Rusnaci u svece 26

У Канади (та и велїх других жемох у швеце) того року будзе орґанизовани попис жительства. Пописи жительства важни

за держави же би знали як и цо плановац, цо и дзе будовац (нови школи, драги, водоводи, явни превоз путнїкох, полицийски и огньогасни станїци, доми здравя та дзецински яшелька и подобне) и же би ше провадзело миґрацийни рушаня жительства и його евентуални рост або опаданє. Под обовязку попису спада кажда особа цо жиє у Канади як и жителє Канади хтори жию гет у швеце (у воєних базох, у дипломатских представнїцтвох, робя на ладьох итд.). У Канади буду пописовани и тоти цо маю дочасову дозволу пребуваня, дозволу за студиранє або дочасову роботну дозволу як и члени їх евентуалних фамилийох.

Попис у Канади почнє у маю того року. Значи, праве є на прагу и тота информация сцигує у остатнєй хвильки за даєдних цо ю пречитаю а нє информовани су детальнєйше о тим.

Попис жительства важни и за нас, Руснацох у Канади и Аме-рики. После досц масовних усельованьох до Канади у остатнїх 20 рокох у воздуху вше “вишело” питанє же кельо нас єст у тей жеми. То, насампредз, и прето же нашо предняци похопели же кед єдна национална

ґрупа евидентована, реґистрована у Статис-тики Канади, же тота национална ґрупа може вец обчековац же вит-вори и даєдни права, односно же з одредзе-них фондох може достац средства, пенєж за подпору одредзених културних и етнїчних активносцох. Маме два културни асоцияциї, єдну у Онтарию (затераз нєреґистро-вана) и другу у Саскачевану (реґистро-вана, урядово роби), а

Рок X, Чис. 1 Януар — Април /2011/ January – April Vol. 10, No. 1

К ед же того року плануєце нащиву Старому краю по-

трудзце ше же би сце були там и у дньох од 23. по 26. юний. Теди ше у Руским Керестуре ма отримац 50. Фестивал рус-кей култури “Червена ружа”.

Нащивце тото швето рускей култу-ри, уживайце у змистох єдного з найстар-ших фестивалох у Сербиї! Сиґурни зме же з вашу нащиву допринєшеце шветочней атмосфери хтора би требала обняц тот наш валал на таки способ на яки були провадзени и славени перши “Червени ружи”. До билого рана! Бо, “Червена ружа” є єдина и єдинствена, правдиве швето култури Руснацох на югу Панониї. Роз-порядок манифестацийох ище вше нє бул прецизно утвердзени кед зме тото писали, алє тогорочне швето култури би могло випатрац так: Штварток, 23. юния – вистава подобових роботох наших уметнїкох, коктел, потим будзе представена тритомна кнїжка нотох и текстох композицийох з потерашнїх “Ружох” а Керестурици пририх-таю промоцию руских єдлох. Наступ Националного оркестра. Можлїви и кон-церт Дьордя Балашевича.

Пияток – Єдна файта ретроспек-тиви, госцую дакедишнї шпиваче-побиднїки, авторе композицийох; концер Дьордя Балашевича.

Собота – Спортски дзень. Пред вечаром будзе “Червене пупче”, ретро-спектива шпиванкох з потерашнїх манифестацийох.Вечар будзе Шветочни концерт (преважно госци з иножемства). Познєйше будзе отримани рок-концерт першенствено за младеж (и тих цо ше чувствую млади!). До билого рана!

Нєдзеля – Спортски дзень. Вечар будзе отримана закончуюца манифеста-ция, традицийна “Червена ружа”, змаганє младих шпивачкох и шпивачох за найкрасши гласи. Госци того вечара буду Шпивацка ґрупа ”Гачура” зоз Гуменого.

Збуртайце Керестур до билого рана!

Прeдлужeнє на 17 боку

ПОПИС ЖИТЕЛЬСТВА У КАНАДИ

♦ Н а ш предлог же бисце ше на п о п и с у

вияшнєли як Rusyns и же бизме, так, конєчно були у статистикох виказани як конкретна национална ґрупа у Канади. З тим бизме достали и одредзени права.

КАНАДА— ЗАД

Бали, пикники и други нашо сходи будзе лєгчейше орґанизовац кед будземе конєчно

реґистровани у Статистики Канади

Бок 2 РУСНАЦИ У ШВEЦE

- Народзени сом 1952. року у Новим Орахове. У обисцу, у фамелиї зме жили з оцом Якимом и мацеру Амалу. Я бул єдини хлапец од дзецох у фамелиї и достал сом мено по оцови. Мам штири шестри - Гелену, Марчу, Мелану и Веселу. Бивали зме у штред Нового Орахова, на улїчки

Бориса Кидрича дзе жили векшина Руснацох. - Чи сце мали пайташох у Орахове, хторих спомедзи нїх паметаце? - О, мал сом. Надосц. Шицки ми були подобни, у истей ситуациї и були зме досц блїзки теди, як дзеци.

Були зме потребни єден другому. Од товаришох ми бул блїзки Янко Винаї, Любо Рац , Владо Колбасов , Данко… Кед зме вишли на улїчку були зме барз блїзки, любели зме ше и почитовали. До карчми зме теди нє ходзели. Любо Рац мал ключи од нашого културного дружтва та зме там були соботу и внєдзелю. Кед сом бул остатнїраз у нащиви та сом видзел вельки древа хтори ми, дзеци, посадзели пред 50 роками. У Новим Орахове була и наша руска школа. Як дзеци зме ше и там часто зберали. Учителька Аранка була добра. Учел нас и учитель Микола Сеґеди, вон бул строги, досц строги! Повед бим же вон правел шора у школи.

ДО АВСТРАЛИЇ ЗА $30

- Цо вас мотивовало же бисце теди, 60-тих рокох прешлого вику, дали шицку моц у напряме виселєня?

- Жаданє за лєпшим животом велїх з нас опредзельовало же бизме витирвали на пробованю виселїц ше до швета. Худобни часи у менших валалох. Там людзе хтори кус лєпше жили твардо чували свойо, и маєток и позициї та ми, млади, такповесц нє

Н ашо виселєнци у Австралиї досц розошати и нїяк сом нє могол дойсц до даякого стаємного контакту зоз даским. Упартосц ше,

заж лєм, виплацела и явел ше ми на емаил пан Яким Варґа зоз варошу Джилонґ. И я му, розуми ше, такой “назадавал” задатки, роботи, же би призберовал адреси, презвиска, число наших людзох у його краю. Вон ше соглашел а потим ше досц длуго нє явял. И вец ше явел алє зоз информацию яку я анї у сну нє думал же од нього достанєм:

- Пребачце ми же сом вам нє писал одвити такой на вашо писемка, остатнї 5 роки ше лїчим од леукемиї и после хемотерапиї ше ми наисце нє пише…то така хорота же бим ю нє пожадал анї псови блукачови на улїчки. Мал сом 12 хемотерапиї и 4 иншаки а то таки третмани же би забили 100 патканьох. Можеце вец задумац же як ше чувствуєм… О пар днї мам пойсц до шпиталю же би на мнє опробовали єден лїк хтори ме будзе коштац 60.000 долари. Третман будзе 12 тижнї и мойо цело муши и тото прецерпиц бо професор цо ме лїчи гварел же мам шанси а я, конєчно, нє мам цо страциц бо ми крев уж у велькей мири упрепасцена. Модлїм вас же бизме пар тижнї нє контактовали бо будзем преходзиц през найчежши часи свойого живота… пробую ми “заспац” лєбо цалком знїщиц леукемию гоч тот процес забива и здраву крев. Дохтор вери же ми после будзе превладовац здрава крев, же руши на лєпше. Од 100 людзох 80 прежию таку хороту а 20 умру. У добрих сом рукох, верим. Патрим на добри бок шицкого, а о нєдобрим нє треба анї роздумовац – воно и саме придзе кед так судьба одредзи!

Одушевел ме тот реални и змирени оптимизем пана Варґи. Очиглядне же о своєй хороти вельо знал и же ше з довирийом препущел до рукох дохтором хтори му пробовали помогнуц. Зложел сом ше же причекам за контакт, пробовал сом го охрабри, потримац, а чи ше ми то удавало нє знам анї сам. Дас мешац и пол сом нє мал контакт зоз паном Варґом. И вец ше явел на Скайпу, нєобчековано и мнє на радосц. Обновел моци и ми окончели ширшу розгварку о його одходзе и о його живоце у Австралиї. Мал моци , познєйше, написац ми ище и пар емаили у хторих описал даєдни интересантни епизоди зоз часох приходу до Австралиї и з виселєнского живота. Послал и вецей фотоґрафиї. Шицко сом тото сцерпено складал до єдного мозаїку хтори, на концу, випатрал як єдна розгварка з нашим виселєнцом у далєкей и нам ище вше нє досц познатей Австралиї.

ЯКИМ ВАРҐА УЖ ВЕЦЕЙ ЯК ШТИРИ ДЕЦЕНИЇ ЖИЄ У АВСТРАЛИЇ

Пише:

Гавриїл

КОЛЄСАР

Кичeнeр, Канада

Яким Варґа зоз шестру Марчу

АВСТРАЛИЯ


мали шанси. У Орахове нє було индус-триї, було кус жеми, фарма за швинї дзе ше могло робиц и то було шицко од можлївосцох. Та виберай… Нє було там, буквално, места за шицких нас. Мнє уж теди нє було ясне прецо праве нашо людзе були там населєни? У Чер-винки було теди роботи кельо сцеце, у Кули, у Вербаше було аж и нато а наших населєли гет там за Бачку Тополю. По моїм якимших прешвече-ню, на подруче Нового Орахова треба-ли буц населєни други, а нє Руснаци. Видзи ми ше же нас, Руснацох, з тоту селїдбу розбили и же зме, як заєднїца, з тим направели крочай назадок. - Чи дахто од тих цо ше виселєли теди побановал же то зробел? - Кельо я знам, од тих людзох цо их я познал а висельовали ше – нїхто нє побановал, нїхто нє погришел. Дзекуєм свойому шовґрови же ме потримал кед ми було, як 16-рочному, найчежше у живоце. Я бул млади кед сом 1969. року прешол до Кули, мал сом лєм кус вецей як 17 роки кед сом почал робиц у карчми “Тексас”. Теди ше отворела можлївосц пойсц до Австралиї прейґ Австриї. И то коштало лєм $30. З подписованьом контракта ше мушело пристац на тото же у Австралиї будзеце голєм 2 роки. Людзе, хторих сом познал и хтори уж були у Австралиї, кед сом ше им питал чи да идзем чи нє, одвитовали ми: “Идз, идз! Будзеш мац лєпши живот!

Ти себе анї задумац нє можеш як ше там жиє.” И тото ме ошме-лєло. И ми подписали контракт та зме, по-тим, як видзице, оста-ли у Австралиї нє два роки алє, ниа, по нєшка. Окрем мнє, до Австралиї пришли и мойо шестри. Вони теди уж були поодава-ни, финансийно досц стабилни, медзитим, кед ше указала нагода за виселєнє до Австра-лиї вони ше тиж приявйовали. Шестра Мелана пришла дакус познєйше, шестра Весе-ла ище познєйше, док шестри Гелена и Марча

достали папери кед и я и пришли зме вєдно до Австралиї. Шицки штири шестри з фамелиями и я зоз свою фамелию тераз зме у Австралиї. - Нєодлуга по приходзе ви ше оженєли? - Зоз Марию, мою супругу, зме

ше упознали ту, у Австралиї. Були зме млади кед зме ше стретли и упознали и такой зме якошик заключели же нєт хасну же кед ше будземе по улїчкох шейтац алє нам було ясне же треба же бизме ше вжали, оформели фамелиї, почали озбильно робиц и почац свой заєднїцки живот так як спада. Року 1973. зме ше ту у грекокатолїцкей церкви повинчали и, ниа, и нєшка крашнє жиєме.

