Rośliny zbożowe
description
Transcript of Rośliny zbożowe
![Page 1: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/1.jpg)
Rośliny zbożowe
Agrotechnika owsa
![Page 2: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/2.jpg)
Pochodzenie owsa
Owies jest uważany za młodą roślinę uprawną. W uprawie pojawił się kilka tysięcy lat później niż pszenica i jęczmień i dlatego nie był znany w starożytnych kulturach rolniczych. Podobnie jak żyto określa się go mianem wtórnej rośliny uprawnej, gdyż początkowo towarzyszył uprawom, głównie pszenicy płaskurki (Triticum dicoccum), jako chwast segetalny.
![Page 3: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/3.jpg)
Historia uprawy owsa
Wraz z uprawą pszenicy przywędrował do Europy z Azji.
Przypuszcza się, że w miarę przesuwania się uprawy zbóż z południa na północ kontynentu, w rejony mniej korzystne pod względem glebowym i klimatycznym, dominacja owsa wyraźnie wzrastała i powoli wypierał z uprawy gatunki pierwotne.
![Page 4: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/4.jpg)
Historia uprawy owsa
Pierwsze wzmianki o owsie pochodzą z epoki wczesnego brązu (około 1500 lat p.n.e.) i dotyczą głównie owsa szorstkiego (Avena strigosa Schreb.).
Znacznie później odnajdywano owies siewny (Avena sativa L.) i owies głuchy (Avena fatua L.).
![Page 5: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/5.jpg)
Znaczenie gospodarcze owsa
W świecie owies jest gatunkiem uprawianym na powierzchni 17,9 mln ha, co stanowi zaledwie 3% areału zajętego przez zboża.
Z powodu niskiego plonu (1,75 t/ha) jego udział w zbiorach zbóż wynosi tylko 1,7% (31,3 mln t).
![Page 6: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/6.jpg)
Znaczenie gospodarcze owsa
Największe plony z 1 ha uzyskuje się w Irlandii (6 t), Holandii (5,8 t) i Anglii (5,5 t), tj. w krajach, gdzie w zasiewach znaczny udział ma forma ozima.
W krajach ościennych średni poziom plonów jest bardzo zróżnicowany: w Niemczech – 4,6 t/ha, w Czechach – 3,2 t/ha, na Litwie, Ukrainie i Białorusi – od 1,9 do 2,2 t/ha.
![Page 7: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/7.jpg)
Plonowanie
Średni krajowy plon ziarna w latach 1996–1998 wynosił 2,53 t/ha i należy go ocenić jako niski, sięgający zaledwie 43% potencjału wyrażonego średnim plonem wzorca zbiorowego COBORU.
Potencjał plonotwórczy aktualnych, oplewionych odmian rejestrowych osiąga wartość 5–6 t/ha.
Owies nagoziarnisty plonuje na poziomie 78% wzorca oplewionego.
![Page 8: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/8.jpg)
Warunki termiczne
Owies jest zaliczany do roślin klimatu umiarkowanego i wilgotnego.
Ziarno kiełkuje już w temperaturze 2–3 C, intensywnie zaś – w temperaturze 5–7 C.
Krzewieniu sprzyja temperatura 6–12 C (na glebach żytnich – niższa, na lepszych – wyższa).
![Page 9: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/9.jpg)
Warunki termiczne
W fazie strzelania w źdźbło (aż do kłoszenia) optymalna temperatura dobowa to 12–16 C, co oznacza średnią dobową maja na poziomie 13,5 C, a czerwca – 16 C.
Pogoda z ustaloną temperaturą powyżej tego zakresu oddziałuje ujemnie na plon ziarna.
![Page 10: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/10.jpg)
Warunki termiczne
Po kłoszeniu, aż do zbiorów korzystnie na rozwój i plonowanie owsa wpływa pogoda słoneczna z niezbyt wysoką (15–18 C) temperaturą dobową.
![Page 11: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/11.jpg)
Warunki termiczne
Zmienność temperatury we wczesnych fazach rozwoju (do krzewienia) w niewielkim stopniu różnicuje poziom plonowania, natomiast w fazie kłoszenia zmienność w plonowaniu pod wpływem tego czynnika może być duża.
