Romatoid Artrit. Hayatı aktif yaşamak.

Romatoid Artrit. Hayatı aktif yaşamak.Hastalar için danışma el kitabı.

“Bilgi güçtür” der bir atasözü ve bu deyiş, özellikle romatoid artrit gibi kronik bir hastalık söz konusu olduğu zaman geçerlidir. Bu hastalıkla bağlantılı iltihaplar kalıcı sabah sertliğinden başlayarak şiş ve ağrıyan el ve ayak parmaklarına ve hareket kabiliyetinin önemli ölçüde kısıtlanmasına varıncaya değin çok çeşitli şikâyetlere neden olabilir. Nadiren kalp veya akciğerler gibi iç organlar dahi zarar görebilir.

Ancak bilgi aynı zamanda korkuya ve çaresizlik içerisinde bir hastalığa teslim olma duygusuna karşı en etkili araçtır. Dolayısıyla, bu hastalığa yakalanan herkesin bağışıklık sistemindeki belirtileri tetikleyen maddelerden başlayarak modern tedavi olanakları yelpazesi ve başka hastalarla deneyim alış verişi olanağı sunan ve en az diğerleri kadar önemli olan özyardım grupları gibi pek çok konuda kapsamlı bilgiye ihtiyacı vardır. Bu bilgilere sahip olan bir kişi hastalığıyla baş etmeyi ve hastalıkla ilişkili şikâyet ve kısıtlamaları aktif ve hedefli bir şekilde aşmayı en iyi şekilde öğrenecektir.

Bu broşür bilgilenmenize bir katkı sunmak için hazırlanmıştır. romatoid artrit hakkında pek çok önemli ve güncel veri içermektedir.

Değerli Hastamız,

İçindekiler

Hastalıkla ilgili bilgiler 04

Tedaviyle ilgili bilgiler 24

Romatoid artrit ile yaşamak 44

Sözlük 58

Daha fazla bilgi 62

Son bir söz daha: Tıbbi araştırmalar sayesinde son yıllarda romatoid artrit tedavisinde büyük bir gelişme kaydedilmiştir. Özellikle biyolojik ilaçlar adı verilen yeni bir ilaç grubunun devreye girmesiyle, hastalığın ilerlemesi bugün çoğu zaman durdurulabilmektedir. Bu sayede büyük hasarlar önlenebilmekte ve ağır hastalık tabloları belirgin bir şekilde düzeltilebilmektedir. Bu nedenle, bu broşürde verilen bilgilerin amacı yalnızca hastalık hakkındaki bilginizi artırmak değil, aynı zamanda sizi cesaretlendirmek, modern romatizma tedavisi ile ilgili beklentilerinizi yükseltmek ve mütevazı iyileşmelerle yetinmemenizi sağlamaktır.

Doktorunuz Profesör Dr. Markus Gaubitz olarak ilginç bir okuma diliyor ve geçmiş olsun diyorum.

Profesör Dr. med. Markus Gaubitz

Westfalya Münster Wilhelm Üniversitesi Manuel Tıp Akademisi Disiplinlerarası Teşhis ve Tedavi Yöntemleri

Hastalıkla ilgili bilgiler.Romatoid artrit hakkinda en önemli özetli bilgiler.

0 4 Hastalıkla ilgili bilgiler

Romatoid artrit nedir?

Romatoid artrit (kısaltma: RA) birden fazla organı veya organ sistemini tutabilen kronik iltihaplı bir hastalıktır. Bu nedenle bir sistem hastalığından da bahsedilmektedir. Ancak hastalığın adından da anlaşıldığı gibi ağırlıklı olarak eklemleri tutar. Artrit, eklem iltihabı demektir.

Eskiden kullanılan “kronik poliartrit” terimi, hastalığa çoğunlukla birden fazla (“poli”) eklemin yakalandığına işaret etmektedir.

Hastalık bunun dışında daha birçok şekillerde kendini gösterebilir. RA, genellikle “romatizma” üst kavramı altında toplanan çok sayıda kronik iltihaplı (eklem) hastalığının nispeten ağır bir şeklidir.

Romatoid artrit ne kadar yaygındır?

RA en sık görülen iltihaplı eklem hastalığıdır; nüfusun yaklaşık % 0,6 – 1 ’i bu hastalıktan şikayetçidir. Almanya’da bu oran yaklaşık 800.000 hastaya denktir. Her yıl bu gruba yeni hastalanan 2.000 kişinin katıldığından hareket edilmektedir.

06 Hastalıkla ilgili bilgiler

Kimler hastalığa yakalanır?

RA ilke olarak her yaşta baş gösterebilir. İnsanlar çoğunlukla 40 ile 50. yaşları arasında bu hastalığa yakalanmaktadır. Ancak çocuk ve gençler arasında da RA hastalığına rastlanmaktadır. Buna jüvenil (= genç) idiopatik artrit adı verilmektedir. Hastalık kadınlarda erkeklere göre üç kat daha sık görülmektedir. Bu dengesizliğin nereden kaynaklandığı bilinmemektedir.

Romatoid artrit nasıl oluşur?

RA’nın nedenleri ve oluşumu henüz tam anlamıyla açıklanamamıştır. Ancak bu konuda çok fazla ipucu bulunmaktadır. Bu bağlamda bağışıklık sisteminin bir bozukluğundan hareket edilmektedir. RA bir otoimmün hastalık olarak kabul edilmektedir. Bunun anlamı, normalde enfeksiyon etkenlerini ve başka yabancı maddeleri savuşturmakla görevli olan bağışıklık sisteminin vücut dokularını da “yabancı” olarak sınıflandırması ve bunlara karşı antikorlar üretme-sidir. Yani vücut belli bölgelerde, örneğin eklem iç zarında kendi kendisini hedef almakta ve bu durum da iltihaba, şişmeye, ağrılara ve dokunun hasar görmesine yol açmaktadır.

Aileler üzerine yapılan incelemeler kalıtımsal faktörün önemli bir rol oynadığını ortaya çıkarmıştır, yani yakın bir akrabanız hastalığa yakalanmışsa, sizin de hastalanma riskiniz yüksek demektir. Ancak dış etkenlerin de muhtemel tetikleyici olarak önem taşıdığı sanılmaktadır. Bunların arasında özellikle çoğu kez hastalık öncesinde geçirilen virüs veya bakteri enfeksiyonları yer almaktadır.

Haberci madde TNF- bu bağlamda ne gibi bir rol oynar?

Tümör Nekroz Faktörü alfa (TNF-a), RA’nın ve diğer iltihaplı-romatoid hastalıkların iltihaplanma süreçlerinde önemli bir rol oynayan, bağışıklıksistemine ait doğal bir haberci maddedir (sitokin). Bu faktörün farklı etkileri olmakla birlikte, ilk planda iltihaplanmayı tetikleyici (proinflamatuar) bir etkisi bulunmaktadır. RA hastalığına yakalanan eklemlerde büyük miktarlarda TNF-a saptanmaktadır.

Burada madde, bağışıklık sistemi içerisinde özel görevler üstlenen belli hücre türleri (makrofajlar, lenfositler) tarafından üretilir.

08

Eklemlerde neler oluyor?

RA hastalığına tutulan eklemler etkilenen kemik yüzeylerinin kıkırdakla kaplı olduğu ve içi sıvıyla dolu bir boşluk (eklem boşluğu) tarafından çevrelendiği türden eklemlerdir (sinovyal eklemler). Eklem boşluğu sinovyalzarla (sinovyum), yani bağdokusundan oluşan ince bir tabakayla kaplıdır. Bu eklem iç zarı, kemiklerin arasında meydana gelen sürtünmeyi azaltmak için kayganlaştırıcı vazifesi gören koyu sinovyal sıvıyı (sinovya) üretir.

Hastalığın seyri içerisinde saldırgan bağdokusunu (pannus) giderek eklem kıkırdağının üzerine yayılır ve sonunda kıkırdağa ve bitişiğindeki kemiğe kalıcı zararlar verir.