Моя супруга Мария народзена у Босни, у українскей фаме-лиї. Вони мали пре-звиско Тесла, як и познати науковец Никола Тесла. Пос-ле друге шветовей войни ше розсе-льовали по Югосла-виї та и вони пресе-лєли до Петровцох при Вуковаре. Оцец єй поховани у Петровцох. Марию сом упознал ище у часох кед зме робе-ли у фабрики волни нєдалєко од Аде-алаиди. Була то фабрика дзе ше продукую чебета зоз квалитетней мерино волни, фаб-рика “Анкапринґа”, хтора и нєшка єдна з наймоцнєйших фа б р и к о х т е й файти у швеце. Учел ме єден по

ПУТОВАНЄ ТИРВАЛО 24 ГОДЗИНИ У октобре 1969. року зме чекали у Бечу, у Австриї, на уход до авиона хтори нас мал однєсц до нєпознатого од чого кажде у души дакус поцерпал. Чекали зме у шоре кед нараз хтошка злярмал же у авиону нєт места за шицких. И пришло до правого стампеда, ми напредку були скоро поґажени. Австралийским службенїком требало вецей як 5 минути же би змирели престрашену масу зоз обяшнєнями же єст места за шицких. Путованє тирвало 24 годзини и вец зме злєце-ли до прекрасного Сиднею у прекрасней жеми. У авио-ну ше нам випитовали же дзе жадаме пойсц и чи маме дакого дзе ше змесциме.. Хто нє мал нїкого та му дер-жава обезпечела задармо змесценє и костиранє на нєодредзени час. Ми ше змесцели у хостелу Вилавуд хтори приимал уселєнцох. Кажди дзень приходзели людзе до хостелу и понукали роботи у їх фабрикох, а нам було чудне же нас ґазда модлї же бизме пошли робиц до ньго.

СЛАНЇНА И ЦЕСНОК

Пред тим як зме вошли до авиона та нас препат-рали, сцели знац же цо ношиме до Австралиї. Австралий-ски закон досц строги у тим поглядзе бо жадаю зачувац Австралию од даєдних хоротох. У Австралиї нєт даєдни хороти хтори у других часцох швета правя бриґи. Вецейраз нам гуторели же шмеме преношиц лєм конзер-вовану поживу. Кед зме уходзели до авиона та ше єдним нашим питали же чи маю дацо приявиц за препатрунок, поживу насампредз, а вони одмахли зоз главу же нє маю. Розказал им най поотвераю куфери и у єдним з куфрох, там долу, нашли им вельки фалат нашей червенкастей смачней сланїни хтора була спакована до пластики. Шицки ше позберали коло тей сланїни бо вони таке там у тропскей часци нє видзели. А теди анї цеснок Австралийци ище нє хасновали. И такой було поведзене челєднїкови же тото нє може пренєсц до Австралиї. Вжали сланїну и руцели ю до шмеца. Ище и нєшка видзим очи того нашого Руснака, очи у хторих бул и смуток пре ТАКИ фалат сланїни хтори одруцели до шмеца, алє и страх же цо то буду тераз єсц там дзешка гет, у новим швеце?! Руснак ше, ниа, так порихтал зоз жену и дзецком на драгу до швета а службенїки на аеродроме погубели його плани. Нє похопйовали зме теди же нам держава хтора нас примала и чекала, же нам да и єсц кельо лєм жадаме. И я, за 50 роки ту у Австралиї, дошол по 100 кили у чежини.

Мария и Яким Варґа зоз унуками Емилию и Ясминку кед дїдови Якимови бул 55 родзени дзень

походзеню зоз Чехословацкей, бешедовал по словацки а я го перфектно розумел. Шеф ше чудовал же як то я знам тельо язики, видзел же ше добре згварям и по словацки. Було му мило же ма таких роботнїкох у компаниї. Робели ту и мойо шестри алє о три мешаци пошли. Та вец и я надумал же пойдзем за нїма. Ґазда ме пробовал нагвариц же бим остал, бул млади чловек, праве ме обучел же бим шицко робел, а сцел сом робиц и учиц, алє ме нє могол затримац кед сом надумал пойсц. Пришли зме ту до Джилонґу а ту було на понуканю надосц роботи. Могли сце робиц два роботи у дню кед сце за таке мали дзеку. Без проблемох. Була ту моцна продукция моторох за “Форд”-а, и ту робели нашо людзе хтори ище нє знали добре анґлийски. Мнє, гварим, робиц нїґда нє було чежко а глєдал сом таки роботи дзе була висша плаца на годзину. Зоз добрим заробком сом ше могол осамостойовац, бул сом свой ґазда, як ше то гвари. Теди зме ше з Марию упознали, пришла и жили зме ту мешац днї алє вона сцела да идземе до Мелбурну и да там робиме. Пошли зме до Мелбурну и там сом робел у “Ериксону“, у продукциї телефонох. Медзитим, я нєпреривно глєдал робо-ту у пристанїщу у Мелбурну, алє то уж нє було лєгко, тоту роботу ше чежше доставало. Я роботу нашол, алє ме ґазда нє сцел пущиц зоз “Ерик-сону”, нїяк! Я роботу охабел и одре-кол сом ше 700 доларох. Ґазда ми нє сцел виплациц остатнї заробок и нєпреривно ми гуторел же “лєбо ши шалєни же охабяш таку рoбoту, лєбo ши наисце нaшол лєпше плацену

робoту“. И нє виплацел ми остатнї заробок. А я пошол на нову роботу на хторей сом, потим, остал 38 роки. Нїґда ми нє було жаль же сом охабел тоту роботу у Ериксону бо сом, так, достал шансу робиц у пристанї-щу цали свой роботни вик. У пристанїщу сом робел на тих вельких дзвигачкох хтори кладу контейнери на ладї. Тиж сом робел на роботох уносу податкох о контейнерох , односно, же би ше точно знало же на хторей позициї хтори контейнер змесцени же би ше на

одредзиску, кед ладя сцигнє, знало ефикасно дзе ше хтори контейнер находзи и же би ше до ньго дошло по найкратшей можлївей драги. Цо сом длужей у пристанїщу робел вше сом бул лєпше плацени. У компаниї ценєли нашу ґрупу бо зме посцигли шветови рекорд понеже ше нам удало на ладї змесциц 320 контейнери у єдней змени. Тераз тот рекорд злєпшали у Дубаию и у Синґапуру.

Мария ме теди поцагла зоз Джилонґу до Мелбурну. Теди була така ситуация же сце могли, кед сце мали дзеку, и три роботи у єдним дню мац. Пред тим зме були у Аделаиди, глєдали зме наших людзох, анґлийски язик нам ище бул слаби и цагало нас ґу нашей заєднїци, ґу нашим людзом, дзе ше вец лєгчейше було спорозумиц. На початкох, док нашо людзе нє знали як-так анґлийски, було вшелїяк. Єдна наша челєднїца глєдала млєко, требало єй млєка, а нє знала як питац та пущала глас “муууу, муууу” пред тарґовцом, а кед анї то нє помогло а вона ше вец лапала за перши указуюци же єй треба млєка. Я ходзел до школи за анґлийски язик и досц сом швидко научел язик тельо же сом могол пречитац було яки текст и поро-зумиц го. Треба-ло нам, значи, пар роки же би чловек почал чувствовац Ав-стралию як свой дом. Австралски

народ то добри народ. Кед то гварим думам насампредз на менталитет, Австралци на єден способ подобни нам, Руснацом, и прето нам озда и одвитує жиц медзи нїма. Цо нам лєм требало помогнуц – помогли нам!

РУСНАЦИ ШЕ НЄ ОРҐАНИЗОВАЛИ ЯК ЗАЄДНЇЦА

- Жиєце у Джилонґу, опишце нам тот варош. - Джилонґ мултинационални варош дзе єдна штвартина жительох то припаднїки рижних народох зоз цалого швета . Ту єст два грекокатолїцки церкви и єдна православна. Джилонґ тераз оддалєни од Мелбурна коло 100 километри. Медзитим, о 20-30 роки ше годно збуц же то будзе лєм часц Мелбурна бо ше Мелбурн барз нагло шири. Повязани зме зоз Мелбурном зоз барз добрима автодрагами, по штири драги у єдним напряме єст спрам Мелбурна, и штири назад. Гайзибан идзе кажди пол годзини. Джилонґ ма 400 тисячи жительох, спрам Мелбурна вон менше место. Розпрестарти є на океану и то так же було дзе да ше находзице у Джилонґу вше будзеце чуц жубротанє моря. Клима ту у Викториї под уплївом Антарктика так же нам цали рок таки як цо у Войводини септембер, одприлики. Пар днї у стред лєта єст горучави и до 40 ступньох а вжиме температура зна спаднуц и блїзко ґу нули медзитим ляду зме нїґда нє мали, океан хтори коло нас вше отримує температуру воздуха понад нули. Ляду и шнїгу у Мелбурну, значи, нєт алє го єст таке дас 120 км далєй од Мелбурна, на горох. Кед зме сцели обрадовац дзеци та зме их


Яким Варґа зоз дзивками, унуками и жецом

Хижа Варґових у Джилонґу

водзели на тоти бреги дзе єст шнїгу. Нашо людзе кед ше ту стретню на улїчки та ше явя єдни другим, побешедую. Алє нє пришло до того же бизме ше шицки на дачим обєдинєли. Нє! А прецо то так, я нє знам. Пар фамелиї пробовали дацо зробиц, обєдинїц цо векше число наших людзох, алє нє ишло то одрук, нє удавало ше. Я гоч и мал таке жаданє обєдинїц наших людзох алє вше ми приоритет була моя фамелия, моя робота а аж вец шицко друге. Ту у Викториї нєт нас вецей, як ше ми видзи, як 30 до 40 фамелиї. Ту у Джилонґу маме два фамелиї Папових, ту ми, вец Варґово, Дудашово, та вец ту Новта, Михал кум…га, видзиме ше раз мешачно… ту и Микита, андя Амала Микита, я єй однєсол пар раз риби а вона то вец уварела та волала Романових, Йоцичових на смачни рибов паприґаш. На свадзби, як ше гвари, кед сом волал та пришли, кед мнє волали та сом пошол. Свадзби у Австралиї драги, досц коштаю, та нашо людзе нє правя нєзнам яки вельки свадзби. Мария знала три язики и обиходзела офиси глєдаюци роботу, насампредз, на предаваню авионских картох. После робела нєпреривно коло мнє, так зме надумали и орґанизовали, бо у Австралиї кед сцеш швидше напредовац вец у обисцу потребни голєм два плаци. - Мали сце мали дзеци, як сце орґанизовали їх чуванє кед сце робели? - Патрели зме же бизме робели

у р о з л и ч ни х зменох та зме так могли буц зоз дзецми. Дакеди, розуми ше, муше-ли зме заплациц за чуванє дзецох. И ту нам панї Гелена Йоцичова часто була од помоци, чувала нам дзеци.

Маме два дзивчата у мал-женстве. Єдна родзена 1974. року, а друга 1983. року. Маґдалена и Натали, Наталка по нашому. Нашо дзивчата од нас як родичох прилапели основну ориєнтацию на европски стил живота, патрели як то ми робиме а ми им пояшньовали, указовали и вони ше на тото придали. Я зоз нїма бешедовал по нашому и вони барз добре розумя по руски, по українски та и по сербски. Єдна нам дзивка роби у обласци осиґураня, а друга роби як кнїжко-водитель. Маме и унучата Емили и Ясминку. 13 роки и 7 роки им. Младша баржей лапа наш руски язик, интересує ю вельо того цо вязане за язик и за нас як Руснацох. Нє мам праву пензию алє то тераз єдна файта инвалидскей пензиї хтору сом почал доставац од хвилькох кед утвердзене же сом хори од леукемиї. Я цали живот ту уплацовал до приватних фондох же бим после, кед ше пензионуєм, могол доставац

ище и додатки ґу пензиї. То , конєчно , мойо уложени пенєжи на хтори мам право уж тераз. Ми жиєме ту при Мелбурну алє зме на лєтованя одходзели гет горе на сивер Австралиї, до предїлох дзе тропска клима. Но, я обачел же ми вельки горучави покус и завадзаю. Озда сом ше барз навикнул на климу яка панує у Мелбурну. Ту нєпреривно дує витрик, ошвижи воздух. А там, у тропскей часци, га там можеце положиц рано єдну

власу так, на горе да стої, и кед ше пополадню врацице а вона и далєй стої так як сце ю рано намесцели. Дакеди у тим тропским амбиєнту нє мож, такповесц, анї дихац. А ми ше порадзели же, у пензиї, пойдземе жиц до тропскей часци Австралиї. Прето зме там купели квартель, досц луксузни, хтори тераз видаваме.

