Ruimte voor onderzoekOnderzoek voor ruimteStudiedag 2015 - Megatrends

www.ruimtevlaanderen.be

Ruimte voor onderzoekOnderzoekssporen

Instrumentarium

Stedelijk systeem

Ruimtelijk-economische netwerken

Veerkracht

Mens, kwaliteit en gezondheid

Onderzoekstechnieken

Ontwerpend onderzoek

Ruimtelijke analyse en GIS

Trendwatching

Monitoring

Evaluatie

Conceptueel onderzoek

MegatrendsDe rode draad doorheen de thema’s op deze studiedag.

Onderzoek voor ruimteInspiratoren

Gebiedsgericht onderzoek

Charlotte Geldof & Jan Zaman

Burgers maken ruimtelijk beleid

Peter Vervoort & Ann Pisman

Energietransitie en ruimte

Anneloes van Noordt & Els Willems

Betaalbaarheid van ruimtelijk beleid

Ann Pisman & Inge Pennincx

Klimaatverandering en ruimte

Jozefien Hermy & Anneloes van Noordt

Lang zal u wonen

Isabelle Loris & Peter Vervoort

Gebiedsgericht onderzoek

In deze sessie tonen we een staalkaart van recent zichtbaar gemeenschappelijk verleden. De industri-toegepast gebiedsgericht onderzoek binnen Ruimte ele ontwikkeling, gekoppeld aan de baksteennijver-Vlaanderen en het Steunpunt Ruimte. Dit wordt heid en de Rupel, legde de streek in een bepalende aangevuld en uitgedaagd door gebiedsgerichte plooi. De voormalige coördinator van het strate-trajecten uit Oostende, de Rupelstreek en de gisch project Rupelstreek legt uit dat de uitdaging Adriatische Zee. We lichten toe hoe het project tot van vandaag het positioneren van de Rupelstreek is stand is gekomen, welk type onderzoek werd als geheel, als ruimtelijke eenheid met een gemeen-verricht en op welk moment in het proces, hoe er schappelijke identiteit. Op die manier spelen we de gezorgd werd voor inhoudelijke doorwerking naar sterkten van de streek uit: haar ligging, haar open beleidskeuzes in het project, ... ruimte en kenmerkende landschappen, haar rivieren

en haar economische mogelijkheden. Gecombineerd met andere troeven en uitdagingen in de streek zet Groen lint het strategisch project en gebiedsprogramma

De stad Oostende licht het project 'Groen Lint, een Rupelstreek actief in op economische ontwikkeling, netwerkpark voor de stad' toe en de inzet van landschaps- en natuurontwikkeling, ruimtelijke onderzoek tijdens de realisatie. Het Groen Lint is het ordening en mobiliteit, en streekbeleving. resultaat van een visie en van investeringen. Het schakelt groene zones aan elkaar en verknoopt de

ADRIPLANverstedelijkte rand met het open landschap. De grenszone tussen land en zee is een gebied waar verschillende megatrends met elkaar overlappen en Rupelstreek de gevolgen van de toekomstige klimaatverandering

De Rupelstreek bestaat uit de gemeenten het sterkst en snelst naar boven komen. Het 'ADRia-Hemiksem, Schelle, Niel, Boom en tic Ionian maritime spatial PLANning'-project wordt

Rumst en is een streek gefinanciert door de Europese commissie (DG met een MARE) onder het thema "Maritieme ruimtelijke

planning in de Middellandse Zee en/of de Zwarte Zee”. Het project loopt van 2013 tot 2015.

ADR IPLAN beoog t d e m a r i t i e m e

Steunpunt RuimteHet 'Steunpunt Ruimte' is een consortium bestaande uit de KULeuven, UGent en UAntwerpen. Hun beleidsrelevant onderzoek richt zich op enkele waardevolle en actuele thema's met betrekking tot ruimtelijke planning, nl. polycentriciteit, veerkracht, scenario's en monitoring. Ze wil een beter inzicht verwerven in de transformaties in de ruimte die in Vlaanderen plaatsvinden en nagaan waarom en hoe deze gebeuren. Vanuit deze opdracht werden voor veel gebieden cases uitgewerkt die elk een specifieke methode hebben gevolgd. Het Steunpunt geeft een overzicht van die onderzochte gebieden, aangevuld met de ervaringen uit de Living Labs N16 en Plantage Denderleeuw.