Hastalıkla ilgili bilgiler

Hastalıkla ilgili bilgiler10

bilgi

RA hastalığında eklemin sinovyal zarında bir iltihaplanma meydana gelir ve bunun sonucunda “iltihap oluşturucu hücreler” ve bağışıklık sisteminin başka hücreleri burada toplanır. İltihap hücre ve damarların aşırı büyümesine, eklem iç zarının giderek kalınlaşmasına ve eklem sıvısının salgılanmasında sağlıksız bir artışa yol açar. Bunun sonucunda eklemlerin şişmesi ve ağrıması gündeme gelir.

Hastalığın tipik semptomları nelerdir?

RA hastalığında çoğunlukla birkaç eklem aynı anda iltihaplıdır. Bu bağlamda özellikle el parmaklarının ana ve orta, ayak parmaklarının ise ana eklemlerinin etkilenmesi tipiktir. Ancak ilkesel olarak her eklem etkilenebilir. Ancak parmakların uç eklemlerinin etkilendiği son derece ender görülür.

Hastalığın seyri içerisinde çoğu zaman, ilerlemeyle birlikte etkilenen eklem sayısı artar. Bunun ardından iltihaplanma ellerde, kollarda (dirsek, omuz), ayaklarda ve bacaklarda (ayak bileği, diz, kalça) bulunan daha büyük eklemlere yayılır. Genelde klemler veya eklem bölgeleri vücudun her iki tarafında eş zamanlı olarak etkilenir; buna simetrik tutulma denir.

İltihaptan kaynaklanan eklem kıkırdağı ve kemik hasarlarının gecikmiş veya yetersiz olarak tedavi edilmesi eklemin deformasyonuna ve hareket kabiliyetinin yok olmasına kadar varan kısıtlara yol açabilir.

Hastalıkla ilgili bilgiler

Hastalığın tipik şikayetleri, etkilenen eklemin ağrıması ve şişmesidir. Ekleme bitişik yumuşak dokular da şişebilir. Hastalar çoğu kez eklemlerde ısınma ve yanma hissederler. Soğuğun etkisiyle (örneğin soğuk su altında) düzelme görülür. Bir özelliği de şikayetlerin istirahat halinde artması, hareket halinde azalmasıdır.

Bazı hastalarda, özellikle dirsek ve el bileği bölgesinde derinin altında dokunulduğunda hissedilen küçük yumrular bulunur. Romatizmal nodül adı verilen bu yumrular bağdokusunun iltihabı sonucunda meydana gelir ve teşhis açısından önemli bir ateşle seyreder.

Tüm vücudu etkileyen bir hastalık olan RA’ya yorgunluk, bitkinlik, genel bir rahatsızlık hissi, iştahsızlık, kilo kaybı ve depresyona varan bir isteksizlik eşlik edebilir. Hastalık aktivitesinin yüksek olduğu akut ataklar çoğu kez vücut ısısının yükselmesi ve hatta hafif bir ateş bile görülebilir.

Eklemlerin dışında başka organlar veya organ sistemleri de hastalığa tutulabilir; bu durumda ekstraartiküler, yani eklem dışı

12

“ Romatoid artrit çeşitli nedenlerle çoğu zaman gecikmiş olarak teşhis edilmektedir. Erken safhada tipik görüntüler henüz düşük bir düzeydedir. Hastanın şikâyetleri daha ziyade genel semptomlar ve muhtemelen birinden diğerine atlayan eklem ağrılarıyla sınırlıdır.

Bu durumda ne hasta, ne de doktoru için RA çok yakında bulunan bir seçenek değildir.”

Profesör Dr. Markus Gaubitz

olgulardan söz edilir. Bunlar arasında destek ve hareket sisteminin öğeleri (tendon kılıfları, mukus keseleri ya da tıbbi adıyla bursalar), kalp ve akciğer gibi iç organlar, kan üretim sistemi, lenf damarları, sinirler ve damarlar yer alır. Bu durumlarda önemli komplikasyonlar meydana gelebilir.

Romatoid artrit nasıl seyreder?

RA hastalığının başlangıcı ve seyri hastadan hastaya çok farklı olabilir. Hastalık birdenbire akut şikayetlerle başlayabileceği gibi, gizliden gizliye ve RA için mutlaka tipik sayılmayacak çok belirsiz semptomlarla başlayabilir.


Hastalık hastaların büyük bir bölümünde zamanla ve ataklar şeklinde ilerleyen bir seyir gösterir, yani şikâyetler zamanla artar. Bu atakların arasında hastalık aktivitesinin azaldığı farklı uzunlukta süreler bulunabilir.

Hastalığın hastalarda bireysel olarak nasıl bir seyir göstereceğini tahmin etmek mümkün değildir. Hastalığın seyrini ve daha sonra oluşabilecek olası sonuçlarını etkilemek için eldeki tek olanak, teşhisin erken bir safhada konması ve bu teşhis doğrultusunda hızlı ve hedefe yönelik bir tedavinin uygulanmasıdır.

RA eskiden tedavi edilemez olarak kabul edilirken, son yıllarda tedavilerde elde edilen başarı oranında belirgin bir artış kaydedilmiştir. Artık, modern ve etkili tedavi yöntemleri sayesinde şikayetlerin büyük ölçüde, ve hatta elverişli durumlarda tamamen ortadan kaldırılması (remisyon) sağlanabilmektedir.

16 Hastalıkla ilgili bilgiler16

Romatoid artrit hastalığına işaret eden önemli kriterler şunlardır

Her gün en az bir saat olmak üzere altı hafta boyunca devam eden sabah sertliği

En az üç eklemde en az altı hafta boyunca iltihap (artrit)

El parmaklarının ana ve orta, ayak parmaklarının ise orta eklemlerinde en az altı hafta boyunca iltihap (artrit)

En az altı hafta boyunca simetrik eklem tutulması (yani vücudun her iki tarafında eş zamanlı)

Romatizmal nodüller

Kan serumunda romatizmal faktörlerin tespit edilmesi

Röntgen görüntüsünde parmak ve el eklemlerinde tipik değişikliklerin tespit edilmesi

RA teşhisi için bu 7 kriterden en az 4’ünün yerine gelmiş olması gereklidir.

bilgi

Hastalığın tipik belirtilerinden biri de eklemlerde görülen “sabah sertliğidir”: sabahları ya da uzun istirahatlerden sonra eklemler katı ve hantal bir durumda olur. Bu durum birkaç dakikadan başlayarak birkaç saate kadar sürebilir.

bilgi

Eklem durum raporu, Hastalık Aktivite Skoru (Disease Activity Score, DAS) temelinde hastalık faaliyetinin saptanmasına ve sınıflandırılmasına yardımcı olur. DAS28 değeri şiş ve baskı uygulandığında ağrıyan eklemlerin sayısından (toplam 28 eklemin incelemeye tabi tutulması nedeniyle DAS28 adı verilir), bir saatlik eritrosit sedimentasyon hızından (ESR) ve hastalık aktivitesinin hasta tarafından bir ölçek bazında değerlendirilmesinden oluşur.

3,2 değerinin altında bulunan DAS28 skorları iyi kontrol edilen bir hastalık aktivitesi anlamına gelmektedir. 5’in üzerindeki skorlar yüksek bir hastalık aktivitesine işaret eder. Bu durumda doktorla tedavinin yoğun- laştırılması hakkında görüşülmelidir.

Romatoid artrit nasıl teşhis edilir?

