Rrugae ArbëritRruga

e ArbëritBotim Periodik i Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”. Viti II i Botimit. Nr. 2(10). Shkurt 2007 Çmimi: 30 lekë

cyan magenta yellow black

Adresa e redaksisë: Blloku i banesave “Gintash”, Laprakë. Tel.068 31 19 232. E-mail: Lid_gazeta@yahoo.com. www.dibra.org

RRUGA E ARBËRIT,Plasi edhe njëPlasi edhe njëPlasi edhe njëPlasi edhe njëPlasi edhe njëtullumbacetullumbacetullumbacetullumbacetullumbace

NË KËTË NUMËR:

“Kur të flasësh për atë treve duhet ta lash gojën.Kur të flasësh për Dibrën, duhet të mendoheshmirë. Nuk do të më mjaftonte koha e gjithë rolevetë mi, po të flisja, nuk do të më mjaftonte për tëfolur, vetëm për Dibrën. Ne, shqiptarët e vërtetëkemi mbetur pak, po s’ka gjë, shqiptarët e vërtetëjanë dibranët, të madhes e të voglës. Gjeografinëe di mirë unë, por nuk harroj edhe historinë. S`dikush është e madhe dhe e vogël. Unë personal-isht i jam mirënjohës, asaj treve, se më ka pritur,se të tërë shqiptarët dinë të presin mirë, por jaqë mua më kanë pritur në një mënyrë të atillë,që nuk mund ta harroj dot. Më bënë miq me njëtë njohur, më bënë të dashur me një të njohur. Ubëra shqiptar dhe më bënë shqiptar me një tënjohur, unë këtë se harroj dhe për këtë u jammirënjohës dhe s’kam se si, veç t’i falenderoj mefjalën më të bukur shqipe, iu faleminderit.”

Nga SHAQIR SKARRA

Zgjedhjet lokale përfunduan. Diku lanë një shije

të hidhur nga ndonjë incidentsporadik e diku tjetër iu gë-zuan fitores së mirëpritur.Edhe premtimet e mëdhaelektorale sikur u harruannjerzit pasi ato janë mësuartashmë me të tilla tullum-bace. Vetëm në qytetin ePeshkopisë njerzit ende je-tojnë me këto premtime,megjithse dibranët nuk ubesojnë shumë premtimeveelektorale. Kryeministri, zotiSali Berisha, edhe njëherë nëatë tubim të madh elektoralu shpreh pro Rrugës së Ar-bërit. Madje shkoi edhe mëtej. U premtoi dibranëve seprojekti i saj është më afërpërfundimit. Që rruga e Ar-bërit po bëhet objekt i lakuari të gjitha fushatave elekto-rale kjo duket. Kështu foliBerisha në vitin 2005,atëherë në opozitë. Kështupo në këtë vit foli dhe Nano,por bile ky shkoi dhe më tej.Në Bulqizë preu shiritin efillimit të punimeve të rrugëssë Arbërit në një segment tësaj. U hap dhe pak trase, ushtruan dhe disa metra as-falt e projekti i kësaj rrugenë fakt nuk kalon andej ngathoshte Nano në vitin 2005por në krah të kundërt të saj.Në kohën që qeveria e zotitBerisha miratoi ligjin ekonçesioneve u fol përsëridhe rruga e Arbërit, bile ngavetë ministri i transportevezoti Lulzim Basha por kjo uzhduk si flluska e sapunit.Nesër në mëngjez shtypi nuke përmendi fare rrugën e Ar-bërit në listën e madhe tëobjekteve që do të jepeshinme konçesion nga qeveriashqiptare.

(Vijon në faqen 2)

rruga e zhvillimit të Shqipërisë lindore

KADRI ROSHI PËR DIBRËN:

Pamje e erozionit në gjipset e përroit të Gramës

Nga Prof. Dr. SHABAN SINANI

Ndonëse e largët dhe e fshehtë, gatie pambërritshme, përveçse në përfytyrim,

jo për shkak të thellësisë dhe lartësisë alpineku gjëndet, si dhe vështirsive dhe rreziqeve tëudhëtimit, por edhe për misteret e saj ende tëpashfaqura, Lura historikisht ka qenë një vatër

Një vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për Lurëntërheqëse për mysafirë të shquar, vendas e tëhuaj, që ka ndezur fantazi nga më të çpenguar-at. Figura të nderuara të arteve e të diturisë, mi-sionarë të zbulimit të ekzotikës së këtij këndi tëmënjantë të kontinentit europian, shtegtarë që ika çuar rasti, gjeneralë, klerikë, shkencarë, tur-istë, investitorë, ekologë... (Faqe 7)

SPECIALE NË FSPECIALE NË FSPECIALE NË FSPECIALE NË FSPECIALE NË FAAAAAQET 3-6QET 3-6QET 3-6QET 3-6QET 3-6

Dibra e Madhe -Kosovë e Vogël -

dhe Kosovaplagë e saj

NGA BEQIR SINAFAQE 10

Sali, hapi dyarteriet koronare

të ShqipërisëNGA ABDI BALETA

FAQE 8

Një Fjalor i Ri përGjuhën Shqipe

Nga Prof. Dr. ENVER HYSAFAQE 12

Ali Hoxha,veterani

i gjurmëvetë diturisë

Nga MEVLUD BUCIFAQE 9

Safet Zhulalinderohet përsëri

në PeshkopiFAQE 2

Spitali i Peshkopisë,më i miri në gjithë

zonën lindoreFAQE 3

Shuhet regjisoriGëzim Erëbara

FAQE 11

Bedri Hoxha, poetii zërit mërgimtar

FAQE 9

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Shkurt2 0 0 7 2AKAKAKAKAKTUTUTUTUTUALITETALITETALITETALITETALITET

Drejtor: RAKIP SULIKryeredaktor: SHAQIR SKARRA

Redaksia: Hajri Mandri, Prof. Dr. Bashkim Lleshi, BujarKaroshi, Dukagjin Hata, Dr. Hasan Leka, Mirvet Lala

ADRESA E GAZETËS: Blloku i banesave “Gintash”, Laprakë.Tel.068 31 19 232. Tel: (04) 357 179.

Email: lid_gazeta@yahoo.com

Opinionet dhe komentet e botuara nuk shprehin qëndrimin eRedaksisë dhe Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”.

Shoqata “Lidhja e Intelektualëve Dibranë” ka dhe numrin e sajtë llogarisë në PROCREDIT BANK

Në lek 13-661344-0001 . Euro 13-661344-0102 . USD 13-661344-0203

KËSHILLI BOTUES I GAZETËS

(Vijon nga faqja 1)Ato që e shpikën projektin

e kësaj rruge nuk ishin as in-xhinier e as projektues. Idetyroi halli më shumë për tëshkurtuar distancë por dhepër tu mbrojtur nga armiqtë.Nëpër këtë rrugë kaluanmbretër dhe perandorë,princër dhe gjeneralë, ush-tarë dhe këmbësorë, karvanedhe taborre të mëdha. E simund të vinte Skëndërbeushkurt dhe pa u diktuar në ndi-hmë të Gurit të bardhë, Pe-trelës por dhe Krujës? Ishtepikërisht kjo rrugë aq e për-folur sot që ia krijonte këtomundësi. Sot kur pikërisht kjorrugë u bë aq mediatike dhee n johur të gjitha qeveritë ekanë lakuar .U lakua dhe kurdoli ligji i konçesioneve dhepërsëri humbi. Shkurt, rrugae Arbërit deri tani ka qenë pree tullumbaceve elektorale.Edhe mund t’u falet politi-kanëve pasi populli fal vazh-dimisht por kjo nuk mund t’jufalet disa të quajturve intele-ktual dibranë që sot na thonëme bindje të plotë;

-Mosni se po bëheni si DonKishoti me mullinjt e erës mekëtë rrugën e Arbërit? Dhekush. Disa pseudointelektu-al që ende punojnë në drej-torinë rrugëve.

U mjafton një rrogë dhe nukduan as rrugë, as investimepër Dibrën që i lindi i rriti dhei arsimoi.Vaj halli kur flasinkëto kur e quajnë veten përdibranë por të tjerët që nukjanë nga Dibra si do tëthonë.? Ka dhe të tjerë qëthonë se rruga e Arbërit nukështë kjo që flitet sot. Nejsele ti lëmë këto pseudointele-ktual në terezinë e tyre.Ttashmë rruga e Arbërit ësh-të futur në projektet qofshindhe ato afatgjata të qeverisëshqiptare. Ajo një ditë do tëbëhet se nuk është një pro-jekt që i intereson Dibrës dhedibranëve por është i vetmiprojekt që lidh lindjen meperëndimin duke kaluar mespërmes Shqipërisë. Kjo rrugëështë koridori i vetëm lindje -perëndim. Para pak ditësh uinaguruan fillimet e punimevetë tunelit të Kalimashit nërrugën e re Durrës-Prishtinë.Ky është një projekt i madh iqeverisë shqiptare dhe duhetrealizuar sa më parë. Rrugae Arbërit ka gjithsejt tre tuneledhe që të tre nuk janë mëshumë se pesë kilometra në

një kohë që vetëm i Kalimash-it është nëntë kilometra.Shumë veta shprehen se ësh-të një rrugë malore. Nuk dimëse ku e ka këtë përqindje kjorrugë malore a vetëm një dis-tancë prej treqind metrash pordhe kjo një malore më e vogëlse Qafë Thana. Rruga e Ar-bërit është një rrugë meparametra bashkëkohorë kukalon me një teren të bukurpiktoresk që do ta kenë lak-mi grupe turistësh të huaj.

Prefekti i Dibrësdashamirës i madh për inves-time në këtë zonë një ditë ushpreh:

-Që do të bëhet një herë rru-ga e Arbërit jam plotësisht ibindur. Kisha dëshirë ta real-izonte kjo qeveri që unë popunoi. Edhe vetë dibranëtjanë të bindur që ky projektmadhor kaq i përfolur një ditëdo të gjejë zbatim

Nuk është se kjo rrugë ushërben dibranëve por u shër-ben të gjithë shqiptarëve pasiballkani qendror bashkohetshkurt me perëndimin. Shk-upi shkurton plot 100 kilome-tra me Qafë Thanën. Pokështu dhe të gjithë sh-qiptarët e Maqedonisë, zonate Matit dhe Bulqizës, Mar-taneshit dhe Gurit të bardhë,Xibrit të harruar dhe fshatitFshat.

Ky projekt duhet të filloi samë parë meqëllim që të mosu jap shkas politikanëve tanëtë plasin tullumbace nëtakime elektorale. Boll më metë tilla premtime të dalëboje.tashmë ka ardhurtamam koha dhe momenti tëkthejmë premtimet e dikur-shme në vepra. Dhe një ngaveprat që është premtuar mëshumë vitet e fundit është rru-ga e Arbërit. Si dikur me kar-vane kur kaluan nëpër këtëtrase dita po afron që do tëkalojmë të gjithë me mjete,do të shijojmë bukuritë enatyrës shqiptare, do tëshfrytëzohen pasuritë eshumta nëntoksore të Di-brës, Matit dhe Bulqizës, dotë vijnë turistët nga të gjithavendet e botës. Dhe atëherëe vetëm atëherë politikanëtshqiptarë kanë të drejtë tëmburren para elektoratit. Nukdo të jetë nevoja të plasin tul-lumbace por realizojnë vepratë mëdha siç është dhe rru-ga e Arbërit.

Sh. Skarra

Plasi edhe një tullumbacePlasi edhe një tullumbacePlasi edhe një tullumbacePlasi edhe një tullumbacePlasi edhe një tullumbace

Vetëm katër muaj më parë,katër të rinj nga fshati

Shumbat u bënë inisiatorë përtë ndërtuar në fshatin e tyre njëxhami të re. Shumbati si njënga fshatrat më të mëdhenj nëDibër që nga viti 1967 kur ob-jektet e kultit u bënë pre e van-dalizmit të shtetit monist nukka patur më një xhami për be-simtarët e vet. Banorët e këtijfshati herë faleshin në ndonjështëpi e herë shkonin larg nëxhamitë më të afërta.

Ishin pikërisht të rinjt SaliHerra, Basri Kaza, DashnorSkarra e Besnik Skarra të cilëtsi emigrant që ishin kontribuantë parët për të ndërtuarxhaminë në fshatin e tyre. Përndërtimin e këtij objekti ndih-muan dhe vetë fshatarët.Dikush me para e dikush sollidyer e dritare, dikush çimentoe të tjerë ndanë punën deri sapërfundoi objekti. Vetë fshatarëte Shumbatit përmendin edheXhevahir Bahitin antar iPërgjithshëm Komitetit Musli-man Shqiptar nga Librazhdi eRruzhdi Hoxha nga Tomini tëcilët edhe këto bashkë meshumbatasit dhanë kontributnë lek dhe dhurata të tjera për

Falë investimeve dhe donatorëve të huaj sot spitali i

Peshkopisë është një ndër spi-talet më të mirë dhe kompletu-ar në të gjithë zonën lindore.Kjo nuk duket vetëm nga jash-të nga godinat e bukura por dhemjediset përreth . Brenda bin-din këdo se kemi të bëjmëvërtet me një spital model.Edhe vetë personeli i spitalitduke patur këto mjedise pune,duke punuar në një spital që dota kishin lakmi majft koleg tëtyre në qytete të kategorisë sëparë e kanë vënë veten gjith-monë në shërbim të të sëmu-rit. Këtu nuk ka ndodhur qëmedikamentet të blihen ngavetë të sëmurët. Një i moshuarnga Luznia i cili ishte i shtruarshprehet;

-Qoftë dhe një aspirinë e vet-me nuk na mungon këtu. Edhekushtet janë shumë të mira.Jakemi ngrohje pasi kaldajatpunojnë në çdo kohë.Kjo ngro-hje në këto dit të ftohta mundtë na mungojë dhe në shtëpitëtona. Kemi batanie të reja gjë

Dibra dhe dibranët asnjëherë nuk i kanëharruar njerzit e saj, ato që kanë punu-

ar një jetë për to. I tillë është dhe Safet Zhu-lali që dibranët nuk e harrojnë lehtë.Nukjanë vetëm përvjetorët ato që mblidhen përt’i kujtuar. Ka dhe mënyra të tjera. Ai lindidhe u rrit në Peshkopi, në këtë qytet që edeshi dhe iu përkushtua gjithë jetës..Edhekur u largua nga vendlindja Safet Zhulaliasnjëherë nuk ia ktheu shpinën por vintevazhdimisht dhe ishte i pranishëm në gëz-

Safet Zhulali nderohet përsëri në PeshkopiSafet Zhulali nderohet përsëri në PeshkopiSafet Zhulali nderohet përsëri në PeshkopiSafet Zhulali nderohet përsëri në PeshkopiSafet Zhulali nderohet përsëri në Peshkopiime dhe hidhërime të qytetit të Peshkopisë.Lindi dhe mbeti një dibranë i mirë. Para pakkohësh këshilli bashkiak me vota unanimee nderoi figurën e Safet Zhulalit duke i dhënëtitullin e lartë “qytetar nderi i Peshkopisë”.Dhe jo vetëm kaq. Tani përsëri dibranët epërjetojnë ndryshe kujtimin e tij. Një rrugëkryesore në qytet mban emrin Safet Zhula-li. Ky është një tjetër respekt që dibranët ibëjnë kësaj figure vërte të nderuar dhe res-pektuar në Dibër.

Xhami e re në ShumbatXhami e re në ShumbatXhami e re në ShumbatXhami e re në ShumbatXhami e re në Shumbat

ndërtimin dhe kompletimin exhamisë. Komisioni i ngriturposaçërisht për ndjekjen e pun-imeve ishin Kasam Skarra,Sherif Herra e Ali Mema. Mëdatën 29 dhjetor 2006, një ditëpara Kurban Bajramit xhamiae re hapi dyert për besimtarëtshumbatas. Ajo u mbush plotpërplot me mosha të ndry-shme. Jo vetëm të moshuaritpor dhe të rinjt u bënë vizitorëtë xhamisë dhe kështu mbetëngjithmonë. Në inagurimin exhamisë kishin ardhur AhmetÇaushi nga Peshkopia dhe Xhe-

vahir Bahiti nga Librazhdi të dyantar të Këshillit të Përgjiths-hëm të KMSH si dhe MuhametShehu antar i këshillit të Myft-inisë Dibër. Aktiviteti i kësaj ditëfeste u mbyll me një dua dheangazhim të të gjithve që tabëjnë xhaminë vend adhurimipër Zotin, vend bashkimi edashurie për njëri tjetrin, vendpër të mësuar sa më shumë epër ta bërë jetën të qetë e tëbegatë në trojet e vjetra.

MUIZ KËRTULLAantar i këshillit të Myftynisë

Dibër

Spitali i Peshkopisë më i miri në tëSpitali i Peshkopisë më i miri në tëSpitali i Peshkopisë më i miri në tëSpitali i Peshkopisë më i miri në tëSpitali i Peshkopisë më i miri në tëgjithë zonën lindoregjithë zonën lindoregjithë zonën lindoregjithë zonën lindoregjithë zonën lindore

që i mungojnë edhe Tiranës.Fakt është se këtu punohet.

-Punojnë të gjithë, thotë drej-tori i spitalit Ardian Bitri, njëkirurg duar artë siç shprehendibranët.

Sot për sot i kemi këto kush-te të mira nda na takon ne që timirëmbajmë.Vërtet pavioni ikirurgjisë model nga të gjitha,nga paisjet, nga sallat opera-tore, nga reanimacioni, ngakultura e lartë e shërbimit, ngapastërtia, nga ashensori i ciliishte në gadishmëri tëplotë.Shkurt këtu në spitalin ePeshkopisë humanizmi endeekziston, ndoshta jo në atoprincipe si më parë por amamjeku nuk shikon xhepat portë sëmurin. Pavioni i kirurgjisëmban emrin e njërit ndër pion-ierët e kirurgjisë në Dibër IrfanJashari. Edhe këshilli bashki-ak i qytet e ka shpallur qytetarnderi Irfan Jasharin..

-I kemi vënë vetes detyrëthotë mjekja kardiologe ZanaLleshi që spitalin tonë ta kthe-jmë në një spital model në të

gjithë vendin dhe mundësitë ikemi. Më shumë punë duhetbërë për kardiologjinë pasi këtuende na mungojnë aparaturate nevojshme. Ashtu sikurbëhen dhe ndërhyrje të vështi-ra kirurgjikale përse të moskemi mundësi që dhe analizate zemrës t’i bëjmë të gjitha nëPeshkopi meqëllim që tësëmurët të mos sorollaten ngaTirana me dit të tëra. Emundësitë janë, personelin ekemi. Mjafton pak paisje bash-këkohore dhe vetëm kaq

Nëpër të gjithë pavionetpastëri dhe rregull, ngrohje nëkëto dit të ftohta dimri dhe hu-manizëm nga bluzat e bardha.Ashtu si kirurgjia është dhematerniteti apo pediatria. Sh-kurt këtu është investuar por dhepunohet. Punohet me përkush-tim ku i gjithë personeli ështëkthyer në shërbim të sëmuritdhe në ruajtje dhe përkujdesjetë spitalit. Ndaj dhe spitali iPeshkopisë është vlersuar sinjë ndër spitalet më të mirë nëtë gjithë zonën verilindore.