Workshop T.OP Noordrand© Ruimte Vlaanderen

ruimtelijke ordeningsprocessen te verbeteren en heeft als doel de hinderpalen voor grensoverschrijdende samenwer-king weg te werken. Het zorgt voor een degelijke technische en wetenschappelijke basis voor een gebiedsgericht onder-samenhangende transnationale aanpak van de zoek tijdelijk verzelfstandigd wordt om ruimtelijk ordening van de zee. Het studiegebied is een vrije ruimte te creëren waarin de vaste posities de Adriatische-Ionische Macroregio als geheel, van de verschillende partners worden losgelaten, is waarbij ook ingezoomd wordt op twee deelgebie- zeer uitzonderlijk. De eerste resultaten zijn uiteenlo-den, namelijk de Noordelijke Adriatische Zee en de pend.grens tussen de Adriatische Zee en de Ionische Zee. Binnen de Territoriale ontwikkelingsprogramma's ADRIPLAN wordt uitgevoerd door 17 partners uit 4 (T.OP) voor Limburg en de Noordrand van Brussel, landen. De Italiaanse partner licht dit project toe. heeft onderzoek de rol van aanjager en aandrager

van nieuwe ideeën en is het geïntegreerd in het proces. De specifieke rol van onderzoek in de T.OP's Ruimte Vlaanderenmaakt dat er andere methoden en technieken Uit deze recente voorbeelden en de discussie willen worden gebruikt. we leren over de inzet en het nut van onderzoek in In T.OP Noordrand werden drie ontwerpende gebiedsgerichte werking en stappen zetten naar een onderzoeken gestuurd door een groep van ongeveer kenniscentrum. Deze aanpak vanuit drie gebiedsge-100 actoren, en werd ook geëxperimenteerd met richte projecten van andere planningsniveaus wordt onderzoek door interventies in het gebied (Fabrieks-geconfronteerd met recent gebiedsgericht onder-straat te Zaventem). zoek op het Vlaamse niveau. In de samenwerking met Cass Cities (London We willen de discussie aangaan vanuit de praktijk Metropolitan University) wordt studentenwerk op van gebiedsgericht onderzoek op verschillende een actieve manier geïntegreerd in een gebiedsge-schaalniveaus over de rol van onderzoek in het richt project en in het thematisch onderzoek rond proces.

stedelijke productieve activiteiten en segmen-Ruimte Vlaanderen is initiatiefnemer van veel tatie van bedrijfslocaties. gebiedsgericht onderzoek. De positie van dit

onderzoek verschilt sterk over de verschillende gebiedsgerichte trajecten.

Labo Ruimte en Territoriale Ontwikkelingsprogramma'sIn Labo Ruimte, een samenwerkingsverband met het team Vlaams Bouwmeester, wordt het onderzoek uit de beleidscontext getrokken, waarbij een debat ontstaat tussen experten en enkele geselecteerde actoren. De bedoeling is dat nieuwe, emergente thema's of gebieden worden afgetast, zodat later een gebieds-gericht traject kan starten. Deze positie, waarin

Megatrends

Klimaatverandering, vergrijzing, mi-gratie, globalisering vormen de con-text waarin gebiedsgerichte trajecten worden opgezet. Doorheen de cases komt de doorwerking naar voren van de megatrends op het terrein.