Тото цо зме купели то барз красне, комфорне за пребуванє и лєтованє. Жадали зме то рекламовац и у ваших новинох “Руснаци у швеце” а у тим смислу же кед дахто приходзи зоз Канади або зоз Сербиї и жада мац змесценє у красним краю и по вигодних ценох, най ше шлєбодно обраци на нас. - Чи зоз тим маєтком у Ози резорту ви у подполносци розполагаце чи то вашо лєм мешац або два у року, апартман уключени до такволаней шер системи? - Нє, то комплетно наша нєру-хомосц. Ми на тото барз мерковали и так зме куповали же, практично, “после дзверох”, односно, простор квартеля то наш маєток и лєм ми зоз нїм маме право розполагац. Ми там можеме буц кельо сцеме а кед зме нє там вец маме контракт же можу видавац другим. Медзитим, гварим, то наш маєток и кед бизме надумали предац го, вец би го ми предавали а нє даяки менаджмент хтори будовал або управял зоз часцу резорту. Ми глєдали таку позицию же би ше зоз квартеля


Мария и Яким Варґа зоз дзивками Наталку и Маґдалену

Дочек Нового року у Варґовим обисцу у Джилонґу на + 30

видзело морйо, же бизме чули жубротанє габох. Затераз то так. Можебуц ше ту доокола вибудую, познєйше, будинки хтори нам завру тот видогляд, алє затераз ми уживаме у погляду на отворене морйо.

БУЛ ТО РАЙ ЗА ЛОВАРОХ

- Робели зме, шпоровали, я нїґда нє хасновал алкогол, а мал сом нагоди и пенєжу. Волєл сом пойсц до природи. Перших рокох як сом бул ту, у Австралиї, значи од 1970. та по 1985. рок, бул прави рай за заяци односно лов на нїх. Пред вецей як 100 роками хтошка принєсол зоз Европи заяци и пущел их до дзивини же най ше множа, а же би панове мали вецей возбудзеня у ловох. Медзитим, нїхто нє думал на тото же ше заяц так нагло розшири. Милиони и милиони заяци завжали простори Австралиї, були права напасц. Були преглашени за чкодлїву дзивину бо попасли траву другому статку. Нє могло ше их нї зоз чим викоренїц, аж кед у лабораториї 1990. направена якаш хорота цо их добре преридзела, аж теди и Австралия оддихла од заяцох.

И тераз кед бим вишол на улїчку та бим найдалєй о пар минути видзел заяца а трима ше тераз же их нєт анї приблїжно тельо як их було скорей. Бул прави рай за ловарох, гварим. З оружийом ше мушело пойсц 8 км вонка зоз Джилонґу. Було то за нас добре месо, а задармо. Покуповали зме себе пушки, мрежи, пси, мали ласици або аж и хорти хтори добре виганяли заяци. Хорт знал, кед ше нагнївал, шприцнуц свой смрод и одплашовац нас и по 20 метери од себе.

Пущали зме го до дзирох та виплашо-вал заяцох, а дакеди боме и гади, а те-ди ми од га-да сцекали далєко. Мал сом пшичка С е л и (лисичар або пат-каньош

у нас), од малючка сом го водзел до лову и добре бул витренирани и

плашел заяци зоз високей трави а нам пред пушки. Сели нє сцела исц там дзе гади, нанюхала их, та вец и ми були безпечни. Ту з векшей часци барз отровни гади . Кладли зме мрежи на дзири, пущали ласици и налапали зме и по 20 живи заяци. Повиберали зме лєпши фалати за себе, а гевти зме дали псом най ше госца. Нє остали анї уха за нїма. Ласици зме так припитомйо-вали, учели ю же би слухала и нє кусала, же сом ю положел на стол и дал сом єй стредок дланї, а длань сом випросцел же би нє могла укушиц. Дал сом єй длань и покля лєм сцела укушиц вше добила по носу так же одлєцела 2 метери од стола, и так ше то робело покля нє научела же нє шме кусац. Сели сом мал у часох кед Югославия препадала и кед ту приходзели нови приселєнци. Я ше єдному новому похвалєл же Сели добри ловар. Челєднїк нїґда нє бул у ловох а заинтересовал ше. Дал сом му пушку, пущел сом Сели опрез нас да нам виплаши заяци зоз гущави. Кед першого заяца виплашела тот челєднїк почал штреляц и по заяцови алє и по пшичкови. Я му скричал най престанє, ша пса ми забиє! Вишла Сели з трави, патри, а розумела шицко бо може и єй дакус подпрашело хвост та ше злєкла. Цали дзень зме ходзели и нє забили зме нїч бо Сели ишла 1 метер за нами. Пригварял ми тото новопечени ловар же “дзеже тот пес цо сом го так хвалєл” а я му гварел же пес розуми и нє вери такому нїч, як вон. Сели пред тим, и после того, таке нїґда нє робела. Сели здохла после борби зоз боксером, вельо векшим псом…забула, сеґинь, же є мала. Дармо мала вельке шерцо и нї од кого ше нє бала, алє ту ше преценєла. Кед до нєй дахто сцел копнуц вона му зґрабела панталони и вишела на нїх док ше тот нє оддумал од копаня до нєй. Або други приклад: потька ту, як риба, нє ценєна. А ми лапали риби, и потьки алє и други файти рибох, бо зме

знали на рижни способи пририхтац рибово месо за єдзенє. А було так же кед сце лапели потьку вец ше ю нє шмело врациц до води бо кед би вас видзел контролор же то робице та бисце були покарани, ище бисце у таким случаю и добре заплацели. Паметам же Мария раз пришла зомну лапац риби а то бул час кед ше риба тарла. Га то було чудо єдно!Велька маса рибох пришла до плїтшей часци озера и тарла ше. Там було тельо риби же ше била моцно до ногох, скоро да спаднєце под налєтами вельких фалатох, и я теди з мередовом виберал хтору рибу сцем. Теди сом мал тельо потьки же сом нє знал цо з нїма робиц. Мария ше шицкому тому барз чудовала. Теди сом дзелєл риби нашим людзом. Австралия ма добри файти рибох, їм анї нє було потребне же би приношели потьку зоз Европи. Лєм загубели з ню свойо сладки води.

ПУТОВАЛИ ЗМЕ НА НОВИ ЗЕЛАНД, ДО ТАЙЛАНДУ…

- Чи сце путовали по Австралиї або и ширше у реґиону? - Нєпреривно путуєме! И вше глєдаме даяки нови дестинациї. Так зме ше раз порадзели же бизме пошли гет далєко до пустинї на место дзе ше копе опал, дзе лєжиска опалу. Тиж зме на-щивйовали и Нови Зеланд. Там зме на-щивйовали фамелию Владимира Мадя-ра, зашли зме до нїх на кафу и друженє. Путовали зме, наприклад, до Тайланду. На драги до Тайланду зме

Вирни и добри пес Сели

Яким Варґа зоз велькима потьками на озеру Чолака и дома, после риболову

РУСНАЦИ У ШВEЦE Бок 6

заходзели на єдно острово дзе мож купиц барз тунї ствари. Там роботна моц барз туня та, наприклад, кошуля за хтору у Австралиї плацице $50 там ю можеце купиц за $3 лєбо $4. Кед сцеце мац красне путованє а ґу тому ище и накупиц койцо вец идзце до Тайланду. За нас зоз Австралиї цени досц вигодни. Розуми ше, там туньше кед сезона дижджох, кед падаю монсунски дижджи. Ми ходзиме три раз до рока дзе лєм сцеме. Тераз, правда, дакус компликує тота моя хорота понеже ми одпорносц ослабела и нє знам,

наприклад, у яким стану видзем з авиона кед даґдзе путуєме. Може ше случиц же лєгко “заробим” даяку хороту у авиону. - Нащивели сце дакеди стари край? - У Войводини зме були пред 3-4 роками першираз . Нащивел сом Орахово, пошол сом оцови и мацери на гроб. То за нас далєка драга. А ми шицки у Австралиї, там у Войводини уж нє маме нїкого блїзкого та нас анї нє так цага тамаль. Кед зме були на векшей

громади та вец або шестра або Мария направя капущанїки . Вариме даєдни нашо єдла алє вони векшина на масци, моцнєйши су, то єдла насправди за наших людзох у Войводини хтори робя у польопри-вреди. Я любим буц кухар дома та кед дацо варим я то робим до перфектносци. Кед при-рихтуєм даяке єдло, трудзим ше же би було наисце як ориґинал. Остатнїраз зме правели даяки японски специя-литет и сиґурни сом же то було смачнєйше як цо є у їх тутейшим японским ресторану. Тофу напра-вим лєпши як цо є на маркету. Майстор сом за паприґаш , ґулаш и подобне. Ми нє видумова-ли превельо у поглядзе поживи. Спознали зме же и тота, нїби туньша пожива, исто вас задоволї як и тота цо ю барз драго заплацице у ресторану. Кед поровнаце лєм вред-носц, наприклад, потьки и даякей вихвалєней ав-стралийскей риби вец видзе же им нутрицийна вредносц такповесц иста з тим же потьку можеце мац задармо а австралий-ску рибу заплацице $30-

$40. Розуми ше, одредзени єдла зме прилапели од тутейших людзох, тото цо смачне, цо добре. Дзекуюци компютеру я тераз патрим нашо руски ТВ емисиї, слухам руски емисиї з Радио Нового Саду. А я тиж нови, як ше то гвари, на компютеру. Ище пред роком и пол я нє знал, такповесц, точку положиц кед требало дацо написац. Тераз ше учим, звладуєм нєпознате, а кед ше чловек сце научиц та ше и научи. Векшина наших людзох маю страх од компютера а то велька гришка. Пре тото вельо, вельо траца. Я нащивим даєдних спомедзи нїх и укажем им же то компютер анї нє таке вельке, страшне, же може буц барз хасновити каждому виселєнцови. Мило ми кед видзим же ше у новинох “Руснаци у швеце“ пише и о нас, Руснацох виселєнцох у Австралиї. Чкода же ище векща часц наших ту людзох досц инертна, треба им досц длуго же би дознали, же би похопели же дацо добре за нас, або интересантне и тд. Кед бизме були отворенши, кед

Владимир и Славица Мадяр и Яким Варґа (шедзи) У Окланду на Новим Зеланду

Капущанїки часте єдло у Варґових

НЄЗВИЧАЙНЕ СТРЕТНУЦЕ У АНДАМУКИ

Дас пред 10 роками, кед сом достал рочни одпочивок, надумали зме пойсц на пар днї глїбоко до пустинї опатриц же як ше то копе и глєда опал, драгоцини камень хтори жени любя мац у персценьох. Рушели зме до пустинї, до места Андамуки у Южней Австралиї. То драга длугока 1000 км и на ню ше руша зоз автом хтори праве за пустинї. Андамука мале место, там єден мали дутян у хторим ше копаче опалу подмиряю. Кажде хто нови такой упада до оч бо ше там шицки познаю. На громадох одпадней руди зме себе другого дня назберали каменча у хторих було и жилки опалу, даєдни були барз красни. Кед зме себе назберали надосц з того каменя хторе нїкому нє було потребне, пошли зме до дутяну купиц води и єдзеня за драгу назад. Як зме куповали а я почувствовал же на мнє хтошка упарто патри. Огляднул сом ше и видзел сом моїх рокох лєбо дакус младшу женску особу зоз двоїма дзецми хтора тиж пришла дацо купиц. Красна твар, блондинка була, очи мала белави як нєбо та сом на хвильку подумал: “Права Рускиня!” Цошка ми нє дало мира та сом ше єй опитал по анґлийски же одкаль є по походзеню а вона ми гварела же ми дармо и пояшньовац будзе, же єй нация барз мала. Я нє одуставал, питал сом ше єй ознова же одкаль є, а вона вец гварела же я з малого валалу у Бачки, же є Русинка по походзею алє же до Австралиї пришла давно. Я ше єй опитал за мено того валалу и вона ми гварела же то Орахово. Же є зоз Орахова, Гудакова... Я єй такой гварел же и я Ораховчань алє же ше єй и єй родичох нє здогадуєм. Вец ше указало же вони бивали на концу нашей улїчки алє пошли вчас отамаль бо у Орахове нє було роботи. Боже, яки мали тот швет! Ми теди нє були єдини Руснаци у тей пустинї. Звонко Микита Гаровов и його оцец були там скорей нас дас 20 роки и пробовали копац опал.