Özellikle hastalığın başlangıcında deneyim li bir romatolog için dahi RA hastalığını teşhis etmek çok kolay değildir; hastalık belirtileri karakteristik değilse, teşhis daha da zorlaşır. Başlangıçta bazı tipik laboratuvar değerleri de henüz belirgin değildir. RA hastalığının teşhisi ağırlıklı olarak aşağıda belirtilen üç ana temele dayanır:

Hastanın doktor tarafından ayrıntılı bir şekilde sorgulanması (tıbbi geçmiş) ve özellikle eklemlerinin durumu (eklem durumları) dikkate alınarak genel ve hedefli bir muayeneye tabi tutulması

Görüntüleme yöntemleriyle yapılan muayeneler

Laboratuvar tetkikleri

RA hastalığının teşhis kriterleri daha 1987 yılında uzmanlar tarafından derlenmiş olup, bugün de geçerliliğinikorumaktadır (bkz. sayfa 17). Ancak aradan geçen zaman içerisinde teşhis olanakları yeni yöntemler aracılığıyla genişletilmiştir. Aşağıda en önemli muayene olanakları kısaca açıklanmaktadır.

laboratuvar değerleri

Eritrosit sedimentasyon hızı (ESR)

Bununla, dik duran ve kanla dolu olan bir tüpte kan yuvarlarının (kan hücreleri) çökme hızı kastedilir. Bir ve iki saat sonra kan hücrelerinin aşağıya kaç milimetre çöktüğü okunur. Yüksek bir ESR değeri, vücudun herhangi bir yerinde akut veya kronik bir iltihap süreci olduğuna işaret eder.

Ancak bu değer çok belirsiz bir ölçüt olup, iltihabın nerede etkili olduğuna dair bilgi vermez. ESR romatoid astrit hastalığında çoğunlukla yüksek çıkar, ancak her zaman değil.

Anti CCP antikorları (= siklik sitrülinli peptitlere yönelik antikorlar)

Bu proteinlerin saptanması nispeten yeni bir yöntemle mümkün olup, özellikle RF ile birlikte tespit edilmesi durumunda RA hastalığı için çok spesifiktir ve tespiti hastalığın erken safhalarında da mümkündür.

Romatizma Faktörü (RF)

Romatizma faktörleri, hastaların kendi vücudunda bulunan anti-korlara (immünglobulinler) cephe alan yönelen antikorlardır; bu nedenle bunlara otoantikor adı verilir. Bunlar bazı kronik-romatoid hastalıklarda kan serumlarında tespit edilebilir (pozitif), ancak hepsinde edilemez. Romatizma faktörü RA hastalığının ilk altı ayında hastaların yaklaşık yarısında ve daha sonra hastaların yaklaşık üçte ikisinde pozitiftir.

RF nadiren sağlıklı kişilerde veya karaciğer hastalarında da tespit edilebilir.

C-reaktif Protein (CRP)

CRP, kan serumunda oluşan belli iltihap süreçlerinde yoğunluğu birkaç saat içerisinde 1000 katına çıkabilen olan bir proteindir. CRP miktarının kan serumundaki düzeyi, iltihabın boyutu ve hastalığın seyri açısından karakteristiktir.

CRP değeri iyileşme durumunda hızla düşer ve böylece tedavinin başarılı olduğunu gösterir. Ancak CRP değeri RA hastalığında her zaman yüksek değildir.

20 Hastalıkla ilgili bilgiler


görüntüleme yöntemleri

Manyetik rezonans tomografisi (MR, difüzyon ağırlıklı MR)

Kontrast maddeli veya kontrast maddesiz gerçekleştirilebilen MR vasıtasıyla yumuşak bölgeler de (örneğin eklem iç zarı, tendonlar) dahil olmak üzere iltihaplı değişikliğe uğrayan dokunun tüm hatları tespit edilebilir. Özellikle erken safhadaki değişiklikler röntgen görüntülerine kıyasla daha iyi ve daha erken tespit edilebilmektedir.

Eklem sonografisi (artrosonografi)

Ultrason tekniğine dayanan bu yöntem sayesinde özellikle eklem iç zarındaki iltihap süreçleri iyi bir şekilde görülebilmektedir. Bu nedenle bu yöntem RA hastalığının teşhisinde ve seyir kontrolünde giderek daha fazla önem kazanmaktadır.

“ Hasta bundan sonra hiçbir inatçı eklem şişmesine, hiçbir kalıcı eklem ağrısına ve genel sağlık durumunda herhangi bir kısıtlamaya razı olmamalı ve bunu doktora başvurmak için bir neden kabul etmelidir.”


başka hangi hastalıklar benzer niteliktedir?

RA hastalığının görüntüsü özellikle başlangıçta çok belirsiz olduğundan, birçok başka hastalık şikayetlerin nedenini oluışturabilir. Tüm mevcut bilgiler ve tanısal belirtiler göz önünde bulundurularak, mümkün olduğunca erken bir aşamada doğru teşhisi koymak üzere farklı hastalıkların birbirine karşı sınırlandırılması doktorun görevidir.

RA hastalığından ayırt edilmesi gereken en önemli hastalıklar arasında dejeneratif eklem hastalıkları (artroz), gut, ankilozan spondilit (Bechterew hastalığı), sedef hastalığı eşliğinde görülen artrit (psoriasis artriti), enfeksiyon kökenli eklem iltihapları (örneğin Lyme Artrit) ve eklem ve bağdokuların başka iltihaplı ve kronik hastalıkları.

Röntgen

Eklemlerin alışılagelmiş (konvansiyonel) röntgen görüntüleri ara-cılığıyla kıkırdak ve kemiklerdeki hasarlar, örneğin kemik defektleri (erozyon) ve bir eklemi oluşturan kemiklerin arasındaki eklem boşluğunda daralmalar görülebilir. Ancak bitişik olan yumuşak dokulardaki değişiklikler bu yöntemle neredeyse hiç görülmez.

24 Tedaviyle ilgili bilgiler24

RA tedavisinin başlıca hedefleri ağrıları yatıştırmak, eklem tahribatının önüne geçmek ve eklem işlevselliğini korumaktır. Eskiden şikayetlerin bir nebze hafifletilmesiyle yetinilirken, günümüzde

Tedaviyle ilgili bilgiler.Bugün tüm mümkündür öğrenin.

modern tedavi olanakları sayesinde hastalık görüntüsünün büyük ölçüde veya hatta tam olarak (remisyon) geriletilebilmesi ve böylece şikâyetsiz bir durumun oluşturulması mümkün olmaktadır.

Tedavi sırasında düzenli aralıklarla, olası yan etkileri görmek ve /veya hastanın tedaviye yanıt verip vermediğini saptamak üzere başlı kontrol muayeneleri gerçekleştirilmelidir. Tedavinin başarısının gözetimi ve denetimi açısından DAS28 değerlerinin (bkz. sayfa 19) hastalık aktivitesinin ölçüsü olarak kaydedilmesi ve hastalığa yakalanan eklemlerin görüntüleme yöntemleri aracılığıyla kontrol edilmesi özellikle önemlidir.

Eğer bir tedavi yöntemi birkaç ay içerisinde yeterince etkili olmazsa, doktor tedavi yöntemini değiştirmelidir.

Tedavi genelde birkaç farklı tedavi yönteminden oluşur, bunların en önemlileri aşağıda açıklanmaktadır.

Blindtext26 Tedaviyle ilgili bilgiler

İlaç tedavisi

RA’nın tüm vücudu kapsayabilecek bir hastalık olması nedeniyle, ilaçlar genel olarak tüm vücutta etki sağlamak amacıyla içsel (sistemik) olarak uygulanır. Buna ek olarak eklemlere yapılacak lokal tedavi uygulamaları yararlı olabilir.

“ Doktor ve hasta, hastalığın her anında tedavinin hedefi olan remisyonu göz önünde bulundurmalıdır. Belirgin şikâyetleri olan veya aldığı ilaçları tolere etmeyen bir hasta doğru tedavi edilmiyor demektir.

Bu durumda tedavi rejimi gözden geçirilmeli ve değiştirilmelidir.”


Romatoid hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlarda, ağırlıklı olarak dört madde grubu ayırt edilmektedir. Bunlar farklı etkilere ve dolayısıyla farklı tedavi hedeflerine sahiptir.

