Sağlığa Hakkaniyetli Erişim: Türkiye Sağlık Reformundan Görünümler Prof . Dr. Recep ...

Equitable Access to HealthTurkey Experience

From rhetoric to reality…

Prof. Recep AKDAGMinister of Health

Turkiye

1

Sağlığa Hakkaniyetli Erişim:

Türkiye Sağlık Reformundan Görünümler

Prof. Dr. Recep AKDAĞ

Dünya Sağlık Örgütü65. Dünya Sağlık Asamblesi

21 Mayıs 2012Cenevre

Retorikten Gerçeğe…

2

Türkiye için Doğumda Beklenen Yaşam Süresi: 2025: 75 yıl (Dünya Sağlık Örgütü Raporu,1998)

2009: 75 yıl (Dünya Sağlık Örgütü İstatistiği, 2011)

3

Retorikten Gerçeğe

Türkiye için Bebek Ölüm Hızı (binde):

Tahminler:

2020-2030 : 19 (Birleşmiş Milletler Dünya Nüfusuna Bakış, 1994)

2020-2030 : 19 (Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı, 1995)

2025 : 16 (Dünya Sağlık Örgütü Raporu, 1998)

Gerçekleşmeler:

2008 : 17 (Hacettepe Üniversitesi, TNSA, 2008)

2010 : 12 (Dünya Sağlık Örgütü İstatistik Yıllığı, 2012)

2011 : 9 (İstanbul Üniversitesi, 5 Yaş Altı Çocuk Ölüm Araştırması, 2012)

4


Se-ries1

0

7

14

21

28

3530.4

9.1

28,5

9,0

OECD (Türkiye Hariç) TÜRKİYE

1960

1992 20032011

33 yıl9 yıl

Bebek Ölüm Hızı (binde)

OECD ülkelerinin bebek ölümlerinde 33 yılda kat ettiği mesafeyi son 9 yıla sığdırmayı başardık.


5

Series10

10

20

30

40

50

60

7060.1

14.5

61

15

OECD (Türkiye Hariç)

TÜRKİYE

19601984 2003

2011

25 yıl 9 yıl

Anne Ölüm Hızı (yüzbinde)

OECD ülkelerinin anne ölümlerinde 25 yılda kat ettiği mesafeyi son 9 yıla sığdırmayı başardık.


6

Türkiye’de Sağlığa Hakkaniyetli Erişim:Sağlıkta Dönüşüm Programı

A- Politik Etik

B- Erişimin Önündeki Engeller ve Yapılan Müdahaleler

C- Başarı için Kilit Faktörler

D- Çıkarılan Dersler

E- Zorluklar

F- Mali Sürdürülebilirlik

G- Sağlığa Hakkaniyetli Erişim Neden Önemli?

H- Sonuç

7

A - Politik Etik

8

Sağlıkta Politika Döngüsü

9

A - Politik Etik

Sağlık Reformunu Doğru Yapmak: M. Roberts ve arkadaşları, 2004

10

Önce İnsan…

Herkes için Sağlık…

A - Politik Etik

B - Erişimin Önündeki Engeller ve Yapılan Müdahaleler

11

HAKKANİYET

12

B - Erişimin Önündeki Engeller ve Yapılan Müdahaleler

Fiziksel Erişim

Finansal Erişim

Kaliteli Erişim

Engeller

• Acil sağlık hizmetlerinde kapasite yetersizliği

Müdahaleler

13

B - Erişimdeki Engeller ve Yapılan Müdahaleler Fiziksel Erişim

14



Engeller Müdahaleler

15

• 112 Acil hizmeti alabilen kırsal nüfusun%20’den %100’e çıkarılması




• 112 Acil hizmetlerinin ücretsiz verilmesi

• Acil çağrılara erişimde gelişmiş ülkelerin standartlarına ulaşılması

Şehirlerde ilk 10 dakika : %94

Kırsal alanda ilk 30 dakika : %96

16




17

• Özel eğitim almış 5 bin kişilik Avrupa’nın en büyük Ulusal Medikal Kurtarma Ekibinin (UMKE) kurulması