би ше нове швидше прилапйовало, вироятно бизме могли мац у каждим чишлє новинох и по 4-5 боки за нас зоз Австралиї та бизме так виходзели зоз анонимносци. Нєшка скоро нїхто о нас нє зна пре нашу якушик завартосц. Я пропаґуєм медзи нашима людзми новинки, чекам же ше за шицко заинтересую, алє то муши исц, випатра, по природней драги. Пан Варґа ше дзечнє одозвал же би з предплату на кнїжу “Руснаци у Новим Орахове” помогол тот проєкт односно видаванє кнїжки о його родимим валалє. - Я Руснак остал и будзем то до конца живота и трудзел сом ше буц од помоци у шицким цо нашо людзе ту пробовали орґанизовац. Ми остали Руснаци, я и мойо шестри, значи, остали Руснаци. Зоз нашима

Руснацами приповедаме лєм по руски, так як тераз зоз вами. И нїґда зме ше нє ганьбели повесц же зме Руснаци. Я би нїґда нє повед же сом тото цо сом нє! Пар раз сом пришол з поєдинцами до зраженя кед пробовали цагац на друге, на українски и подобне. Реку, цо ти знаш о Руснацох?! Указало ше же вон скоро нїч нє зна. Га вец як можеш приповедац и твердзиц дацо кед о тим нїч нє знаш? Думам же сом на час пришол до Австралиї, дзекуєм господу Богу же ми дал нагоду же бим бул ту, я вельо нє глєдам, мнє красни кажди дзень! Оженєл сом ше, мам фамелию, мам красни дзеци и унуки, думам же зме добре орґанизовали наш живот и роками шицко цекло так як зме жадали. Моя хорота тераз дакус погубела тот стабилни цек нашого

живота алє, ево, бориме ше, наздаваме ше доброму. Бул ту и конєц розгварки зоз паном Якимом Варґом зоз Джилонґу. И теди сом му пожадал же би ше му здравє змоцнєло и у подполносци врацело, а и тераз, кед закончуєм як автор розгварки тот напис ище раз му од шерца жадам же би пребродзел шицки здравствени почежкосци и же би ше нашол у мирних животних цекох. Знам добре же є борец, же ма вельо мотиви же би победзел та прето и - победзи!


Раз сом ше Миколови опитал:

- Гайде, поведз ми цо це то мотивовало жиц, робиц и твориц „под амрелом” руснацким? А вон як з пушки одвитовал: - Єден цалком иншаки менталитет людзох хтори мнє нє бул по 1964. рок познати. Да нє було того вечара зяри 1964. кед сом чул з будинку при рускей церкви у Новим Садзе, зоз Матки, як єден хор шпива, бул бим и надалєй „Руснак на паперу”! Замодлєл сом го же би о тим детальнєйше оприповедал. - Було то, видзи ми ше, у марцу 1964. року кед сом ишол зоз проби КУД „Соня Маринкович” дому. Драга ме нєсла попри нашей, рускей церкви, та спрам Темеринскей улїчки. Такой при церкви, з єдного будинку, чул сом як якишик хор отримує пробу. Станул сом, опар сом ше на мурик цо блїжей ґу облаком и слухам . Барз ми ше попачело. Одразу, мнє з правого боку, видзим, идзе пайташ Владо Ґубаш. Вше зме по сербски бешедовали. Ошмихнул ше и опитал ше ми же цо я ту робим. Гварим му же слухам пробу хора. А


ТАЛАНТ ТО ДАР ОД БОГА: МИКОЛА КОРПАШ, ШПИВАЧ ЗОЗ БАРШОНЬОВИМ ГЛАСОМ (3)

● Тераз уж давни 60-ти роки були час кед ше Миколови Корпашови случели велї з найкрасших хвилькох у його живоце. Медзи иншим, нашол ше ознова медзи Руснацами и то на єден цалком мирни, судьбоносни способ. Мож повесц, кед о тим слово, же Миколови було судзене же би ше ознова нашол медзи людзми з чиїх шорох бул його оцец. Микола упознал Руснацох, їх душу, їх обичай, и занавше ше вязал за нїх, дальши живот Миколи Корпаша бул нєрозлучно попреплєтани зоз

Руснацами у Новим Садзе и

IN MEMORIAM

УМАР МИКОЛА КОРПАШ (1940 - 2011)

Микола Корпаш, спикер новинар Рускей редакциї РНС у пензиї и єден з наших найпознатших радио-шпивачох, после скоро двотижньовей борби зоз чежкима пошлїдками нагло погоршаного здравственого стану, умар стреду, 6. априла у Новим Садзе. Поховани є соботу, 9. априла, на Новим теметове у Новим Садзе.

Читаче могли упознац детально його животну драгу уж у потерашнїм цеку интервюя хтори “Руснаци у швеце” обявюю. Повториме, найкратше, биоґрафийни податки и у тей нагоди: Микола Корпаш народзени 24. юния 1940. року у Кули, дзе закончел основну школу. Ґимназию закончел у Вербаше и Новим Садзе; дипломовал и на машинским факултету у Новим Садзе 1964. року. Рок робел у “Електрострою”, потим пошол на дочасову роботу до иножемства, та до войска, а у Рускей редакциї Радио Нового Саду (РНС), як спикер, почал робиц у априлу 1968. року. После двох рокох пошол на штиророчну роботу до СР Нємецкей, же би ше потим ознова врацел до Радия, на место спикера и новинара, дзе остал по пензионованє 2000. року.

Як шпивач-аматер почал шпивац у КУД “Соня Ма-ринкович” у Новим Садзе, потим прешол до КУД “Максим Горки” дзе бул член хору и соло шпивач. Од того часу знїмал числени шпиванки за потреби музичней програми на руским язику РНС. Його красни глас, баршоньови баритон, як и емотивни способ интерпретациї остали його защитни знак. По тим го уж пейц децениї знаю любителє нашей писнї, по тим го буду знац и наступни ґенерациї. Бо, таки глас и талант ше нє родзи часто. Обявйованє розгварки з Миколом Корпашом у новинох ”Руснаци у швеце” у цеку. Як автор интервюя мал сом у остатнїх пар мешацох вецей як шейсц годзини розгваркох зоз Миколом Корпашом, и шицки вони зняти. Потрудзим ше пренєсц основни Миколово становиска зоз тих розгваркох а на бази довирия хторе вон указал спрам мнє як автора и вельорочного приятеля. Як новинар, першираз сом у живоце застати зоз си-туацию же мой собешеднїк у цеку реализициї єдного проєкта умар. Судьба сцела же би то бул праве Микола Корпаш зоз хторим сом и иншак бул вельорочни приятель, там дзешка од другей половки 60-тих рокох, та нас повязовали, на концу, и родзински вязи. Пре тото чувствуєм глїбоки, глїбоки смуток и ище раз виражуєм його фамелиї, його супруги Амалиї и сином Александрови и Иґорови найглїбше сочувствиє. Як професионалєц и у тей чежкей хвильки чувствуєм благе шесце же зме з Миколом на час одпочали нашо контакти прейґ интернета, з помоцу “Скайпа” и писаних имейл порукох. Тото ми оможлївює, тераз, же бим интервю зоз нїм, интервю хтори представя и єдну файту животопису, до конца обявел и же би податки о Миколови Корпашови були и остали записани и запаметани за шицких тих цо и нєшка а и у будучносци буду почитовац и любиц його глас, його способ интерпретациї и його даскельо дзешатки шпиванки хтори уж давно вошли до скарбу Руснацох Войводини.

ВИЧНАЯ МУ ПАМЯТ!

Розгварку водзел:

Гавриїл

КОЛЄСАР

Кичeнeр, Канада

Микола Корпаш як член КУД “Соня Маринкович”

вон ми такой же чи бим пошол з нїм нука бо праве и идзе ту до Матки. Питал сом ше му же цо то „Матка” бо я теди ознова знал слабо по руски. Гварим му же сом кус лєпше знал док баба була жива алє оцец дома нїґда нє бешедовал по руски. А роки прешли, вельо того сцерали… Потолковал ми же яки то будинок. Вошол сом нука и зблїжел сом ше з Руснацами и такой до хору шпивац. Нєодлуга, пан Ириней Тимко ми гварел же най останєм кущичко после проби. Привед ме ґу клавиру

випитац мойо гласово способносци и опитал ше ми чи бим прилапел соло шпивац 2 писнї, нєодлуга, на Майским концерту Дружтва. Прилапел сом и вон ме научел два писнї „Ище раз пойдзем, мила, до вас” и „Ой, видси гора”. На концерту публика барз крашнє прияла мойо шпиванє и такой ми заказани термин за знїманє у Радио Новим Садзе . Постал сом раз -два „професионалєц” (нашмеял ше). Шпивал сом по шицких наших местох окрем Нового Орахова. Знял сом 39 писнї у наступних рокох. Цо ше оркестрох дотика, зоз хторима сом

правел студийски знїмки, сотрудзовал сом зоз трома файтами оркестрох. Мам знїмки зоз смиковим оркестром хторому теди бул дириґент Ярослав Войчеховски. Розуми ше, ту и нєзаобиходни тамбурови оркестер и дириґент Сава Вукосавлєв (його сом познал од скорей), а ту и забавни оркестер чий дириґент бул Ивица Чукляш. Пририхтуюци писню за знїманє и, з тим, и за свой репертоар, Микола за конкретну писню вше вязал и даяку женску особу та потим, кед тоту писню шпивал на концертох, вон писню шпивал, уствари, тей особи… - Точно! Я, рихтаюци писню, вежбаюци, нараз сом „видзел” одредзену твар и я вец шпивал тей имаґинарней жени. И то так остало. Кед подумам на шпиванку „Люблю тебе”, наприклад, я точно знам хтора особа „закапчана” за тоту писню. Уствари, кажда моя писня приноши ми пред очи єдну красну Рускиню.

- Хтора ци писня наймилша? - То чежко повесц – алє, уствари, и чежко и лєгко.

Чежко кед патрим так, на комплетни

репертоар и кед ше з того ма вибрац тота найлєпша, наймилша. Медзитим, кед видзим дзивки хтори закапчани за шпиванки – могол бим такой пошоровац перши пейц писнї. То:

1. Блукал я уж велї роки 2. Люблю тебе (то писня за хтору и дириґент Сава Вукосавлєв и Ириней Тимко гварели же ище нє дожили же би ше тирваци знїмок зняло одразу, у першим шпиваню! Такой ми вони гварели, у студию, же можеме пробовац ище раз же бизме видзели чи нє будзе, евентуално, лєпше алє такой винєсли свойо думанє же нє будзе. И так и було.) 3. Чийо то дзивчатко 4. Синї очи, чорни брови, и 5. Одхиль лєм, мила, облачок.