Bu bağlamda ilkesel olarak iki farklı hareket noktası bulunmaktadır: yalnızca semptomlara, özellikle de ağrılara karşı etki gösteren ilaç tedavisi ve bir şekilde hastalığın seyrine de müdahale eden ve hastalık seyrini olumlu etkileyen ilaç tedavisi (hastalığı modifiye eden ilaçlar). Çoğu kez değişik maddeler eş zamanlı veya kombineli olarak kullanılır.

Kortizonun etkisi hemen birkaç gün içerisinde, yani hastalığı modifiye edici ilaçların etkisinden (bir sonraki bölüme bakın) çok daha hızlı bir şekilde kendini gösterir. Ancak ilaçlar bırakıldıktan sonra semptomlar ve kandaki iltihap kaynaklı değişiklikler geri gelebilir. Ayrıca kortizonun tek başına, kronik iltihabın eklem kıkırdağında veya kemikte neden olduğu değişiklikleri durdurması mümkün değildir.

Kortizon preparatları yan etkileri nedeniyle yalnızca kısa süreli olarak (örneğin bir atak sırasında veya tedavinin başlangıcında) yüksek dozajlarda kullanılabilir. Dozajlar uzun süreli kullanımda ağrıları ve şişliği hızla yatıştırmak için glukokortikoidleri kristal süspansiyon olarak tanımlanan bir biçimde doğrudan eklem içine (= intraartiküler) enjekte etmek mümkündür. Ancak bu işlem yalnızca belli eklemler için uygundur.

Tedaviyle ilgili bilgiler

Kortizonsuz iltihap önleyiciler

Kortizonsuz iltihap önleyiciler (NSAR = non-steroid anti-romatikler; antifilojistikler) ilk planda iltihabı önleyici (antifilojistik) ve ağrı kesici (analjezik) bir etki göstermekte, yani eklem şişmesi, ısınma, sertleşme ve iltihap kaynaklı ağrı gibi iltihabi semptomları etkilemektedir. Bunlar, daha çok hafif eklem iltihaplarının tedavisinde temel öğeyi oluşturur.

Ancak kortizonsuz iltihap önleyiciler hastalığın nedenlerini değil yalnızca semptomları etkiler. Bu ilaç grubundaki maddelerin bazılarının (örneğin asetilsalisilik asit, ibuprofen, diklofenak) tipik yan etki olarak mide ve bağırsak şikâyetlerine (bulantı, kanama vs.)

Glukokortikoidler (Kortizon)

Kortizon böbreküstü bezinin kabuk bölgesinde üretilen doğal bir hormon olan kortizolün yapay (sentetik) bir şekilde elde edilen bir türevidir. Kortizon insan vücuduna çok yönlü etkilerde bulunmaktadır. Kortizon preparatları (örneğin prednizolon) tıbbi terminolojide glukokortikoidler, kortikoidler veya steroidler olarak da adlandırılmaktadır. Bunlar RA hastalığında olduğu gibi pek çok hastalıkta, özellikle güçlü iltihap önleyici etkileri nedeniyle kullanılmaktadır.

Hem lokal iltihaplara hem de vücuttaki sistemik iltihaplara karşı etkilidirler. Bu nedenle yalnızca iltihaplardan kaynaklanan ağrılara karşı olumlu bir etkide bulunmakla kalmayıp, aynı zamanda hastalığın genel semptomlarını ve kanda ölçülen iltihap belirtilerini de hafifletirler.

28

neden olabileceği bilinmektedir. Bu etki grubunun yeni temsilcileri olan COX-2 inhibitörleri ise özel etki şekilleri sayesinde mideye daha iyi bir uyumluluk göstermektedir.

30 Tedaviyle ilgili bilgiler

Hastalığı modifiye edici ilaçlar

Bu ilaç grubu aynı zamanda konvansiyonel immünosupresifler uzun vadede etkili olan antiromatoidler veya hastalığı modifiye eden maddeler (İngilizce: DMARDs = disease modifying antirheumatic drugs) olarak tanımlanmaktadır.

Bu maddeler şimdiye değin belirtilen ilaç gruplarından farklı olarak, eklem kıkırdağı veya kemikte kronik iltihabın neden olduğu hasarları durdurmakta veya en azından belirgin bir şekilde azaltmaktadır. Günümüzde romatolojide en sık kullanılan hastalığı modifiye edici ilaçlar metotreksat, sulfasalazin ve leflunomid dir.

Tüm modifiye edici ilaçlar iltihaptan kaynaklanan ağrıları hafifletir ve yerel iltihap belirtilerinin gerilemesini sağlar. Ancak bu, şimdiye değin belirtilen maddelerden farklı olarak yalnızca orta ve uzun süreli bir uygulamada geçerlidir. Hastalığı modifiye edici maddeler kortizona benzer bir şekilde sistemik iltihaplara karşı da etkili olmakta ve bu bağlamda kanda ölçülebilen iltihap belirtilerini normal düzeye döndürmektedir.

Uzun etki süreli antiromatoidler, kemik tahribatını ve organlardaki değişiklikleri durdurmak için kesin teşhisi takiben mümkün olduğunca erken bir aşamada kullanılmalıdır. Hangi ilacın seçileceği hastalığın ne zamandan beri sürdüğüne ve iltihap aktivitesinin safha ve dere-cesine bağlıdır. Preparatların çoğu monoterapi olarak (yalnızca tek bir madde) veya başka bir maddeyle veya maddelerle kombine edilerek uygulanabilir.

Hastalığı modifiye eden ilaçların çoğunda ilacın verimliliği haftalar veya aylar sonra değerlendirilebilir. Bu nedenle başlangıçta hissedilir bir iyileşme görülemese de, ilacın alınmasının kesilmemesi önem taşımaktadır.

Tedavi süresinin yeterli uzunlukta olmasına rağmen tatmin edici bir etki elde edilemiyorsa, bazı preparatların dozajının artırılması beklenen başarıyı getirebilir. Aksi durumda, ilacı değiştirmek veya başka bir preparatla kombine etmek kararı doktora aittir.

Uzun etki süreli tüm antiromatoidler için, tedavinin aralıksız olarak uzun bir süre devam ettirilmesi ve preparatın yalnızca düzenli alınması durumunda etkili olabileceği geçerlidir. Bu, ayrıca, bir iyileşme gerçekleşse de tedavinin sürdürülmesi veya bir etki belirlenene kadar tedavinin kesilmemesi gerektiği anlamına gelmektedir. Aksi takdirde ilaç bırakıldıktan sonra hastalıkta bir atak meydana gelebilir veya kötüleşme görülebilir.

BlindtextTedaviyle ilgili bilgiler32

bilgi

Eğer bu ilaçlardan birini kullanıyorsanız, o preparat ile yapılan tedavi sırasında nelere dikkat etmeniz gerektiğini doktorunuzla etraflı bir şekilde görüşmelisiniz.

Her etkili tedavide olduğu gibi, hastalığı modifiye edici ilaç teda-visinde de arzu edilmeyen etkiler ortaya çıkabilir. Tedavi sırasında alışık olmadığınız şikâyetlerle karşılaşırsanız, doktorunuzu bu konuda bir an önce bilgilendirmelisiniz. Olası yan etkileri zamanında belirleyebilmek ve gerekli önlemleri alabilmek için düzenli doktor kontrolleri zorunludur. Bu kontrollerde doktorunuz sizi muayene edecek ve aldığınız ilaçların türüne göre ve belirli laboratuvar değerlerini inceledikten sonra gerekli görürse, ek muayeneler düzenleyecektir.

Hastalığı modifiye edici ilaçların hemen hemen tümü için geçerli olan husus, bunların hamilelikte ve emzirme süresince kullanılmamasıdır. Doğum yapabilecek yaşta olan kadınlar tedavi süresince ve tedaviden sonra da belli bir süre olmak üzere güvenilir bir doğum kontrolü yöntemiyle korunmalıdır.

Erkekler bazı preparatlarda tedavi sırasında ve kısmen tedavi sonrasında olmak üzere çocuk yapmamalıdır. Bu, aynı zamanda, çocuk sahibi olmayı arzu etmeniz durumnda doktorunuzu zamanında bilgilendirmeniz anlamına gelmektedir.