Studenten van de Summer School (Cass Cities) op pad in de noordrand rond Brussel

© Ruimte Vlaanderen

Betaalbaarheid van ruimtelijk beleid

Europa en Vlaanderen werden de afgelopen jaren Financiële impact geconfronteerd met een economische crisis. Die gemeentencrisis heeft aanzienlijke impact op de overheidsfi-

Heel wat Vlaamse gemeenten zoeken extra kansen nanciën van gemeenten, provincies en gewest.om nieuwe gezinnen en bedrijven aan te trekken Ook een ruimtelijk beleid is niet budgetneutraal. vanuit de veronderstelling datPlannen worden uitgevoerd door publieke én inkomsten van 'groei’ de gemeentekas positief private actoren. Winsten en kosten worden gedeeld, zullen beïnvloeden. maar mechanismen hierachter zijn niet voor Ruimte Vlaanderen liet recent door ProFlow en iedereen even helder. In deze sessie willen we GD&A advocaten onderzoeken welke financiële inzichten verwerven in de kosten en baten van effecten gemeenten kunnen verwachten na het ruimtelijk beleid, zowel vanuit het perspectief van realiseren van nieuwe woonwijken of bedrijventer-de overheid (gemeenten, Vlaanderen, De Lijn en reinen. Is ruimtelijke groei in alle gemeenten NMBS, …) als vanuit het perspectief van de grondeige-financieel interessant? Is er een financieel verschil naar en projectontwikkelaar. We hanteren een tussen wonen of bedrijventerreinen, tussen projec-ruimtelijk project op regionale schaal als case om ten in eigen beheer of in regie, …? De onderzoekers deze abstracte informatie te duiden.bouwden een financieel model om deze vragen te beantwoorden en pasten dit toe op de case

Regionet als case Regionet. Wouter Dernau (ProFlow) licht de belang-De rode draad doorheen de verhalen op de studie- rijkste resultaten toe. In de studie werden ook dag is het strategisch project Regionet, door Johan conceptuele vereveningsmodellen en verevenings-Van Reeth kort aan u voorgesteld. Regionet Leuven instrumenten uitgewerkt op niveau Vlaanderen. omvat een ruimtelijk ontwikkelingsmodel gekoppeld Reeds snel in het onderzoekstraject kwam de aan hoogwaardig openbaar vervoer in de Leuvense sleutelrol van het gemeentefonds naar voren. Jan regio. De realisatie van dit model impliceert dat de Leroy (VVSG), auteur van 'Gemeentefinanciën voor huidige ruimtelijke ordening wordt bijgestuurd, dat niet-specialisten', legt uit hoe de inkomsten bouwmogelijkheden worden verschoven tussen bepaald worden voor verschillende gemeenten, ruimtelijk worden geclusterd en dat er gemeenten. creatief wordt nagedacht over instrumenten om dat op het terrein te realiseren.

Een ruimtelijk uitvoeringsplan en bijhorende onteigeningsplannen en planbaten© Ruimte Vlaanderen

© I. Loris

Tenslotte belicht

Geert Haentjes (UGent) op welke manier een projectontwikkelaar

omgaat met deze ruimtelijke beslissingen. Hij werkt concreet een businesscase uit voor een project uit Regionet. Zo berekent hij de financiële impact van het voorgestelde beleid op een specifieke locatie. Hij

Financiële gevolgen plaatst, vanuit zijn expertise, enkele kanttekeningen bij de geselecteerde case en het beleid. Sluiten het voor vastgoedprogramma, de voorgestelde woningtypes en Antea Group en VITO bestudeerden in 2014 in locaties wel aan bij de actuele woningmarkt? Zijn de opdracht van Ruimte Vlaanderen op welke manier projecten financieel mogelijk? Worden hier voor de ruimtelijk beleid een impact heeft op vastgoedwaar-grondeigenaar en projectontwikkelaar winsten den. Generieke regelgeving (zoals afwerkingsregel, gecreëerd? uitbreiding zonevreemde woningen), gebiedsgericht

beleid en herbestemming (zoals wijziging van woongebied naar natuurgebied), attesten en vergunningen (zoals bepalingen over het aantal bouwlagen), eigendomsoverdracht, … zijn niet budgetneutraal, maar genereren min- of meerwaar-den bij betrokken grondeigenaars. De compensatiemechanismen (planbaten, planscha-de, …) zijn niet allemaal even performant en zijn gebaseerd op zeer eenvoudige berekeningswijzen die de complexiteit van de waardeveranderingen van het vastgoed niet altijd voldoende kunnen vatten. Marten Dugernier (Antea Group) en Leo De Nocker (VITO) lichten de sleutelgebeurtenissen in het ruimtelijk beleid toe aan de hand van een aantal voorbeelden.