Писня „У горах Карпатах” ма окремне место. То иншака писня, виволує глїбоки чувства, алє є нє вязана за даяку женску подобу. Конєчно, бул сом ґастарбайтер почувствовал сом тот боль у души за старим крайом и озда прето тота писня у моїм шерцу ма якешик окремне место.

- Паметам же ши наступал на фестивалу „Червена ружа” 1970. року як кантавтор, значи як композитор а источасно ши и шпивал свою композицию? - До того пришло цалком случайно. Купел сом кнїжку учителя Ковача и читал сом ю, читал сом його писнї. И кед сом наишол на писню „Як крашнє” почувствовал сом же ми баржей „лєгла” од других, попачела ше ми. Ютредзень я ю ознова читал и обачел сом же ше у мнє явя якашик мелодия. Док сом тоту писню читал мелодия ше уж вязала за стихи. Виприповедал я то Иринейови Тимкови, вон пожадал же бим му писню одшпива, вислухал то раз, двараз и гварел ми же би то вон зазначел, порихтал и же можем з тоту композицию, потим, конкуровац на „Червену ружу”. Одшпивал я писню на фестивалу, достал сом трецу награду…и я теди верел же сом доста тоту награду прето же сом уж бул позати пре свойо шпиванє та да ме нє увредза. Можебуц теди була и даяка лєпша композиция за треце место?! Теди сом так тоту награду прилапел. А тераз, тих дньох, кед сом ю ознова шпивал, та ми тота шпиванка випатрала красша як теди кед сом ю першираз явно шпивал на фестивалу. - На ТВ Заґреб ши шпивал раз чи вецейраз? - На ТВ Заґреб, по поволанки Антона Мартия, сом


Хор КУД “Максим Горки” з Нового Саду (Микола означени зоз стрелку)

Микола зоз студентских дньох

Роботна акция у дворе КУД “Максим Горки” єдней яри. З лїва, други план: Гавриїл Колєсар, Ярослав Колбас,

Михайло Катона. У першим шоре: Владимир Гаргаї, Яков Кишюгас и Микола Корпаш


бул двараз. Першираз сом уж оприповедал як було. Другираз сом ше там зявел, думам же то було у програми знагоди Нового 1967. року, хтору конциповал Марти. Теди сом ше на екрану зявел у українским народним облєчиве пожиченим зоз новосадскей Матки. Думам же иншаке хлопске облєчиво теди анї нє мали. Най ту повем же сом, у медзичаше, по виходу зоз войска стредком 1968 року почал робиц у Рускей редакциї Радио Нового Саду. Постал сом спикер. Алє, як то звичайно идзе, єдна шанса отвера простор другей шанси. – идуцого року ме поволала ТВ Беоґрад на знїманє їх новорочней програми. Одшпивал сом „Ружи, червени ружи” и о кратки час а ґу мнє пришол єден челєднїк и медзи иншим вон ше ми опитал „да ли бисте проширили репертоар и на српски jезик? Ево Вам визит карта са телефоном па ако решите да се чуjемо!”

Ютредзень сом у Редакциї приповедал о упечаткох з Беоґраду та сом спомнул и тоту визит карту. Опитал сом ше шицким присутним у Редакциї, була ми потребна даяка помоц, совит, нє мал сом нїякого искуства у поглядзе даякого соло наступу, шпиваня на сербским музичним подручу… опитал сом ше а шицки – цихо!А вец и я остал цихо кед сом з боку чул глас ”Ти робиш у рускей редакциї, нє у сербскей! ” И я, боме, уцихнул, реку, да нє страцим роботне место…

ШПИВАНЄ ЯК МОНЕТА ЗА РОЗКУСУРЙОВАНЄ - Кед ци нє дата шанса же би ши ше опробовал у рамикох сербскей естради, тедишнєй, чи ши з нашима, рускима писнями наступал даґдзе индзей, думам, чи ши шпивал руски шпиванки, поведзме, у Свиднїку або индзей? - Ша я кед патрим и анализуєм часц мойого живота од уходу до Рускей редакциї РНС влєце 1968. року та по мойо остатнє шпиванє, наступ знагоди 29. новембра 1975. року у Доме синдикатох у Беоґрадзе, медзи иншима, там теди шпивал и Звонко Боґдан, га то шицко лєм за йойчанє, нє, то за нариканє!!!

З о з одлуку же бим престал явно ш п и в а ц и наступац, хтора у мнє помали алє с и ґ у р н о дозревала, я заж лєм, нашол свой мир и занавше сом ше одвоєл о д р у с к о -у к р а ї н с к о г о зражованя и шпиваня по тим

основу. И єдни и други ме хасновали за свойо цилї а о тим же як Микола шпива, о тим чи ми треба дац було яку шансу, о тим нїхто нє дзбал… Важнєйше було таке: „Знаш ти же сом явел Веняминови Бульчикови же кед ище раз порихта програму без українских шпиванкох НАЙ ЗНА ЖЕ МУ МИКОЛА КОРПАШ ВЕЦЕЙ НЄ ЗАШПИВА НЄ У ШИДЗЕ АЛЄ АНЇ И У ЦАЛИМ СРИМЕ – Я МУ ҐАРАНТУЄМ!” – були то слова мойого шефа Симеона Сими Сакача упутени прейґ єдного челєднїка Веняминови

Бульчикови. А я шедзим у „Фичи” зоз Мирком Ґаднянским, слухам тото, и чекам Симу да шеднє до авта (я бул шофер) та

да рушиме до Нового Саду. Можеш задумац як сом ше теди чувствовал! З моїм меном, зоз моїм шпиваньом ше уценьовало, куповало, меняло програми… Я и мойо шпиванє, так, служели як монета за розкусурйованє, як способ прициску на дакого. Я нє бул обняти, теди, анї з даяким моцним проукраїнским чувством, а анї з нє знам яким руским чувством. Мнє ше теди пачела було хтора українска писня тиж так як цо ше ми пачела и даяка греческа, сербска або горватска писня. Я нє шпивал українски писнї прето же сом бул залюбени до України! Да сом знал же ме буду хасовац як монету за розкусурйованє, нїґда бим анї нє зашпивал по українски.

Ишло то так далєко же нас раз, спикерох, Маричку Вадаскову и мнє, поволал Симеон Сакач и ясно нам суґеровал же бизме купели основни кнїжки за ученє українского язика, буквар и подобни приручнїки, и же бизме почали учиц українски. Питали зме ше му прецо то, ша ми руски спикере… Гварел нам же нас тото вшелїяк чека у будучносци, односно, же будземе требац читац и на українским язику, як спикере.

Мож повесц же Сакач нє похопйовал у цалей ширини роботу радио спикера. Ша ми мали дзекеди проблему и зоз читаньом на руским язику, а нє же бизме читали тексти на язику хтори нам у добрей мири нєпознати, нє наш, нє усвоєни у нашей души 100%. Нє похопйовал Сакач же, поведзме, спикер Серб нїґда нє пречита текст на словенацким язику або на македонским язику так добре як цо го пречитаю матични спикере, Словенєц або Македонєц. Алє, нє мали зме вибору та зме єден кратши час сами учели українски, престрашени же страциме роботу. Е, да знали яку одлуку помали рихтам у себе! Погар жовчу ше висипал кед 1975. року, вєшенї, пришло писмо з Беоґраду же би кажда редакция „народох и народносцох” кандидовала по єдного шпивача або шпивачку за преславу 29. Новембра – Дня Републики. Кандидати ше маю зявиц теди и теди зоз нотним материялом и у народним облєчиве. Опа бато – цо тераз?!? Кед сом одходзел на ТВ Заґреб або ТВ Беоґрад з „Матки” сом доставал українске облєчиво и наступал сом а пре тото облєчиво, випатра, векшина ме потим нє фермала, як ше то гвари. Похопел сом же „Мой Миколо, можеш ти шпивац нє як соловейко алє як троме соловейкове нараз алє ти вше будзеш мац лєм тото „ко те є..” од шицких з твойого окруженя”. Схадзка Редакциї тирва. Главни редактор Югас

Микола Корпаш у центре Нового Саду, жима концом 60-тих

Микола зоз своїм найлєпшим товаришом зоз младосци Душком Новаковичом

гутори „покля я шеф тей Рускей редакциї ти у тим облєчиве вецей нє увидзиш нє Беоґрад, алє анї єдно место як представитель Рускей редакциї Радио Нового Саду”. Я збунєти, ришенє нє видзим, питам ше „Ша, добре, лєм, цо я тераз мам робиц, поволанка з Беоґраду ту…?” Гудак з боку додава „Я мам ришенє. Микола най ше зруци до гола а коло лївей руки най положи чарну пантлїку, и так най наступи.” Шмих, доруцованє, сперданє…А я себе теди конєчно подумал: МОЙ МИКОЛО, ТИ ЗОЗ 29. ХI 1975. З А К О Н Ч У Є Ш З О З ШПИВАНЬОМ! Так и було! Правда, о рок чи два нє могол сом витримац и знял сом прекрасну шпиванку „Чийо то дзивчатко”. Мал сом случай же ше ми єдна нєпозната женска особа досц часто явяла зоз розгляднїцами. Дзе лєм була у нащиви (Нови Сад, Вербас, Зренянин, Суботица) купела розгляднїцу, написала кратки текст и подписала ше зоз ”Вашо дзивчатко”. Кед сом чул слова писнї

Чийо то дзивчатко Вчера воду брало Я себе зашпивал Воно заплакало.

я достал вельке жаданє зняц у студию праве тоту писню. И гоч сом уж пар роки нє шпивал, я теди гварел Иринейови Тимкови же бим любел тоту писню зняц. Вон ме одбивал, видзело ми ше же нє ценєл тоту шпиванку як достаточно квалитетну, медзитим, я ше вецей нє жадал у вязи писньох и шпиваня обяшньовац. Досц ми було теди, як ше гвари, и Руснацох и Українцох! Я єдноставно сцел, цалком добродзечнє, одшпивац и зняц тоту шпиванку и – квит! Та кед то робим и жадам з любови, без було якого гонорара, га вец думам же то треба и почитовац. Тимко видзел же я нє одуставам, же сом завжал ясну позицию ” сцеце-сцеце, а кед нє сцеце –айд' збогом!” и на концу пристал та зме у студию зазначели и тоту писню. Було то, думам же, 1976. року. И ту бул конєц мойого шпиваня. Подписнїк тих шорох шедзел на знїманю праве тей шпиванки. Було то красне чувство. Шицки други у Радио Новим Саду почитовали Миколов талант. Лєм Руснаци з того правели сперданє! Бул му резервовани найквалитетнєйши студио за знїманє, комплетни тамбурови оркестер сцерпено повторйовал часци писньох, Сава Вукосавлєв шицко надпатрал зоз Иринейом Тимком, а маестро Такач у студию знїмал на хто зна кельо канали кажде дотхнуце струни… Микола и теди (гоч мал дварочну павзу) безпрекорно и професионално шпивал и удатно знял и тот архивски знїмок. Остатнї у його кариєри. - Нєодлуга потим як я закончел зоз шпиваньом на нашей

музичней сцени ше зявела „Роса”. То було цошка нове, позарядове! Я, по правдзе поведзено, очековал же ше Агнета Тимко розвиє до ш п и в а ч к и п о з а р я д о в и х квалитетох. Паметам ище єй писню „Мала Даринка” зоз хтору наявйовала свой приход, як солисткиня. Медзитим, випатра же Даждиуова вецей напредовала та вец и досц длуго тримала позицию найлєпшей солисткинї. Гварим, анї на концу розума ми нє було же будземе мац щесце же ше медзи нами зяви таки состав як цо то була „Роса”. То було цошка

абсолутно позарядове у тедишнї час! Микола замкнул дзвери на тей истей

кариєри у його 35 року. А то звичайно час кед було хтори шпивач РУША до найквалитетнєйших подняцох, витворює найважнєйши проєкти у кариєри. Ише голєм 20-30 роки. Нєшка лєм остава питанє же кельо нам то ище писнї Микола Корпаш могол подаровац кед би одношеня спрам нього були реґуларни, кед би ше його талант, його прекрасни баршоньови баритон, лєм дакус баржей почитовало?! И у тей приповедки побиду однєсли дробни души, дробни суєти хтори були важнєйши як вична краса рускей шпиванки хтору би зоз своїм прекрасним гласом интерпретовал Микола Корпаш Дюренца.