NJOFTIMGazeta “Rruga e Arbërit”, njofton të gjithë lexuesit dhe bashkëpunëtorët, se numri i radhës

së gazetës do të dalë çdo të diel të fundit të muajit. Për abonimet dhe shpërndarjen egazetës në adresën tuaj, duhet të telefononi në numrin e telefonit: (04) 357 179 ose të na

shkruani në E-mail: lid_gazeta@yahoo.com

Shkurt2 0 0 73 PERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKTIVËTIVËTIVËTIVËTIVË

RRUGA E ARBËRIT,

Që në fillim të këtij shkrimi “pak tëhallakatur” dua të bëj me dije lex-

uesin se, në kuadrin e ekonomisë sëtregut brenda vendit apo dhe në kuadërtë asaj europiane e globale ku tentojmëtë integrohemi, kam mendimin se infras-truktura rrugore, në rastin konkret Rru-ga e Arbërit ka ndikim përcaktues nësenjë pasuri minerale (apo e një natyretjetër) që gjendet në Shqipërinë Lindoremund të shfrytëzohet për të përballuarnevojat e tregut ku aspirojmë, ose ethënë me fjalë të tjera kjo pasuri do tëshfrytëzohet për të mirën e krahinës etë Shqipërisë apo do të vazhdojë të fle-jë në nëntokën apo mbitokën tonë, siçka fjetur në milionat e saj që ngakoha e formimit. Me termin Shqipërilindore nuk kam parasysh vetëm rrethetkufitare me Maqedoninë, si Dibrën, Bul-qizën etj., që do të përfitojnë drejtpër-drejt nga ndërtimi i kësaj rruge por, dhetë ashtuquajturën nga ana e shtetitmaqedon si Maqedoni Perëndimore, qënë fakt, as më shumë e as më pak ësh-të Shqipëri Lindore, emërtim ky i për-dorur rëndom e me të drejtë në faqet egazetës “Rimëkëmbja” nga i madhiprofesor Baleta. Më pëlqen që në hyr-je të citoj edhe disa rreshta, nga shkri-mi “Skënderbeu dhe Skavica” i z.Bujar Karoshi, botuar në numrin 9 tëgazetës “Rruga e Arbërit”, të cilat i kamshkëputur në frazën e parafundit : “…të nxisë donatorët vendas e të huaj, tëmbështesin frutikulturën e bujqësinënë tërësi, të nxisin investimet në tokëne nëntokën ……që Dibranët të qën-drojnë në tokën e tyre, në vendin etyre, të investojnë e zhvillojnë Di-brën…….”.

PASURITË MINERALEMETALORE E JO

METALORE

Në rrethin e Dibrës, siç kam traj-tuar dhe në shkrime të tjera të më-parshme të botuara në revista apogazeta të ndryshme, takohen shumëshfaqje të mineraleve të dobishme,ku mund të përmendim si metalore:xeheroret e kromit, hekurit oksid esilikat, hekur - nikelit, bakrit, arsenik– polimetaleve, manganit, vanadit,aluminit (boksideve), platinit e sul-fureve te nikelit, oreollave të arit etj.dhe nga jo metalorët mund të veçojmëmermeret, gëlqerorët e mermeri-zuar, argjilat, travertinat, squfurin,bojërat e dheut, gjipset, anhidritet,selenitet, inertet, gëlqerorët, dun-itet, peridotitet, azbestin, gurin etalkut, pirofilitet, kuarcitet, granitet,shapet e Na-K, grafitet, rreshpetmetamorfike etj.

Për sa më sipër, për një pjesë tëshfaqjeve të sipërpërmendura, bazuarnë studimet e punimet e kryera ndër vite,mund të thuhet se janë vendburime,kurse për një pjesë tjetër, me punimeshtesë gjeologo-zbuluese, në raste tëveçanta dhe komplekse gjeologo-

rruga e zhvillimit të Shqipërisë lindoregjeofizike-gjeokimike, shpresohet semund të konkretizohen vendburime tëdobishme.

Alabaster (gjipsi kristalin mengjyrë të bardhë e pamje sheqer-ore) në kuptimin e mirëfilltë mineralogjik,takohet shumë rrallë dhe në formëdejesh e damarësh me përmasa të pa-përfillshme për nivelin e sotëm të njo-hjes. Për arsye nga më të ndryshmet,në literaturën e shkruar në vendin tonëpërmendet sikur në rrethin e Dibrësgjenden miliona ton alabaster, çka kakrijuar një pështjellim të gabuar rrethkëtij problemi. Do të ishte me shumëleverdi sikur edhe ky lloj gjipsi (për fattë keq në gjuhën e përditshme shqipto-het gips) të takohej në sasi e cilësi edhenë masivin gjipsor të Dibrës, ashtusiç takohet në zonën e Kavajës etj.,ndonëse dhe atje jo në atë cilësi qëkërkohet në tregun e tij.

Studimet flasin se rrethit të Dibrësnuk i mungojnë as mineralizimet radio-aktive, të rrallët e të çmuarit si dhe kapremisa për naftë e gazmbajtje, tëmbështetura në studime tematike eregjionale të kryera nga institucione especialistë të afirmuar të vendit tonë.

Një perspektivë të qartë për mundë-si futje në qarkullim ekonomik kanëgjipset, anhidritet, selenitet, argjilat,mermeret dhe gëlqeroret e merm-erizuar, granitet, travertinat etj., pa-suri që natyra nuk i ka kursyer. Një pjesëe madhe e mineraleve jo metalore meshumë pak punime mund të futen nëqarkullim ekonomik, kurse disa prejmineraleve metalor, me punime e stu-dime shtesë nga firma private vendase

e të huaja, mund t’u rriten rezervat dhet’u çelet perspektiva për të filluar shfrytë-zimi i tyre, si në Selishtë, Lurë, Korabetj.

Jo vetëm miniera e mermerit nëMuhurr, që për habinë e të gjithëve kangelur në atë gjendje as mish e as peshkdhe për të cilën duhet të lëvizin orga-nizmat shtetërore përgjegjëse e ato pri-vate të interesuara, është imperativetë fillojë sa më parë nga puna dhe,po ashtu mund të thuhet edhe për shumëshfaqje të tjera që takohen në Arras,Reç, Korab, etj.

Nisur nga rritja e çmimit të mineralittë kromit në tregun botëror, firma pri-vate vendase dhe të huaja do ta rrisininteresimin për shumë vendburime, qof-shin dhe të vogla të zbuluara ngagjeologjia ndër vite në masivin e Bulqizës(zona e Selishtës), Lurës, për t’i shfrytë-zuar. Po kështu mund të vazhdohet edhepër minerale të tjera metalore e jo met-alore, ku nënvizojmë industrializimin eevaporiteve, argjilave të gropës së Pesh-kopisë, travertinave etj., ku këta të fun-dit mund të shfrytëzohen si gurë deko-rativë me vlera të pazëvendësueshmesi për nevojat lokale, ashtu dhe jashtërrethit, gjë për të cilën flet dhe fakti iinteresimit të madh për to kohët e fun-dit, veçanërisht për ato të zonësVleshë–Dipjakë.

Unë do të nënvizoja se me hapjen eRrugës së Arbërit mundësi futje nëqarkullim ekonomik do të kenë mëshumë mineralet jo metalore, kjo ndosh-ta edhe për disa arsye që do tëpërpiqem të rendis më poshtë, mendimetë cilat janë të konsultuara edhe me ishpedagogun e autorin e librit të gjeologjisësë vendburimeve të mineraleve tëdobishme jo metalore, me profesorin enderuar me origjine dibrane nga krahi-na ime e Çidhnës, zotëri Agim Tërs-hanën.

Në shumë vende të botës, sidomosnë ato të industrializuara, vihet re njëepërsi në nxjerrjen e mineraleve jo met-alore ndaj atyre metalore. Vetë zhvillimii kësaj dege të gjeologjisë, si dhe iteknologjisë, lidhet ngushtë me zhvil-limin e përgjithshëm shoqëror,ekonomik e industrial të çdo shteti aporajoni në veçanti.

Ndër shkaqet kryesore që e bëjnëfushën e kërkimit, të nxjerrjes e të për-punimit të lëndëve të para jo metalore,të zërë një vend të dukshëm në eko-nominë e çdo shteti të përparuar janë:mungesa e metalit dhe nevoja e zëv-

endësimit të tij; zbatimi i metodavekimike të përpunimit të lëndëve të parajo metalore; arritjet e mëdha në fushëne pasurimit e të teknologjisë së tyre;shtimi së tepërmi i nevojave të bujqë-sisë për plehrat minerale; rritja meritme të shpejta e ndërtimeve indus-triale dhe civile; zhvillimi i teknikësbërthamore reaktive; satelitëve etj...

Sot ka kërkesa të shumta për ma-teriale zjarrduruese, lëndë të lehtandërtimi etj., që synojnë të zëvendë-sojnë prodhimet metalore me atoqeramike, plastike e të përziera. Nëtërësi shpenzimet për vënien në për-dorim të mineraleve jo metalore janë mëtë vogla dhe sjellin më pak probleme tëkarakterit metalurgjik e të ruajtjes sëmjedisit.

Organizimi i punës për vlerësimin epërdorimin e rezervave minerale jo met-alore synon drejt një studimi dhe trajti-mi ndërdisiplinor. Qarku i kërkimevendërdisiplinore konceptohet në këtëmënyrë: Në krye qëndron gjeologjiaqë përcakton vendburimet, vijon inxhin-ieria minerare që përcakton mënyrëne shfrytëzimit dhe koston e nxjerrjes,më pas vjen trajtimi teknologjik përgjetjen e mënyrave më efektive të punim-it e të përpunimit të mineralit, vijon inx-hinieria kimike e cila merret me për-punimin e prodhimeve për kërkesat eindustrisë, ku me këtë të fundit lidhetngushtë sektori i kërkimeve shken-core, i cili studion fushat ku mund tëpërdoret lënda apo lëndët e para dhedrejtimet e tjera të reja të mundshme tëpërdorimit, vijon sektori i tregtisë i ciligërsheton mendimin teknik me atëekonomik, përcakton çmimet dhe ven-det për eksport, madhësinë e prodhimitetj.

Me sa shtjelluam më sipër për lex-uesin deshëm të sqaronim kalvarin epunëve për t’u futur në qarkullimekonomik minerali i dobishëm dhe,më së fundmi e gjithë kjo punë merrfrymëmarrje të thelle, kur infrastruk-tura është efektive siç shpresohet nëndërtimin e Rrugës së Arbërit, rrugëe cila do të afrojë investitorët memineralin.

Rrethi i Dibrës është i pasur meminerale industriale, ku veçojmë

NgaVESELHOXHA*

Pasuritë dhe problemet

*Autori i shkrimit është Doktor i ShkencaveGjeologjike, punonjës pranë Drejtorisë sëPërgjithshme të Shërbimit Gjeologjik Sh-qiptar, Tiranë.

(Vijon në faqen 4)

Studimet flasin se rrethit tëDibrës nuk i mungojnë asmineralizimet radioaktive,të rrallët e të çmuarit si dhe

ka premisa për naftë egazmbajtje, të mbështetura

në studime tematike eregjionale të kryera nga

institucione e specialistë tëafirmuar të vendit tonë.

Burim uji në Gjiset e përroit të Llixhave

Pamje e dukurive karstike mbi shkëmbinj karbonatik.

Shkurt2 0 0 7 4PERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKTIVËTIVËTIVËTIVËTIVË

azbestin, pirofilitin, olivinitet, ultraba-ziket e serpentinizuar etj.; me min-erale si lëndë të parë teknike, kuveçojmë argjilat, kuarcitet, shkëmbinjtësilicorë, shkëmbinjtë karbonatikë,gjipsin, anhidritin etj.; me minerale silëndë e parë kimike, ku mund të për-mendim squfurin, kripërat minerale,bojërat e dheut etj.; me minerale silëndë e parë për materiale ndërti-mi, ku mund të veçojmë rërat, zhavor-ret, gurët e ndërtimit, gurët veshës de-korativë, shkëmbinjtë mbulues me kar-akter pllakor, shkëmbinjtë për petroru-rgji (bazaltet- diabazet, andezito- baza-ltet etj.).

PASURITË UJORE, NDËRMINERALET E ÇMUARA QË

KA RRETHI I DIBRËS

Dibra ka shumë pasuri ujore për sote për brezat që kërkojnë një vlerësim emenaxhim të mirë e kompleks në tërëkuptimin e kësaj fjale.

Në afërsi të qytetit të Peshkopisëndodhen burimet e ujërave termo-min-erale sulfi-hidrike, të njohura me emrin“Llixhat e Peshkopisë” ose “Banjat” siçi thërret populli ynë, me vlera të pallog-aritshme kurative, turistike, për rritjen eluleve, të disa llojeve të peshkut, përngrohje etj. Rruga e Arbërit do t’i afrojëato me metropolin shqiptar në 2 orëudhëtim.

Në gjendjen aktuale të ndodhjes sëtyre nuk mund të flitet për vlerësim tëkësaj pasurie natyrore.

Mendoj se duhen gjetur forma emetoda të tjera, sigurisht të mbështetu-ra me investime, për ta shndërruar këtëpasuri në dobiprurëse të madhe përekonominë e rrethit. Përfundimi i Rrugëssë Arbërit duhet të na gjejë të përgati-tur, pasi fluksi i të interesuarve nuk dotë jetë ky i tanishmi për drejtimet qëparashtruam më lart dhe projektet du-het të nisin, sa nuk do të jetë vonë. Kjopasuri kërkon më shumë vëmendje, pro-jekte, studime e ndërtime të shumël-lojshme në shërbim të saj që, ajo të nae kthejë në të mirën e zhvillimit të mëte-jshëm të zonës, kryesisht bashkisë sëPeshkopisë.

Rrethi i Dibrës gjithashtu është ipasur me shumë burime ujore të freskë-ta (mbi 40 burime me debite që variojnënga 5 – 10 - 300 l/sek. e, ne disa rastemaksimumi i debitit i kalon 300 l/sek..),të cilët lidhen me shkëmbinjtë sedimen-tarë, kryesisht të përbërjes karbonatike(karstike etj.), magmatike, metamorfikeetj., ashtu dhe me ujëra nëntokësoreqë lidhen me formimet e neogjen - kua-ternarit, kryesisht rreth luginës së Lu-mit Drini i Zi, e ashtuquajtur ndryshe si“Gropa e Peshkopisë”, në terracat e tij,konuset e përrenjve etj., etj...

Burimet e freskëta të Bjeshkës sëPreshit (kryesisht Stanet e Preshit, kuaktualisht merret një sasi e ujit që furni-zon qytetin e Peshkopisë dhe disa fs-hatra përreth linjës ku kalon tubacionikryesor i ujësjellësit), Bjeshkës sëGramës që furnizojnë liqenin me të njëj-tin emër, Bjeshkës së Shehut etj., për-bëjnë drejtimin kryesor të përmirë-simit të furnizimit me ujë të freskët, cilë-sor e me vetërrjedhje të tyre.

Drejtim tjetër po aq i rëndë-sishëm janë burimet e anës perëndi-more të rrethit, ku përmendim ato tëSopanikës së Lurës në afërsi të Gur -Lurës , në krahun e djathtë të rrjedhjestë përroit të Setës ose e thënë ndry-she, përballë burimit të Xhaxhait, kuaktualisht merr ujë fshati Çidhën e Posh-tme, (ndonëse një ujësjellës “halli” kur ithonë në gjuhën popullore); mundësitëe takimit të ujërave karstike të Kl-logjneshës në kuota më të larta(duke u ndihmuar nga punime komple-kse gjeologo-gjeofizike) mbi fshatinÇidhën e Poshtme, burim i cili furnizo-het nga zona e majës së Kumbullës nëmalin e Faqes dhe malit të Xharxhishtit

etj., janë disa nga burimet ujore krye-sore nga ku mund të mbështetet furni-zimi me ujë të pijshëm, të freskët e mevetërrjedhje i fshatrave të luginës së lu-mit Drini i Zi, për sot e në perspektivë, epse jo edhe i qytetit të Peshkopisë.

Burimi i Izvirit ndodhet mbi fshatinTejas në Komunën e Kalasë së Dodës,ku merret pjesa tjetër e ujit që furnizonqytetin e Peshkopisë dhe fshatrat për-reth. Në disa punime shkencore të ko-hëve të fundit të kryera nga ish DegaRajonale Gjeologjike e Peshkopisë nukrekomandohet të shfrytëzohet gjatëgjithë vitit, por vetëm në periudhën edimrit, kur territori mbi burim është imbuluar nga dëbora etj., specifika qërekomandojnë studimet e specializuaragjeologo-hidrogjeologjike, kjo për faktine thjeshtë se ekziston mundësia ekontaminimit (infektimit) të ujëravenë fjalë në zonën e Fushës së Panair-it dhe Rrafshit të Korabit, nga ku furni-zohen e qarkullojnë ujërat e burimit tëIzvirit (Izvorit).

Do të duhen dhjetëra vite e ndoshtamë shumë, kur këto mundësi furnizimiqë trajtuam më sipër do të jenë jo tëmjaftueshme për banorët e këtyre tre-vave, aq më tepër, po të kemi parasyshdhe lëvizjet drejt zonave më të popullu-ara, në aksin Tiranë – Durrës apo nëultësirën pranë - adriatike.

Ndoshta nuk është vendi, por eshikojmë të arsyeshme të ndriçojmëdhe një fakt që lidhet me investiminpër furnizimin e qytetit të Peshkopisëme ujë të pijshëm 24 orë, një investimky që për nga vlera është për t’u për-shëndetur.

Mundësitë e furnizimit me ujë tëpijshëm nga terracat e luginës sëlumit Drini i Zi në kushtet aktuale,mendojmë se jo vetëm nuk do ta zgji-dhin problemin në cilësi dhe sasi, pordo të krijojnë probleme të vazhdueshmee komplekse, e lidhur kjo edhe memundësitë e kufizuara të furnizimit meenergji elektrike dhe pasojat në kostone lartë për konsumatorët.

Edhe rruga tjetër e furnizimit meujë nga shpimet nëntokësore tëhapura në formimet aluviale të lu-mit Drini i Zi, që është aplikuar e popërfundon, konsiderohet një zgjidhjepor, e pabazuar në studimet gjeologjikee hidrogjeologjike të kryera ndër vite ngashërbimi gjeologjik i rrethit të Dibrës, sinjësi e Shërbimit Gjeologjik Shqiptar.Firma private që ka ndërmarrë studimin(ndonëse për të kryer shpime nështratin e lumit nuk ka nevojë përstudime të kushtueshme, për shumëarsye) nuk e ka zgjidhur plotësisht prob-lemin, falë dhe faktit se janë kryer paoponencën e Shërbimin Gjeologjik Sh-qiptar, detyrimin ligjor për të gjithasubjektet që shpojnë në thellësi tëtokës nën 15 m për kërkimin eujërave, oponencë e cila e vënëpara detyrimeve shtetërore për tëgarantuar sasinë e cilësinë e ujit për

popullatën nga rrjeti i puseve të shpi-mit, duke ruajtur parametrat dheregjimin e ujërave nëntokësore.