En önemli modifiye edici ilaçlar aşağıda açıklanmaktadır. Bu bağlamda yalnızca en önemli bilgilere yer verilmiştir.

34

Sulfasalazin

Sulfasalazin in etkisi daha hafiftir. Sulfasalazin tablet şeklinde ve genelde günde iki kez alınır. Dozaj başlangıçta düşük tutulmakta ve ilk haftalarda giderek artırılır. İlacın etkisinin kendisini göstermesi dört ile on iki hafta arasında beklenmektedir. Üç ay geçtikten sonra belirgin bir iyileşme olmazsa, doktor dozajın artırılması ile ilgili bir karar verir. Sulfasalazin in yeterli etkiyi gösterip göstermediği ancak altı ay sonra kesin bir değerlendirmeye tabi tutulabilir.

En sık görülen yan etkileri arasında ciltte kaşıntılı döküntüler, bulantı, karın ağrısı, iştahsızlık, baş ağrısı, güçsüzlük hissi ve yorgunluk yer alır. İstenmeyen etkilerin çoğu özellikle tedavinin ilk haftalarında görülür.

Yan etkilerin tam listesini ambalaj prospektüsünde bulabilirsiniz.

bilgi

MTX birkaç on yıldan beri RA hastalığının ve başka iltihaplı-romatoid hastalıkların tedavisinde başarılı bir şekilde kullanılmaktadır.

MTX romatoid artrit hastalığında en sık yazılan ilaçtır. Sayısız bilimsel araştırma MTX’in başarılı etkisini ve hem tek başına, hem de başka ilaçlarla kombine edilerek uygulanabilirliğini kanıtlamıştır.

Metotreksat

Metotreksat (MTX) çok yönlü etkileri olan bir ilaçtır. MTX, yüksek dozlarda hücrelerin çoğalmasını önlemektedir, bu kanser teda-visinde yararlanılan bir etkidir. MTX düşük Düşük dozlarda iltihap önleyici ve immünolojik süreçlere müdahale edici bir etki gösterir. RA hastalığında MTX düşük dozlarda kullanılmakta ve iltihap sürecine müdahale ederek bağışıklık sisteminin aşırı tepkilerini önlemek suretiyle etkide bulunmaktadır.

MTX kullanıma hazır şırınga, enjeksiyon veya infüzyon solüsyonu ve tablet halinde mevcuttur ve haftada bir kez alınmaktadır. Hastanın kendisi tarafından uygulanmak üzere subkutan (yani insülin enjeksi-yonunda olduğu gibi deri altı) enjeksiyon da mümkündür.

Başka çoğu maddeden farklı olarak MTX genelde etkisini nispeten kısa bir süre içerisinde, yani dört ile sekiz hafta arasında göster-mektedir. Tedavide başarı sağlanamazsa, dçoğu zaman önce dozaj artırılır.

En önemli yan etkileri karaciğer ve kan değerlerinde görülen değişikliklerdir. Hastalar MTX tedavisi sırasında karaciğeri korumak için alkollü içkilerden uzak durmalıdır. Ayrıca güneş ışınlarına yoğun bir şekilde maruz kalmaktan kaçınılmalıdır.

Bunun dışında sıkça ağız mukozası iltihabı, iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrıları ve ishal görülmektedir. Yan etkilerin tam listesini ambalaj prospektüsünde bulabilirsiniz.

34

36

Leflunomid

Leflunomid RA hastalığında iltihabı, bağışıklık sisteminin bozuk tepkilerini ve doku üretiminin aşırı artışını önlemek suretiyle etki göstermektedir. Tablet şeklinde ve genelde günde bir kez alınmaktadır. Etkisi yaklaşık dört ile altı hafta arasında kendini gösterir. Tedavinin başarısı en erken dört ay sonra güvenli bir şekilde değerlendirilebilir.

En sık görülen yan etkileri arasında iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal, baş ağrısı, yorgunluk, saç dökülmesi veya cilt döküntüleri yer almaktadır. Bazı hastalarda hafif bir tansiyon artışı veya geçici bir kilo kaybına rastlanır.

Tedavi süresince ilk altı ay içerisinde her iki haftada bir ve daha sonra dört-sekiz haftada bir kontrol tetkikleri gerekli olmaktadır. Bu tetkiklerde tansiyon ölçülmekte ve kan ve idrar tahlilleri temelinde karaciğer ve böbrek fonksiyonları ve ayrıca vücudun kan üretimi kontrol edilmektedir.

Tedaviyle ilgili bilgiler36

Siklosporin

Siklosporin immünosupresif (yani bağışıklık sisteminin tepkisini baskılayıcı) ve iltihap önleyici bir etkide bulunur. Madde kapsül veya içilen solüsyon şeklinde mevcuttur ve dozaj vücut ağırlığına göre ayarlanır. Siklosporin genelde günde iki kez alınır. Etkinin oluşması dört ile sekiz hafta arasında, nadir hallerde altı ay kadar sürmektedir.

En sık görülen yan etkileri arasında diş etlerinde değişiklikler, yüksek tansiyon, bulantı, kusma, ishal ve vücut kıllanmasının artışı yer alır. Zaman zaman karaciğer ve / veya böbrek fonksiyonunda bozukluklar, yorgunluk, rahatsızlık hissi ve titreme de gözlemlen-mektedir. Enfeksiyon riski biraz yükselir. Yan etkilerin tam listesini ambalaj prospektüsünde bulabilirsiniz.

Hastalığı modifiye edici başka ilaçlar

Yukarıda belirtilenlerin haricinde RA hastalığında etkili olan azatioprin, siklofosfamid veya (D-)penisilamin gibi başka ilaçlar da vardır. Bunlar, çok ağır yan etkiler göstermeleri nedeniyle bugün artık son derece ender olarak veya yalnızca çok ağır hastalık seyirlerinde veya başka ilaçların etkisiz kaldığı durumlarda uygulanmaktadır.

Altın preparatları

Altın preparatları hem tablet şeklinde (oral), hem de enjeksiyon solüsyonu olarak (parenteral) uygulanabilir. Tabletler nispeten hafif etkili olup, bundan dolayı başka ilaçlarla birlikte kombinasyon halinde kullanılmaktadır. Enjeksiyon solüsyonu (örneğin sodyum aurotiomalat) intramüsküler (kaba et kasına) e njekte eedilir ve etkisi daha güçlüdür.

RA hastalığının tedavisinde altın preparatlarının önemi, son yıllarda daha yeni ve etkili tedavi imkanlarının ortaya çıkması nedeniyle büyük ölçüde azalmıştır.

Sıtmaya karşı kullanılan ilaçlar: klorokin, hidroksiklorokin

Klorokin ve hidrosiklorokin adlı maddeler tropik bir hastalık olan sıtmanın önlenmesi ve tedavisinde de kullanılmaktadır. Bunlar, RA hastalığında immünolojik tepkileri hafifletmek suretiyle etki gösterir. Ağırlıklı olarak başka modifiye edici ilaçlarla birlikte kombinasyon halinde uygulanırlar. Etkinin meydana gelmesi üç-dört ay, bazen de altı aya kadar sürebilir. Her iki ilaç yalnızca tablet şeklinde mevcuttur. Genelde günde iki kez alınırlar. Dozaj vücut ağırlığına göre ayarlanır.

Yan etkilerin çoğu özellikle tedavinin ilk haftalarında görülür. En sık görülen yan etkileri bulantı, kusma, baş ağrısı, baş dönmesi veya yorgunluktur. Tedavi sırasında güneş ışınlarına yoğun bir şekilde maruz kalmaktan kaçınılmalıdır. Tedavinin başlangıcında bazen bulanık görme, ışığa duyarlılık veya renkleri ayırt edememe gibi görme bozuklukları meydana gelebilir. Bu değişiklikler tehlikeli değildir ve kısa bir süre sonra kaybolurlar. Tedavi sırasında nadiren de olsa retinada değişiklikler meydana gelebilir, ancak göz doktoru kalıcı hasar oluşmadan bunları zamanında teşhis ederek müdahale edebilir.