![Page 12: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/12.jpg)
Warunki wodne
Owies ma wysoki współczynnik transpiracji (ok. 500), co w przypadku uprawy na glebach żytnich lekkich wyraźnie uzależnia jego plonowanie od sumy opadów w okresie wiosenno-letnim.
Po wschodach najkorzystniejsza dla plonu jest suma opadów wynosząca 16 mm na każdą dekadę, a po krzewieniu, aż do kłoszenia, optimum zamyka się sumą 23 mm na dekadę.
![Page 13: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/13.jpg)
Warunki wodneOpady w fazie strzelania w źdźbło są
bardziej plonotwórcze niż w czasie dojrzewania.
Po wyrzuceniu wiechy optimum zapotrzebowania na wodę utrzymuje się jeszcze na poziomie 27 mm/dekadę, chociaż wartość plonotwórcza tych opadów jest mniejsza niż podczas fazy strzelania w źdźbło.
![Page 14: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/14.jpg)
Warunki glebowe
Gleby kompleksów żytnich są odpowiednie do uprawy owsa.
Na kompleksach gleb pszennych owies powinien być uprawiany tylko jako przerywacz fitosanitarny w zmianowaniach o dużym wysyceniu zbożami.
Typowe dla owsa są także następujące kompleksy: owsiano-ziemniaczany górski, owsiano-pastewny górski i częściowo zbożowy górski.
![Page 15: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/15.jpg)
Warunki glebowe
Na odkwaszonych glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego (4) w dobrej kulturze owies powinien ustępować miejsca jęczmieniowi, natomiast na źle uprawionych, zakwaszonych glebach tego kompleksu owies plonuje lepiej niż jęczmień.
![Page 16: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/16.jpg)
Wpływ gleby na plonowanie owsaOwies jest mało wrażliwy na odczyn gleby w
zakresie pH od 4,5 do 7,2, co wynika z jego małej wrażliwości na niedobór wapnia, a także z dużej tolerancji na nadmiar wolnych jonów glinu i manganu.
![Page 17: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/17.jpg)
Przedplony
W klasycznym zmianowaniu owies następuje po okopowych (ziemniak), na stanowiskach w wysokiej kulturze i żyznych (drugi rok po oborniku). Ziemniak, lucerna i żyto są także przedplonami fitosanitarnie najbezpie-czniejszymi.
![Page 18: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/18.jpg)
Inne przedplony
Dobrymi przedplonami dla owsa są:bobik,koniczyna,pszenica,rzepak, chociaż udowodniono, że produkty
rozkładu resztek tych przedplonów mogą krótkotrwale oddziaływać na owies toksycznie.
Ponadto wymienione gatunki wymagają gleb mocniejszych niż owies.
![Page 19: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/19.jpg)
Inne przedplony
Przedplonem mykosanitarnie najgorszym dla owsa jest jęczmień ze względu na dużą patogeniczność grzybów bytujących w ryzosferze, szczególnie Fusarium, Helminthosporium, Penicillium i Phoma.
Na uprawę po sobie owies reaguje mniejszym obniżeniem plonu niż inne zboża.
![Page 20: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/20.jpg)
Uprawa roli
Klasyczna uprawa roli pod owies obejmuje orkę przedzimową na średnią głębokość (20–25 cm). Glebę pozostawia się w ostrej skibie.
Na stanowisku po okopowych orkę przedzimową można zastąpić kultywatorowaniem po uprzednim zebraniu liści i łętów, które mogą utrudniać równomiernie płytką uprawę wiosenną.
![Page 21: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/21.jpg)
Uprawa roli
Wiosenną uprawę na glebach zwięźlejszych należy rozpocząć od zastosowania włóki, a na średnich i lekkich – od agregatu złożonego z brony średniej lub ciężkiej z wałem strunowym, doprawiającym pole za jednym przejazdem na głębokość do 5 cm.
![Page 22: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/22.jpg)
Uprawa roliNa polu po okopowych, którego nie zaorano
jesienią, należy użyć agregatu z kultywatorem lub aktywną broną i wykonać uprawę płytko, na 5–7 cm.
Głębsza uprawa wiosenna utrudnia podsiąk wody do ziarniaków, co wpływa ujemnie na wschody roślin i obniża plon.
W przypadku głębszej uprawy przedsiewnej korzystny wpływ na wschody i plon ma zastosowanie ciężkiego wału.