Tani le të dalim tek rëndësia eRrugës së Arbërit dhe ndikimin qëka ajo në këtë fushë. Që në fillim dotë nënvizoja rëndësinë e madhe që kanëujërat e pijshëm të trevës së Dibrës përt’u industrializuar, për të konkurruar esfiduar shumë burime të tjera që me aqzhurmë e bujë orë e çast mbushin mereklama ekranet televizive në vendintonë. Me hapjen e kësaj rruge edheujërat e freskëta, cilësore e me debitetë kënaqshme të saj do të jenë në tavo-linat e shumë shqiptarëve, me çmimeshumë më konkurruese, me emërtesate Korabit, Lurës, Setës, Runjës, Ilnicës,Selishtës, Bjeshkës së Zonjave etj. etj.Nuk janë të rastit që në shumë vendetë trevës së Dibrës gjenden me shu-micë emërtime si kroi i Mbretit etj.,dukuri sipas nesh që nuk lidhen me fak-tin se aty ka kaluar dhe ka pirë uji mbretiapo variante të tjera të interpretimit si-pas tregimeve gojore popullore por, mecilësinë e ujërave të Dibrës që, pak osefare pak u është bërë reklamë, pa hyrëpastaj në rrugët e komercializimit tëkëtyre burimeve. Ujërat që lidhen meshkëmbinjtë karbonatikë, kryesisht atotë pjesës lindore, janë të një cilësieshumë më të mirë se shumë ujëra nëvendin tonë, për faktin e thjeshtë se këtoformacione janë të metamorfizuara(gëlqerorë të mermerizuar deri merm-erë), për pasojë dhe tretja e tyre ngaqarkullimi i ujërave nëpër hapësiratkarstike ndodh në përqindje të vogël,duke mos lejuar shtimin jashtë normavetë elementeve që përcaktojnë cilësinëdhe shijen e tij, si të kalciumit, magn-ezit, natriumit etj.

Këtu e gjeje me vend të përmendfjalën e urtë popullore që thotë: “Ështëlirë krypa në Durrës, por e ha qera-ja rrugës”. Ndërtimi i Rrugës së Arbërit

do ta pakësojë qeranë dhe do të hapëdrejtime të reja aktivitetesh prodhueseme leverdishmëri dhe efektivitet në këtëdrejtim.

PASURITË TURISTIKEE GJEOTURISTIKE

Studimet flasin se rrethi i Dibrës kavlera të mëdha turistike e gjeoturistike,të cilat jo vetëm janë të shumta, por dheme vlera të pallogaritshme për ekonom-inë e trevave ku ato ndodhen, ku mundtë përmendim peisazhet e dukuriveerozionale të evaporiteve (gjipseve,anhidriteve etj.,) në përruan e Gramësetj.; liqenet kryesisht akullnajorë të Lurës(gjithsejt 13, të na falin ato që janëmësuar me numrin shtatë, ndoshta“kënga e ka dashur” që të jenë sh-tatë); të Selishtës (gjithsejt 40); tëKorabit (gjithsejt 10); fushën e Rrafshittë Korabit; Fushën e Panaireve, e cila evrojtuar nga maja e Korabit 2764 mlartësi mbi nivelin e detit të mahnit mebukuritë e saj; Bjeshkët e Malësisë sëKorabit (në pikpamje gjeografikejanë të vendosura në të dy anët ekufirit shqiptaro - maqedon ose ethënë ndryshe, midis kufirit të Sh-qipërisë londineze dhe Shqipërisëlindore), ku përmendim atë të Preshit,të Shehut, të Abazit, të Gramës etj.;Lanën e Lurës; prerjet e formimeve pa-leozoike në zonën e Muhurrit me të fam-shmet graptolite (fosile) etj.

Në takimin që kam patur këto ditëte fundit me profesorin e nderuar AfatSerjani, më ka bërë përshtypje të mad-he dhe njëkohësisht më ka inkurajuarfakti se sa me pasion flet ky njeri përgjeomonumentet e Dibrës, duke insis-tuar që të ndërmerret një projekt i deta-juar për mundësitë e studimit dhe evi-dentimit të vlerave gjeoturistike të saj.Prof. Afati nuk është dibran, është

RRUGA E ARBËRIT,(Vijon nga faqja 3)

Me hapjen e Rrugës sëArbërit, ujërat e freskëta,

cilësore e me debite tëkënaqshme të Dibrës do tëjenë në tavolinat e shumë

shqiptarëve, me çmimeshumë më konkurruese,me emërtesat e Korabit,

Lurës, Setës, Runjës,Ilnicës, Selishtës,

Bjeshkës së Zonjave etj.Pamje e Liqenit të Luleve - Lurë.

Pamje e pjesshme e Rrafshit të Korabit.

Shkurt2 0 0 75 PERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKTIVËTIVËTIVËTIVËTIVË

nga Gjirokastra, por dijet e tij shken-core dhe pasioni në këtë lëmë, edhepse është në pension, e ngacmojnë dhee shtyjnë që ky merak të mos ngeletbrenda tij, por të marrë rrugë institucio-nale, ku vlerat gjeoturistike të trevës sëDibrës të njihen, të propagandohen dukeu bërë shkak për të tërhequr vëmend-jen e turistëve apo vizitorëve vendas etë huaj, qoftë dhe me ndërtimin fillimishttë një fletëpalosje, e cila do t’u bëjë tënjohur të interesuarve këto pasuri.

Më lejoni të tregoj një episod që kalidhje pikërisht me këto vlera që ne paki njohim, pak i propagandojmë, pakpunojmë e investojmë për to, pakkujdesemi për t’i ruajtur nga dëmtimet,të mos themi se në shumë raste i keminënvleftësuar, duke mos e kuptuarrëndësinë që kanë për sot e në perspe-ktivë, për ne e për brezat, e në raste tëtjera duhet të na e thotë ndonjë i “huaj”që të vihemi në lëvizje në drejtimin eduhur.

Intermexo për kureshtarë“Në verën e vitit 1988, më ka rasti-

sur të shoqëroj për probleme pune nëmalësinë e Korabit, njërin nga profesorëtmë të nderuar të Francës në fushën egjeoshkencave, Pierre Vergely.

Sapo arritëm në majën më të lartëtë vendit tonë, në lartësinë 2764 m, kundryshe thirret dhe Piramida Nr.4 (nëlibrat shkollorë nuk e përmend njerikëtë lartësi, por janë fiksuar në shi-frën 2751 m, ndonëse të dhënat ematjeve të fundit lëvizin në shifrat2754, 2757, 2763 e 2764 m, madje pothe ndonjë shifër tjetër mësuesja egjeografisë që se ka parë dhe nëëndërr Korabin, të ul menjëherënotën sikur ke bërë ndonjë hata),para se të fillonim nga puna për të cilënkishim ardhur, pas gjithë asaj lodhje tëmadhe, profesori francez që cituam mësipër, pasi ledhatoi ngadalë mjekrën etij laramane e të gjatë me dorën e djath-të, u mbush thellë me frymë, bëri njëpsherëtimë të thellë e ju drejtua profe-sorëve Alaudin Kodra e Kadri Gja-ta, dy prej shkencëtarëve të gjeologjisëshqiptare që bënin pjesë në grupin tonëtë vrojtimeve fushore, duke ju thënë:“Sikur të ishte me ne këtu presidentii vendit tim, do të firmoste një çekpër të ndërtuar këtu një fushë hip-izmi……….. etj.”, (bëhej fjalë për fush-ën e Panairit që, nga vendasit thirretedhe me emrin “Punajër” (të na falëDr.Gjabri, pasi fusha e Panairit nukështë pjesë e rrafshit të Korabit dheemërtimi popullor nuk është “punair”),e cila shpalos një pamje mahnitëse eparë nga kjo lartësi). Sigurisht, profe-sori nuk ishte ekspert për këto problemee, ndoshta e tha edhe për humor, porne shqiptarët kemi një proverb se:“Shakaja është gjysma e së vërtetës”,falë faktit të kënaqësisë e befasisë qëtë japin ato vise, aq më tepër kur i shikonpër herë të parë, që me të drejtë janëquajtur nga profesor Serjani, amfite-atri malor i Korabit.

Shumë vite më vonë, në verën e vitit1995, përsëri më ka takuar rasti të sho-qëroj po në majën e Korabit, pra në Pi-ramidën Nr.4, specialistët e shquar gjer-manë në fushën e paleontologjisë, Prof.Peter Koenigskof dhe Dr. EberhardtSchindler së bashku me pedagogun eGjeologjisë Historike e të Paleon-tologjisë në Fakultetin e Gjeologjisë dhetë Minierave, mikun tim Prof. SelamMeçon, të cilët po ashtu shprehënkënaqësinë e tyre për këto bukuri për-rallore, që justifikojnë çdo investim përturizëm malor veror e dimëror, pasi sjell-in shumë fitime për krahinën e kënaqë-si për vizitorët. Për të qenë më i saktëme lexuesin, ata shprehën idenë endërtimit të një teleferiku, i cili do të re-

alizonte njëherësh shumë funksione, kunë plan të parë do të ishte pa dyshimturizmi malor, për të shijuar bukuritë epafund të këtyre anëve, që janë të rral-la në Europë dhe në botë.

Për kënaqësinë e lexuesit, të dhënatpaleontologjike flasin se mosha egëlqerorëve që ndërtojnë majën e Ko-rabit, majën më të lartë në vendin tonë,është e Devonianit të mesëm, e thënëndryshe këto shkëmbinj janë formuarnë detin e Devonianit para 375 milionvjetësh.”

Monumentet e gjeomonumentete natyrës duhen parë si një fushë merëndësi për turizmin aq të dëshiruar ngatë gjithë, por që, në praktikë, bëjmë pakpër të mos thënë aspak, kur vjen punapër investime konkrete, duke ngelur nërrafshin e dëshirave e të konstatimeve,duke mos lëvizur asnjë gur, siç thuhetrëndom.

Ndër gjeomonumentet me vlera tëjashtëzakonshme (regjionale-ballkanikedhe europiane) mund të përmendimvendburimin e kromit të Bulqizës,një vendburim unik për nga përmasat,rrudhosjet, prerjet e shkëmbinjve me tëcilat lidhet minerali aq i njohur i kromit,vetë lugina e madhe e Vajkalit etj. Nëvendburimin e Bulqizës duhen ruajturnivele të veçanta, të hapura për shfrytë-zimin e kromit, për brezat e ardhshëm,përpara se të jemi vonë kur kjo do tëjetë imperative.

Vendburimi kristalor i gjipsit tëRadikës që njihet me emrin mineralogjikseleni, në afërsi të qytetit të Dibrës, nëanën e djathtë të rrjedhjes së lumit Radi-ka ose buzë liqenit të sotëm të krijuarnga diga e ndërtuar në afërsi të Llado-mericës, në ish republikën jugosllave tëMaqedonisë, një vendburim i rrallë, uniknë llojin e vet, ku duhen ruajtur hapësir-at e mëdha të shfrytëzimit nëntokësorme gjithë ansamblin kristalor të përso-sur, vezullues e mahnitës që i mbësh-tjell ato, pa përmendur dhe një sërëgjeomonumentesh të tjerë në këtë vend;Kupola brahiantiklinale e evapor-iteve (gjipseve dhe anhidriteve) që nji-het nga vendasit masivi gjipsor i Malittë Bardhë, midis fshatit Radomirë në veri

(lagjet Rade dhe Stredok) dhe përroit tëGramës në jug, me përmasa 10 x 3 km;prerjet e formimeve stratotipe paleozo-ike me graptolite në zonën e Mu-hurrit dhe një sërë gjeomonumenteshnatyrore të tjera të kësaj rëndësie që,për fat të keq, jo vetëm nuk njihen ngapopullata vendase, por as nuk janë pro-paganduar nga segmente të ndryshmeshtetërore apo shoqata që, në një formëapo në një tjetër, kanë shpenzuar lekëte taksapaguesve shqiptarë.

Po ashtu kam pasur rastin të asis-toj në një bisedë tjetër, jo të natyrës qëtreguam më parë, në zonën e Gjalicavetë Lurës, zonë malore midis fshatitÇidhën e Poshtme në Komunën e Arra-sit dhe fshatit Gur Lurë të KomunësLurë, në anën e majtë të rrjedhjes sëpërroit të Setës.

INTERMEXO HISTORIKO -TURISTIKE

“Në tetor të vitit 2006 shkova në Gjal-ica jo për probleme mineralesh të ngur-ta, por për njërin prej mineraleve më tëçmuara, që Zoti i ka falur kësaj treve

malore, për mineralin e lëngët që e kaemrin “ujë”, pasi i kisha premtuar ko-munës të vrojtoja në vend disa burimeujore, ndonëse nuk jam specialist i mirë-filltë për hidrogjeologjinë, për të vlerë-suar mundësitë e shfrytëzimit të tyrepër popullatën vendase e më gjerë, krye-sisht për pirje.

Është vendi këtu të nënvizoj semeqenëse nuk janë bërë monitorime përburimet e kësaj zone dhe meqenëse njëpjesë e këtyre burimeve me debit tëmadh nuk janë në hartat e hidrogjeolgjisëtë kryera gjerë në fund të vitit 2005, kjosi autokritikë për shërbimin gjeologjiknë përgjithësi, i kisha kërkuar kryetarittë komunës që të na merrte me vetenjerëz që kanë njohuri dhjetëra vjeçarepër këto burime, kuptohet se këtu bëhejfjalë vetëm për ndryshueshmërinë edebitit sipas stinëve, viteve apo dh-jetëvjeçarëve, një monitorim ky “ipapaguar popullor që duhej shfrytë-zuar, bazuar në eksperiencën per-sonale”.

Për të shkuar në destinacion, përarsyet që përmenda më sipër dhe tëvështirësive që paraqet rruga e Gjali-cave, më shoqëruan Dr. Sali Tërshalla,z. Mustafa Tola – mjek, pasionant pasturizmit malor e historisë si dhe qyteta-rët Met Cani e Beqir Cani ose siç thek-sova “monitoruesit e papaguar” tëburimeve.

Pasi kaluam në vendin më të vësh-tirë, ku për rreth 100 m duhej të ecnimtë kërrusur nëpër një rrugë rreth 30 cmtë gjerë të hapur me mina në formacio-net karbonatike të moshës së Trias –

Jures, ku poshtë nesh në anën e ma-jtë, humnera e kanionit të përroit tëSetës i kalon 300 ml thellësi, vendosëmtë bëjmë pushimin e rastit. Përballënesh shpalosej krenare e madhështoree ashtuquajtura nga vendasit Kalaja eSkënderbeut, kala që nga ana imedëgjohej për herë të parë. Ndërhyj nëbisedë, duke u interesuar nëse histori-anët kanë bërë hulumtime për këtë to-ponim me vlerë të madhe historike.Ndoshta nuk është vendi për të bërëhistori, pasi nuk e njohim këtë fushë,por na habiti fakti se nuk ishin bërë hu-lumtime a ndërmarrë studime nga eks-pedita historike për këtë kala meemërtim të rëndësishëm që hedh sa-dopak dritë për të vërtetat rreth pësh-tjellimeve të shumta të origjinës sëheroit tonë kombëtar – Gjergj Kas-triot - Skënderbeut, falë të dhënave tëfundit sidomos të Profesorit të shquare të nderuar të kombit tonë z. KristoFrashëri, që konkludon se heroi ynëkombëtar është padyshim nga Dibradhe konkretisht nga Çidhna, ku dheka lindur dhe është rritur në Çelias,fakt të cilin e përsëriti edhe në emision-

rruga e zhvillimit të Shqipërisë lindore

(Vijon në faqe 6)

Studimet flasin se rrethi i Dibrës ka vlera të mëdhaturistike e gjeoturistike, të cilat jo vetëm janë të shumta,

por dhe me vlera të pallogaritshme për ekonominë etrevave ku ato ndodhen, ku mund të përmendim

peisazhet e dukurive erozionale të evaporiteve në përruane Gramës, liqenet kryesisht akullnajorë të Lurës, të

Selishtës, të Korabit, fushën e Rrafshit të Korabit; Fushëne Panaireve, Bjeshkët e Malësisë së Korabit, Lanën e

Lurës; prerjet e formimeve paleozoike në zonën eMuhurrit, e shume të tjera

Pamje e Lanës së Lurës.

Pamje e Liqenit të Gramës

Shkurt2 0 0 7 6PERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKPERSPEKTIVËTIVËTIVËTIVËTIVË

RRUGA E ARBËRIT,rruga e zhvillimit të Shqipërisë lindore

in javor të Rudina Xhungës nëtelevizionin TÇ të këtij fillim viti ku, nukmund ta fsheh gëzimin dhe krenarinëqë më pushtoi kur e dëgjova nga goja eshkencëtarit të madh, pasi nga di-branët e apasionuar pas historisë dhekuvendarët e odave dibrane e kisha dëg-juar dekada më parë.

Pjesa më madhe e rrugës kalontenëpër trasenë e kanalit të hapur vite mëparë, kanal i cili ndryshoi jetën e ban-orëve të kësaj zone, u ndërtua dhe njëhidrocentral i vogël, ndryshoi shumëgjera, por nuk të tërhoqi investime tëtjera për këtë mrekulli të natyrës sh-qiptare, ndoshta nga më të bukurat esaj, u harrua pas marrjes së ujit.

E vështruar nga kjo lartësi, gjarpëri-mi i përroit ujëplotë e i rrëmbyeshëm,malet si heshta që duket sikur duan tëtregojnë diçka për Skënderbeun nga tëfshehtat që kanë parë ndër shekuj (tëndërtuara nga shkëmbinj gëlqerorë siçi quan edhe populli) me një reliev të ak-sidentuar në maksimum, me fenomenete karstit të zhvilluara në larminë e tyreetj., i miratojnë kanionit të përroit tëSetës vlerësimin e dhënë si një perlë evërtetë e natyrës tonë, e veçantë në llojine vet në Shqipëri. E ndërsa ecim menjë frikë të madhe në zemër për shkaktë rrugës së vështirë për t’u kaluar, ecila ndër vite ka marrë shumë jetënjerëzish, siç thotë me zë të ulët Beqirise është rrugë midis “jetës e vdekjes”,në krahun e djathtë herë pas here tëtërheq vëmendjen kanioni i Setës, meujëvarat dhe ujin e kulluar, me troftënaq të dëgjuar, me bimësinë e larmishmedhe pyjet e virgjëra dhe ajo çka na in-tereson më shumë e për të cilën negjendeshim aty, ujët e freskët e tëbollshëm, që për habinë e të gjithëvenuk janë vlerësuar e shfrytëzuar, dukeu rrekur me burimin e Sopanikës sëÇidhnës prej më se 10 viteve, me pom-pa e prova të pafundme jashtë projek-teve cilësore e studimeve shkencore tëgjeologjisë e hidrogjeologjisë, me shpen-zime të shumta që nuk u dihet fundi, tëbazuara në amatorizëm. Kemi rastin tënënvizojmë se, sipas nesh, burimi nëfjalë mund të shfrytëzohet e përdoretvetëm për fshatra që janë nën nivelinhipsometrik të këtij burimi, por, gjithse-si, bazuar në studimin e plotë hidro-gjeologjik.