Megatrends

Megatrends vragen om gepast ruimtelij-ke visies en plannen. Die vereisen investeringen van overheid en de privésector. Maar wie zal dat betalen?

Klimaatverandering en ruimte

Klimaatverandering speelt vandaag al een rol, en zal binnen enkele tientallen jaren steeds nadrukkelijker aanwezig zijn. Ondanks de grote onzekerheden (wanneer, hoeveel, waar) staat het vast dat ook Vlaanderen net als de rest van de wereld zal moeten omgaan met de gevolgen van klimaatverandering.

investering om toekomstige klimaatimpact op een specifieke locatie op te vangen.De rol van het ruimtelijk beleid hierin moet gezocht worden in het creëren van win-win situaties over sectoren heen, en in het vermijden van toekomstige schade onder invloed van klimaatverandering.

De rol van ruimtelijke Drie bestuurlijke niveausordening Adaptieve maatregelen kunnen genomen worden op

gebouw-, wijk- en regionaal niveau onder invloed Ruimtelijke ordening speelt een bepalende rol, zowel van het gemeentelijk, het provinciaal of het geweste-op het vlak van mitigerende als van adapterende lijk ruimtelijk beleid. Het ruimtelijk beleid moet maatregelen. Het ruimtelijk beleid werkt sturend, inspelen op deze drie schaalniveaus van projecten. bepaalt wat waar komt onder welke condities, en is Elk bestuurlijk niveau moet zijn verantwoordelijkheid op die manier betrokken bij zowel de oorzaak (bv. nemen bij het maken van plannen, het goedkeuren mitigatie en locatiebeleid) als bij de impact van van vergunningen, het stimuleren en aanmoedigen klimaateffecten (bv. adaptatie en gebiedsgericht van burgers, architecten en bouwpromotoren... Er ontwikkelen). Onzorgvuldig ruimtelijk beleid zorgt er moet nagedacht worden over de taak van elk in het slechtste geval voor dat de impact van bestuurlijk niveau (van een ondersteunende taak, een klimaateffecten of het aanzwengelen van de oorza-coördinerende taak tot een uitvoerende taak). De ken van klimaatverandering, versterkt worden in complexe bestuurlijke context van Vlaanderen plaats van geluwd. Anderzijds zorgt een duurzaam dwingt overheden om hier extra aandacht aan te ruimtelijk beleid voor een klimaatbestendi-besteden. Het staat vast dat we de krachten moeten ge aangename leefomgeving.bundelen om een maximaal effect te bereiken. Alleen Adapteren is eendan zijn de maatregelen voor een klimaatbestendig Vlaanderen het meest effectief en worden kosten

uitgespaard.

Klimaatadaptatie

Technum-Tractebel voerde in opdracht van Ruimte Vlaanderen studiewerk uit over Klimaatadaptatie en kwalitatieve en kwantitatieve richtlijnen voor de ruimtelijke inrichting van gebieden.