А Я, ВЕРА, У ПРЕДАВАЛЬНЇ ЗАШПИВАЛ После тих предходних пасусох наступне, уж порихтане питанє хторе сом жадал поставиц Миколови, випатрало ми дакус депласоване алє сом му го, заж лєм, поставел - Опиш голєм кратко яке то чувство було буц познати, покус и славни шпивач при Руснацох? Твойо писнї ше часто чули прейґ радия, чи ше то одражовало на популарносци, на тим же ши бул, поведзме, познатши, препознатлївши як звичайни людзе? - Я нє знам дац одвити на тоти питаня. Я сцел шпивац, любел сом шпивац, и шпиванка була мой швет… Я у тим поглядзе мал найчистейши жаданя а други ми по тим скакали, одмагали ми кельо лєм могли. Нє мал сом скоро

нїяку подпору. Розуми ше, шпиванє ми принєсло и красни хвильки (нє медзи Руснацами). Бул сом щешлїви пре шпиванє у Греческей дзе сом наступал зоз шпиванку „Чийо же то волки на дворе” и струни щесца у шерцу сом почувствовал и у Прешове кед сом ше шейтал по варошу, сам, а зоз улїчних звучнїкох ше чули мойо шпиванки. - Предпоставям же то були ситуациї о хторих вредзи дацо вецей повесц… - Шпиванє ме одведло и на Свиднїцки фестивал. Сцигли зме,


Колеґове з Рускей редакциї РНС: Мелания Колбас, Владимир Гаргаї и Микола Корпаш

Хвильки кед ше Яника Балаж и Сава Вукосавлєв радзели же би запалєли

Грекох зоз адаптовану руску шпиванку

шедзели зме у дружтве, приповедали, попивковали … а хлапци, випатра, були любоморни або ми завидзели на шпиваню, нє знам анї сам, и – мишали ми напой. Я нє прихильнїк алкоголу и швидко сом „на своєй скори” обачел же цошка нє у шоре. Шеднул сом до авта и пошол сом там дзе сом бул змесцени вєдно зоз спикером Прешовского радия Иваном Кремпом. И я там уж далєй нїч нє знал бо мишанїна навелько дїйствовала. Аж и дохтор, хторого поволали, бул застарани. Но, цо ми дал, як мє лїчел нє знам алє я ше о пар годзини чувствовал барз добре и пожадал сом прейсц ше по Прешове, видзиц варош. Вишол я вонка а зоз звучнїкох чуєм свой глас, прейґ розгласу пущали и мойо шпиванки. Вошол сом до єдней предавальнї, були там два жени. Я им по руски поздравкал (українски нє знам) „Добри дзень”, вони ми одздравкали а я ше им такой опитал - Знаце ви хто то шпива на звучнїки, на улїчки? Вони ми одвитовали же то шпива Микола Корпаш. А я им: - Можеце вериц же то я?

И, источасно, нєсподзивали ме зоз свою бешеду та сом ше им опитал. - Га, добре, як ви то бешедуєце? - Га по шаришски! – одвитовали вони. - Я вас так добре розумим, нє можем вериц же то нє у Керестуре! - Га и ми нє можеме вериц же то ви тот Микола Корпаш цо там шпива! А я, яки сом, такой у предавальнї зашпивал провадзаци самого себе и вони ше, вера, барз нєсподзивали. И поверели ми такой. .. Боже, яки то красни памятки… Лєм пре таке вредзи жиц… И у тей хвильки у Миколових очох сом збачел одблїск слизох. Щири, людски блїск хтори з глїбини його души вишол, так, на шветло дня.

- Спомнул ши и Греческу, и радосц дожиту праве зоз нашу, руску шпиванку?

- Греческа и Атина ми остали занавше у памятки. Вер ми, найвекше и найкрасше дожице блїску слави, як шпивак, мал сом у Греческей. Були зме на турнеї у Греческей и мало ше наступиц на концерту у Гелиополису у Атини. И Сава Вукосавлєв пришол на интересантну идею та ше радзел зоз Яником Балажом, а поволали и мнє (я мал фотоапарат та сом их вифотоґрафовал под час самей поради). Радзели ше же бим на концерту у Гелиополосу шпивал єдну нашу руску шпиванку хтору я нє мал на своїм репертоаре. Медзитим, цака була у тим їх пояшнєню:

- Ти тоту писню нє одшпиваш так як ю Руснаци шпиваю. Одшпиваш ю на гречески способ. Патрел ши – опитал ше ми бачи Сава - филм „Грек Зорба”?

Я ше збунєл, нє знал сом на цо цилюю. Вони ми нєодлуга потим одграли преробену

верзию шпиванки „Чийо же то волки на дворе”. Комплетно ю преробели на сиртаки, я мал так шпивац же бим наглашовал кажди треци чи штварти такт, пошвидшовали музику, та змирйовали… Бул то ориґинални сиртаки. Пришол концерт. Людзе божи, Греки пошалєли! Я шпивам а тисячи стоя на ногох, аплаудирую у такту зоз музику, справованє пубики ми теди виволало найвекши можлїви емоциї, таке сом анї пред тим анї потим нє дожил. Греки, теди, наисце були нєвироятни! Полни 8 вечари сом шпивал тоту писню и авдиторий ше вше буквално запалєл. Було можебуц и прейґ 20.000 людзох на концертох. Теди ше греческе дружтво нагло демократизовало, владал якишик

полєт, народ бул политично позитивно ориєнтовани, занєшени… Достал сом аж и поволанку же бим госцовал на єдним фестивалу на острове Крит.

О пар мешаци на власц пришла воєна гунта. Шицок полєт народу бул претаргнути. Креви було по улїчкох а нє шпиванки. Так и моя поволанка на фестивал на Криту скапала як мехир з мидлїни… Єден час сом аж роздумовал же бим шпивал по гречески. Тиж так, остали у мнє даскельо нашо руски писнї хтори нє зняти алє их и нєшка ношим у себе як мойо особне жаданє. Вони, нормално, нїґда нє буду зняти у студию а же би у нїх бул мой глас. ”Як чежко мац друга свойого” то писня учителя Ковача и кед сом читал тоту його писню я, источасно, почувствовал и мелодию як чече зоз тих стихох… Пан Тимко ми помогол записац композицию и я з тоту шпиванку конкуровал на ”Червену ружу 70” дзе сом освоєл трецу награду. Або ”У билей шмати и шлаєру помали идзеш до винчаня…” то тиж стихи єдней писнї хтору сом жадал зняц алє ше ми то нє удало. У чаше кед сом активно шпивал и знїмал були цалком иншаки релациї и одношеня од тих хтори ушлїдзели познєйше. Я робел у Рускей редакциї як спикер, на концерти по наших местох ме посилали шефове и я шпивал бо требало. Наприклад, за перши 8 чи 10 студийски знїмки я достал, и то после длугого чеканя, таки гонорар же то було, скоро, шмишне. Оцец ме посовитовал же най идзем до

Микола Корпаш на роботним месце

Ансамбл КУД “Максим Горки” на драги до Прнявору, Босна



”Зениту” и най себе купим єдну годзинку за тот гонорар. И так и було, купел сом швайцарску ”Хелвецию” хтору и нєшка мам и вона ме єдина, конкретно, у обисцу здогадує на часи шпиваня.

ПОШЛО МЕДЗИ ЛЮДЗОХ

Микола Корпаш ше, дзекуюци шпиваню, стретал зоз досц широким кругом особох и фаховцох, упознавал їх способносци, таланти, їх животни драги. - Я нє знал о Иринейови Тимкови нїч, анї кельо мал роки анї одкаль є, нїч. Бул добри фаховец, виберал на початку за мнє красни писнї, темельно ме пририхтовал за знїманя. Познєйше, у єдней нагоди, чул сом же бул у гарешту. И нїч вецей. Раз, кед зме ше врацали зоз концерту у Прняворе по автодраги Беоґрад-Заґреб, на драги нам була, з правого боку, и Сримска Митровица. И будинок гарешту. Бул дзень, Тимко бул свидоми же увидзи и будинок, та аж и облак келиї дзе бул у гарешту, и вон вельо скорей Сримскей Митровици вжал гармонику и почал грац. Я бул гет, у ”шороґльох” автобуса, там зме ше зезали алє я чуєм и з країчком ока видзим же ше там нєдалєко од шофера, у просторе дзе ше зиходзи по ґарадичох, Тимко намесцел, так на стояцо, вжал гармонику и почал грац и шпивац вше красши и красши шпиванки. Я ше оддвоєл од дружтва, приблїжел сом ше ґу ньому и гварел сом му єдноставно -Яки то прекрасни писнї!?! А вон гвари ( а видзим же му слизи у очох, можебуц и сам обачел по моїм поглядзе же сом ясно замерковал пременку на його твари) - Миколо, нє будземе тераз бешедовац. Сцем дацо

видзиц и тебе указац. И наисце, зявел ше будинок гарешту и Тимко ми швидко указал: - Па т ь , други облак на другим поверху! Попатре л сом алє автобус за секунду прелєцел коло тей часци будинка. - Ту сом бул у гарешту – к р а т к о м и п о т о л к о в а л ,

сциснул гармонику и предлужел а я наисце нє знал же хтора од хторей писнї красша. А вон их, напевно, у тих хвилькох дзешка зоз души вицаговал. И я му гварел: - Товариш Тимко, алє би я любел научиц єдну-два таки писнї! - Научим це! Нє два, и вецей! И так и було. Уж наступного тижня, кед клавир у ”Студию М” бул шлєбодни, Тимко за клавир и дал ми два шпиванки за початок. Потим ушлїдзели и други. Микола бул, у даєдних случайох, шведок интересантних розправох творительох: - Ишли зме зоз Иринейом Тим-ком по улїчки у Новим Садзе кед зме наишли на Янка Фейсу з Коцура. И вони почали бешедовац а я стал з боку и

слухал их. Гвари Фейса Тимкови: - Видзи ми ше же я нєдобре написал текст за шпиванку ”Блукал я уж велї роки”. Вон ма гришку. Алє, тераз

готове, народ прилапел писню таку яка є. А Тимко му гвари: - Гайде, най чуєм на цо думаш! Фейса такой почал гуториц стихи зоз писнї: Блукал я уж велї роки

По тим ширим билим швеце Та сом видзел потадз вельо Барз пахняце квеце.

И ту ше застановел. - Нє видзиш же ту гришка?! Требало би так:

Та сом видзел потадз вельо Барз пахняцого квеца.

Алє, вецка то нє мож шпивац. Нє розчисцел сом зоз собу та ше, ниа, и тебе питам чи то нє требало так:

Блукал я уж велї роки По тим ширим билим швеце Та сом видзел потадз велє Барз пахняце квеце. Тимков коментар бул: - Тераз уж як є – так є! Пошло медзи людзох, прилапене є, а ти то тераз толкуй як даяку поетску шлєбоду. - А же писня - предлужел Микола - наисце ”живе существо” илуструє иста тота шпиванка. Раз сом у Матки шпивал тоту писню и кед сом сцигнул по стих ”бо то на тим швеце нєт” и одшпивал сом тото ”нєт” а я чуєм – ти гласно шпиваш ”єст”. Я ”нєт” а ти ”єст”. Я теди у хвильки подумал же ме ти виправяш, же я нєдобре шпивал а вец ше указало же леґинє уж надбудовали и тот стих зоз тим контрираньом ”єст” - ”нєт”.

(Законченє у идуцим чишлє)

Кeд жe жадацe видзиц ШИЦКИ боки маґазина “Руснаци у швeцe” у фарбох, а з вeцeй

фотоґрафиями як у самим часопису, нащивцe вeб сайt того маґазина!