Le të kthehemi përsëri në temëne bisedës. Ndonëse erdhëm për tjetërproblem, në mendje bluaja mendime përmundësitë e shfrytëzimit për turizëm tëkëtyre trevave me bukuri të rralla naty-rore jo thjesht për faktin se janë të mirat-uara si monumente të natyrës, por përato cilësi që përshkruam më sipër. Men-doj se ka ardhur koha e duhet të bëhetdiçka, që në këtë zonë të virgjër me njëinvestim shumë të vogël mund të hapetnjë perspektivë e madhe turistike. Mehapjen e një rruge makine 3 km të gjatëapo me një ristrukturim të një rruge këm-bësore 2 m të gjerë, të rrethuar e të sig-uruar për jetën e vizitorëve brenda stan-darteve, mundet të ngrihen disa pikashërbimi e restorante moderne, për tëshijuar një fundjavë e për t’u magjepsurme bukuritë përrallore të kanionit tëSetës, jo vetëm në verë, por edhe nëdimër, pasi është vetëm 27 km larg qy-tetit të Peshkopisë. Jo më kot thonëbanorët e këtyre anëve se Seta dheburimet që e furnizojnë atë janë më tëmira e më të ushqyeshme se qumështie në këndvështrimin e dytë industrializ-imi tyre, me përmirësimet infrastruktur-ore në vazhdimësi do të jetë një drejtimtjetër me leverdishmëri të madheekonomike.”

Rrethi i Dibrës është i pasur edheme gjeomonumente të tjera të rëndë-sisë kombëtare, ndër të cilët përmen-dim ujërat termominerale sulfihid-rike në të dy Dibrat, mineralizimet esqufurit në Kërçisht, rrafshin e Ko-rabit me lartësi mbi 1500-1600 m, fush-ën e Panaireve me lartësi mbi 2000m. Po ashtu, në rrethin e Dibrës janë tëmiratuara dhe një sërë gjeomonu-

mentesh të rëndësisë lokale. Në aspe-ktin e gjeoturizmit malor veçojmë Malës-inë e Korabit, me gjurmët e akullna-jave, karstin e zhvilluar dhe pei-sazhet me kullotat e pafundme al-pine.

Në aspektin e gjeoparqeve ndërmë të bukurat e më të rëndësishmetështë ai i Lurës me biodiversitetet dhegjeodiversitet si pylli halor me bimësinee lulet karakteristike; liqenet akullnajore;prerjet e amfiboliteve në dysheme të ofi-oliteve; Lana e Lurës (fushë e madhekarstike dhe tektonike) si një nga perlate kësaj zone ku, vite e vite më parë kaqenë një pikë turistike malore verore mjafte frekuentuar, e rrethuar nga malet eshumtë dhe e pasur me burime ujore tëcilësisë tepër të lartë, ku mund tëveçojmë të famshmin Kroin e Kecit etj.

Kupolat diapirike gjigante për-bëjnë një tjetër gjeoekosistem më vete,me rrudhosjet, bardhësinë, breznimet ebukura, burimet e shumta karakteristikedhe bimësinë e veçantë, duke filluar ngadalja e tyre në mbylljen veriore në për-ruan e Veleshicës dhe degëzimin e për-roit të Bjeshkës së Shehut ose Stre-dokut (sot pjesë e fshatit Radomirë), nëpërruan e Gramës, në Vrenjt, në përru-an e Llixhave etj.

Që një objekt të jetë monumentnatyre duhet të jetë vetëm krijesë enatyrës, të ketë vlera të mëdha sh-kencore, estetike, kulturore, his-torike, didaktike, fetare dhe të jetë ipadëmtuar nga njeriu.

Në lidhje me përcaktimin dhe inven-tarizimin e monumenteve të natyrës në

rrethin e Dibrës, do të konkludonim sestudimet në këtë fushë lënë për tëdëshiruar në shumë drejtime, kjo dhepër faktin se me këto punime janë mar-rë specialistë me njohuri jo të plota përproblemet në fjalë dhe miratimi i tyre nëbazë nga institucionet pyjore,gjeologjike, arsimore (gjeograf, biologetj.,) ka munguar, duke lënë shteg përnjë punë diletante, pa hyrë në saktësitëe përshkrimit të monumenteve në fjalëdhe trajtimet në botimet e bëra, që lënëshumë për të dëshiruar.

U zgjatëm jo pa qëllim në trajtimin ekëtij problemi për faktin se monument-et e natyrës në kompleksitetin e vetduhen parë e vlerësuar edhe në aspek-tin ekonomik, pasi prej tyre përfitimetdo të jenë të shumta dhe kjo siguri dotë shumëfishohet me ndërtimin eRrugës së Arbërit, rrugë për të cilënprofesori i nderuar dibran, histori-ani, arkeologu pasionant e kurajoz,i palodhuri Iljaz Kaca, së bashku mekolegun e tij, që për asnjë çast nukka reshtur së propaganduari rëndës-inë e ndërtimit të kësaj rruge, Hys-en Uka, (ku gjej rastin t’i falenderojedhe për punën e mirë nëudhëheqje të shoqatës “Nisma Di-brane”) i janë përkushtuar ndër viteme pasion e durim (duke përballu-ar me gjakftohtësi edhe ndonjë“ofendim” të kundërshtarëvedritëshkurtër të saj) sensibilizimit tëtë gjithë opinionit shqiptar brendae jashtë kufijve, për rëndësinë qëka kjo rrugë jo vetëm për Dibrën,por për gjithë Shqipërinë lindore, nërajonin ballkanik e më tej.

REZERVATHIDROENERGJITIKE,

PASURI TËPASHFRYTËZUARA

Dibra, një rreth malor me një sipër-faqe rrotull 1030 km2, me një rrjet hidriktë larmishëm, me disnivele tëkënaqshme, me ujë të bollshëm etj., mëka tërhequr prej kohës vëmendjen nëdrejtim të mundësive që ka për ndërtimin

(Vijon nga faqja 5)

e H/Ç të vegjël, pa dëmtuar mjedisin,pa dëmtuar tokën bujqësore dhe mekosto të ulët e mjaft fitimprurëse. Per-sonalisht nuk jam ekspert në këtë fushë,por më ka ngacmuar në këtë drejtim njëringa miqtë e mi të ngushtë, të cilin e cit-ova më sipër, Prof Kodra, për rastësiedhe ky me origjinë dibrane. Në një takimqë kam pasur kohët e fundit me të mëka habitur për punën kolosale që ështëbërë në Kosovë nga një grup i madhspecialistësh, pikërisht për të evidentu-ar, studiuar e caktuar në terren vendndër-timet e tyre. Tani që drita jeshile përRrugën e Arbërit është dhënë dhemundësitë e lëvizjes do të jenë tejet mëtë mira, mendojmë se jemi në kohë endoshta pak të vonuar në ndërmarrjen enjë sërë iniciativave private për ndërtimine H/Ç të vegjël në gjithë territorin kustudimet e projektet do të flasin me gju-hën e specialistit. Gjej rastin të nënvizojjo vetëm gatishmërinë e profesorit përtë kontribuar në këtë fushë mjaft aktu-ale e me leverdi të madhe, pasi shpenz-imet e ndërtimit që kërkojnë kanë vleratë vogla, po nënvizoj në vija të trasha se,në kuadër të një studimi të bërë vitet efundit nga ish Dega Rajonale eGjeologjisë së Peshkopisë (Hartës sëRrezikut Gjeologjik për Rrethin e Dibrësnë shk. 1 : 50 000), janë hedhur disaide se ku mund të ndërtohen këto veprahidroenergjitike.

Përroi i Mallës së Lurës, përroi iSetës, përroi i Murrës, Përroi i Ve-leshicës, përroi i Peshkut në Selish-të, përroi i Gramës, përroi i Llix-have, liqeni artificial i Gramës,ujësjellësi i Preshit etj., etj., janë disanga vendet ku mund të fillojë menjëherëstudimi, projektimi e ndërtimi i tyre. Falëdisniveleve që ofron morfologjia e zonaveku kalojnë këto përrenj, mendojmë semetoda me devijim të ujit nga shtra-ti i përroit e deri në vendin ku fitohetdisniveli i kërkuar do të jetë mënyra mëkryesore sesa ajo e mikrodigave, pasikëto të fundit kërkojnë më shumë stu-dime e vlerësime të detajuara, për rrjed-hojë kosto të lartë ndërtimi dhe mundë-si të madhe mbushje nga deluvionet eproluvionet që sjellin përrenjtë në fjalë.

Unë kam mendimin që në faqet ekësaj gazete duhet të japin men-dimet e tyre specialistë të fushavetë ndryshme, pasi ndikimet e Rrugëssë Arbërit do të reflektohen në shumësektorë të ekonomisë, ku shtimi i par-celave me drufrutorë, rritja e prodhi-meve blektorale, sidomos prodhimi idjathit nga qumështi i dhisë për diabe-tikët dhe shtimi i një sërë prodhimeshtë tjera bujqësore specifike e me le-verdi për klimën e Dibrës, do të kërkojnënjë treg më të madh, një industri për-punimi në vend, çka padyshim këtëmundësi do ta ofrojë e nxisë Rruga eArbërit, rruga e zhvillimit. Skeptikëte Rrugës së Arbërit le të heshtin, t’ilenë optimistët të vazhdojnë punën enisur gjer në ndërtimin e saj, se asn-jëherë nuk do të jetë vonë së punuaripër ndërtimin e saj, pasi këtu fillon eardhmja dhe rilindja e Dibrës... ekësaj Dibre që lindi e rriti edhe të ma-dhin Skënderbe.

Mendova t’i mbyll këto shënime “tëhallakatura” me një strofë të po-eteshës së persekutuar dibraneShane Muda (mbesës së të ndjeritMustafa Shkurta nga Zimuri, inxhin-ierit asistent e të talentuar që u kushtoijetën kërkimeve gjeologjike), të titullu-ar: Më thuaj një fjalë:

Të eci buzë greminës e të mos rrë-zohem, të eci mes shkretëtirës e tëmos venitem, të eci mes stuhisë e nëtë të ngrohem - Më thuaj një fjalë!

Fotot ilustruese të shkrimitjanë të autorit

Që një objekt të jetëmonument natyre duhet tëjetë vetëm krijesë e natyrës,

të ketë vlera të mëdhashkencore, estetike,kulturore, historike,

didaktike, fetare dhe të jetëi padëmtuar nga njeriu.

Skeptikët eRrugës sëArbërit le tëheshtin, t’i lenëoptimistët tëvazhdojnëpunën e nisurgjer nëndërtimin e saj,se asnjëherënuk do të jetëvonë së punuaripër ndërtimine Rrugës, pasikëtu fillon eardhmja dherilindjae Dibrës...

Pamje e pjesëshme eKanionit të përroit tëSetës.

Shkurt2 0 0 77 VLERËSIMVLERËSIMVLERËSIMVLERËSIMVLERËSIM

Një vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNga Prof. Dr. SHABAN SINANI

Ndonëse e largët dhe e fshehtë, gatie pambërritshme, përveçse në për-

fytyrim, jo për shkak të thellësisë dhelartësisë alpine ku gjëndet, si dhe vësh-tirsive dhe rreziqeve të udhëtimit, poredhe për misteret e saj ende të pash-faqura, Lura historikisht ka qenë njëvatër tërheqëse për mysafirë të shquar,vendas e të huaj, që ka ndezur fantazinga më të çpenguarat. Figura të nderu-ara të arteve e të diturisë, misionarë tëzbulimit të ekzotikës së këtij këndi tëmënjantë të kontinentit europian, shteg-tarë që i ka çuar rasti, gjeneralë, klerikë,shkencarë, turistë, investitorë, ekologë,politikanë, natyralistë, qysh prej kohështë shkuara, të sunduar prej pasionit tësë bukurës dhe së panjohurës ia kanëdalë të mos largohen nga Shqipëria plothijeshi natyrore pa parë edhe Lurën. Siçkonstatohet në pështypjet e tyre, tëbotuara në shumicë vendesh, kryesishttë Perëndimit: në Austri, në Angli, nëKroaci, në Gjermani e në Hungari, udhë-timet për në Lurë kanë qenë plot befasinga më të çuditshmet: vizitorët e huaj ikanë nisur ato në formë eskursionesh“prej Adriatikut në Drin të Zi” dhe kanëvazhduar më tej nga besa e një katundinë besën e tjetrit; të mbrojtur prej fëm-ijësh pa vënë pushkë në krah dhe jo rrallëedhe nga vajza të reja të gjendura nënfavorin e ‘karareve të vendit”, krahas tëtjerëve të siguruar me roje ushtarake;nën kërcënimin e rrebesheve tëmotit;me harta topografike ose pakurr-farë mjeti orientimi; me kuaj, dukekapërcyer vahe lumenjsh, ku punën elundrës e ka bërë njeriu vetë; me mjetegjithëfarëshe udhëtimi, qysh prej karro-cave, deri tek helikopterët. Dy udhëpër-shkrime që meritojnë për t’u shqyrtuarpër interesa njohje publike i takojnëfillimit të shekullit të 20-të e këndej. Porgjurmët e shtresave më të vjetra të kul-turës së krahinës në mënyrë të tërthortëflasin për një hershmëri më të madhetë interesit të të huajve. Specialistëtarkeologë ende flasin sipas vëzhgimeverastësore me sy, sepse faktikisht deritani nuk është bërë asnjë gërmim, qoftëedhe amator, atje ku gjenden rrënojat ekëtyre shtresave kulturore. Prej studi-useve është përmendur një degëzim iEgnatias antike, i cili sipas shpjegimitpopullor, vjen prej Elbasanit dhe ndjekdrejtimin e verilindjes mes përmeszonës së Lurës deri në Prizren e më nëveri (disa nga puset e ujit të pijshëm qëkanë qenë hapur në të dyja anët e kësajrruge ruhen ende në gjendje tërregullt);dy qyteza me mure rrethuesndërtuar me blloqe gurësh masive, nëBorie dhe në Ndërshenë; një varg to-ponimesh me karakter historik e legjen-dar që dëshmojnë gjurmë periudhashhistorike të mugëta ku vlen të veçohetsupozimi për një barazim etimologjiksipas ligjeve të fonetikës historike tëshqipes Ilyri-Lurë, si dhe një tog emër-timesh më të ngushta me burim eti-mologjik të shpjeguar prej trajtave lat-ine. Përveç Ms. Edith Durhamit dheBaron Nopçës, Shtjefën Gjeçovit dheGjergj Fishtës, kolonelit britanik Maklindhe shkrimtarit të mirënjohur të kohëvetë reja Ismail Kadare, njoftime tëshumëllojshme me karakter historik ,gjeografik e bio-natyralist, kulturor e et-nologjik kanë dhënë edhe një varg fig-urash të tjera të mendimit dhe kërkimitqë për arsye të ndryshme, kanë mbe-tur larg vëmëndjes publike.”Një prej ti-grave të Dibrës’ sipas Durhamit “një ngakështjellat e fundit të virtytit’ sipasNopçës; Lura me çka përreth është viz-ituar edhe nga specialist të shkencavetë reja; topografë të ushtrisë, të cilëtsigurisht kanë hartuar relacione dhe

përpiluar të dhëna që duhet të gjendennë arkivat e instituteve të saj;spedologë,ambientalistë, dialektologë, etnografëdhe folkloristë.Midis këtyre vizitorëve, dyprej tyre, me dy vepra pothuajse të pan-johura, janë pritur si mysafirë të Lurësnë dekadën e parë të shekullit tëkaluar.Veprat janë:’Nga Adriatiku në Drintë Zi’ dhe “Udhëtim nëpër Shqipëri”gjërësisht të inxhinierit austriak KarlSteinmetz dhe të fratit kroat Lovro Mi-hacevic, provincial i parë i provincësfrançeskane të rithemeluar në vendintonë para shpalljes pavarsisë në korriktë vitit 1906.

Këtu do të përpiqemi që tëshmangemi prej frymës romantike që icilsuar udhëpërshkrimet e asaj kohe, sidhe prej emocioneve vetjake të autorëve,duke dashur të nxjerrim në pah se çfarëështë Lura me syrin e një të huaj.

Interesim kryesor i dy udhëpërshk-ruesve që përmendëm në librat e tyretë botuar përkarësisht në Vienë dhe nëtë mirënjohurën “Matica Hrvatska” tëZagrebit është Lura si ekosistem, nje-riu dhe natyra, bashkëjetesa e tyre nëekuilibre të qëndrueshëm, të formuarprej traditash shekullore, marrëdhënjete tyre të shumëfishta, që prej atyre ekz-istenciale, deri tek ato estetike. Pady-shim që tërheqje e dorës së parë kanëqenë bukuritë natyrore të krahinës dhefuqia e tyre i ka nxitur vizitorët t’ua për-shkruajnë ato edhe të tjerëve që nukkanë pasur mundësi të venë për ti parënë vend.

Në të dy librat ka përshkrime të mje-diseve malore të krahinës, të bimësisë,sidomos të asaj me vlera shëndetësore;të liqeneve me prejardhjen e tyre. Ësh-të për tu shënuar se vetë vendasit,ndonëse nuk paraqiten duke u shpre-hur drejt për drejt për vlerat natyrore tëtruallit ku banojnë, janë të vetëdijshëm,se jetojnë mbi thesare të cilat nuk di-hen se ku gjenden , por ama nuk mundtë lejojnë që një i huaj të shkojë e t’ikërkojë, ndoshta edhë t’ua grabisë. Këtothesare në të vërtetë janë dhuntitë epakursyera të natyrës vlerat kurative dherikrijuese të saj, mjedisi mahnitës dhe ibegatë, me mundësi të larmishme përtë ushtruar gjithfarë veprimtarish, qyshprej atyre sportive deri tek turizmi dheaktivitete të tjera shëndetsimi. Në vësh-trimin e të huajve Lura paraqitet si njërezervat natyror vlerash të papërsërit-shme, që mund të fillojnë me zambakune bardhë të liqenit të luleve dhe mundtë përfundojnë me ujrat me fortësi naty-rore mbinormale.Pikërisht ky fakt kapërftuar e ka mbajtur të ndezur nënvetëdijën e lurianëve me mendimin seai vend është i mbushur me pasuri tënëndheshme, ide që i ka çuar deri atje

sa të reagojnë me xhelozi e rezervimkundër kërkimeve të huaja. “Porsa kish-te filluar ngjitja në shpinën e pjerrët tëpyllit të Kunorës u detyruam tëndaleshim nga oshëtima e thirrjeve ngalarg , shkruan inxhieri austriak KarlSteinmetz. Pyesnin se çfarë kërkonimatje lart. Pas përgjigjes tonë do të sh-konim tek liqejit ata na kërkuan të kthe-heshim .Ne vazhduam rrugën, por men-jëherë mbrapa nesh u dëgjuagjallëri.Shpejt pamë njerëzit të armato-sur duke nxituar drejt nesh nga anë tëndryshme.Na thanë përsëri të kthe-heshim, kësaj radhe duke na kërcënu-ar se do të shtinin.Meqë çdo kundërsh-tim ishte marrëzi, pas një këshillimi tëshkurtër vendosëm të të bindeshim. Nëlivadh na priste një grup burrash tëzemëruar, që donin të dinin:çka dëshi-ronim atje lart? Po i huaji çka don nëLurë? Mos ka ardhur të hetojë thesarëte fshehura atje lart në thellësi tëtokës?Një gjë e tillë nuk do tëlejohej’’Ndërsa frati kroat Lovro Mi-hacevic vëren me keqardhje se “botaidilike” e zonës është e”mahnitshme dhemagjepsëse në vetvete, por njëherëshe braktisur’Interesim tjetër i rëndë-sishëm i këtyre autorëve në librat e tyreështë Lura si etnokulturë.Sipas Ms.Durhamit “Lura mbahet në kanun të LekëDugagjinit”, por nga shqyrtimet më tëimëta të misionarëve paraardhës dësh-mohet se Lura paraqet një njësi etnokul-turore ku kryqëzohen dhe interferojnënocione të së drejtës zakonore të dykanuneve kryesore të veriut të vendit ,që njihen respektivisht me emrat e dyfigurave qendrore të rezistencësmesjetare:Lekë Dugagjinit dhe Skëndër-beut, i pari”i lekëve” dhe i dyti i “gegeve”.kjo përputhet edhe me gojëdhënën enjohur historike mbi ndarjen e zonavetë sundimit të dy prijësve arbër, që thotëse shtegarët e nisur nga të dy krahëtnjëherësh nga një largësi e barabartëpër të ndarë kufirin u takuen pikërishtnë Lurë. Vetë vendasit i referohen edhenjërit kanun edhe tjetrit. Shumë gjyqësijanë ndarë “në gojë të kanunit të Le-kës’, por edhe ka gjyqësi të ndara‘n’kanu të Skëndërbeut’.Në anën tjetërsiç është vënë në dukje, përveç vetënjohësve vendas dhe specialistëve, nëtë drejtën zakonore të Lurës themelin epërbëjnë ‘kararet e vendit”, të ashpra dheburrërore njëherësh, si ilustrim të tëcilave do të përmendim këtu të drejtëne njeriut të rënë në gjak për të mos iatrazuar në asnjë rrethanë kafen emëngjezit. Mund të pohohet me siguritë plotë se në stinët e vështira të vitit1944 nuk kanë qenë aq bukuritë naty-rore të Lurës sa urtësia e kuvendit tësaj, si dhe një pozitë e njohur etnoza-

konore në krahinat përreth, që bënë qëkoloneli britanik Maklin, siç shkruan nëlibrin e tij “Illyrian adventurë”, ta prefer-ojë atë si një vend të një mbledhje tërëndësishme të krerëve nacionalistë,mbledhje e cila njihet në histori me emrine kësaj zone, ndonëse nuk u arrit tëkryhej, për shkaqe ende të pash-pjeguara në mënyrë përfundimtare.