• Koruyucu sağlık hizmetlerinin yetersiz oluşu

18

2002 2011

Aşılama Oranı (%) 78 97

Çocukluk Döneminde Rutin Uygulanan Antijen Sayısı 7 12

• Aşılama programına en gelişmiş antijenlerin ilavesi ve ücretsiz yapılması

• Aşılama oranlarının gelişmiş ülkelerin üzerine çıkarılması



• Kırsalda mobil sağlık hizmeti ve mobil eczane uygulaması

Günde 126 bin vatandaşımız mobil sağlık hizmetlerinden faydalanmaktadır.

Günde 20 bin vatandaşımız ilacını mobil eczanelerden almaktadır

19




• Hamileler için misafir anne projesi

20




• Evde sağlık hizmeti uygulaması Halen 156 bin vatandaşımıza evde sağlık hizmeti

vermekteyiz.

21




• Tüm illerde ücretsiz kanser taraması yapan merkezler (KETEM) kurulması Meme kanseri taramalarında hedef nüfusun

%29’una ulaştık.

22




• Yenidoğan tarama ve destek programlarının başlatılması ve yaygınlaştırılması

Fenilketonüri, hipotiroidi, biyotinidaz, işitme

• Bebeklere ücretsiz demir ve D vitamini, hamilelere demir desteği

Hedef nüfusun %96’sına ulaştık

23




• Aile Hekimliği uygulaması 20.506 Aile Hekimimiz görev yapmaktadır.

24




• Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi programlarının olmayışı

• Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi uygulaması ve entegre programların başlatılması

Tütünle Mücadele Programı

Obezite ile Mücadele Programı

Diyabet Önleme ve Kontrol Programı

Tütünle Mücadele Programı

Kalp ve Damar Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı

Solunum Yolu Hastalıklarına Karşı Küresel İttifak (GARD)

Ruh Sağlığı Kontrol Programı

25



26

• Tütünle Mücadele Programı Avrupa 2010 tütün kontrol sıralamasına göre

31 ülke arasında 4 üncü sıradayız

• Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi programlarının olmayışı



27


• Hastane hizmetlerinin yetersizliği

• Kamu hastanelerinin tek çatı altında birleştirilmesi

• Sağlık Bakanlığı hastanelerinde her hekime muayene odası

2002 yılında 6.643 olan muayene odası sayısını 2012 yılında 23.749’a çıkardık.

28



• Tüm illerde en az bir Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi

29




SB Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri 1994 2002 2011

Diş Hekimi 2.636 3.211 7.225

Diş Dolgu (bin) 209 371 8.334

Diş Sabit Protez (bin) 97 349 5.576

• Merkezi Hastane Randevu Sistemi

30




• Sağlık insan gücünün dengesiz dağılımı

• Mecburi hizmet uygulaması

• Yetersiz hizmet alan bölgeler için sözleşme esaslı istihdam

• Hem kamu hem de özel sektör için merkezi insan kaynakları planlaması

31



• Sağlık insan gücünün yetersizliği

• Tıp fakülteleri ve sağlık alanı ile ilgili yükseköğretim kontenjanlarının artırılması

32Kaynak: YÖK


Kaynak: DSÖ Avrupa HİS Veri Tabanı 2012, *Türkiye rakamı Ocak 2012’dir.