![Page 23: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/23.jpg)
Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe
Z plonem 3,5 tony ziarna wynosi się z pola:45 kg P2O5,
126 kg K2O,
86 kg N.
![Page 24: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/24.jpg)
Nawożenie
Na glebach ubogich w fosfor i potas do wymagań pokarmowych należy dodać różnice bilansowe na poprawę zasobności gleb, wynoszące od 20 do 60 kg/ha P205 i 30–50 kg/ha K2O.
![Page 25: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/25.jpg)
Dawki nawozów
Racjonalne nawożenie w celu otrzymania plonu 3,5 tony wyniesie wtedy:
60–80 kg P2O5 i 130–160 kg K2O.
Na polach z regularną gospodarką obornikową dawki te można zmniejszyć o około 10–20 kg P2O5 i 40 kg K2O.
![Page 26: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/26.jpg)
Nawożenie gleb pod owies
Pod owies mogą być stosowane wszystkie dostępne formy pojedynczych nawozów fosforowych i potasowych.
Nawozy fosforowe należy stosować przed orką przedzimową (nie ulegają wymywaniu), natomiast nawozów potasowych można użyć jesienią tylko na glebach średnich i zwięzłych.
![Page 27: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/27.jpg)
Nawożenie gleb bardzo słabych
Na lekkich potas ulega wymywaniu i jest racjonalniejsze wczesne zastosowanie go wiosną przed uprawami doprawiającymi glebę.
Uprawom rosnącym na glebach lżejszych nawozy mieszane lepiej dostarczyć wiosną.
![Page 28: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/28.jpg)
Formy nawozów i termin ich stosowania
W nawożeniu owsa bardzo dobre wyniki uzyskuje się po zastosowaniu typowych nawozów wieloskładnikowych.
Należy dobrać taki nawóz, aby możliwie najbardziej odpowiadał stosunkowi zawartości P : K określonemu w wymaganiach pokarmowych.
![Page 29: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/29.jpg)
Formy nawozów i termin ich stosowania
Ponieważ owies jest bardzo wrażliwy na niedobór potasu, więc na glebach ubogich w potas nawozy wieloskładnikowe powinny zawierać go wyraźnie więcej niż fosforu.
![Page 30: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/30.jpg)
Nawożenie azotemReakcja owsa na azot stosowany doglebowo
jest uzależniona głównie od wilgotności gleby oraz od przedplonu.
W warunkach suszy wykorzystanie azotu maleje.
Aby po przedplonach niezbożowych uzyskać plon 3,5 t, wystarczy dawka około 30–40 kg/ha, użyta jednorazowo przedsiewnie lub w fazie krzewienia.
![Page 31: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/31.jpg)
Nawożenie azotem
Po przedplonach zbożowych taki poziom plonów wymaga zastosowania 60 kg/ha N w jednej dawce przedsiewnej.
Na glebach przepuszczalnych, gdzie istnieje obawa wymycia składnika, nawet niską dawkę należy podzielić na przedsiewną (40 kg) i pogłówną (20 kg) w fazie drugiego międzywęźla – strzelanie w źdźbło.
![Page 32: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/32.jpg)
Nazwożenie azotem
W gospodarstwach uzyskujących plony rzędu 4 t/ha dawki nawozów azotowych muszą wynosić 75–85 kg/ha na stanowisku po zbożowych bądź około 50–60 kg/ha po przedplonach mocniejszych.
![Page 33: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/33.jpg)
Wpływ wysokiego nawożenia azotem
Azot przedsiewny wpływa korzystnie na rozwój wiech pędu głównego, a szczególnie na liczbę kłosków w wiesze (główny element struktury plonu).
Przy wysokim poziomie nawożenia późne dawki azotu przedłużają aktywność fizjologiczną liści, a także zwiększenie zawartości azotu w ziarnie.
![Page 34: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/34.jpg)
Termin siewu
Owies jest gatunkiem najwcześniejszego siewu i na każde opóźnienie terminu reaguje obniżeniem plonu.
Optymalny w każdym regionie jest termin możliwie najwcześniejszy, wyznaczony stanem obeschnięcia gleby.
![Page 35: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/35.jpg)
Termin siewu
Owies wcześnie siany lepiej się ukorzenia i krzewi, dając bardziej zwarty łan, mniej wylega, wiąże więcej kłosków w wiesze, a w latach suchych daje także dorodniejsze ziarno.