Është vënë në dukje vëmëndja eposaçme e vizitorëve të huaj dhe enjerzve të ditur ndaj mikpritjes dhe gjak-marrjes. Këto dy dukuri të jetës tradi-cionale të Lurës zënë vend qendror edhenë përshkrimet e dy autorëve që po ureferohemi.”Prej malit të Shenjtëzbresim në fshatin Krejë të Lurës, kuna u desh të ndërrojmë shoqëruesin.Konstatuam se nuk gjendej burrë për-jashta. Të gjithë janë ngujuar dhe nukguxojnë të dalin sepse i tremben gjak-marrjes’, shënjon frat Lovro Mihacevic.Ndërsa austriaku Steinmetz shprehet se‘në asnjë zonë tjetër të Shqipërisë nukshihen kaq pak burra përjashta;ato ru-hen nga plumbi i gjakmarrësit’Të dhënatë rëndësishme jepen nga këto autorëpër orientimin shpirtërorë të banorëve tëLurës së periudhës parashtetërore. Tëdy konkludojnë se vendasit e shohinshpëtimin e tyre dhe të gjithë Shqipërisëvetëm nga një fuqi e tillë politike siç ishteAustro-Hungaria.E vërteta historike përngjarjet që u zhvilluan më vonë, e sh-tjelluar dhe pranuar nga analistë të di-plomacisë, rezulton se kjo prirje intui-tive e malsorëve të Lurës nuk qe aspake gabuar dhe se kombinacionet e inter-esavre të fuqive të mëdha Austro-Hun-garia qe faktori i jashtëm më i rëndë-sishëm i pavarsimit të Shqipërisë.Madjekëto ngjarje treguan se edhe dyshimete shfaqura nga bashkëbisedues të viz-itorëve të huaj mbi sinqeritetin e poli-tikës italiane nuk qenë të pabaza. “Këtunë Lurë, shkruan Steinmetz, provova senë malet e Shqipërisë influenca e vjetëraustriake është e padobsuar fare dhese kundërveprimi italian po shënonndonjë sukses vetëm në bregdet. Nem-sja (Austro-Hungaria) në brendi të ven-dit është shumë pak e njohur dhe njëkoncept fare i zakonshëm për këdo.

Populli e di se klerikët e tij eduko-hen me Nemse nga ana profesionaledhe se konsujt e monarkisë uambrojnë të drejtat”.Ndërsa provincialii franceskanëve shqiptar Mihacevickonkludon se “në bisedë këtu të gjithëjanë të sjel lshëm dhe tënjerzishëm;ata presin që mjerimit tëtyre t’i jap fund njëherë e mirë Austriaose Nemsja, siç i thonë në gjuhën evendit”Këto konstatime mbi lidhjetshpirtërore me botën e lurianëve tëdikurshëm janë vrojtuar nga të huajtnë një periudhë kur gjithë Shqipëriaishte pjesë e perandorisë turke dhe eardhmja e vendit ishte krejt e errët.Shekujt e sundimit të gjatë otomannuk kishin munduar ta çrrënjosnin nganënvetëdija e shqiptarëve prirjen e që-moçme për miqësi me vendet më tëpërparuara të kontinentit, me të cilat,siç kanë konkluduar historianët, derinë mesjetë Shqipëria ishte zhvilluarme një hap, në nivel të barabartë.

Për të huajt që kanë vizituar Lurënnë kohëra të hershme ka qenë një zbu-lim i vërtetë bashkëjetesa dhe alternimii lirshëm i besimit deri në nivelin e famil-jes. Në shkrime etnografike dhe publi-cistikë shpesh shembulli i Lurës ështëbashkërenditur me atë të Shpatit të El-basanit, ku deri në dekadat e fundmeka mbijetuar krishtërimi i fshehtë osebesimi i dyfishtë. Në të vërtetë ngjash-mëria është e madhe, por bashkërendi-mi nuk është krejt me vend.

(Vijon në faqen 8)

Shkurt2 0 0 7 8

Nga ABDI BALETA

E kemi fjalën jo për një përkujdesjeshëndetësore që hyn në veprimtarinë

e kardiologut, por për dy arteriet më tërëndësishme rrugore, autostrada Durrës-Morinë dhe ajo përgjatë Rrugës së Ar-brit, që kanë nevojë për një kujdes tëveçantë qeveritar e kryeministror për t’upërfunduar sa më shpejt e sa më mirë.

Të dy këta akse rrugore kanë përmekanizmin shtetëror e organizmin ko-mbëtar të shqiptarëve po atë rëndësi qëkanë për zemrën dy arteriet koronare.Ndërtimi i këtyre dy akseve rrugore i jepshëndet të paparë gjithë organizmit ko-mbëtar shqiptar, lidh shumicën e trevavetë banuara nga shqiptarët dhe shumicëne popullsisë së përgjithshme shqiptarenë Ballkan me zonën Tiranë-Durrës, qen-drën më të madhe të veprimtarive ndër-shqiptare, si dhe të shqiptarëve me botënperëndimore. Zona Tiranë-Durrës që kamarrë tashmë edhe pamjen e një qen-dre të madhe tërheqëse për gjithë hapë-sirat shqiptare në Ballkan, është njëko-hësisht edhe porta më e përshtatshmee gjithë Ballkanit dhe e Lindjes drejtPerëndimit dhe porta më e përshtatshmee Perëndimit drejt Lindjes. Prerjet meautostradat Veri-Jug u shtojnë më shumëvlerën dy arterieve të mëdha koronareshqiptare, por nuk kanë atë rëndësi asatë përfitim të gjithanshëm që kanë këto.

Duke pasur parasysh leverditë eshumta ekonomike, politike, kulturore,turistike për kompaktësimin e kombitshqiptar dhe shtimin e lidhjeve me ko-mbet të tjerë këto dy akse duhej të ishintashmë të përfunduar e në funksionim tëplotë. Por për fat të keq punët nuk kanëshkuar si duhet. Edhe fjalët e pakta epremtimet e vakta që janë bërë deri tanikanë mbetur pa efekt. Sa herë ka pasurfushata zgjedhore pushtetarë e politikanëkanë lëshuar ndonjë tullumbace propa-gandistike për ndërtimin e këtyre akseve,sidomos të atij më parësorit Durrës-Morinë. Janë bërë ndoshta dhe disa pro-jekte gjysmake për këtë aks e lëshuarca projekt-ide për aksin tjetër, Rrugën eArbrit që do të afronte në kohë dhe nëhapësirë me Tiranën e Durrësin mëshumë se një milion shqiptarë.

Në fushatën e tanishme kryeministriBerisha qenka shprehur: “Do të sakrifiko-het çdo projekt për rrugën “Durrës-Kukës”(gazeta ABC, 8 shkurt 2007). Gjatë mit-ingut në Peshkopi dhe “premtime kryem-inistrore”, jo thjesht premtime prej njëkryepartiaku në fushatë politike, edhe përaksin tjetër të Rrugës së Arbrit. Sikur tëmbajë këto dy premtime kryeministri ivendit, Berisha, do t’i bëjë shërbimin më

Një vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNjë vështrim perëndimor për LurënNë Lurë bashkëjetesa e besimeve shprehet në

zgjedhjen e lirë të tyre, pa ndonjë paracaktim në formëne traditës ose të detyrimit prej brezave paraardhës. Përshkak të ndikimit pothuajse të paqenë të administratësturke në këtë zonë, të paktën në fazën e fundme, nje-riu nuk ka qenë i detyruar ta fshehë besimin e tij dukembajtur dy emra, duke u falur në dy tempuj, duke krem-tuar dy rituale. Ndoshta Lura është zona më e përsh-tatshme për thënjen e njohur të Ms.Durhamit se përshqiptarët profeti më i mirë është ai që sjell më shumëdobi dhe përfitime. “Ne ishim në shtëpinë e kryeplakuttë Lurës, që vetë ishte katolik dhe vëllain prej nëne ebabe e kishte musliman. Njëri festonte krishtlindjet dhenjëri bajramin. Fëmijët e njërit ishin Gjon e Pjetër, kursetë tjetrit Sulë e Osman. Në Lurë katoliku i jep vajzën evet muslimanit dhe ky po ashtu katolikut. Në raste kurmesha është popullore muslimani vjen me rroba tështrenjta”, vëren i mahnitur frat Lovro Mihacevic, ndër-sa inxhineri austriak sheh që, ndonëse shumica e ban-orëve të Lurës është me besim musliman, “askujt nuki shkon në mendje t’i mohojë familjes së Bibë Kolëstitullin e trashëguar tash e sa breza të kullës së parë”të zonës. Ai çmon gjithashtu si shprehje të një toler-ance të theksuar faktin tjetër që bajraktari i Lurës ësh-të Ali Mena, muhamedan, dhe askush nuk pretendonpër të ndryshuar pozitën e tij nga ana e katolikëve. Së

(Vijon nga faqja 7)

fundmi janë me të vërtetë befasuese njoftimet që përm-bajnë librat e këtyre dy autorëve mbi një aspekt krejt tëpanjohur të karakterit të banorëve të dikurshëm tëLurës. Nëse joshja e të huajve për të prekur me dorëbukuritë e saj ka qenë e fuqishme, nuk ka qenë aspakmë i zbehtë pasioni i lurianëve për të parë botë, për tënjohur vise të largëta, për të mësuar kulturë të popujvetë tjerë. Në një zonë aq të izoluar prej kushteve naty-rore mysafirët e largët gjejnë njerëz me të cilët mund

të komunikojnë jo vetëm në turqishte, që ishte gjuhëzyrtare e pushtetit të atëhershëm, por edhe italisht apogjuhë të tjera. Dhe nuk bëhet fjalë për raste të klerikëve,që i merrnin njohuritë e gjuhëve të huaja jashtë vendit.“Më tepër se gostia që përbëhej nga supa e orizit, mishii pjekur i dashit, orizi me qumësht, kosi e djathi, mëinteresoi njëri nga tre vëllezërit e Gjetan Ajazit ku ishai ftuar, i cili për habinë time jo të vogël, merrte pjesë melehtësinë më të madhe në bisedimin italisht me priftin.Për shkak të vrasjes të një agjenti të qeverisë turkeSelman Ajazi u detyrua të ikë në Kotorr pastaj në Itali.Atje mësoi shkrim e këndim dhe përqafoi kristianizmin,duke marrë emrin Simon, shkruan Steinmetz. Por be-fasia e tij bëhet më e këndshme kur një prej të ftuarvei lutet ta marrë me vete në Austri. “Ai më pyeti nësemund të fliste me kaizierin, nëse mund t’i jepte ndonjëdhuratë dhe çfarë dhurate do të pëlqente më shumë.”Këto njoftime të të huajve janë njëherësh shprehje enjë disponimi mirëdashës të tyre, që nuk ka munguaredhe në kohë më të afërta. Fryma e miqësisë që ipërshkon librat e tyre, si dhe respekti që gjejnë në pop-ullsinë vendase, janë premisat e nevojshme për ndërko-munikim të lirë njerëzor. Lura ka shumë ç’të paraqesëpërpara vizitorëve të huaj, ka zbulime të vërteta este-tike, natyrore e humane; por respektin e kërkon edhenga të tjerët për veten.

Sali, hapi dy arteriet koronare të ShqipërisëSali, hapi dy arteriet koronare të ShqipërisëSali, hapi dy arteriet koronare të ShqipërisëSali, hapi dy arteriet koronare të ShqipërisëSali, hapi dy arteriet koronare të Shqipërisë

të mirë shqiëprisë e kombit shqiptar dhenderin më të madh qeverisë e emrit tëtij. Po të realizojë këto dy projekte do tëmbahet mend për mirë, pavarësisht sesi mund t’i kenë shkuar e mund t’i sh-kojnë punërat e tjera.

Për të mbajtur këto dy premtimekryeministri Berisha nuk duhet ta vrasëmendjen fare se çfarë mund të thonë kri-tikët e tij për të, kur të mbetë pa ubërëndonjë punë tjetër. Kryeministri Berishaduhet të fitojë kohën që ka humbur push-teti në Shqipëri për përfundimin e këtyredy projekteve të ngutshëm. Rruga Dur-rës-Kukës mund të ishte përfunduar sikurnën qeverisjen 8-vjeçare të socialistëvetë kishte ekzistuar vullneti i mirë politikme interes mbarëkombëtar dhe kujdesipushtetar-administrativ territorial. Portashmë kemi arsye të besojmë se edheatëherë kur është folur sa për sy e faqepër ndërtimin e këtij aksi, kjo më tepërështë bërë të maskuar mungesën edëshirës për përfundimin e tij të shpejtë.

Një ish-kryeministër, Pandeli Majko,ende vazhdon të mburret se ka qenë ide-atori i taksës së veçantë për ndërtimin errugës Durrës-Kukës. Por kjo taksë për-fundoi në një mbitaksë të paligjshme përtë mbyllur qeveria vrima të tjera në gar-dhin e shpartalluar të administrimit të keqtë saj. Kjo taksë shërbeu më shumë përtë penguar se për të pëshpejtuar punën.Një tjetër ish-kryeministër, Fatos Nano,ka shkuar një herë të pozojë, sa për pro-pagandë, pranë disa makinerive të xhe-nios ushtarake që ishin grumbulluar për

njëfarë kohe të hapnin një copë trase.Dhe me kaq kujdesi mbaroi. Nano nukmungoi në fushatën elektorale të vitit2005 në një miting në Peshkopi ta për-mendte Rrugën e Arbrit. Me kaq mori fundkujdesi i tij. Një ish-kryeministër tjetër,Ilir Meta, sikur nuk e kemi dëgjuar as tëbënte demagogji për hapjen e këtyre dyarterieve koronare të Shqipërisë, ndonëseedhe ky mburrej si ndërtues i pasionuarrrugësh.

Tani që kryeministër është një kardi-olog na e ka qejfi të shpresojmë mëshumë se do të hapen arteriet koronarerrugore, sidomos pas betimeve që kabërë këto ditë në fushatë elektorale. AksiDurrës-Kukës duket se ka hyrë tashmënë rrugën pa kthim të ndërtimit, pavarë-sisht nga pengesat që duan të nxjerrindisa partiakë të lartë opozitarë me pre-tendimin se do të kushtoka “një djall egjysmë”. Le të kushtojë edhe “një djall etre çerekë” edhe “dy djaj bashkë”, pornuk mund të zvarritet më nisja e punësnë stil të gjerë, megjithëse vështirësitëe qeverisë për të rregulluar gjithë prob-lemet që dalin, sidomos aspektin e fi-nancimit, nuk quhen ende të kapërcy-era.

Nuk është kapërcyer as rezistencapolitike që i bëhet ende ndërtimit të këtijaksi, nga forcat politike që janë nëopozitë, nga politikanë inatçorë që kanëmbetur robër traditës së keqe të kohëssë diktaturës së keqe të kohës së dik-taturës për ta trajtuar Veriun e Shqipërisëme syrin e njerkës, që për më tepër taninuk duan ndërtimin e arterieve të fuqishmetransporti drejt Kosovës e Shqipërisë Lin-dore. Shumë politikanë kryesorë social-istë me shkrime kanë treguar se janërobër të mentalitetit të pushtetit të dikur-shëm të klaneve labogjirokastrite që Veriutë ishte zonë shfrytëzimi intensiv e in-vestimi me pikatore. Fillimi me shumëvonesë, ritmet e ulëta të ndërtimit dhebraktisja e lehtë e trasesë së papërfund-uar të hekurudhës Milot-Rrëshen-Klosështë shembull i qartë si bëheshin in-vestimet në zonat e Veriut. Mjaft shenjatë zvarritjes së rrugës Durrës-Kukës fla-sin për gjasa që kështu të veprohej edhekëtu.

Ka dhe qytetarë që thartojnë turinjtënga ndërtimi i këtyre rrugëve. Dalin endeshkrues si një Mihallaq Qileri qënumërojnë sa mallra konsumi e sa shër-bime të tjera kalimtare mund të përbal-loheshin me ato para që do të harxho-hen, sipas tij kot së koti, për të bërë njërrugë të madhe drejt Kosovës. Zëra tëtillë përsëri nuk janë të rastit.

Ka vite që në emër të mbrojtjes sëambientit në gjirin e Vlorës kurdisen deri

protesta popullore kundër ndërtimeve tëplanifikuara të impianteve për prodhimenergjie elektrike. Edhe tani që u nën-shkrua kontrata vetëm për një TEC menjë kompani italiane përsëri në gazetalexojmë tituj kushtrimdhënës “Berishanuk mbajti premtimin dhënë vlonjateve.Acarohet Vlora, nënshkruhet ndërtimi iTEC-it”. Ama energji elektrike kërkojnëedhe banorët e Vlorës, veçse ajo duhettë prodhohet diku gjetkë dhe të vërshojëdrejt tyre nëpër tela.