Biyolojik maddeler

Biyolojik ilaçlar adı verilen ilaç grubu, pek çok farklı hastalık için geliştirilmiş olan yeni nesil bir ilaçlar grubudur. Burada gen tekno-lojisiyle üretilen ve vücuttaki doğal maddelerin aktivitesini artırmak veya önlemek suretiyle tedavi açısından etkili olan farklı proteinler söz konusudur. Bunlar biyoteknolojik yöntemler aracılığıyla canlı hücrelerden elde edilir. Bu maddeler ağırlıklı olarak monoklonal, yani tek bir hücreden türeyen ve yapısal birlik gösteren antikorlar, hücresel haberci maddeler

veya füzyon proteinleri adı verilen başka proteinlerdir. Biyolojik ilaçlar RA hastalığında ve başka kronik iltihaplı hastalıklarda rol oynayan bozuk immünolojik süreçlerin farklı düzeylerine hedefli müdahalelerde bulunabilmek amacıyla geliştirilmiştir. Bunlar büyümeyi ve iltihabı tetikleyen haberci maddeleri önleyerek etkide bulunmakta ve böylece patolojik durumların oluşmasına katkıda bulunan hücrelerin etkileşiminin önüne geçmektedir.

Örneğin Tümör Nekroz Faktörü alfa (TNF-a) veya İnterleukin (İL)-1 bu bağlamdaki önemli saldırı noktalarıdır. Bu haberci maddeler, hücrelerin yüzeyinde yer alan ve reseptör adı verilen protein yapılarına kenetlenerek belli hücreler üzerinde etkide bulunmaktadır. Bu reseptörler aracılığıyla hücreye önemli sinyaller

aktarılmaktadır. Bazı biyolojik ilaçlar sinyal maddesinin kendisini bloke ederken, bazıları da reseptörü işgal ederek haberci maddenin etkisini göstermesini engellemektedir.

Preparatların çoğu deri altına (subkutan) enjekte edilmekte ve gerekli eğitim verildikten sonra bu işlem hastanın kendisi tarafından yapılabilmektedir.


“ Biyolojik ilaçlarla uygulanan modern tedavi yöntemleri iltihap sürecine, hastalığı modifiye edici ilaçlara kıyasla daha hedefli bir müdahalede bulunmaktadır. Biyolojik tedaviler bu nedenle iltihabı daha hızlı ve daha güçlü bir şekilde önlemekte ve bunun yanı sıra vücudun fonksiyonlarıyla çok iyi uyuşmaktadır.

Yapılan araştırmalar, en iyi tedavi sonuçlarının geleneksel modifiye edici ilaçlar ile yeni biyolojik ilaçların kombinasyonu sayesinde elde edildiğini kanıtlamıştır.”


Biyolojik ilaçlar tam anlamıyla belli bir hedefe yönelik oldukları için, görünüşe göre vücuttaki doğal (fizyolojik) süreçleri geleneksel ilaçlar kadar etkilememekte ve yan etkileri daha az olmaktadır. Hatta bazı maddeler en olumlu koşullarda, tamamlanmış eklem hasarlarında onarım süreçleri başlatabilmekte ve meydana gelen değişikliklerin eski halini almasına katkıda bulunabilmektedir. En sık görülen yan etkileri, enjeksiyondan sonra iğnenin batırıldığı yerde kızarıklık, şişme, ağrı ve kaşınma gibi tepkilerdir.

Yan etkilerin tam listesini ambalaj prospektüsünde bulabilirsiniz.

Modifiye edici ilaçlarda olduğu gibi, biyolojik ilaçlar da hamilelik ve emzirme süresi içerisinde kullanılmamalı ve doğum yapabilecek yaşta olan kadınlar, bu bağlamda bu maddelere ilişkin yeterince deneyim mevcut olmadığı için en azından tedavi sırasında hamile kalmamalıdırlar.

42 Tedaviyle ilgili bilgiler

“ Biyolojik ilaçlarla gerçekleştirilen bir tedavi sayesinde, henüz erken bir safhada (iki senenin altında) bulunan pek çok romatoid artrit hastası hedeflediği remisyona kesinlikle ulaşmaktadır. İlaçların yüksek iltihap aktivitesinde gösterdiği etki de iyidir.

Ancak son yıllarda elde edilen deneyimler, uzun süredir RA’dan şikayetçi olan hastaların da TNF-a-antagonistleriyle yapılan tedaviden önemli yararlar sağladığını göstermiştir.”


Bu maddelerin geliştirilmesi ve üretimi çok külfetli olduğunan, uygulanmaları geleneksel tedavi yöntemlerine göre daha pahalıdır. Bu nedenle biyolojik ilaçlar ağırlıklı olarak, modifiye edici ilaç tedavisine yanıt vermeyen veya bu tedavinin uygun olmadığı veya yan etkiler nedeniyle uygulanamadığı hastalara yönelik bir opsiyon olarak değerlendirilmelidir.

Biyolojik ilaçlarla ağır vakalarda bile önemli iyileşmeler sağlanabilir. İlaçların etkisi genelde birkaç hafta içerisinde görülmektedir.

BlindtextRomatoid artrit ile yaşamak44

Fiziksel tedavi önlemleri

Eklem fonksiyonlarının korunması için ağrıların hafifletilmesine ve iltihabın bastırılmasına yönelik olarak sürdürülen ilaç tedavisinin yanı sıra farklı yöntemlerden oluşan fiziksel tedavi önlemleri de önem taşır. Bu uygulamaların her hastaya kişisel olarak biçilmiş olması gereklidir. Bunlar arasında soğuk ve sıcak tterapileri, kaplıcalar, masajlar ve elektroterapi dahildir. Buradaki amaç ağrıları hafifletmek, iltihaba karşı koymak ve adalelerin gevşemesini ve kan dolaşımını desteklemektir.

Özellikle akut eklem iltihaplarında soğuk terapisi, şişin inmesi ve iltihabın gerilemesi açısından çok uygundur. Soğuk, hem lokal (kriyoterapi, örneğin buz kalıplarıyla) hem de tüm vücuda yönelik (soğuk oda) bir şekilde uygulanabilir.

Hastalığın içinde bulunduğu safhaya uyum gösteren ve en optimal hareket yeteneğini yeniden elde etmeyi veya korumayı hedefleyen bir jimnastik programı özel bir önem taşımaktadır. Bu bağlamda bir uzman kılavuzluğunda spesifik hareket egzersizleri yapılır. Bu egzersizlerin çoğunu bir kez öğrendikten sonra düzenli bir şekilde evde tek başına yapmak mümkündür.

Romatoid artrit ile yaşamak.

Ergoterapi de yararlı olabilir. Ergoterapi kısıtlanmış olan hareketleri egzersizler aracılığıyla geliştirmeye ve yeniden öğrenmeye katkıda bulunur. Bu sayede hastanın özel ve meslek hayatındaki bağımsızlığı güçlenir. Bazen yardımcı araçlarla donanmak da gerekli olabilir.

Bu önlemler işlevselliği korumak, günlük hayatta olası mevcut kısıtlamaların daha iyi üstesinden gelmek ve bundan kaynaklanan sorunları daha iyi aşmak üzere yardımcı olabilir. Günlük hayat için gerekli olan yardımcı araçlar ve bunların doğru kullanımı hakkında bilgi ve tavsiyelerde bulunmak da ergoterapinin görevleri arasında yer almaktadır.

Blindtext

Cerrahi yöntemler

Zaman zaman RA hastalığında gerek eklemlerin bozulmasının önüne geçmek, gerekse de -çok daha yaygın olarak- eklemlerin işlevselliğini korumak amacıyla cerrahi müdahaleler gerekli olmaktadır.