Ziarno z siewu wczesnego ma mniejszą zawartość białka na rzecz skrobi oraz najczęściej mniejszy udział plewki.
![Page 36: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/36.jpg)
Obsada na 1m2
Kompleks glebowy Obsada
Żytni bardzo dobry
Zbożowo-pastewny mocny 500–550
Zbożowy górski
Żytni dobry
Owsiano-ziemniaczany górski 560–620
Żytni słaby
Zbożowo-pastewny słaby 600–650
Owsiano-pastewny górski
![Page 37: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/37.jpg)
Siew
Masa wysiewu ziarna, obliczona na podstawie powyższej obsady i średniej masy 1000 ziarniaków oraz dobrej wartości użytkowej mieści się w przedziale 170–215 kg/ha.
Optymalna głębokość przykrycia ziarna na glebach lekkich wynosi około 4 cm.
![Page 38: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/38.jpg)
Pielęgnacja
Konkurencyjność owsa wobec chwastów jest dość duża i w poprawnym przyrodniczo płodozmianie (po ziemniaku) skutecznie tłumi je już w czasie krzewienia i strzelania w źdźbło.
W takich warunkach plantację można prowadzić bez herbicydów, a niewielki poziom zachwaszczenia nie obniża istotnie plonu.
![Page 39: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/39.jpg)
PielęgnacjaNiestety, w warunkach następstwa owsa po
zbożach zwalczanie zachwaszczenia staje się konieczne.
Można je przeprowadzić mechanicznie, używając brony w fazie szpilkowania bądź w fazie 5 liści.
Wcześniejsze użycie brony przerzedza zasiewy. Bronowanie po krzewieniu można przeprowadzić kilkakrotnie, zawsze jednak przy właściwym uwilgotnieniu gleby.
![Page 40: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/40.jpg)
Herbicydy stosowane w uprawie owsa
Herbicydy w uprawie owsa trzeba stosować ostrożnie, gdyż znana jest jego ujemna reakcja na niektóre substancje aktywne, głównie w Pieliku i Aminopielikach.
![Page 41: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/41.jpg)
Herbicydy stosowane w uprawie owsa
Chwasty wrażliwe zwalcza się w pełni krzewienia środkami: Agritox 500 SL, Chwastox Ekstra 300 SC, Dicoherb 750 SL i Granstar 75 WG.
Na polach z chwastami uciążliwymi (przytulia czepna, gwiazdnica pospolita) bardziej skuteczne są Chwastoxy – D, Turbo i Trio bądź Logran Ekstra, zastosowane w pełni krzewienia.
![Page 42: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/42.jpg)
Choroby owsa
Z chorób występujących w czasie wegetacji istotne obniżenie plonu może powodować rdza koronowa, a czasami także mączniak, szczególnie w warunkach gęstych siewów i dużych dawek azotu.
![Page 43: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/43.jpg)
Choroby owsa
Wczesnemu mączniakowi można zapobiegać, stosując zaprawy o przedłużonym działaniu bądź interwencyjnie Calixin 750 EC.
Owies chroni się przed rdzą koronową, dobierając odmiany o mniejszej podatności na tego patogena (np. Dukat, Grajcar).
![Page 44: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/44.jpg)
Choroby owsa
Materiał siewny należy zawsze zaprawiać przeciwko głowni pylącej i zwartej, gdyż tych chorób nie można zwalczyć w czasie wegetacji.
Ziarno porażone głowniami ma ograniczoną wartość siewną, paszową i konsumpcyjną.
![Page 45: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/45.jpg)
Szkodniki
Owies może być porażany przez szkodniki, w szczególności przez muchówki – ploniarkę zbożówkę, pryszczarka zbożowca, skrzypionki, a także mszyce.
![Page 46: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/46.jpg)
Zbiór jednoetapowy
Owies dojrzewa nierównomiernie i termin zbioru jednoetapowego kombajnem należy określić precyzyjnie, niezbyt wcześnie, aby ziarniaki w dolnej części wiechy nie były zbyt wilgotne.
![Page 47: Rośliny zbożowe](https://reader035.fdocument.pub/reader035/viewer/2022062221/56813ff4550346895dab13c6/html5/thumbnails/47.jpg)