Kurse ZP-ja” e datës 16 janar 2007nuk ka nguruar të botojë me tituj të mëd-henj në një sfond të zi “Berisha pengonndërtimin e hidrocentraleve. KorrupsioniBerisha pengon koncesionin e Skavicës”.Në Skavicë nuk është fjala për një“dëmtim mjedisi”, por për përmbytjepërgjithmonë nën ujë të gjithë pellgut tëDibrës, për cenim jo thjesht të pronës,por edhe të vendbanimit, të kujtimevehistorike, të varreve të të prëve, tëtrashëgimive shekullore të rrënjëve et-nokulturore të një krahine të tërë. “ZP-ja” e kërkon sa më shpejt këtë që nuk ebëri qeverisja socialiste dhe do që ta re-alizojë Berisha. Këtu kujdes, zoti kryem-inistër, se kjo është punë që duhet men-duar mirë. Dibra pasi të zhytet nën ujënuk del dot më.

Midis zërave që janë kundër hapjessë arterieve koronare të Shqipërisë kadisa që shprehin edhe urrejtjen serbe egreke që erdhi koha për shqiptarët të lid-hen sa më ngushtë me njëri-tjetrin, qëshqiptarët të përballojnë të gjithë bash-karisht më mirë problemet e lëvizjes, tëturizmit të brendshëm e ndërkombëtar,të lidhjeve me botën e jashtme nga portete tyre, të energjetikës duke u bazuar nëburimet e tyre të diversifikuara, të shkëm-bimit midis tyre të prodhimeve bujqësorenë varësi të sezoneve e mikroklimave tëndryshme që kanë territoret shqiptare.

Prandaj urojmë që kryeministri Ber-isha ndërtimin e këtyre dy arterieverrugore ta marrë si aksionin më të madhtë veprimtarisë së tij politike dhe të mosua verë veshin atyre që duan ta pengojëme fjalë e të mos lejojë ata që duan tapengojnë me veprime. Urojmë që edhefjalët e thëna në Peshkopi për Rrugën eArbrit, të mos jenë si fjalët e mira e gurënë trastë që pat thënë ish-kryeministriNano në të njëjtin qytet gati dy vite mëparë, as si ai premtimi tallës që u bëripara shumë vitesh ish-kryeministri Ale-ksandër Meksi matjanëve të mbledhurpër miting në Burrel se do të hapte njëtunel që ta lidhte këtë qytet me Fushë-Krujën.

Marrë nga gazeta “Rimëkëmbja”,13 shkurt 2007

OPINIONOPINIONOPINIONOPINIONOPINION

Shkurt2 0 0 79 PORPORPORPORPORTRETTRETTRETTRETTRET

Bedri Hoxha, poetiBedri Hoxha, poetiBedri Hoxha, poetiBedri Hoxha, poetiBedri Hoxha, poetii zërit mërgimtari zërit mërgimtari zërit mërgimtari zërit mërgimtari zërit mërgimtarSa herë lexoi krijimtarinë e Bedri

Hoxhës nga Deshati i Dibrës,më lind frymëzimi për të shkruardiçka. Ky djalosh i thjeshtë e ipërkushtuar letërsisë punon nëudhët e vështira të mërgimit. Sapoi ka mbushur 30 vjet. Kur nis e bise-don me Bedriun të duket tamamsikur je në kullat e Deshatit historik,në lëndinat e bukura të Gramës aponë liqenjtë mahnitës të Lurë.Në par-athënjen e librit të tretë të këtijmërgimtari studiuesi Llambro Gjikulithotë:”…ai këmbëngul të jap nëvargje këngësh shpirtin e tij, poez-inë që e ngacmon dhe e shkruan, ivetmuar në një kthinë ku dhe jetonnë emigracion” Bedriu ka lindur nëfshatin Deshat. Ka botuar librin eparë me poezi “Qetësi erikthyer”(maj 1996) “Bota e për-buzjeve” (prozë 2001), cikël mepoezi në “Antologjia e poezisë di-brane” si dhe ciklin më të ri tek përm-bledhja poetike “Qiejt eshpirtit”.Është lakuar shpesh nëmediat e shkruara si në Shqipëriashtu dhe në Greqi

Bedriu është edhe autor i disakëngëve popullore. Sikurse në dylibrat e tjerë edhe në librin e tretë“Tinguj që agojnë” poeti Bedri Hox-ha shfaq bukurinë e dashurisë njer-zore, mallin e madh për atdhe, dia-logun me shpirtin, me jetën, mendjenjat e pastra. Në këtë vëllimpoetik të bie në sy simbolika, tonetlirike dhe ngarkesa emocianale. Jasi shprehet poeti mërgimtar:

“Ti erë që frynmos vallë vjen prej vendit tim?Ti këngë që vlon prej buzëve të

sajmos i shkund degët e manit tim?Malli e zhurit mërgimtarin e Bed-

riu ka më shumë se dhjet vjet qëemigron jashtë atdheut të tij. Tash-më i është përkushtuar edhekëngës. Këndon këngë populloreshqiptare por dhe këngë greke.Nëkonkursin letrar për poezinë gre-qisht-shqip u nderua me çmim tëparë në Selanik.Ish nxënësi i sh-kollës së Kastriotit Bedriu krijoiedhe kasetën e dytë me muzikëballkanike ku dhe ka konkuruar nëfestivalin Ballkanik të Selanikut mekëngën “Mërgimtari”.Bedriu është idhënë edhe pas artit skenik ku kaluajtur në komedinë ‘Aristofani” nërolin kryesor Vargjet poetike të BedriHoxhës ngjajnë me valët e kaltëra,flladin e lotëve dhe mallin qëpërvëlon. Poeti shkruan gjithëfrymëzim për Olimpin e perëndive,Selanikun e shpresës,mërgimtarin,natën e magjishme,natën që vretKorabin, pranverën e vonuar, amane-tet e emigranit,lulen e çelur,qiriun endezur, peshën e vuajtjeve në dhetë huaj. Ja si shprehet tek vëllimi“Amanetet e jetës’

“Nëna qan të shkretin djalëu mbyll dera, u tha hardhiashkrep rrufeja lart një zjarrgjëmim tek viset e mia’apo më poshtë ja si do të shpre-

het poeti për Korabin“Retë dhe zotat mblidhen atjedielli dhe bora ulen atjemaja e tij qëndron mbi rrufeqiellin e sundon si mbret i lirisëme emrin e kthjellët të Sh-

qipërisë”Tek librat e Bedri Hoxhës lex-

uesi do të gjej mesazhe malli edashurie, peshën e vuajtjeve në dhetë huaj, krenarinë për vendlindjen.Bedriu edhe pse larg me vargje ikëndon bukur vendit të tij të dashur,shpreh mallin për atdheun. Bedriuështë poeti i zërit mërgimtar.

MEVLUD BUCIDrejtor i shkollës Kolë Jakova”

Ali Hoxha, veterani i gjurmëve të diturisëAli Hoxha, veterani i gjurmëve të diturisëAli Hoxha, veterani i gjurmëve të diturisëAli Hoxha, veterani i gjurmëve të diturisëAli Hoxha, veterani i gjurmëve të diturisë

Ali Hoxha

Nga MEVLUD BUCI

Ali Hoxha u lind më 14 mars 1940 në fshatinLaçes të Çidhnës në Dibër. Rrjedh nga një familjeme tradita atdhetare dhe fetare prej 7 brezaveimam i krahinës së Çidhnës. Stërgjyshi, Abdur-rahmani, për trimërinë që tregoi si udhëheqës ipopullit të Çidhnës në luftërat kundër pushtuesvetë huaj në fund të shek. XIX dhe në fillim të shek.XX, sidomos ndaj pushtuesve serbë, populli enjihte me emrin Hoxhë Kuta me kobure, hoxha i12-të mijëve dhe Hoxha i Shehit të Thatë. Këtoepitete ia vunë për rrjedhojë të shembullit atd-hetar si prijës popullor dhe qëndrestar përmbrojtjen e lirisë e të atdheut. Trupat pushtueseserbe që në vitet 1913-1914 kishin pushtuarDibrën, u detyruan të largonin nga masakrimirreth 80 burra, të cilët i kishin grumbulluar memashtrim në vendin e quajtur Kodër Leshe,vetëm atëherë kur tuxhari (tregtari) i Çidhnësme emrin Mark nga Belica, i paralajmëroi serbëtse në rast masakrimi të atyre çidhnakëve,atëherë mbi trupat serbe do të binte ndëshkimi iHoxhë Kutës nën komandën e të cilit ishin rreth12 mijë luftëtarë në Shehër të Thatë. Ndërsababai i Aliut, Adem Hoxha, në janar të vitit 1940për veprimtari patriotike e antifashiste ndaj push-tuesve italianë e internuan në kampin e përqen-drimit nazifashist në ishullin e Ventotenës nëItali. Gjithashtu, në luftë për mbrojtjen e kufijvetë atdheut tonë nga sulmet e monarko-fash-istëve grekë në zonën e Bilishtit të Korçës nëgusht të vitit 1949, Ademi u dekorua nga Presi-denti i Shqipërisë me “Medaljen e trimërisë”. Përmotive fetare Ademi kurrë nuk pranoi të bëhejanëtar i PPSH edhe pse i provuar në luftë përatdhetarizmin e tij. Për motive fetare Ademi kaqenë i diskriminuar në kohën e regjimit monist,aq sa nuk u njoh e drejta e veteranit të LANÇ.Libreza e veteranit të luftës kundër pushtuesvenazifashistë të popullit shqiptar me nr. 44 tëvendimit dhe nr. 6367 të regjistrit themeltar iudha vetëm pas vdekjes, në vitet e demokracisëmë 1995.

Ali Adem Hoxha mësimet e para, shkollënfillore, e kreu në Blliçe më 1951, kurse shkollën7-vjeçare në Kastriot më 1954. Në vitet 1954-1958 bën studimet e mesme në Medresenë eTiranës. Më 1958-1959 përfundoi shkollën ped-agogjike, në qytetin e Peshkopisë. Në vitet 1959-1963 shërbeu si mësues në shkollën 7-vjeçarenë Mamurras dhe në qytetin e sakrifikuar tëLaçit në rrethin e Krujës. Në vitet 1963-1967kreu studimet e larta në Fakultetin e Histori-Filologji, në degën Gjuhë-Letërsi në Universite-tin Shtetëror të Tiranës.

Më 1967-1968 kreu kursin për oficer rezerv-ist student pasuniversitar. Më 1968-1970 shër-beu si drejtor i shkollës 8-vjeçare në Grykë Nokë,ku u dallua për shembullin organizativ e rol aktivnë studimin e gjuhësisë popullore e të gjenezëssë çidhnakëve. Me kërkesë të tij në vitin 1970kalon mësues letërsie në shkollën e mesme tëÇidhnës, në Fushë-Alie të Dibrës, ku shërbeume përkushtim e devotshmëri deri në vitin 1982.Më 1981 i hiqet titulli i oficerit rezervist për “kleç-ka” në biografi. Në periudhën mars-maj 1982 ijepet leje krijuese nga Akademia e Shkencavepër kumtesën për Konferenën Kombëtare përetimidologjinë dhe kulturën e popullit shqiptarme temë: “Vështrim historiko-gjuhësor mbi to-ponominë e trevës së Dibrës”.

Në qershor 1982 Ali Hoxha fitoi konkursinpër përkthyes nga gjuha shqipe në arabisht nëShtëpinë Botuese “8 Nëntori” të Tiranës. Nëgusht 1982 u miratua transferimi nga Peshko-pia në Tiranë, por për arsye intrigash e atyrebiografike u vonua deri në janar 1983. Për dyvite punon me zell e frytshmëri në sektorin epërkthimit në gjuhën arabe. Me mbylljen e këtijsektori (më 1985) deri më 1992 shërbeu si re-daktor në sektorin shkencor të treguesve nëShtëpinë Botuese “8 Nëntori”, e cila më pas uemërua “Shtëpia botuese enciklopedike”. Pasmbylljes së kësaj shtëpie në periudhën janar–qershor 1993 doli në asistencë nga reforma evitit 1992. Në qershor 1993 i ndërpreu mar-rëdhëniet me shtetin e doli në pension të para-kohshëm, me 60%, pension të cilin po me 60%e merr edhe tani në vitin 2007 kur ka mbushurplot 67 vjeç.

Pasioni dhe përkushtimi i Ali Adem Hoxhësrrezatoi edhe në pranverën e vitit 1991, ku ish-te ndër nismëtarët kryesore në themelimin egazetës “Drita Islame”, organ i Komunitetit Mys-liman të Shqipërisë. Si një nga redaktorët e kësajgazete, Ali Hoxha dha ndihmesë të vyer nëudhën e botimeve, në shkrime për botën e shen-jtëruar, për paqëtimin njerëzor, për dritën e shpir-tit e humanizmin, për traditat e vyera të vllazërimite të bashkëjetesës në Shqipëri.

Shembulli si organizator në udhën e ndriturtë fesë, krahas studimeve me vlera, duhet kursë bashku me 6 shokë të tjerë më 16 tetor 1991,Ali Hoxha rihapi Medresenë e Tiranës në mje-diset pranë xhamisë së Kokonozëve, në Pazartë Ri të Tiranës, në të cilën punoi si mësues iletërsisë dhe më pas edhe i gjuhës arabe derinë shtator të vitit 1999. Më 1998-1999 u emëruazv. drejtor i Medresës së Tiranës për anën sh-kencore, kryesisht për lëndët e shkencave sho-qërore dhe të lëndëve fetare. Që nga viti 1992,Ali Hoxha edhe pse me banim në Tiranë u zg-jodh anëtar i Këshillit të Përgjithshëm të KMSH sinjëri nga delegatët (përfaqësuesit) e Myftinisësë Dibrës. Në shtator 1993 – qershor 1994 kakryer specializimin një vjeçar pasuniversitar përgjuhën arabe në Universitetin e shtetit të Kotaritnë Doha (kryeqytet i Kotarit). Nga tetori 1996 –janar 1997 ka kryer specializimin pasuniversi-tar për filozofi dhe teologji islame në Universite-tin e Ez’herit në Kajro, kryeqytetin e Egjiptit. Kudostudoi Ali Hoxha u dallua për përgatitje serioze,zell e shembull në përvetësimin e dijeve. Kadhënë ndihmesë reformuese në Këshillin ePërgjithshëm të Komunitetit Mysliman Shqiptar,në organizimin e strukturave të tij, për statusin,për ndarjen e organit drejtues të legjislatorit ngaorgani drejtues i ekzekutivit në KMSH.

Në legjislaturën e dytë të KP të KMSH përvitet 1998-2003 Ali Hoxha u zgjodh kryetar ikomisionit të arsimit të KP të KMSH, pra njëko-hësisht edhe anëtarë i kryesisë së Këshillit tëPërgjithshëm të KMSH. Kurdoherë i përkushtu-ar, studiues pasionant e reformator i guximshëm,Ali hoxha ka dhënë ndihmesë me guximin e nje-riut të paqëtimit e të drejtësisë së vërtetë, dukekritikuar hapur e në kohë disa mendime djallë-zore të ish-kryesisë së KMSH të viteve 2001-2002, të cilët ndryshuan disa nene të statusit tëKMSH, duke e kthyer funksionin e postit të kry-etarit të KP të KMSH me rotacion njëvjeçar, meqëllim që kryetari i KP të KMSH të kishte fuqi tëkufizuara dhe të mos mund ta kontrollonte nëdetaje veprimtarinë e ekzekutivit. I hapur dhe iprerë, i matur dhe i patundur në udhën e drejtë-sisë e të besimit, Haxhi Ali Hoxha ka goditurhapur “puçistët” e veshur me petkun e postinfetar në kryesinë e KMSH.

E çuditshme dhe e lodhshme rruga e HaxhiAli Hoxhës me seancat gjyqësore për gati 5vjet, ku me argumente të pamohueshme, mefakte e dokumente kritikon padrejtësitë e puçetnë KMSH dhe ende s’ka gjetur zgjidhje. Me synimtë drejtën, për mirësinë. Kur e pyetëm se çfarëmendon për këtë z. Haxhi Ali Hxha u përgjigj:

Së pari, falënderoj të madhin Zot për të gjithatë mirat që më ka dhënë, ashtu edhe për vësh-tirësitë me të cilat më ka përballur, sepse gjithëjeta e njeriut është një sprovë në këtë dynja.Ndaj të mirave që zoti më ka dhënë, ne duhet tëjemi falënderues ndaj tij, ndërsa me përkallëz-imin ndaj vështirësive Zoti na krijon mundësinëqë gjithsecili prej nesh të nxjerrë në pah vleratdhe antivlerat e veta. Se cilat janë vlerat dhecilat janë antivlerat, njeriu është subjektiv, aikurrë nuk është në gjendje për të vlerësuarvetveten. Vlerat ose antivlerat e një personi uapërcaktojnë të tjerët e thënë ndryshe i gjykonhistoria nëse ai ka arritur të lërë ndojë gjurmëqë ia vlen historia ta gjykojë atë.

Së dyti, ajo që më ka dhënë forcë dhe rez-istencë deri më sot është fakti se unë nuk kambërë ndonjë gjë të veçantë, por vetëm kamdëshiruar për të vërtetën, ashtu siç na udhë-zon All-llahu i Madhëruar në librin e tij të shenjtënë ajetin 135 të sures NISAE të Kur’anit: “O juqë keni besuar (në Zotin Një) të jemi zbatues të

ligjit me sinqeritet dhe të dëshmoni të vërtetënpër hir të Zotit, qoftë edhe në rast se dëshmiapër të vërtetën është kundër interesit tuaj per-sonal (pra, kundër vetvetes), kundër prindërveapo kundër të afërmve tuaj... Të dëshmoni gjith-një të vërtton pavarësisht se personi ndaj tëcilit bëhet mund të jetë i pasur apo i varfër (dmth.,ndryshe, vetë ai mund të jetë pushtetar apoqytetar i thjeshtë A.H).

Duke u rikthyer në veprimtarinë e tij sho-qërore dhe publicistike, Haxhi Ali Hoxha qyshnë vitin 2000 hodhi idenë për të themeluar njëshoqatë të pronarëve të pellgut të Drinit të Zi qënga Maqellara e deri në Reç, për të mbrojtur atënga përmbajtja e mundshme e ndonjë liqeni ar-tificial që mund të ngrihet, sipas një projekti tëpërfolur me emrin “Hidrocentrali i Skavicës”. Atëshoqatë Aliu e themeloi në nëntor të vitit 2002,së bashku me disa shokë të tjerë, të cilët ezgjodhën Aliun president nderi të asaj shoqate.Me argumente bindëse, historike dhe social-ekonomike, në traktatin e tij me titull “Ndal pro-jekteve për shitjen dhe asgjësimin e pellgut tëDibrës” të botuar në gazetën “Rimëkëmbja” nëdy numra, me datë 14 qershor dhe 21 qershor2005 dhe të ribotuar në gazetën “Dibra” të mua-jt qershor 2005, z. Ali Hoxha ka argumentuarplotësisht se në rast të përmbytjes së Dibrës,dëmi jo vetëm historik, por edhe ekonomik ështëshumë më i madh sesa fitimi. Lëre që aty nukbëhet djalë fare për fitim, sepse jo vetëm qëDibra nuk do të ekzistonte fare më, por as vetëhidrocentrali nuk i shërben më kombit, por vetëmxhepave të disa piratëve. Megjithatë, z. Ali Hox-ha aty jep dhe alternativën e vet që të jetë me tëvërtetë për interesa kombëtare, atëherë qever-itë shqiptare apo kompanitë konçesionare le tëndërtojnë më parë një Dibër të Re, diku në Sh-qipërinë e Mesme dhe vetëm atëherë mund tëhyhet në bisedime me pronarët e vërtetë tëPellgut të Dibrës.