Bazı önlemler eklemlerdeki tahribatın daha fazla büyümesini önlemeye hizmet etmektedir. Tek veya az sayıda eklemde, hastalığa bağlı olarak değişikliğe uğrayan sinovyal doku endeskopik bir müdahaleyle (yani refleksiyon yoluyla) alınabilir. Bu tür bir müdahale sinoviyal ektomi olarak adlandırılmaktadır.

Eklem veya kaslarda artık oluşmuş bir hasar söz konusuysa, bunların fonksiyonu onarım amaçlı cerrahi bir müdahaleyle yeniden sağlanabilir. Bazen de bir eklemin sabitleştirilmesi (artrodez) veya hastaya yapay bir eklem takılması (endoprotez) gerekli olabilir. Böyle bir opera-syonun anlamlı olup olmayacağı ve ne zaman yapılması gerektiği, eklemin tür ve fonksiyonu, hastalığın safhası ve boyutları gibi durumlara bağlıdır.

Radyoaktif sinovektomi

Örneğin bir sinovya alındığında, muhtemelen içeride kalan dokuyu tamamen yok etmek için müdahaleden bir süre sonra radyoaktif sinovektomi adı verilen yöntem uygulanır. Bu yöntemde iltihaplı dokunun yok edilmesi için ekleme radyoaktif bir madde enjekte edilir ve bu madde iltihaplı dokuyu imha eder.

46 Romatoid artrit ile yaşamak

48 Romatoid artrit ile yaşamak48

bilgi

RA hastalığının hastalarda yalnızca bedensel şikayetlere değil, aynı zamanda ruhsal sıkıntılara da yol açması nedeniyle esas tedavinin yanı sıra psikoterapik önlemler ve / veya psikososyal bir bakım ve gözetim, hastalıkla ilişkili pek çok sorunun üstesinden gelmek üzere büyük bir destek oluşturabilir.

Hedefe uygun stratejiler sayesinde ağrılara verilen tepkiler de olumlu yönde etkilenebilir.

Diğer ek önlemler

Yukarıda tarif edilen tedavi yöntemleri ihtiyaca göre ek önlemlerle desteklenebilir. Bunları geleneksel ilaç tedavisiyle de gayet iyi kombine etmek mümkündür.

Bu bağlamda davranış terapisi, gevşeme egzersizleri, meditasyon, Yoga veya Tai Chi gibi farklı yöntemler yararlı olabilir. Bunlar sıkıntı ve ağrılarla daha iyi başa çıkılmasını mümkün kıldığı gibi, yaşam kalitesinin artırılmasını ve hastalığın uzun vadede daha iyi bir seyir göstermesini de sağlarlar. Bu yöntemler ayrıca, hastalıkla ilişkili olarak görülen depresyon veya yorgunluk belirtileri gibi psikolojik sorunların üstesinden gelinmesine katkıda bulunabilir.

Hangi yöntemin sizin için doğru ve en uygunu olduğunu zaman içerisinde kendiniz keşfetmelisiniz. Çünkü her yöntem her hasta için uygun değildir. Bu konuda elbette doktorunuza veya terapistinize de danışabilirsiniz.

“ İyimser bir genel tavır arzu edilir bir durum olmasına rağmen, her zaman kolaylıkla benimsenemez. İyimser bir genel tavır, romatoid artrit hastasının modern bir anlayış bazında her alanda mümkün olduğunca normal bir hayat sürdürmesini ve bunu aktif bir şekilde hedeflemesini içermektedir.”


Alternatif tedavi

Romatizmal hastalıkların (destekleyici) tedavileri kapsamında “alternatif tıp” alanından gelen pek çok sayıda ilaç ve yöntem bulunmaktadır. “Komplementer” tedaviler adı verilen yöntemlere biorezonans terapileri, Bach çiçek terapisi, hastanın kendi kanı ve idrarıyla yapılan terapi ve çeşitli enerji terapileri dahildir. Bunların etkinliği kesin olarak kanıtlanmadığı için geleneksel tıpta uygulanmazlar.

Birçok bitkisel maddenin (fitoterapi) enflamasyon önleyici veya kortizon benzeri bir etkisinin olduğu düşünülmektedir. Ancak bu maddeler de “konvansiyonel tıp” ölçütlerine göre incelenmemiştir. Ayrıca bitkisel maddelerin de yan etkileri söz konusu olabilir.

Bir madde uzun süreli bir uygulama sonucunda beklenen etkiyi hala göstermiyorsa, burada dikkatli olunmalıdır.

50 Romatoid artrit ile yaşamak

Bu maddeler temel ilaç tedavilerinin yerini alamaz! Tam tersine: Eğer temel ilaç tedavisi gibi daha etkili önlemlerin gecikmesine ve hatta engellenmesine neden olurlarsa, eklemlerde kalıcı hasarlar meydana gelebilir.

Yine de böylesi bir madde bazı durumlarda yardımcı olup spesifik tedaviyi destekleyebilir. Bir yöntem ile iyi deneyimler elde ettiyseniz, normal olarak bunu uygulamaya devam etmenizde bir sakınca yoktur. Ancak her halükarda alternatif tıp metotlarını uygulamadan önce doktorunuza danışmanız doğru olur.

Blindtext

Olumlu düşünmeye çalışın ve kaderinizden şikayetçi olmayın. Pozitif ve kendine güvenli bir bakış açısı sayesinde, hastalık ve tedavinin beraberinde getirdiği pek çok baskı ve kısıtlamanın üstesinden daha iyi gelebilirsiniz.

Hastalığın günlük yaşamda size kısıtlar koymasına izin vermeyin, tam tersine hayatınıza, ondan zevk alacak bir şekilde ve boş zamanlarınızı ailenizle ve arkadaşlarınızla birlikte değerlen-direrek, seyahatlere çıkarak v. b. yön verin.

Hastalığınız hakkında bilgi edinin ve uzmanlardan ve örneğin hasta örgütlerinde tanıştığınız başka hastalardan yardım ve tavsiye alın. Paylaşılan acı yarım acıdır – özyardım grupları bu nedenle büyük bir destek anlamına gelmektedir. İnsan dünyada sorunlarıyla yalnız başına olmadığını anlar ve çeşitli şekillerde desteklenir.

Her yeni tedavi veya önlem ona ek olarak zaman ayırmanız anlamına anlamına gelse ve beraberinde yeni yükümlülükler getirse de, sağlığınız için bu zahmete katlanın.

bilgi

Özellikle RA hastalığının daha ağır seyirlerinde “yumuşak” yöntemler, örneğin bitkisel maddelerle gerçekleştirilen tedaviler eklemlerin giderek artan tahribatını önlemek için yeterli değildir.

Özyardım ve günlük yaşamda destek ile ilgili öneriler

Romatizma uzun yıllar boyunca, değiştirilmesi mümkün olmayan bir kader olarak kabul ediliyordu. Neyse ki, o günler artık geride kaldı: Günümüzde modern tedavi yöntemleri sayesinde yıkıcı hastalık süreçlerinin ilerlemesi önlenebilmekte veya belirgin bir şekilde yavaşlatılabilmekte ve hastalıktan kaynaklanan şikâyetlerin geniş ölçüde, hatta tam olarak yok olması sağlanabilmektedir.

Buna rağmen kronik ve tam olarak tedavisi mümkün olmayan bir hastalıkla yaşamak yorucu ve zorluklarla dolu olabilir. Bunun ötesinde tedavi ve tedaviyi destekleyen önlemler çoğu zaman zahmet verici ve zaman alıcıdır. Aşağıda belirtilen tavsiyeler hastalıkla daha iyi yaşayabilmeniz ve başa çıkabilmeniz açısından size yardımcı olacak ve tedavinin başarısına nasıl katkı sağlayacağınızı gösterecektir.

UÇ

Özyardım grupları kronik hastalıklardan şikayetçi insanlar için son derece anlamlıdır. Bunlar önemli yararlar sağlar ve pek çok değişik görevleri yerine getirirler. Hastalar kendi aralarında yaptıkları görüşmelerde yeni bilgiler edinebildikleri gibi, bazı konularda onay da bulabilir ve yeni arkadaşlıklar kuabilirler. Bu gruplar ayrıca kamuoyu ve siyaset düzeyinde hastaların çıkarlarını temsil etmektedir.