• Sağlık insan gücünün verimsiz kullanımı

• Performansa Dayalı Ödeme Sistemi

33



• Muayene sürelerinin yetersizliği

• Hastaya ayrılan ortalama muayene süresinin artırılması

34



• Kamu sağlık hizmet sunumunun parçalı yapısı

• Sosyal güvenlik kurumlarının Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) çatısı altında toplanması

• Genel Sağlık Sigortası (GSS) (98% kapsam)

35

B - Erişimdeki Engeller ve Yapılan Müdahaleler Finansal Erişim


• Yoksul kesimin sağlık haklarının çok yetersiz oluşu

• GSS ile yoksul kesimin sağlık haklarının, diğer sigortalılarla aynı düzeye yükseltilmesi

36



• Katastrofik sağlık harcamalarının sistemik bir sorun oluşu

• Tüm hastanelerde ücretsiz acil ve yoğun bakım hizmetleri

• Yanık, konjenital anomali, kanser, yenidoğan, organ nakli, diyaliz ve kardiyovasküler bakım ve işlemlerin tümü SGK tarafından karşılanıyor

37



• Sigorta kapsamında özel hastanelere ödeme yapılması

• Ücretsiz acil ve yoğun bakım hizmetleri (özel hastaneler dahil )

38




• Hekimlerin tam zamanlı istihdamı

39




• Sağlık hizmet altyapısının çok yetersiz oluşu

• Sağlık hizmetlerinin kalite standartlarının geliştirilmesi

40

B - Erişimdeki Engeller ve Yapılan Müdahaleler Kaliteli Erişim



• Hastanelerde nitelikli yatak oranının artırılması 2002 yılında %6 olan nitelikli yatak oranını

%39’a yükselttik.

41



• Tıbbi ekipman ve teknolojiye yatırım

• Hizmet alımı

• Outsourcing

42




43

Yıl Kapalı Alan Nitelikli Yatak

1923-2002 (80 yıl) 7 milyon m2 6.000

2003-2012 (10 yıl) 6 milyon m2 35.000


• Kamu Yatırımları


Sağlık Kuruluşu 2003-2012

Hastane ve Yeni Bina 542

Birinci Basamak 1.436

Toplam 1.978


• Hasta haklarına yönelik mekanizmaların olmayışı

• Hasta hakları için yönetmelikler

• Tüm kamu hastanelerinde Hasta Hakları Birimleri

8 yılda 720 bin başvurunun %83’ü yerinde çözümlendi

44



• Sağlık hizmet sunumunun arz merkezli oluşu

• Sağlık hizmet sunumunun Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi ile talep merkezli hale getirilmesi

45



46



Performansa dayalı ek ödeme sisteminin operasyonları artırdığı iddiaları doğru mudur?

Negatif Apendektomi Oranı*

Devlet Hastanesi %13,5

Üniversite Hastanesi %18,5

Özel Hastane %20,8

Dünya Ortalaması %10-20

* Sağlık Bakanlığı tarafından 3.437 hasta üzerinde yapılan araştırma, 2011.

• Kamudaki sağlık personelinin motivasyon eksikliği

• Uygun teşvik sistemlerinin (performansa dayalı ödeme, sözleşme esaslı istihdam) oluşturulması

47



2003 2004 2005 2006

Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi

Ücretsiz ambulans hizmetleri

Hastanelerde rehin durumunun kaldırılması

Performansa Dayalı Ek ödeme pilot uyg.

Sosyal Sigorta Kurumu Hastanelerinin SB’ye devri

Performansa yönelik kurumsal ve kalite kriterleri

Rutin bağışıklamada KKK aşıları

Her bir hekime ayrı muayene odası

Kırsal kesimde mobil sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi

Aile Hekimliği Pilot Uyg

Dezavantajlı bölgelerde “ Sözleşme esaslı sağlık personeli “

Sağlık Alanında Kamu-Özel Ortaklığı Kanunu

Hekimler için mecburi hizmet

Yoksullar için ücretsiz ayakta tedavi hizmetleri (Yeşil Kart)

Yoksul kesim için ücretsiz kamu sağlık hizmeti ve ayakta tedavi reçetelendirme hizmeti

İlaçlar için Referans Ücret Sistemi

5502 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumları Kanunu

SB İletişim Merkezi (SABİM)