Edhe veprimtaria shkencore e Haxhi Ali Hox-hës është e begatë, tregon vërtet përkushtiminprej studiuesi pensionist e realist, këmbëngulëse të përpiktë. Që nga viti 1971 është bashkëpunë-tor i jashtëm i Institutit të Gjuhësisë e të Letërsisëtë Akademisë së Shencave Tiranë. Nga viti 1974bashkëpunëtor i jashtëm i Institutit të HistorisëTiranë. Në vitet 1981-1982 ka qenë i zgjedhurnënkryetar i Shoqatës së Gjuhëtarëve të Rrethittë Dibrës. Në vitet 1983-1984 përkthyes në sek-torin e arabishtes në Shtëpinë Botuese “8 Nën-tori” Tiranë, 1985-1992 redaktor në ShtëpinëBotuese e Enciklopedike. Në vitet 1991-1992 re-daktor në gazetën “Drita Islame”, në shtator-dh-jetor 2003 themelues dhe kryeredaktor i gazetës“Këshilla”, organ i Fondacionit të Kur’anit-Tiranë.Punimet e kryera nga Haxhi Ali Hoxha janë mjafttë vlefshme. Studimi shkencor “Mbi lokalizimin eFushës së Torviollit”, ku u zhvillua beteja e parëe Skënderbeut u botua, në “Studime historike”,nr. 3 viti 1979 dhe redaktuar në botimin e Akade-misë së Shkencave “Studime për epokën eSkënderbeut” (Tiranë 1989, vëllimi II f. 564-572).Studimi “Defteri emëror i Vilajetit të Dibrës” i vitit1467 botuar në librin “Dibra dhe dibranët” (alma-nak), nr. 1, viti 1981.

Studimi i “Kryengritja popullore e shtatorit1913 në Dibër kundër pushtuesve serbë”, botuarnë gazetën “Ushtima e maleve” 1 nëntor 1981,“Vështirm historiko-gjuhësor mbi toponimet etrevës së Dibrës” (bashkautor, referuar në kon-ferencën kombëtare për formimin e popullit sh-qiptar Tiranë 1982 dhe botuar në “StudimeFilologjike”, nr. 3 viti 1982, “Masakra i Çidhnës”e vitit 1466, botuar në “Ushtima e maleve”, nën-tor 1986, Studimin “Islamizmi” në gazetën “DritaIslame”, nr. 5,6,7, viti 1992, “Ndikimi i Kur’anit nëkanunin e maleve të Dibrës” (Kumtesë në Prish-tinë, më 27 dhjetor 2005).

Për ndihmesën mjaft të çmuar në edukiminarsimor të brezit të ri si mësues dhe për stu-dimet historike dhe gjuhësore të krahinës sëÇidhnës në Dibër, komuna e Arrasit në Dibër eka shpallur Haxhi Ali Hoxhën “Qytetar Nderi”,me vendimin e saj të datës 15 prill 2005 merastin e 65-vjetorit të lindjes. Z. Ali Hoxha nëvitet 1992 e 1994 krahas veprimtarisë shken-core shkoi edhe në Mekë në Arabinë Saudite,ndaj mban edhe titullin e lartë Haxhi i punës dhei besimit të gjuhësisë e të historisë, njeri i paqëtim-it dhe i vëllazërimit. Haxhi Ali Hoxha i Çidhnësështë veteran i përkushtimit studimor, veteranipër shpirtrat e shenjtëruar, njeri i dritës së ditur-isë, i guximit parimor, njeri i gërmimeve në dobitë brezave dhe të kombit tonë. Cilido që njihetme veprimtarinë e tij si mësues, si studiues, siredaktor e si përkthyes i palodhur, njihet meveteranin e përkushtuar në frontin studimor dheatë të paqëtimit njerëzor. Urime

Ali Adem Hoxha, veteran i gjurmëve të di-turisë e të mirësisë!

Shkurt2 0 0 7 10REPORREPORREPORREPORREPORTTTTTAZHAZHAZHAZHAZH

Dibra e Madhe njihet ndryshe dhesi qyteti “i shtatë minareve”

Dibra e Madhe -Dibra e Madhe -Dibra e Madhe -Dibra e Madhe -Dibra e Madhe -Kosovë e VogëlKosovë e VogëlKosovë e VogëlKosovë e VogëlKosovë e Vogëldhe Kosovadhe Kosovadhe Kosovadhe Kosovadhe Kosovaplagë e sajplagë e sajplagë e sajplagë e sajplagë e sajNga BEQIR SINA, Nju Jork

DIBER E MADHE : Paskthimit nga vizita një mujore qëi bëra tokës Ilire, u ula të hedhnë letër kujtimet e përshtypjete mija nga ky udhëtim me tëvërtet mbresalënës. Mirpo, atojanë aq shumë sa do të më du-het kohë t’i pasqyrojë të gjitha.Megjithatë, çdo gjë do të zerëvendin e saj. Kësaj rradhe men-dova vendin t’a le udhëtimit timnë Dibër, jo se jamë edhe vetdibran, por, se sipas përsh-krimit të udhëtimeve Dibra eMadhe, është në rradhë. Sho-qata Atdhetare Dibrane, meqëndër në Staten Island në NjuJork, e cila përfaqëson tërë di-branët në SHBA, e ka bërëkëtë komun edhe më të njohurkëtu në Amerikë.

Ajo nëpërmjet aktivitetevedhe takimeve të zhvilluar; mezyrtarët dibran nga vendlindjame intelektual, e afaristët di-branë që jetojn e punojnë nëAmerikë, ka shërbyer si insti-tucioni i lidhjes. Me rolin e kon-tributin e dibranve në Amerikë,u bë e mundur që Dibra e Mad-he, në vitin 2003 bëri binjakë-zim, me ishullin “shtet” StatenIsland- Nju Jork. Kështu u real-izua vëllazërimi i komunësDibër e Madhe meqytetin(njërën prej pesë lagjeveme status të veçantë adminis-trativ - Five Borough, të cilat,përbëjnë edhe qytetin e NjuJork(ut),) e Staten Island në NjuJork, me qëllim të bash-këpunimit në sfera të ndry-shme. Arseyeja kryesore përkëtë ishte dhe mundësia ebashkëpunimit të komunitetitdibran që jeton në Staten Is-land (një numër mbi 9 a -10.000dibranë), për realizim të qëlli-meve me interes të përgjiths-hëm.

Në këtë aspekt kontributtë vyer kanë dhënë dibranët eAmerikës, banorë në këtë qy-etet e rrethinë, të cilët njihen simjaft të suksesëshëm në bi-zneset e tyre (ndërtimtari,restorante dhe shit - blerjen eshtëpive). Në këtë mënyrë dukeu integruar dhe përfituar ngapërvojat amerikane, ata janë tësuksesshme në ngritjen e tëarriturave ekonomike, sidomosvitet e fundit ata këtë veprim-tari ekonomike po përpiqen përt’a shtrirë edhe në komunën eDibrës së Madhe. Për tëjoshur dhe afruar sa më shumëdibranët në gurbet, me vend

lindjen Dibërn e Madhe, me an-gazhimet e tyre po dallohetedhe pushteti vendor atje. I cili,ka bërë shumë për nxitjen ebiznesmenëve dibranë ngaSHBA, dhe Europa, që njëpjesë të kapitalit të tyre, di-branët në gurbet t’a angazhojnëpër zhvillimin ekonomik të Di-brës së Madhe. Sepse, men-dohet se egzistojnë edhe po-tenciale natyrore e njerëzore.Një fakt që mësova gjatë këtijudhëtimi ishte se vetëm këtësesion pushimesh e kishin viz-ituar Dibrën e Madhe, 5.000familje nga Europa e SHBA-ës.Këtë vit Dibërn e Madhe e kish-te vizituar edhe klubi i Futbol-lit, mjaft të suksshëm në aktiv-itetet sportive shqiptaro ameri-kane “Korabi”, nga Nju Jorku.

Dibra e Madhe njihet ndry-she dhe si qyteti “i shtatëminareve”. Por aktualisht qyte-ti i Dibrës së Madhe, numëronpesë minare, e gjashta thonëata është duke u ndërtuar, dhejanë të vendosur të ndërtojnëedhe minaren e shtatë. Qytetii Dibrës së Madhe është ndër-tuar kryesisht nga vetë banorët.Çka e pranojnë dhe vetë zyr-tarët e lart të kësaj komune.Aty sheh shtëpi vila, dyqanedhe lokale tregëtie të standart-eve më të larta europiane, frytedhe i ndihmesës së famijlvedibrane në gurbet, në Europë eSHBA-ës. Banorët të tregojnë,bie fjala se këtë e ka ndërtuarfamilja Cami në Amerikë,Marku, Dema, Kolari, Mjeshtri, Papraniku, Erebeli, Pustina,Koleci, Ruci, Peliku, Fida, She-hu, Lita, Maqellara, Kosovras-ti, Stercani, Kazani, Uruçi, Rusi,

Dovolani, Kercishta, Kllob-ocishta, Velia, Mirza, Duka,Ballanca e të tjera që ështëvështirë të permendesh tëgjitha .

DIBRA E MADHE

Qytet, qendër e komunësme të njejtin emër në Repub-likën e Maqedonisë. Shtrihet nëbregun e djathtë të Drinit të Zie të degës së tij Radika, e rre-thuar nga veriu prej maleve Ve-livar (2374 m) e Kërçin (2325m).Dibra për herë të parë për-mendet në hartën e Ptolomeut(shek. II e.r.) me emrin Debrus.Më 1502 njihet si qendër erëndësishme qytetare. Në vitet30-40 të shek. XIX, Dibra meafro 8400 banorë dhe 250dyqane, ishte një nga qendratmë të rëndësishme ekonomiketë tregut të mbrendshëm sh-qiptar. Dibra ka qenë një ngavatrat e qëndresës kundër push-tuesve të ndryshëm dhe dha njëndihmesë të veçantë në luftratshqiptaro-osmane nënudhëheqen e Skënderbeut.Qyteti dhe rrethet e tij luajtënnjë rol të rëndësishëm nëlëvizjen kombëtare tëudhëhequr nga Lidhja Sh-qipëtare e Prizrenit. Këtu umbajt edhe Kuvendi i Dibrës (1Nëntor 1878), që miratoi pro-gramin e Lidhjes.

Më 1889 u thirr Kuvendi i

Dibrës, ku u vendos bashkimime lidhjen e Pejës. Me nismëne H. Vokrit më 1900 u hap sh-kolla e parë shqipe. Dibra dhandihmesë të shquar në kryeng-ritjen e përgjithshme antios-mane të vitit 1912. Delegatët esaj morën pjesë në KuvendinKombëtar të Vlorës (1912).Vehbi Agolli u zgjodh nënkry-etar i qeverisë së parë shqitareqë doli nga kuvendi.Popullsia eDibës u bëri qëndresë të fortëtrupave sërbe në vitin 1912 dhekundërshtoi aneksimin e kësajkrahine nga mbretëria sërbe.Në shtator 1913 u bë qendërkryesore e kryengritjes popu-llore antisërbe, që u përhap ngaGjakova deri në Ohër.

BUSTI ISKËNDERBEUTDHE HAMAMI

Në qendër të qytetit, ësh-të rivendosur busti i heroit tonëkombëtar, Gjergj KastriotiSkënderbeu. Afër ndërtesës sëkomunës ndodhet dheHamami, një monument mevlera historiko-monumentale ekulturore, i cili për shkak tëpozitës së tij dhe zgjidhjes ar-kitektonike, nga dibranet ësh-të quajtur edhe “bukuroshe eqytetit”, që me shekuj u sfidojëtë gjitha luftërave shkatrrimtaredhe tërmeteve. Nga takimi qëpata me këtë rast, zhvilluar në

zyrën e komunës me kryetarintë Dibrës, z Argëtim Fida, mës-ova se sapo ka përfunduar fazae parë e rikonstruimit tëHamamit të ri, në mesin e qy-tetit, meremetimi dhe përforci-mi i kulmit dhe të kupolave mefoli bakri.

Për fazën e parë, tha aijanë shpenzuar 100 mijë euro.Ndërkaq, faza e dytë parashehrikonstruimin e shadërvanit dheaneksit të banjës. me mjetekëto të siguruara nga Bankaekonomike për rikonstruim dheMinistria e Kulturës, në këtëaktivitet do të përfshihet edhepushteti vendor.

KOMUNA DIBRAE MADHE - KRYETARI

I SAJ DR. ARGËTIMFIDA

Kjo komunë ka rreth dy viteqë ka për kryetar komune drArgëtim Fidën, nga PartiaBashkimi Demokratik për Inte-grim e Ali Ahmetit. Fida, konsi-derohet si një ndër nga më tësuksesëshimit kryekonunarët eDibrës së Madhe.Kryetari i ko-munës me një mandat katërvjeçarë situatën politike e quantë brishtë, atë ekonomike dheme strategjinë zhvillimore tëkomunës së Dibrës, si shumëoptimiste, dhe me prespektivëduke theksuar: “Së bashku medëshirën tonë për t‘u integruarnë BE duhet ta instalojmë edhementalitetin evropian në komu-në, në drejtim të mendimit emenaxhimit” thotë ai.

Argëtim Fida, kryetar izgjedhur me mandatkatërvjeçar, thotë se e ka gje-tur arkën e komunës me njësaldo negative, që kapte njëborxh prej 1,2 milionë euro,kurse me këtë ka trashëguaredhe xhirollogarinë e bllokuardrejt hapjes së perspektivave.Dr Argëtim Fida, kryetar i ko-munës së Dibrës, vlerson lartlidhjet e tyre me -prefekturën eQarkut të Peshkopisë - Dibëre Vogël. Fida, duke folur përqëllimin e këtyre lidhjeve, thotëse shumë probleme që kanë tëbëjnë me Dibrën në dy anët ekufirit të saj janë zgjidhur ose

Shkurt2 0 0 711 KKKKKUJTESEUJTESEUJTESEUJTESEUJTESE

presin të zgjidhen. Ai flet përmundësin reale për punësimdhe prespektivat e të rinjëvedibranë për përkrahjen e tyreedhe nga shoqatat joqeveritare,siodomos vlerson takimin embajtur mbi bazën e Projektitpër punësimin e të rinjve mearsim të lartë. Argëtim Fida,kryetar i komunës së Dibrës,shprehu keqardhjen e tij “ përpeshkimin ilegal të peshqve nëliqenin e Dibrës, në këtë liqenvijnë me vetura persona të ve-shur edhe me pushtet, dukevjedhur edhe pasurinë më tëçmuar të këtij liqeni,” tha ai.

Ai tha se kan filluarpunimet në rregullimin e trotu-areve. Një pjesë e qendrës sëqytetit është shëndruar në pun-ishte të mirëfilltë infrastruktur-ore. Në saje të angazhimit in-tenziv të tij komuna e Dibrëstashmë ka miratuar projektinpër shtruarjen edhe të 3000metra katrorë trotuare me plla-ka betoni, që kap vlerën prej80 mijë eurosh. Fida, pohonse: “Potencialet natyrore enjerëzore presin investime Komuna e Dibrës ka ekonomitë alivanosur që karakterizohetme afër 5000 të papunë, mestyre 120 persona me përgaditjeshkollore të lartë dhe universi-tare dhe ka përpara një sfidëtë madhe sa i takon ëmbëlsim-it të kësaj situate jetike përbanorët.” Brengosës ështënumri i vogël i policëve,posacërisht të atyre vendas,sepse aktualisht pjesa më emadhe e policëve që e ruajnë

Tek Shtatorja e Skënderbeut

kufirin janë nga Maqedonin lin-dore, të cilët nuk e njohin asgjuhën shqipe dhe as njerëzitqë kanë pronat e tyre përrethkufirit . Në fund Fida, foli edhepër vizitën dhjetëditore që bërivitin e kaluar në SHBA. Përpritjen e ngroht të komunitetitdibran dhe Vatrës.

MIRËQENEJA

Statistikat tregojnë se disapër qind e popullsisë janë nëasistencë. Përkrahja socialeështë jo shumë e mjaftueshme.

Banorët paguajnë një taksë përshtëpinë, të cilën e mbledhndërmarrja komunale. Taksat etjera kalojnë direkt e në buxhe-tin e shtetit. Shumë prej ndër-marrjeve të para ’90-ës janëmbyllur ose aktiviteti i tyre ësh-të përgjysmuar. Ndërmarrja eplastikës është mbyllur, pokështu dhe fabrika e qilimave.E vetmja ndërmarrje që punonme kapacitet të plotë është ajoe gipsit, e privatizuar nga njëfirmë gjermane. Familjet, jo tëgjitha thuhet se mbahen me tëardhurat e dibraneve gurbetqarë

Punimi artizanal është ende izhvilluar. Disa familje jetojnëdhe me të ardhurat e siguruaranga tregtia . Aktivitet kulturoree sportive kan filluar të ring-jallen. Qyteti ka një shkollë 8-vjeçare dhe një gjimnaz, kumësojnë si shqiptarët dhesllavët apo pakicat e tjera, siato turke, ka një siptal, ambu-lanc, ka një skuadër Futbollidhe kajaku. Ka një grup muz-ikor me kino-teatër. Ka dis-kotek, dhe parqe e fusha naty-rore sportive.

RRUGA E ARBËRIT

Bëhet fjalë për një ndërrrugët më të vjetra në Shqipëri,rrugën e vjetër, e cila kalon ngaTirana e të çon përmes Qafëssë Priskës në Klos dhe më pasnë Dibër të Madhe e më tej.Rruga e vjetër e Dibrës është egjatë vetëm 67 kilometra,ndërkohë që rruga ekzistueseështë e gjatë 160 kilometra. Ajovazhdon të mbetet edhe sot, sinjë rrugë këmbësorësh. Në vitin1994, ish-kryeministri Ale-ksandër Meksi hodhi hapin eparë zyrtar për ekzaminimin emundësive për ndërtimin e kësajrruge. Njërëz të interesuar kankërkuar gjithashtu nga qeveriastudimin e përfitimeve që mundtë vijnë nga ndërtimi i kësaj rruge.Rruga e vjetër e Dibrës është njo-hur shpesh si “Rruga e Arbërit”.Rëndësia e saj strategjike, gjeo-politike dhe ekonomike vlerëso-het ekspert e specilast si dhe ngaqeveria aktuale, por praktikishtasnjë hap konkret për ndërtimine saj nuk ka deri tash, përveçhartimit të studimit të fizibilitetitnga qeveria shqiptare si dhe mi-ratimit të gjurmës së saj ngaKëshilli Kombëtar i Rrugëve nëTiranë. Në rast se kjo rrugë dotë ndërtohej, segmenti Tiranë -Dibër mund të përshkohet nëmë pak se dy orë. “Rruga e Ar-bërit” mendohet se është gjith-ashtu mundësia më e lirë përt’u lidhur me Kosovën, dukekaluar tranzit në republikën eMaqedonisë.