De studie ontwikkelt een methodiek die toelaat om, via inzicht op de ruimtelijke spreiding van de klimaat-kwetsbare regio's, aan te geven welke acties en maat-regelen nodig zijn om een op maat gemaakte oplos-sing te kunnen aanbieden. Hiervoor wordt beroep ge-daan op kaartmateriaal met betrekking tot droogte, wateroverlast vanuit rivieren, wateroverlast vanuit de zee, wateroverlast door neerslag en het hitte-eilandeffect, en op een toolbox van fiches met allerlei kwantitatieve en kwalitatieve richtlijnen omtrent kli-maatadaptieve maatregelen en strategieën. Ook ont-werpend onderzoek om adaptieve maatregelen te in-corporeren en visualiseren op terrein komt aan bod. © Technum

Overstroming in de Demervallei (2010)© Agentschap Natuur en Bos

VraagstellingWelke klimaatadaptieve maatregelen be-staan er voor welk schaalniveau van een project? Waar zijn de klimaatgevoelige gebieden gelegen? Wat is de klimaatop-dracht van elk bestuurlijk niveau? Welk rol wordt het best opgenomen door welk bestuurlijk niveau? Op welke manier kunnen deze bestuurlijke ni-veaus elkaar het best ondersteunen?

Megatrends

De k l imaatverander ing hee f t onvermijdelijk gevolgen voor onze leefomgeving, maar de precieze impact is nog onbekend.

Burgers maken ruimtelijk beleid

Leefstraat in Gent (2015)© LabVanTroje

Ruimtelijk beleid ontwikkelen is traditioneel een onder meer internetbevragingen georganiseerd, taak voor de overheid. Uiteraard wordt dit beleid posters verspreid en burgers bijeengebracht in het gemaakt samen met tal van andere actoren. Het Vlaams Parlement om te debatteren over het betrekken van burgers bij ruimtelijke planning en toekomstig ruimtelijk beleid in Vlaanderen. ruimtelijk beleid is niet nieuw. De meeste projecten De opkomst van sociale media maakt het bovendien en processen kennen wel één of andere vorm van makkelijker voor gelijkgestemden om zich te participatie. Denk daarbij aan verplichte consulta- organiseren in nieuwe allianties. Hierdoor wordt de ties zoals het openbaar onderzoek bij de opmaak samenleving echter ook meer gefragmenteerd en zit van ruimtelijke uitvoeringsplannen of ruimtelijke ze vol tegenstellingen. Voor- en tegenstanders structuurplannen, maar misschien ook aan partici- verenigen zich binnen hun eigen waarden- en patietrajecten waarbij ruimtelijke actoren, waaron- normenkaders en proberen om via alternatieve der burgers, effectief processen mee vormgeven en structuren en netwerken op diverse manieren ze tot op bepaalde hoogte kunnen aansturen. Vaak invloed uit te oefenen op ruimtelijke processen. worden burgers betrokken bij lokale plannen of Zij wachten daarbij niet op een uitnodiging van de concrete ruimtelijke ingrepen die directe impact overheid om te participeren, integendeel ze mengen hebben op hun leefomgeving. Voor meer abstracte zich geëngageerd in het debat. Het kan dan gaan om plannen of ingrepen op een grotere schaal wordt een sympathieke actie van enkele buurtbewoners eerder draagvlak gezocht bij de klassieke politieke die een braak terrein inrichten als pop-up park, maar en maatschappelijke actoren. ook om het juridisch aanvechten van beslissingen

rond een belangrijk infrastructuurproject. In Vlaanderen zijn tal van voorbeelden te vinden. Beter geïnformeerd, anders Pieter Deschamps van Lab van Troje geeft een

georganiseerd toelichting over het project Leefstraten in Gent. In Het internet zorgt voor een betere toegankelijkheid het kader van dit initiatief kunnen buurtbewoners van informatie voor individuele burgers en creëert tijdelijk initiatief nemen en meebeslissen over het dus mogelijkheden om actiever de burger te gebruik van hun woonstraat. Ze steken ook effectief informeren, maar ook om interactie tussen burgers de handen uit de mouwen bij de aanleg van (tijdelij-en overheid mogelijk te maken. Ruimte Vlaanderen ke) zitplaatsen, speelruimtes, … De stad Gent maakte de afgelopen jaren in een aantal projecten faciliteert dit project, maar komt zelf niet actief actief gebruik van nieuwe media. Sophie De Mulder tussen in de lokale beslissingen.(Ruimte Vlaanderen) zal toelichten op welke manier de interactieve kaart nieuwe informatie opleverde voor het T.OP-project Noordrand. Peter Triest (Ruimte Vlaanderen) geeft een overzicht van het participatietraject tijdens de opmaak van het Groenboek voor het Beleidsplan R u i m t e . H i e r b i j w e r d e n

denkpistes

voor participatie in een mul t ipo la i re samenlev ing . Dr .