Tüm SB hastanelerinde Hasta Hakları Birimi

Fiziksel erişim Finansal erişimKaliteli erişim

48

Senkronize ve Çok Yönlü Müdahaleler

2007 2008 2010

Daha erişilebilir ambulans hizmeti (kar araçları )

Aile Hekimliğinin ülke geneline

yaygınlaştırılması

Tüm hastanelerde ücretsiz acil ve yoğun bakım hizmeti

Hava ambulans hizmetleri

Rutin bağışıklamada beşli aşı

2009

Yoksul kesim için ücretsiz ayakta tedavi tahlilleri, ilaçlar, temel diş işlemleri, gözlük ve

acil bakımGenel Sağlık Sigortası

uygulaması

Yoksul kesim için ücretsiz kanal tedavisi ve dolgu

Özel hastanelerde Yeşil Kartlılar için acil ve yoğun bakım hizmetleri

En ucuz ilaca oranlı ücretlendirme sistemi –oran %22’den %15’e indirildi

Fiziksel erişimFinansal erişimKaliteli erişim

49

2011

SB’nin Kurumsal Yeniden

YapılandırılmasıEvde Bakım

Ortak Hastane Randevu

Senkronize ve Çok Yönlü Müdahaleler

C- Kilit Başarı Faktörleri

50

• Siyasi Kararlılık ve Hükümet Desteği

• Kaynak Tahsisi/Mobilizasyon

• Kararlı Bir Reform Ekibi

• Geri Bildirimler

• Ortaklıklar

51

C – Kilit Başarı Faktörleri

Siyasi kararlar yalnızca başbakanın ve hükümetin tam desteğiyle uygulanabilir.

52

C – Kilit Başarı FaktörleriSiyasi Kararlılık ve Hükümet Desteği

Kişi Başı Sağlık Harcaması ve GSYİH’ya Oranı (%)

2002SGP$ (%)

2008SGP $ (%)

2011*SGP $ (%)

KamuTürkiye 335 (3.8%) 659 (4.4%) 734 (4,4%)

OECD 1.565 (5.9%) 2.224 (6.1%) 2.320 (6,9%)

Özel Türkiye 138 (1.6%) 243 (1.6%) 246 (1,5%)

OECD 612 (2.4%) 846 (2.5%) 902 (2,7%)

ToplamTürkiye 473 (5.4%) 902 (6.1%) 981 (5,9%)

OECD 2.178 (8.3%) 3.101 (8.6%) 3.223 (9,6%)

Kaynak: TÜİK, OECD Sağlık Verileri 2012Not: TÜİK en son 2008 verilerini yayımlamıştır. *Türkiye 2011 rakamları, SB tahminleridir.

53

C – Kilit Başarı FaktörleriKaynak Tahsisi / Mobilizasyon

Politik kararlılık ve adanmış bir reform ekibi, profesyonellikle birlikte başarılı bir reformun anahtarıdır.

C – Kilit Başarı FaktörleriKararlı Bir Reform Ekibi

54

• Vatandaş memnuniyeti

55

C – Kilit Başarı FaktörleriGeri Bildirimler

Kaynak: TÜİK

• Saha Koordinatörleri • Saha Ziyaretleri: 81 ilde 345 ziyaret (2003-2012)

56


• Telefon ve internet üzerinden yardım: 8 yılda 6 milyon çağrı

57


• Sağlık personeli için “Sağlıkta Buluşma Noktası” web portalı

• Medya

• Siyasetçiler

• Saha araştırmaları

58


• Uluslararası kuruluşlar (DSÖ, UNICEF, OECD…)

• Diğer bakanlıklar ve kamu kurumları

• STK’lar (Meslek birlikleri)

• Üniversiteler

• Ticari birlikler

59

C – Kilit Başarı FaktörleriOrtaklıklar

D – Çıkarılan Dersler

60

Kısa bir sürede sağlık sisteminde devasa iyileştirmeler gerçekleştirilebilir.