B.Sina

Ndahet nga jeta një nga personalitetet e njohura të kinemasë shqiptare

Shuhet regjisori dibran Gëzim ErëbaraShuhet regjisori dibran Gëzim ErëbaraShuhet regjisori dibran Gëzim ErëbaraShuhet regjisori dibran Gëzim ErëbaraShuhet regjisori dibran Gëzim ErëbaraFILMA ARTISTIKË:

1967: “Ngadhënjim mbi vdekjen”1970: “Guximtarët”1975: “Në fillim të verës”1976: “Pylli i lirisë”1978: “Vajzat me kordele të kuqe”1979: “Përtej mureve të gurta”1980: “Nusja”1981: “Një natë pa dritë”1984: “Fushë e blertë-fushë e

kuqe”1986: “Një jetë më shumë” etj.

DOKUMENTARË:“Migjeni” (1961)“Gjirokastra” (1962)“Vangjush Mio” (1965)“Ndre Mjeda” (1962)“Ata quheshin Arbër” (1973) etj.

Në sheshin e xhirimit të filmit“Guximtarët”, 1970.

Regjisori, i cili kërkonte të sillte diçka ndryshe gjatë çdo prodhimi ki-

nematografik, që mbante poshtë firmëne tij, Gëzim Erebara është ndarë ngajeta në moshën 78-vjeçare. Njohësi imirë i artit të shtatë dhe një nga kon-tribuuesit më të njohur të këtij arti, nje-riu i publicistikës dhe i mendimeve tëndryshme letrare iku përgjithmonë ngakjo fushë, të cilën e deshi aq shumë.Erebara do të kujtohet jo vetëm përmënyrën se si operoi në një kohë jo tëlehtë për të bërë art, por dhe për kon-ceptet që përcolli nëpërmjet filmave qëmbajnë emrin e tij. I qetë dhe gjithnjë igatshëm për të treguar se arti ngrihetvetëm mbi të vërtetën, njeriu që kon-tribuoi aq shumë për kinemanë tashmëdo t‘i mungojë jo vetëm familjes, por edhekinemasë. Gëzim Erebara u lind në vitin1929 në Dibër. Mbasi mbaron studimete mesme, në vitin 1948 shkon për stu-dime ne Çeki, ku studion për regjisor,por që për fat të keq nuk i mbaroi stu-dimet e tij. Në vitin 1957 fillon punë nëkinostudion “Shqipëria e re” si regjisore skenarist. Për rreth 30 vjet punoi nëkinostudio, duke realizuar disa filmaartistikë dhe dokumentarë, në disa prejtyre është edhe skenarist njëkohësisht.

Pas një përvoje si asistent regjisornë filmat “Tana”, “Furtuna” dhe “Deba-tik”, realizon më në fund filmin e tij tëparë në vitin 1967 “Ngadhënjim mbi vde-kjen” (së bashku me regjisorin Piro Mil-kani). Më pas realizon edhe dhjetë fil-ma të tjerë, ku filmi i tij i fundit i përketvitit 1986 “Një jetë më shumë”.

Në filmat e tij me të mirë përmen-dim “Në fillim të verës”, fitues i disa

çmimeve në festivalin e filmit, “Vajzatme kordele të kuqe”, “Një natë pa dritë”,“Pylli i lirisë”, “Fushë e blertë-fushë ekuqe” etj. Karakteristika të filmave të rinjjanë thjeshtësia e paraqitjes së subjek-tit, karakteri popullor dhe vërtetësia epasqyrimit jetësor. Kino-regjisori Gëzim

Erebara është edhe autori i mjaft filmavedokumentarë. Le të përmendim filmat“Migjeni” (1961),”Gjirokastra” (1962),“Vangjush Mio” (1965), “Ndre Mjeda”(1962), “Ata quheshin Arbër” (1973) etj.Në punën e tij si dokumentarist i pa-sionuar, Gëzim Erabarën e karakterizon

Gëzim Erebara është vlerësuar me disa çmime, si dhemban titullin “Artist i Merituar”. Ai mbetet njëriprej regjisorëve tanë më të mirë të filmit shqiptar.

qartësia e brendshme ideore; ai është ivetëdijshëm se, kur ideja është efreskët, e ndjerë, teknika vjen vetë.

Gëzim Erebara ka dhënë një kontributtë veçantë në fushën e publicistikës. Aika botuar me dhjetëra artikuj në organete shtypit, ku ka dhënë mendimin e tijprofesional, duke bërë kritikën dhe njëko-hësisht analiza për vepra të veçanta.Gëzim Erebara është vlerësuar me disaçmime, si dhe mban titullin “Artist i Mer-ituar”. Ai mbetet njëri prej regjisorëve tanëmë të mirë të filmit shqiptar.

Dibra e Madhe - Kosovë e Vogël dhe Kosova plagë e sajDibra e Madhe - Kosovë e Vogël dhe Kosova plagë e sajDibra e Madhe - Kosovë e Vogël dhe Kosova plagë e sajDibra e Madhe - Kosovë e Vogël dhe Kosova plagë e sajDibra e Madhe - Kosovë e Vogël dhe Kosova plagë e saj

Shkurt2 0 0 7 12KULKULKULKULKULTURETURETURETURETURE

cyan magenta yellow black

Grafika: Studio “m&b”. Tel: (04) 233 283. Shtypur në shtypshkronjën “Dita 2000”. Tel: (04) 273 745

Shkurt2 0 0 7 12

Nga Prof. Dr. ENVER HYSA

Leksikografia shqipe, fusha që merret me hartimin e fjalorëve, ka një tra-

ditë të gjatë e të pasur. Që nga viti 1635,kur u botua Fjalori latinisht – shqip (Dic-tionarium latino-epirotikum) i Frang Bar-dhit, e deri në ditët e sotme janë hartu-ar e botuar rreth 500 fjalorë dy e mëshumë gjuhësh dhe fjalorë shpjegues,çka përbën një pasuri të paçmuar qëvjen e rritet kohë pas kohe. Fjalorëtshpjegues të shqipes, duke veçuar Fjal-orin e K. Kristoforidhit, janë hartuar ebotuar duke filluar nga gjysma e dytë eshekullit XX dhe këtë 10-vjetshin e parëtë këtij shekulli.

Vepra Fjalor i gjuhës shqipe, Tiranë,2006 është një realizim i ri i gjuhësisëshqiptare, një vepër e re e leksikografisëshqiptare, që del si botim i Institutit tëGjuhësisë dhe të Letërsisë të Akade-misë së Shkencave të Shqipërisë dhepërbën një realizim të ri të njërit ngaprojektet e rëndësishme të këtij Institu-ti. Vepra i shtohet fondit të pasur tëfjalorëve të shqipes. Për nga natyra endërtimit dhe për nga tipologjia efjalorëve, ky botim i ri do të zërë pady-shim një vend të veçantë e të rëndë-sishëm në këtë fond të pasur të le-ksikografisë shqiptare.

Është e ditur se një fjalor me një sasitë tillë fjalësh (mbi 43 mijë, si fjalëthemelore në krye e në çerdhe, si dheme rreth 5 mijë fjalë të tjera që për-doruesit mund t’i rindërtojnë vetë dukeshfrytëzuar shkurtesat e dhëna nëFjalor, sipas modeleve të njohura) përm-ban padyshim shtresën aktive, por edhenjë pjesë të mirë nga shtresa pasive, ecila zë një vend të gjerë në përdorimin epërditshëm, në letërsi, në shtypin eshkruar dhe elektronik, në letërsinëtekniko-shkencore etj., prandaj edhe nëkëtë tip fjalori del si e domosdoshmeprania e këtij leksiku, qoftë dhe nëpërfjalorë të ashtuquajtur të vegjël, por menjë numër të konsiderueshëm fjalësh.Natyrisht që tipi i Fjalorit, i cili këto ditëte fundit ka dalë nga shtypi, nuk mundtë ketë shumicën e fjalëve që ka shqip-ja ose gjithë pasurinë leksikore të saj,siç mëtohet ndonjëherë nga disa për-dorues, të cilët nisen nga dëshira e mirëpër ta parë atë të përfshirë të gjithën nënjë fjalor. Është e domosdoshme të nji-het nga afër specifika e hartimit tëfjalorëve dhe sidomos tipat e tyre dhenë përputhje me natyrën e fjalorit tëshprehen dhe kërkesat e dëshirat përnjë pasuri më të madhe që mund tëpërfshinte ky ose ai fjalor. Fjalorët emëdhenj të një gjuhe të caktuar e kanëpër detyrë të regjistrojnë çdo fjalë dhekuptimet e shumta që mbart ajo, pragjithë visarin e shqipes. Hartimi i një fjal-ori të madh të gjuhës shqipe, ku do tëpërfshihej gjithë pasuria leksikore e sajmbetet një nga objektivat për projektete ardhshme të gjuhësisë shqiptare.

Kjo vepër e re leksikografike ështëndërtuar mbi kritere të drejta e të saktashkencore dhe është në hullinë e boti-meve më të mira të leksikografisë sonë,sidomos asaj që i përket gjysmës sëdytë të shek. XX e në vijim, duke nisurme fjalorët shpjegues të viteve 1954,1980, 1984 e 2002. Vepra përshkohetnga synimi për t’i dhënë më shumëhapësirë një numri sa më të madhfjalësh në përputhje me tipin e tij dheështë ndërtuar mbi kritere që e mundë-sojnë realisht këtë synim.

Lënda e këtij Fjalori sigurisht qëmbështetet dhe në lëndën e fjalorëve tëmëparshëm, në fondin e pasur që gjen-det në kartotekën e leksikut të shqipestë Institutit të Gjuhësisë dhe të letër-sisë, e cila përmban sot rreth 4 milionëskeda për fjalë, shprehje e frazeologjitë vjela nga fjalorë të shqipes, nga folk-lori, nga botime të llojeve të ndryshme,si dhe të mbledhura nga të folme e di-alekte të truallit të shqipes nëpërmjetekspeditave gjuhësore dhe nga shumë

NJË FJALOR I RI PËR GJUHËN SHQIPENJË FJALOR I RI PËR GJUHËN SHQIPENJË FJALOR I RI PËR GJUHËN SHQIPENJË FJALOR I RI PËR GJUHËN SHQIPENJË FJALOR I RI PËR GJUHËN SHQIPEbashkëpunëtorë të jashtëm të Institutit.Por ajo mbështete edhe në lëndën qëvjen nga botimet e këtyre 10-15 vitevetë fundit (letërsi, shtypi i ditës, fjalorëkrahinorë, fjalorë dygjuhësh etj.). Kykorpus i pasur, natyrisht i përzgjedhur,bën që ky Fjalor, ashtu siç thuhet nëparathënie, jo vetëm të ruajë vleratthemelore më të mira të fjalorëveshpjegues të deritanishëm të shqipes,por edhe t’i shtojë ato, si nëpërmjetdhënies së një lënde të re (p.sh., vetëmshkronja A ka afërsisht mbi 100 njësi tëreja leksikore, si zëra të veçantë le-ksikografikë, më shumë se fjalorët emëparshëm), po ashtu dhe nëpërmjettrajtimit në një mënyrë më sintetike enë mjaft raste me çerdhe fjalësh, si njëzgjidhje e zbatuar ndoshta për herë tëparë në praktikën tonë leksikografike.Të gjitha këto, si dhe një varg përparë-sish të tjera, të cilat zbulohen qartë nëkriteret e hartimit dhe në realiziminkonkret në vepër, e bëjnë këtë Fjalor tëri një mjet pune praktik e të përdorshëmme lehtësi, gjë që, duke e vështruar nëkëtë aspekt, mund të thuhet se njëfjalor, si një vepër e tillë, i ka munguarpraktikës që nga viti 1954, kur u botua ipari fjalor shpjegues i gjuhës shqipe.

Për vlerat e Fjalorit mund të flitej gjatë,por do të jenë përdoruesit ato që do tëthonë fjalën e tyre si për vlerat e vërtetatë tij, ashtu edhe për ndonjë të metë qëmund të vënë re, duke e shfletuar atëpër nevojat e tyre. Megjithatë mund tëtheksohet se është vepruar drejt që, nëpërputhje me parimet e hartimit të ve-prës, duke synuar për një paraqitje samë të ngjeshur të zërave leksikografikë,janë përfshirë në një të tillë, sipas siste-mit të çerdheve, p.sh., foljet veprore,vetvetore, emrat e veprimit, mbiemratprejpjesorë, emërzimet e tyre, të cilët,siç thuhet, kanë forma e struktura kup-timore thelbësisht të njëjta. Kjo prak-tikë leksikografike, e njohur gjerësishtedhe për gjuhë të tjera, është njëzgjidhje e drejtë e praktike le-ksikografike. Kështu, p.sh., te folja lex-oj përdoruesit do të gjejnë edhe emrinlexim edhe formën joveprore lexohet,ose te folja lë, si fjalë titull, dalin edhepësorja e kësaj foljeje lihem, edhe emrilënie, edhe mbiemri i lënë, edhe emri tëlënat në kuptimin “mbeturinat e gjellëve,të bukës, te folja titull kontrolloj, del dheforma kontrollohem, edhe emri kontrol-lim, edhe mbiemri i kontrolluar ose tefolja korr del emri korrje, forma joveprorekorret, mbiemri i korrur dhe emri të ko-rrat etj.”. Në këtë mënyrë në vend të 3,4 ose 5 fjalëve të veçanta që jepen nëpërfjalorë të tjerë, këtu të gjitha ato fjalëtdhe format e tyre që lidhen jo vetëm ngaforma, por edhe nga kuptimi, paraqitenvetëm te një fjalë titull. Ky sistem para-qitjeje mund të shtrihej e të zgjerohejdhe më tej duke përfshirë edhe mbiem-rat e emrat e formuar nga pjesorja egegërishtes me prapashtesat –s, -shëm, të cilët edhe nga pikëpamja kup-timore dhe nga pikëpamja fjalëformuese,nuk janë aq të largëta nga çerdhja.Ndërkaq, në këtë mënyrë paraqitjejefjalësi nuk pakësohet, siç mund tëduket në vështrimin e parë, sepse në tëvërtetë fjalët janë aty, por në një farëmënyre të fshehura dhe përdoruesi, pasitë mësohet me paraqitjen sistematiketë çerdhes së fjalëve, nuk do të ketëvështirësi në identifikimin e njësive qëdëshiron të konsultojë.

Fjalët në fjalor janë shoqëruar rreg-ullisht me shpjegime të thjeshta, jo tërënduara e përgjithësisht sintetike, nëmjaft raste janë dhënë sinonime, qoftënjë i vetëm ose më shumë se një, kadhe mjaft raste kur në paraqitjen e kup-timit të një fjale, krahas shpjegimit, jepetdhe sinonimi ose sinonimet, janë për-dorur pra, shpjegimet, shpjegimet dhesinonimet ose vetëm sinonimet. Kjoështë ndjekur në mënyrë sistematikenë fjalor. Kështu, p.sh., për fjalën për-bri, si ndajfolje jepet në fillim shpjegimi“në afërsi ose në krah (të dikujt a tëdiçkaje)”, pastaj jepen sinonimet“përkrah, pranë; anash”, më pas jepenshembuj të përdorimit si ndajfolje; nëdhomën këtu përbri, më kaloi përbri.Po te kjo fjalë do të gjendet dhe për-dorimi i saj si parafjalë, duke dhënë filli-misht shpjegimin: së bashku me njëemër a me një përemër shënon frymor-in ose sendin, afër të cilit lëviz dikusha diçka, pastaj jepen sinonimet: pranë,anës dhe më pas shembujt: ecte përbrishokut, ndodhej përbri fabrikës. Kjostrukturë ndiqet rregullisht në paraqitjene të gjitha fjalëve të fjalorit. Po ndërkaqnë mjaft raste fjalët jepen dhe në për-dorimin e tyre në shprehje të ndryshmefrazeologjike, të cilat janë zgjedhur mekujdes nga hartuesit e fjalorit. Në këtëmënyrë, sa për të dhënë ndonjë shem-bull, po kujtoj për lexuesit e gazetës sefjala l iri jepet dhe në shprehjenfrazeologjike “i ka dhënë liri gjuhës” nëkuptimin “flet shumë e pa u menduarmirë, nuk i vë fre gjuhës”, ose te fjalalis dalin njësitë frazeologjike “është lisme shumë degë (është njeri i zoti e meshumë shokë e miq, ka përkrahje tëmadhe), qysh kur ka mbirë lisi (prejshumë kohësh, qyshkur), prish tre lisapër një purtekë (e bën një punë meshumë harxhime, prish bucela e bënkënaçe) unë për lisa ti për fshesa (nukkuptohemi fare me njëri-tjetrin) etj.Mund të pohojmë pra se përgjithësishtshpjegimet e dhëna janë të qarta, tëshkurtra e të kursyera, shembujt dhefrazeologjia që shoqërojnë jetën e fjalësjanë dhënë gjithashtu me masë. Tëgjitha këto e bëjnë këtë fjalor një mjettë domosdoshëm të një përdorimi tëgjerë e masiv që do të ndihmojë në ng-ritjen e kulturës gjuhësore të për-doruesve të tij.

Në përfundim dëshiroj të theksoj sekjo vepër e re e gjuhësisë shqiptareështë hartuar nga ekipi i njohur i le-ksikografëve prof. Jani Thomai, prof.Miço Samara, prof. Pavli Haxhillazi, prof.Hajri Shehu, prof. Thanas Feka, prof.Valter Memishaj e dr. A. Goga, të cilëtkanë realizuar një vepër të nevojshmepër bibliotekat vetjake, për bibliotekat eshkollave të të gjitha niveleve e për tëgjitha hapësirat shqiptare. Ata duhenpërgëzuar e falënderuar që arritën t’i japingjuhësisë shqiptare një vepër të tillë, tërealizuar me një cilësi shkencore tëlartë, me zgjidhje të reja për praktikëntonë leksikografike, me materiale elëndë të pasur për tipin që ka fjalori dheme një sasi njësish të reja që përfshi-hen për së pari në këtë fjalor. Edhe ngarealizimi teknik dhe vëllimi fjalori para-qitet mjaft praktik në përdorim Të gjithakëto i sigurojnë këtij fjalori një numër tëgjerë përdoruesish, si nxënës të shkol-lave të mesme e nëntëvjeçare, studentë,mësues e pedagogë, shkrimtarë, përk-thyes, gazetarë etj.

FTESË PËR BASHKËPUNIMGazeta “Rruga e Arbërit” është e hapur për çdo lloj bashkëpunimi.

Të Interesuarit mund të sjellin opinionet e tyre për çeshtje e probleme tëndryshme që shqetësojnë Dibrën e dibranët.

Redaksia mbetet e hapur për çdo lloj bashkëpunimi, me synimin e vetëm:përhapjen e së vërtetës dhe mendimit progresist.

Redaksia kujton bashkëpunëtorët se dorëshkrimet janë të pakthyeshmedhe jo çdo shkrim mund të botohet.

Tel.068 31 19 232. Tel: (04) 357 179. Email: lid_gazeta@yahoo.com

BOTIMETË AUTORËVE

DIBRANË