Huybrechts van de Universiteit Hasselt geeft een reflectie op de gepresenteerde voorbeelden van Ruimte Vlaanderen en Lab van Troje en nodigt de aanwezigen uit om in debat te gaan, kritisch te reflecteren over de positie van de burger en de Participatie 2.0overheid. De workshop biedt een kans om inspire-Deze veranderende maatschappelijke context met rende participatie-initiatieven te leren kennen, eigen nieuwe media, kennis van individuele meningen, ervaringen en inzichten te delen en relevante vorming van groepen gelijkgezinden roept heel wat

onderzoeksvragen te formuleren.vragen op. Hoe kan het activisme van geëngageerde burgers op een positieve manier ingezet worden binnen ruimtelijke processen? Hoe zorgen we ervoor dat ook minder luide stemmen gehoord worden? Hoe gaan we om met harde tegenstellingen? Op welke manier verzekeren we de voortgang in de besluitvorming en voorkomen we juridische veldslagen? Welke positie moet de overheid innemen binnen dit complexe netwerk van actoren en partners? Hoe kunnen we door onderzoek komen tot nieuwe, bruikbare inzichten? Aan de hand van enkele voorbeelden waarbij de overheden burgers betrekken bij het maken van ruimtelijk beleid, gaan we in deze sessie op zoek naar vernieuwende

Megatrends

Onze samenleving wordt diverser en meer tegengesteld. Het middenveld verzwakt. Het individu wordt belang-rijker, maar tegelijk ontstaan nieuwe allianties rond gedeelde waarden en normen.

Burgers maken het beleid op het burgerforum over het Groenboek (2011)© Ruimte Vlaanderen

Energietransitie en ruimte

Energie is een actueel thema. Tegenwoordig gaat er vraag naar en het aanbod van energie. Omgekeerd geen week meer voorbij of het thema energie is wel in hebben maatregelen om energie te besparen en het nieuws, helemaal nu er wordt afgeteld naar de hernieuwbare energie op te wekken een belangrijke klimaatconferentie van Parijs, het uitvallen van impact op onze ruimte. kernreactoren om verschillende redenen, het dreigen- Binnen het thema energie staat het belang van de stroomtekort in de winter en het bijbehorende doordacht en zuinig ruimtegebruik voorop. Door afschakelplan, recordopbrengsten aan zonnestroom, verdichting, het bundelen van functies en een locatie-stijging van de energieprijs als gevolg van de groene beleid gericht op het verminderen van verplaatsingen stroomcertificaten, initiatieven rond lokale opwek- daalt de energievraag. Wanneer functies met elkaar king van hernieuwbare energie en voornemens om het worden verweven ontstaat synergie. Zo kunnen aantal windturbines te verdubbelen. bijvoorbeeld energie- of warmteoverschotten van de

ene functie gebruikt worden voor de energievraag van de andere. De resterende energievraag moet zo veel Wisselwerking energiege- mogelijk ingevuld worden door hernieuwbare

bruik en ruimtegebruik energiebronnen. Vlaanderen staat voor een grote uitdaging op energie- De potenties en de ruimtelijke impact van hernieuw-gebied en deze uitdagingen hebben een belangrijke bare energiebronnen zoals windturbines, biomassa-ruimtelijke impact. Op de verschillende beleidsniveaus centrales, diepe geothermie en zonnepanelen zijn in (van Europees tot Vlaams) zijn er doelstellingen naar Vlaanderen op dit moment nog onvoldoende gekend. voren geschoven om zowel de energievraag als het Ook de verschillende schaalniveaus van energiepro-aandeel te produceren hernieuwbare energie te ductie en de bijbehorende infrastructuur verdienen

verminderen. De manier waarop we de ruimte aandacht. Dit kan gaan van grootschalige energieland-organiseren en inrichten is sterk schappen tot het verweven van energieopwekking in

bepalend voor de de bestaande bebouwde ruimte. Ruimte Vlaanderen is betrokken bij diverse onderzoe-

ken hierover.