Nasıl mı?..

61


• Sebeplere odaklanın

• Acil ve can alıcı meselelerden başlayın

62


58. Hükümetin Atanması : 18.11. 2002Hastanelerde Rehin Kalmaya Son Veren Genelge : 18.11. 2002 63


• Önceliklerinizi belirleyin ve hızlı cevaba odaklanın

• Sonuç odaklı yaklaşın

64


Kamunun ve siyasetin desteğini alın ve

bunu sürdürün !

65


• Adanmış bir ekip oluşturun

• İletişim kanalları kurun

• Bizzat takip edin

66


• Kanıta dayalı verilerle reforma karşı direnci kırın

• Uygun teşvikler kullanın

67


• Ülke kaynaklarını bir bütün olarak değerlendirin

Kamu-özel sektör dengesini koruyun

• Bakanlığın düzenleyici rolünü güçlendirin

68


Kamu %75

Özel %25

Düşük ve Orta Gelir

Orta Üzeri ve Yüksek Gelir

Orta Gelir(Kamu Destekli Özel)

E - Zorluklar

69

İhtiyaçlar:

• İnsan kaynaklarının artırılması

• Reformların kurumsallaştırılması

• Klinik kalitenin iyileştirilmesi

70

E – Zorluklar

İhtiyaçlar:• Obezitenin ve hareketsizliğin azaltılması

71

E – Zorluklar

Kaynak: TURDEP I (1998), TURDEP II (2010) çalışması

Tüm Yaş Gruplarında Beden Kitle İndeksi Yüzdeleri

72

E – Zorluklar

Kaynak: Türkiye Beslenme Sağlık Araştırması, 2010.

Çok Zayıf Zayıf Normal Hafif Şişman

Şişman Çok Şişman

0-5 Yaş 5,6 10,3 57,7 17,9 8,5

6-18 Yaş 3,9 14,8 58,5 14,4 8,4

19 ve Üzeri Yaş 2,2 33,4 34,7 27,0 2,8

73

E – Zorluklar

İhtiyaçlar:

• Sağlık Bilgi Sisteminin iyileştirilmesi

74

E – Zorluklar

İhtiyaçlar:

• Sezaryen oranlarının düşürülmesi

75

Sezaryen cerrahi bir müdahaledir!

E – Zorluklar

76

Kaynak: Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Sağlık İstatistikleri, 2012.Not: Türkiye Orta-Üst Gelir Grubu ülkedir.

E – Zorluklar

77

Kaynak: Sağlık Bakanlığı

Türkiye’de Hastanede Yapılan Doğum ve Sezaryen Oranları

E – Zorluklar

78

Kaynak: Sağlık Bakanlığı

Türkiye’de Primer ve Toplam Sezaryen Oranları

E – Zorluklar

79

E – Zorluklar

İhtiyaçlar:

• Sağlıkta şiddete sıfır tolerans

80

Sağlık çalışanlarına şiddet evrensel bir sorundur!

E – Zorluklar

81

Son Bir Yılda Sağlık Çalışanlarının Şiddete Maruz Kalma Oranı (%)

Brezilya* 46,7

Bulgaristan* 67,2

Güney Afrika* 61,0

Portekiz* 60,0

Tayland* 54,0

Fransa** 39,1

Almanya** 28,0

Belçika** 23,3

Kaynak: * “Sağlık Sektöründe İşyerinde Şiddet”, Uluslararası Çalışma Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü, 2002.** International Journal of Nursing Studies, 2011.

E – Zorluklar

82

Peki biz ne yapıyoruz?

E – Zorluklar

83

Sağlık çalışanlarına yapılan saldırılara karşı “Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eylem Planı"nı geliştirdik:

• Beyaz Kod uygulamasını başlattık.

• Hastanelerde “Çalışan Güvenliği Komiteleri” kurduk.