Адрeса:

http://www32.brinkster. com/rusmagazin/

Прeпоручцe и другим най нащивя тот вeб сайт.

Микола и Амалка на свадзби Душици и Мирослава

Корпашових


за озбильнєйшу роботу тих асоцияцийох важне и число припаднїкох тей националней ґрупи же би ше цо лєпше плановало шицки културни, образовни, общепросвитни и, евентуано, спортски активносци тих асоцияцийох. Односно, кед же у Канади останє пракса витворйовац даєдни културно-национални права по основи числа припаднїкох, вец и нам Руснацом важне же би нас на попису було цо вецей же би ше нам так и вецей ушло зоз пенєжного “колача” хтори и так и так дахто поєсц муши. Кед ше ми нє зявиме и нє вежнємє свою часточку зоз того “колача” - вежню го други у цалосци а нам нє останю анї отрушинки.

Чкода же ше руководства дружтвох и даєдни предняци нє порадзели о тим же ЯК, под яким меном, же бизме ше вияшньовали на попису. Як написане у “Саскачеванским руским гласнїку” од септембра 2010. року, “ми Руснаци маме вельки проблем же ше на других язикох, та и на анґлийским, розлично вияшнюєме: звичайно Ruthenians або Rusyns а у новшим чаше у хаснованю, вєдно з Америку, и назва Carpatho-Rusyns, зоз хтору ше сце обєдинїц шицких таких

людзох хтори по култури и старим походзеню таки як и ми, Руснаци з Войводини”.

Хтору назву вибрац? Тото до конца нє порадзене.

Алє, понеже маме у Онтарию свою асоцияцию уж 15 роки под назву Rusyn Association Of North America вец би, вироятнє, було лоґично похасновац назву Rusyn хтора у мену тей орґанизациї. То як єдна лоґична суґестия. Бо, чи зме Ruthenians чи зме Rusyns, наприклад, то ше розяшнї и познєйше, у розгварки зоз Статистику Канада. ТЕРАЗ НАЙВАЖНЄЙШЄ же би у провадзацих пояшнєньох-упутствох у вязи формуларох була єдна, поєдначена назва за нас. Односно, кед то ви треба же бисце уписали, вец упишце Rusyn до рубрики дзе ше уписує припадносц националней ґрупи. Бо, кед ше прейдзе число од 100 таких вияшньованьох “вец ше уж лєгчейше диха”. Спрам словох Джерада Добсона зоз Статистики Канади “лєм кед будзе голєм 100 особи у попису вияшнєни як Руснаци (Rusyns, Ruthenians або Carpatho-Rusyns) вец тот податок годзен буц класификовани и хасновани”.

Кед знаме же нас єст у Канади и Америки прейґ 800 души (опатриц напис цо провадзи тоту статю), од чого напевно прейґ 500 старши, полнолїтни – ми маме абсолутну шансу же бизме назберали тоти 100, та и вельо вецей, особи хтори конєчно превагню и виведу Руснацох-уселєнцох “зоз циню” у статистичних звитох о попису, односно, потераз зме були у рубрики “и други” а

тераз би було у звитох ясно виказане же єст “тельо и тельо Rusyns ”.

Правда, сцигую до нас тиж и гласи же ше у заходних провинцийох Албера и Саскачеван обачлїве число Руснацох опредзелює уписац як “Укра-їнци”. То озда, насампредз, прето же там жию и робя у рамикох українских церквох и українских ґрупох та “нє сцу превредзовац”. Мож и так… Медзитим, вони так знєверя своїх прадїдох, дїдох и оцох хтори ше, виками, поряднє вияшньовали як Руснаци. Ми, як Руснаци, маме тоту прикмету буц притульни, буц послушни своїм ґаздом у шицких жемох дзе ше, як малючка грудка сира, найдземе, алє ту треба мац и меру и гранїцу. Нє треба олєгко зрадзиц свойо походзенє, свойо коренї, своїх предкох! Тоти исти особи у Алберти и Саскачевану можу буц барз, барз добри члени українских заєднїцох и теди кед су вияшнєни як Руснаци. То нє спорне. Но, конєчне опредзельованє то заш лєм индивидуална ствар, то опредзелєнє каждого поєдинца, та так и будзе. А кед же ше даєдни вияшня як Українци пре даяки узши цилї – пре даяки матерялни добра, лєпши особни статус и подобне – на чесц им!

Значи, на наступним попису жительства, то наша суґестия, уписуйце свою националну назву як Rusyns. Главне же бизме так прешли число од 100 особох и з тим за себе отворели нови можлївосци хаснованя фондох у тей богатей жеми. Тото кус цо би нам припадло на фондох би ше анї нє обачело, а нам, як досц малей ґрупи

У ж роками у воздуху “виши” питанє, а окреме

п о с л е т и х д о с ц м а с о в н и х присельованьох наших Руснацох зоз старого краю остатнїх рокох, же кельо нас то єст на подручу Америки и Канади? Одвити цо давани були досц намислом формовани, числа були пласовани одприлики, кому ше як

видзело . Попис жительства хтори ше ма отримац нєодлуга можебуц представя праву нагоду же би ше указало на голєм прибл їжне чис ло наших виселєнцох у Америки и Канади. Уж и прето бо поведзене

же кед нас будзе у попису реґистроване вецей як 100 особи же маме шансу и официйно буц третировани з боку державних службох лєпше, комплетнєйше як потераз. Такой най повем – спрам евиденциї хтору я мам ми тото можеме витвориц з лєгкосцу, можеме назберац

нє 100, алє и три або штири стотки особох хтори буду у попису реґистровани як припаднїки рускей националней меншини, значи як Rusyns. У тей статистики сом ше ровнал спрам своєй особней евиденциї наших приселєнцох зоз Войводини. Водзим ю од половки дзеведзешатих, окреме сом ше трудзел водзиц ю прецизно од часох як почали виходзиц новинки “Руснаци у швеце”. У остатнїх пар рокох сом покус страцел крочай, прилїв нових бул таки швидки дзекеди же сом нє сциговал ажурировац мойо статистични евиденциї. Мой добри приятель Дюра Фекете зоз Норт Бателфорду ми “прероштовал” тамтей-

Предлуженє з 1. боку:

ЧИ ВИДЗЕМЕ ЗОЗ ЦИНЮ?

РУСНАЦИ У СИВЕРНЕЙ АМЕРИКИ

КАНАДА


ши терен и помогол же бим мал вельо ажурнєйшу евиденцию за Саскачеван и Британску Колумбию. Дзекуєм му! Но, и попри таких розкрокох у водзеню статистичних податкох думам же моя евиденция найблїзша правдивому статистичному стану у поглядзе наших уселєнцох з Войводини. Най повем и тото же тримам же моя статистика блїзка реалному стану алє же число Руснацох, у каждим случаю, векше. Тото ше окреме одноши на ЗАД дзе, очиглядно, нє облапени шицки уселєнци Руснаци зоз Войводи-ни понеже мнє там чежше виглєдовац а даякого помоцнїка у тим там нє мам. У Канади податки прецизнєйши, подполнєйши алє и ту єст резерви, односно, и ту єст напевно вецей наших уселєнцох як цо их я мам у реґистре. У тей хвильки у Канади и Америки мам на списку 320 адреси (обисца) на хторих жию або єдна особа, або малженски пари, сами або з дзецми. У евиденциї єст малженски пари хтори у подполносци руски (и муж и жена Руснаци), потим малженски пари дзе супруг Руснак а супруга зоз шорох ин-шакей националней заєднїци, и мал-женски пари дзе супруга Рускиня а супруг зоз шорох иншакей национал-ней заєднїци. Кед супруг або супруга иншакей националносци а активни су у рамикох Руского дружтва Сиверней Америки у Онтарию або у “Русину” – Саскачеванскей рускей културней асоцияциї, або аж и бешедую по руски, вец ше и його / ю рахує до тей маси. Значи, у тих 842 особох з реґистра маме дас 15-25 особи такого профилу. У спомнутих 320 обисцох реґистровани 842 особи, цо старши цо

дзеци. Точнєйше, єст 532 старши особи и 310 дзеци руского походзеня. А п о державох то так випатра: од тих 320 обисцох у Канади маме 276 обисца у 46 варошох або в а л а л о х . Односно, у тих о б и с ц о х у Канади єст 467 старших и 289 дзеци. Шицкого, значи, у Канади

єст 756 руски души. У ЗАД маме 44 реґистровани

фамелиї у 32 варошох и валалох. У тих обисцох жию 65 старши особи и 21 дзецко. Шицкого 86 руски души з Войводини. Значи у Канади и Америки:

Маме 320 руски обисца У нїх жию 842 особи.

Направел сом окремну анали-зу Канади же бим дознал хтори то тоти варошски центри у хторих жиє найвек-ше число руских фамелийох, односно, кельо там єст приблїжно наших людзох. Числа ясно указую же у Норт Бателфорду єст найвецей руски фамелиї, у тей хвильки 70, а то 126 старши особи и 92 дзеци або 218 особи

вкупно. Други центер по населєносци то подруче варошох Киченер-Ватерлу дзе маме 63 фамелиї зоз 116 старшима и 82 дзецми, шицкого 198 особи. То два водзаци центри по населєносци, гевти далєй маю обачлїво менєй наших при-селєнцох. Треци центер то Едмонтон и Ст. Алберт дзе єст 23 фамелиї, штварти по шоре то Торонто у Онтарию у хторим єст 22 руски фамелиї, шлїдзи Хамилтон и Стони Крик дзе жию 17 руски фамелиї и Йорктон у хторим єст 11 руски фамелиї. Таки числа цалком достаточни же би зме, як єдна спомедзи велїх усе-лєнских националних заєднїцох, поглє-дали свойо права хтори нам по законох у Канади и Америки припадаю, и права и финансийни подпори, и у роботи прейґ наших дружтвох у Онтарию и Саскачевану тоти права и витворйовали на благодат нашей рускей заєднїци. Г. Колєсар


У фамелиї Рацових , Юлина и Оленки, у

Киченеру ше конєц децембра и початок януара очековало зоз радосцу, любопитлївосц алє, як и вше кед породи у питаню, и з кус поцерпаня. Бо, два дзивки з їх фамелиї у спомнутим чаше очековали принову у своїх фамелийох. Геленка, родз. Рац и єй супруг Дарил Кирстед чекали другу бебу, а Геленкова младша шестра, Ана Югик и єй супруг Славко мали постац родичи по першираз.

LEAHLEAHLEAH---CLAIRECLAIRECLAIRE KEIRSTEADKEIRSTEADKEIRSTEAD

Пред самим Крачуном, 22. децембра на 7 годзин рано народзела ше Leah-Claire, друга дзивка у фамелиї Геленки и Дарила Кирстед. Беба була чежка 3.500 ґрами и такой, алє такой постала любимица старшей дзивочки Кейли Роуз. Два шестрички ше уж навелько бавя, розмазую и любя, на радосц мами и тату.

МАТЕЙ ЮГИК О три тижнї, точнєйше 15. януара 2011 року и у фамелиї

Югикових, Ани и Славка, настала радосц бо ше народзел син Матей. Хлапчик бул чежки 3.230 ґр а длугоки 50 цм. Юлин и Оленка Рац, так, после трох дзивкох и двох дзивоч-кох-унукох, по першираз до фамелиї достали и унука хлапчика. У далєким Руским Керестуре ше тей вистки радовала и баба и прабаба Наталия Рацова. Матей прабаби Рацовей (Мишковей) дзешате праунуче по шоре!

ҐАБРИЕЛ ДОМИНИК ҐАБРИЕЛ ДОМИНИК КОЛОШНЯЇКОЛОШНЯЇ

У фамелиї Александра и Роузмери Колошняї у Саскачевану 25. януара ше народзел син

Ґабриєл Доминик. То пияти син у тей младей фамелиї. Ґабриел Доминик бул чежки 2.900 ґр а длугоки 53 цм. Пиятому синови у фамелиї ше окреме зрадовали штирме старши брацикове: Ноа, Кристиян, Томас и Макс.