© I. Loris

Fast LaneIn het kader van het project 'Fast Lane' voert Ruimte Vlaanderen een analyse uit om een beter inzicht te verkrijgen in de realisaties en in het poten- belangrijke tieel voor windturbines onder het huidige beleid. Op input zijn voor de ontwik-basis van een databank bijgehouden door Ruimte keling van een coherent ruimtelijk beleid Vlaanderen worden de gebouwde en vergunde op het vlak van energie en het detecteren van lacunes windturbines geconfronteerd met de huidige regelge- in de kennisbasis. De discussie spitst zich toe op de ving. Voor de potentieberekening heeft Ruimte volgende deelthema's: gebouwen en energie-Vlaanderen een tool laten ontwikkelen door het VITO. efficiëntie, planning van energieproductie en infra-Deze tool kan op basis van positieve en negatieve structuur, vergunning van energieproductie en aanknopingspunten aangeven waar er in Vlaanderen infrastructuur en visievorming rond ruimte en nog potentieel is voor hernieuwbare energie. De tool energie in Vlaanderen.werkt interactief, zodat die kan inspelen op verande-rende omstandigheden.

Discussie ruimte en energieTijdens de studiedag wordt er met de deelnemers gediscussieerd over het thema energietransitie en ruimte. Vragen en knelpunten die er vanuit de verschil-lende beleidsdomeinen, beleidsniveaus, studiebureaus en belangenorganisaties bestaan rond ruimtelijke ordening en energie worden geïnventariseerd. Hierbij is er speciale aandacht voor de rol van Ruimte Vlaanderen. Het resultaat van de discussie zal een

Megatrends

Fossiele energiebronnen raken uitgeput. Als gevolg hiervan is er een toenemend tekort aan grondstoffen en hulpbron-nen. Daarnaast zorgt de toenemende uit-stoot van broeikasgassen voor klimaat-verandering.

© I. Loris

Lang zal u wonen

Vlaanderen vergrijst, de kust nog meer

In 2015 voerde SumResearch, HoGent en KULeuven in opdracht van de provincie West-Vlaanderen onderzoek uit naar verhuisbewegingen van 80-plussers aan de kust. De vergrijzing die daar plaats vindt staat ons te wachten in heel Vlaanderen. Aan de hand van cijfermateriaal en enquêtes bij gepensioneerden wordt inzicht gegeven in hun woonwensen, verhuisintenties en motivatie voor locatiekeuze. De resultaten werden recent gepubliceerd in boekvorm: ‚Ook de aangespoelden blijven’.

VergrijzingsgolfDe komende jaren zal het aandeel ouderen sterk Veranderende toenemen. Dit is niet enkel een Vlaams fenomeen maatschappelijke behoeftenmaar speelt zich in heel Europa af. De vergrijzing zet

Vanuit diverse sectoren speelt de markt in op de zich evenwel in bepaalde regio's sterker door dan in vergrijzing. Nieuwe woonconcepten worden andere. Een aantal ruimtelijke fenomenen gaan aangeboden, een diverser zorgaanbod wordt daarmee gepaard: onderbewoning van villa's in ontwikkeld, allerlei diensten zijn gericht op de suburbane wijken, vraag naar andere woonvormen groeiende groep ouderen. Nabijheid van zorgvoor-zoals kangoeroewonen, toenemend aandeel zieningen, bereikbaarheid, mobiliteit, wooncomfort, appartementen, planning van zorgcampussen, … zijn aspecten die meespelen in de keuze van toenemende mobiliteitsvraag voor zorg aan huis, woonplaats op oudere leeftijd. We kijken naar de kustmigratie, enz. We tonen enkele frapante cijfers.trends om ons heen. Hoe speelt de markt in op deze groep ouderen?