• Şiddet olaylarının bildirimini zorunlu hale getirdik.

• Kamera ile mahremiyet alanları hariç gerçek zamanlı ve önleyici sıkı bir takip yapıyoruz.

E – Zorluklar

84

• Şiddet uygulayan kişilere kamu davası açılmasını sağlıyoruz.

• Mağdur olan sağlık çalışanlarına hukuki destek uygulamasını getirdik.

• Şiddet uygulamış hastaların uygun ortamlarda muayenelerini sağlıyoruz.

E – Zorluklar

85

• Hasta ve hasta yakınlarında gerginliğe yol açabilecek hassas bilgilendirmeleri yapmak üzere eğitim almış özel birimler oluşturuyoruz.

• Sağlık personeline temel güvenlik, iletişim ve stres yönetimine yönelik eğitimler veriyoruz.

• Özel eğitim almış personel aracılığıyla vatandaşların bilgilendirilmesi ve yönlendirilmesini daha da geliştiriyoruz.

E – Zorluklar

86

• Riskli bölgelerde polisin etkinliğini artırmak için İçişleri Bakanlığı ile çalışıyoruz.

• Bütün sağlık çalışanlarını temsil eden büyük bir araştırma yapıyoruz.

• “Sevgi en iyi ilaçtır” diyoruz.

E – Zorluklar

87

E – Zorluklar

İhtiyaçlar:

• İsteyerek yapılan düşüklerin oranını azaltmak

88

1994 2002 2011Üreme Sağlığı Hizmeti Alanlar (bin) 2.226 3.260 8.165

Doğum Öncesi Bakım Hizmetleri % 63 70 95

E – Zorluklar

Üreme Sağlığı Hizmetlerindeki Gelişme

89Kaynak: TNSA, 1998; 2003; 2008.

E – Zorluklar

90

E – Zorluklar

Kaynak: TNSA, 2008

F - Mali Sürdürülebilirlik?

91

Evet!..

92

• Sağlık hizmet açığının büyük ölçüde karşılanmış olması

• Ekonomik büyümenin sürdürülmesi

93

F – Mali Sürdürülebilirlik

• İlaç fiyatlarının kontrol altında tutulması

• Global bütçe uygulaması

94


• Koruyucu sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi

• Sağlıklı yaşamın teşvik edilmesi

95


• Hizmet alımı yoluyla verimlilik artışı

• Yeni yatırımlarda Kamu-Özel Ortaklığı

96


97Kaynak: TUİK, Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı

Faiz Dışı Genel Kamu Harcamaları ve Kamu Sağlık Harcamalarının Artış Eğilimleri (milyon TL)


2003-2011 Nominal Artış Oranı:Genel Kamu Harcamaları: %265Kamu Sağlık Harcamaları: %225

En büyük risk?

98


Obezite ve hareketsiz yaşam!

99


G – Sağlığa Hakkaniyetli Erişim Neden Önemli?

100

101

G – Sağlığa Hakkaniyetli Erişim Neden Önemli?

Sağlığa Hakkaniyetli

Erişim

İnsan haklarıSosyal adaletSosyal barışVatandaş memnuniyeti

VerimlilikSosyal refahSiyasi istikrar

H – Sonuç

102

Türkiye’de Sağlık Hizmetleri: Geri Kalmışlıktan Liderliğe

103

H – Sonuç

British Medical Journal, March 12, 2011, vol. 342

104

H – SonuçH – Sonuç

Sağlık Sistemi Performans Değerlendirmesi, Türkiye 2011

Başarılı Sağlık Sistemi Reformları: Türkiye Örneği 2012

Sağlığa Hakkaniyetli Erişim: Türkiye Sağlık Reformundan Görünümler Prof . Dr. Recep ...

Documents

Transcript of Sağlığa Hakkaniyetli Erişim: Türkiye Sağlık Reformundan Görünümler Prof . Dr. Recep ...