?.......2) Ana bilimsel sorun nedir ?.....3) Makalenin en önemli bilgisi nedir ?.4) Makalenin ana sonucu nedir ?.....5) Makaleyi anlamak için ana konsept nedir
?........
Bilimsel Makale-Araştırma-Bölüm MantığınıNasıl Analiz Edelim ? (2)
6) Yazar düşüncesinin altında yatan ana kaynak nedir ?..........
7a) Eğer bu nedenselliği ciddi olarak irdelersek ?..........
7b) Eğer bu nedenselliği değerlendiremezsek ?........
8) Makaledeki ana görüş noktası ?....
2003 Foundation for Critical Thinking
Bilimsel Kitabı Nasıl Analiz Edelim ? (1)
1) Bilimsel kitabın ana amacı ?...............2) Yazarın kitapta anahtar sorusu ?........3) Kitaptaki en önemli bilgiler ?..............4) Kitabın ana sonuçları ?.......................5) Kitabı anlamak için anahtar konsept ?..Bu konseptle yazar ne demek istiyor ?.....6) Yazar düşüncesinin altında yatan ana kaynak
?......................
Bilimsel Kitabı Nasıl Analiz Edelim ? (2)
7a) Eğer insanlar kitabı ciddiye alırsa, sonuçlar ?.............
7b) Eğer insanlar kitabı ciddiye almazsa, sonuçlar ?.............
8) Kitabın ana bakış açısı ?..........
Araştırma Değerlendirilmesi(Ekde - Araştırmanın ayrıntılı tanımı veya laboratuar prosedürü ) (1)
Araştırmanın 1) Ana amacı…………………………………..2) Test edilen hipotez………………….3) Yanıtı aranan soru…………………..4) Kontroller…………………………………..5) Arkasındaki konsept yada
teoriler………………………………………….
Araştırma Değerlendirilmesi(2)
Araştırmanın
6) Sağlanan data…………………………………7) Kaynakları…………………………………………8) Potansiyel uygulamaları…………………9) Gerisindeki ana bakış açısı………….
Araştırma Sonrası Analiz
1) Araştırma sürecinde toplanan bilgiler…2) Bilgilerden en akılcı çıkan sonuçlar…….3) En önemli uygulamalara etkisi…………..4) Gelecekte bu alanda yapılacak çalışmalara
öneriler………………………..