VerzilveringHet aandeel gepensioneerden zal tegen 2060 met de De kust en het plattelandhelft toenemen volgens het Federaal Planbureau.

SUMResearch heeft onderzoek verricht naar Het aandeel 80-plussers daarin zal bijna verdrievou-vergrijzing en migratie naar de kust en welke impact digen (young old versus old-old). Deze vergrijzing in dat heeft op woon en zorgvoorzieningen. Zij voeren de vergrijzing, ook wel verzilvering genoemd, zal ons momenteel ook onderzoek uit naar vergrijzing op voor bijzondere uitdagingen stellen in de toekomst. het platteland in opdracht van de VLM. Is de plaats van de woning nog wel aange-Vergrijzing op het platteland wordt in het algemeen past? Worden we oud op de als problematischer ervaren dan in een stedelijke juiste plaats?omgeving. Brecht Vandekerckhove (SUMResearch) licht zijn onderzoekservaringen toe. In het bijzonder

wordt gekeken naar de woonomgeving en de relatie met ruimtelijke

ordening.

© P. Vervoort

Megatrends

Migratie, de vergrijzing, gezinsverdun-ning, ... De demografische uitdaging zal niet enkel nieuwe eisen stellen aan de wo-ning, maar ook aan de woonomgeving. Worden we oud op de juiste plaats?

© P. Vervoort

© I. Loris

Steunpunt RuimteBinnen het Steunpunt Ruimte wordt het thema vergrijzing onderzocht vanuit het perspectief van een veerkrachtige ruimte en 'ageing in place'. Daarbij Het experimentkomen aspecten over wonen, zorg en ruimtelijke

In dit deel gaan we met het publiek in discussie over ordening in een vergrijzende samenleving aan bod. hun wensen ten aanzien van de woonomgeving voor Door middel an kwalitatief onderzoek peilen ze naar ouderen. de woonaspiraties op oudere leeftijd. Ze formuleren Wat verwachten we als we ouder zijn naar zorg, vrije aandachtspunten voor het beleid op vlak van tijd, voorzieningen, de woonomgeving? In welke zin ruimtelijke planning.moeten onze woonbuurten aangepast worden om in te spelen op ouder worden (ageing in place)? Of

De proefkonijnen moeten ouderen verhuizen naar andere, beter Kan u zich inbeelden hoe het is om oud te zijn? Welke aangepaste, buurten (moving in time)? ongemakken of belemmeringen komt u tegen op Kruip in de huid van de young-old en de old-old en weg naar de winkel of bezoek aan vrienden? In dit deel uw verwachtingen op vlak van de inrichting en intermezzo tonen we een experiment van De uitrusting van uw woonbuurt. Welke suggesties Proefkonijnen (BNN) die in de huid van ouderen heeft u voor het beleid?

kruipen. Een opwarmertje voor het experiment met het

publiek

Dit is een uitgave van Ruimte Vlaanderen naar aanleiding van de studiedag (Mega)trends en ruimtelijk onderzoek, die georganiseerd werd door de afdeling Onderzoek en Monitoring van Ruimte Vlaanderen op 1 oktober 2015.

Verantwoordelijke uitgever:Peter Cabus, secretaris-generaalRuimte VlaanderenKoning Albert II-laan 191210 Brussel

Meer weten over onderzoek uitgevoerd door of in opdracht van Ruimte Vlaanderen? Bezoek onze website www.ruimtevlaanderen.be

De onderzoeken die aan bod kwamen in deze brochure en op de studiedag, kwamen mee tot stand dankzij volgende partners, onderzoeksinstellingen en studiebureaus:

#ROnderzoek15

ProFlow