RUBY SLAVICARUBY SLAVICARUBY SLAVICA RAYAN DUDARAYAN DUDARAYAN DUDAŠŠŠ

У Дудашовим родзе у Едмонтону марец мешац бул мешац радосци и возбудзеня. Ким и Владимир Дудаш 26. марца достали дзивочку Руби Славицу Раян хтора була чежка 3.200 ґрами а длугока 49 цм. Г. Колєсар и Й. Дервишевич

НОВОНАРОДЗЕНИ БЕБИ У КАНАДИ

♦ Од остатнього числа новинкох та по тото, априлске, у Канади ше у наших фамелийох народзели два дзивчатка и двоме хлапчикове.

П од час розгваркох за по тр е би но винко х

“Руснаци у швеце” зоз панї Марленку Орлович у єй обисцу Торонту я ше єй випитовал же хтори то Руснаци ту пришли медзи першима, чи зна тих наших уселєнцох хтори мали найвецей стажу у Канади. И вона ми вец споминала и у своїх фото-албумох указовала фотоґрафиї на хторих була нина Гелена Гарди. Була то, концом 90-тих рокох прешлого вику, напевно найстарша Рускиня у Торонту и, источасно, особа з найвецей роками пребуваня у Канади. Заинтриґировало ме тото та сом замодлєл панї Орловичову же би ми дала шицки податки, шицки свойо памятки хтори ма о нини Гелени Гарди.

- Нина Гелена ГАРДИ

народзена у Руским Керестуре 17 юлия 1902. року. Упознала сом ю 1967 року кед сом пришла до Канади, знала сом ю з приповедкох понеже була пайташка моєй нини Феброни. До єй адреси сом так дошла же сом замодлєла мою мацер у Руским Керестуре же би ю (адресу) випитала од єй брата бачика Йовґена Гардия. Зоз адресу у рукох я лєгко нашла же дзе бива, пошла сом ю нащивиц и так зме ше упознали та и баржей зблїжели. Теди ище жил и єй супруг бачи Яким Гарди.

- Яке єй було дзивоцке презвиско?

- Гарди! Вона була Гардийова (Мишкова) а одала ше за Гардия (Иванового) та була “двараз Гарди“. Думам же тот Мишка цо бивал на тей малей улїчки, на Мелниковей улїчки, цо бул хроми, верим же го паметаш, то би могол буц нини Гардийовей наймладши брат. Були зме з нину Гардийову добри, одведла ме ище теди до рускей церкви, до нашей рускей церкви бо я нє знала же дзе то, а сходзели зме ше бо я була сама та сом до нїх одходзела нащивйовац их. Познєйше, кед моя мац пришла, та зме ходзели до нєй а и вона дзекеди пришла до нас. Вецейраз сом єй правела нєсподзиваня за родзени дзень, поволала сом моїх приятельох за єй родзени дзень. Порихтали зме торту, полудзенок за шицких. А єй було приємно, любела тото, видзела сом по нєй.

Можем о нєй повесц же то була єдна старша панї, єдна добра жена. Вона до Канади пришла уж як

одата и уж мала дзеци, бо и Елемир и Емилка народзени у Руским Керестуре. Нина ше одала на 16 роки, млада, а уж 1919 року ше народзел син Елемир а 1924 и дзивка Емилия. До Канади припутовала зоз дзецми концом 1927 року понеже, кед пришла та ше ми видзи же Елемир мал 8 роки а Емилка мала 4 роки. Бачи Яким бул ту у Канади скорей, пришол ту перши 1926 року, и кед ше пристановел та и их поволал. Пробовала сом ю голєм кус розвешелїц бо єй живот бул досц обтерховани зоз нєщесцами. Мала вона и єй супруг Яким двойо дзеци,

ПАМЯТКИ НА НИНУ ГЕЛЕНУ ГАРДИ (1902-1996)

Нина Гелена ГАРДИ

Гелена Гарди, єй брат Йовґен Гарди, Марленка Орлович и Владо Гарди на

Нияґарових водопадох

Аранка Орлович и Гелена Гарди на швеценю паски у Торонту


И ще на початку рока сцигла нам зоз варошу

Ст. Алберт у Алберти смутна вистка: Дня 23. януара 2011. року, после кратшей алє чежкей хороти, умар Яким Джек Папуґа. Його фамелия страцела мужа, оца и дїда а руска заєднїца вельорочного активного члена. Яким Папуґа умар у 59 року живота, праве кед ше рихтал же о пар роки пойдзе до пензиї. Поховани є на Ст. Майклс те-метове. За нїм остали його най-блїзши, супруга Янїна, синове Владо и Адам и дзивка Моника як и мац Ганя. Яким Папуґа народзени у Дюрдьове 1951. року. У родним валалє жил перши 16 роки свойого живота а 1967. року його дїдо Дюра Папуґа, котри уж тeди мал скоро 40 роки прeбуваня у Албeрти и у сивeрних

прeдїлох Канади, послал ґарантнe писмо и други докумeнти за усeлєнє до Канади свойому синови Кирилови до Дюрдьова. На основи тих докумeнтох право усeлєня до Канади здобула цала фамилия – Кирил Папуґа, його супруга Ганя и двомe синовe, Яким (тeди 15 роки) и Силви (12 роки). Рушeли з Бeоґраду на авиону, та прeйґ Амстeрдаму прeдлужeли по Tоронто. У Tоронту шeдли на гайзибан и послe тродньового путованя сцигли до Eдмонтону.

Обeзпeчeл дїдо Дюра хижу за

фамилию сина Кирила, помогол им найсц пeрши роботи. Бачи Кирил бул на вeцeй роботох, вeцeй раз одходзeл и на сивeр, там вшe було роботи. Андя Ганя нашла роботу як шивачка, у компаниї котра шила облєчиво и униформи за больнїци (спавачки, мантили и другe). Tу робeла 22 роки. Хл а п ц о м Як им о в и и Силвийови було найлєгчeйшe прилагодзиц шe ґу новим условийом живота у Канади. Младосц шицко побeдзує. У школи швидко научeли анґлийски и прeдлужeли образованє по тутeйшeй систeми, уключуюци шe так до канадского дружтва. Обидвомe закончeли за eлeктричарох. Розвили власни бизниси, пожeнєли шe, обезпечели красни фамилийни доми и обидвомe мали по тройо дзeци. Яким постал и дїдо. Яким частейше робел и на сиверу, у нє таких госцолюбивих условийох, алє добре зарабял. Бул добри майстор , роками на одвичательних роботох, ценєни и глєдани. И кед ше требало, помали, рихтац за мирнєйши часи пензийского живота - судьба одредзела иншак.

ВИЧНАЯ МУ ПАМЯТ!

IN MEMORIAM

Яким ПАПУҐА (1951 – 2011)

дзивку Емилку и сина Елемира. Син жил у Белевилу а дзивка ту у Торонту. Емилка була одата за Канадяна. Син Елемир ше оженєл и мал єдного сина. Перше умар супруг нини Гардийовей бачи Яким 1983 року. Дзивка Емилка нє мала дзеци, а умарла на 67 роки од рака (1987). Муж єй дзивки погинул у транспортним нєщесцу у Виндзору. А син нини Гардийовей, Елемир, умар 4-5 роки пред тим як и нина Гардийова

(умар1992 року). Мал тиж рака, у гарлє. О с т а т н ї п е р и о д ж и в о т а н и н и Гардийовей бул барз чежки бо поховала свойо обидвойо дзеци а сама умарла кед мала 94 роки (7 авґуста1996). Живот єй бул мирни и красни док єй жила дзивка Емилка понеже вона часто ходзела до нєй бо жила ту у Торонту. Нинов

унук, син Елемиров, мал двох синох. Так нина Гардийова мала єдного унука и двох праунукох. Нина Гелена Гардийо-ва пошла 1970 року першираз до нащиви Рускому Керестуру и у вецей нагодох приповедала же тота нащива ушлїдзела после 40 рокох як пришла до Канади. Зберала ше вона скорей пойсц алє на шифи було барз длуго исц, 6 тижнї ше путовало, а на авиону було

барз драге. Нина Гардийова достала, за 90-ти родзени дзень, сертификат од Папи Ивана Павла II, таке як даяку диплому, як припознанє за єй роки и за єй вирне служенє нашей церкви у Торонту. Було єй мило та сом єй з тей нагоди порихтала у мнє госцину на хторей зме преславели доставанє такого сертификату.

Нина зоз праунуками кед мала 90 роки Нина Гардийова зоз унуком


РУСНАЦИ У ШВEЦE Маґазин за Руснацох висeлєнцох цалого швeта

Рeдактор маґазина Гавриїл КОЛЄСАР

Сотруднїки-авторe на тим чишлє: Яким ВАРҐА, Австралия Мария ГАРДИ, Канада Йозефина ДЕРВИШЕВИЧ, Канада Амалия ДУДАШ, Канада Владимир ДУДАШ, Канада Геленка КИРСТЕД, Канада Гавриїл КОЛЄСАР, Канада

Марленка ОРЛОВИЧ, Канада Дюра ФЕКЕТЕ, Канада Ана ЮГИК, Канада

Способи контакту тоти:

Za magazin Gavra Koljesar 324 Overlea Dr. Канада (519) 570-9614 Kitchener, ON N2M 1T8

Canada email: [email protected]

Виходзи три раз до рока. Рочна прeдплата за три числа (зоз трошками одсиланя): за Eвропу (поєдинєчна 24 USD, а на ґрупу 18 USD), ЗАД 18 USD, Австралия 24 USD, Канада 17 CDN. Шицки прeклади и ориґинални написи защицeни © 2002 - 2011 “Руснаци у швeцe”. Рeпродукция истих допущeна лєм по одобрeню Рeдакциї


Австралия и Нови

Зeланд Jakim VARGA 39 Bellnore Dr.

Norlane West 3214 GEELONG, Victoria

Australia kimo.maria@hotmail.

Канада (заходна часц)

Amalija DUDAŠ #206-11030-107 St EDMONTON AB

T5H 4G5

Tel. (780) 428-4988

Войводина

Sanja TIRKAJLA I. L. Ribara 50

25233 Ruski Krstur Srbija

Tel. (025) 704-202 [email protected]

Нємeцка, Австрия, Швeдска,

Швайцарска, Baran Mihajlo Schützenstr. 16 67061 Ludwigshafen 100.224499@germany

net.de

Канада и ЗАД Gavra KOLJESAR 324 Overlea Dr. Kitchener, ON N2M 1T8 Tel. (519) 570-9614 [email protected]

Заступнїки маґазина

"Руснаци

у швeцe"

ФОТКИ НА ОСТАТНЇМ РАМИКУ

1. Два шестрички, Кейла Роуз и Леклер Кирстед, у бависку, Киченер. 2. Мария и Яким Семаново зоз свою фамелию – з дзецми и унуками, Саскатун. 3. Школярики Рускей школи у Норт Бателфорду наступаю на сцени под час манифестациї “Смак култури” у тим варошу. 4. Ким и Владимир Дудаш зоз свою дзивочку Руби Славицу Раян, Едмонтон. 5. Нашмеяни Матей Югик, Киченер. 6. Пейцме браца Колошняйово – наймладши Ґабриєл Доминик зоз братами Ноом, Кристияном, Томасом и Максом. 7. Нина Гелена Гарди кед означовала 88. родзени дзень, Торонто. 8. Фамелия Мариї и Якима Варґи на кресцинох їх унуки Ясминки, Джилонґ, Австралия. 9. Микола Корпаш зоз сином Александром у преходзки по твердинї у Петроварадину, єдней яри стредком седемдзешатих

Першопричашнїки под час Служби божей кед прияли Святи тайни, Киченер май 2010 року

Учашнїки руского пикнику у Онтарию 1992. року

Микола КОРПАШ, Войводина

1

9 8 7

6 5

4

3

2

Rusnaci u svece 26

Documents

Transcript of Rusnaci u svece 26