Romatoid artrit ile yaşamak

Blindtext

Eklemlerde fazla yük oluşturmayan spor türleri tavsiye edilmektedir. Buna yüzme (özellikle sırtüstü yüzme), bisiklete binme, (Nordic) yürüyüş veya kros kayağı dahildir. Buna karşılık eklemlere çok ya da hatalı yük bindiren veya eklemlerin zarar görmesine neden olan aktivitelerden uzak durmalısınız. Bu grubun içerisinde özellikle ani hareket ve durmalar içeren tenis, squash (duvar topu), futbol veya topla yapılan başka spor türleri yer alır. Bu konuyla ilgili olarak bir fizyoterapiste danışın.

Bir fizyoterapist tarafından size uygun bireysel bir egzersiz programı hazırlanması ve bu programı düzenli bir şekilde uygulamanız en doğrusu olacaktır.

bedensel hareket ve spor

“İşleyen demir pas tutmaz“ – Bu atasözü özellikle romatizma hastaları için de geçerlidir. Hedefli egzersizler sayesinde vücudun hareket sisteminin öğeleri (kemikler, kıkırdaklar, adaleler) daha iyi bir kan dolaşımına kavuşmakta ve beslenmekte ve böylece adalelerin gücü ve dayanıklılığı artırılmaktadır. Bu ise, bedensel ve ruhsal memnuniyeti artırır. Bedensel aktivitenin ayrıca çok olumlu psikolojik etkileri bulunmaktadır.

bilgi

Eklemlerin katılaşmasını önlemek, adale ve kasları (eklemlerin yükünü hafifletmek üzere) güçlendirmek ve deformasyonlara yol açmamak için düzenli hareket etmek özellikle romatizma hastalığında gerekli ve amaca uygundur. Bu, hastalığa yakalanmış eklemler için de geçerlidir.

Jimnastik de dahil olmak üzere her türlü egzersiz, hastanın sağlık ve egzersizlere alışkanlık koşullarına uygun olmalıdır. Bazen, örneğin özellikle belirgin hastalık aktivitesinde ve akut ataklarda yalnızca pasif egzersizler mümkün olmaktadır. Hastalığın seyri yoğun değil ve hastanın genel sağlık durumu iyiyse, hedefli bir dayanıklılık ve / veya güç egzersizi yapılabilir. Ancak bunlar, önceden doktor veya fizyoterapist ile görüşülmelidir.

Romatoid artrit ile yaşamak54

Daha fazla Balık yiyin. Balık yağlarının içerdiği doymamış Omega-3-yağ asitlerinin iltihap önleyici bir etkisi olduğu bilinmektedir. Bu asitler özellikle somon ve uskumru gibi yağlı deniz balıklarında bulunmaktadır. Bu nedenle sofranızda haftada bir veya iki kez deniz balığı yemekleri bulunması tavsiye edilmektedir. Doktora danışıldıktan sonra Omega-3 yağ asitlerine ilişkin beslenme takviyesi de (somon yağı kapsülleri) yapılabilir.

Eklemleri aşırı yük altında bırakmamak için mutlaka fazla kilolardan kaçının. Kilo veriyorsanız, kilonuzu yavaş bir şekilde azaltmanız gerekir.

Ölçülü bir diyet hastalık aktivitelerinin azalmasını sağlayabilir. Ancak diyet girişimleri mutlaka doktora danışılmalı, aşırı kilo kaybına yol açmamalı ve sağlık durumunu olumsuz etkilememelidir.

Alkolün iltihap tetikleyici olması nedeniyle, aşırı alkol tüketiminden kaçının.

Kesinlikle sigaradan uzak durun: Sigara içen kişiler hastalığın daha ağır seyri, kalp ve kan dolaşımı komplikasyonları ve romatizma nodülü oluşması açısından daha büyük bir risk taşırlar.

Romatoid artrit ile yaşamak

Bunun içerisinde bol taze meyve ve sebzeler, salatalar, hububat ürünleri (tam taneli), baklagiller ve (az yağlı) süt ürünleri yer almaktadır. Bunun dışında aşağıda sunulan öneriler yararlı olabilir:

Bitkisel gıdaları tercih edin. Et ve salam tüketiminizi haftada en fazla iki sefere indirin. Hayvansal yağlar yerine geniş ölçüde bitkisel yağlar kullanın.

beslenme önerileri

Bugüne değin beslenmenin RA hastalığının oluşması ve seyri üzerinde belirleyici bir etkide bulunduğuna dair bilimsel olarak kanıtlanmış bir bilgi yoktur. Bu nedenle özel bir romatizma diyeti söz konusu değildir. Buna rağmen bazı romatizma hastaları belli gıda maddelerinin tüketilmesiyle şikâyetlerinin artması veya azalması arasında bir bağlantı gözlemlemektedir. Bu bağlamda bazen fındık, süt ürünleri, tatlılar, yağlı yemekler veya et özellikle yüksek miktarlarda dokunmaktadır. Burada kesin bir reçete yoktur. Neyin size iyi gelip neyin iyi gelmediğini ve vücudunuzun belli gıda maddelerine nasıl bir tepki gösterdiğini deneyerek öğrenin. Bazı gıda maddelerinin size iyi gelmediğini saptadıysanız, bun-lardan uzak durmanız her halükarda daha doğru olacaktır. İlkesel olarak dengeli ve sağlıklı bir beslenme tarzı tavsiye edilmektedir.

56

5858 Sözlük

Sözlük.AAnaljezik (çoğul: Analjezikler) ağrı kesici

Anamnez tıbbi geçmiş

Ankiloz kemik sertleşmesi

Ankilozan spondilit (= Bechterew Hastalığı) kronik iltihaplı bir eklem hastalığının belli bir türü

Antagonist belli bir etki veya yapıya karşı (örneğin reseptör) yönelik olan madde

antiinflamatuar İltihap önleyici

Antifilojistik iltihap önleyici

Antijen bağışıklık sisteminde bir tepki tetikleyebilen vücuda ait veya vücuda yabancı madde

Antikor (= İmmünglobulin) bağışıklık sisteminin bir tepkisi olarak meydana gelen ve spesifik bir şekilde belli bir madde veya yapıya (antijen) karşı yönelen bir protein.

Antiromatizmal (çoğul: Antiromatizmaller) romatizmal hastalıkların tedavisinde kullanılan ve farklı etkiler gösteren ilaçlar

Artrit bir eklemin iltihabı

Artrografi bir eklemin kontrast maddeli röntgeni

Artropati bir eklemin (iltihaplı veya dejeneratif) hastalığı

Artroskopi bir eklemin endoskopi yardımıyla görüntülenmesi

Artroz (aşırı zorlama veya yükleme nedeniyle oluşan) kronik-dejeneratif eklem bozukluğu bBağışıklık sistemi vücudun korunma sistemi; organizmadaki yabancı maddelerin (antijenler) veya bozulmuş vücut hücrelerinin (kanser) savuşturulmasından sorumlu olan tüm yapıların toplamı (hücreler, antikorlar, haberci maddeler vs.)

Biyolojik ilaç (çoğul: Biyolojik ilaçlar; İngilizce: Biologics, Biologicals) biyoteknolojik yöntemlerle elde edilen maddeler, “biyolojik maddeler”

Bechterew hastalığı bkz. Ankilozan spondilit; Morbus (Latince) = Hastalık

CC-reaktif Protein (CRP) kan serumunda oluşan belli iltihaplı süreçlerde, yoğunluğu birkaç saat içerisinde 1000 katına çıkabilen bir protein DDiferansiyel teşhis birbirine benzer hastalık görüntülerinin ayırt edilmesi ve birbirine karşı sınırlandırılması

DMARD bkz. hastalığı modifiye eden antiromatizmal ilaç EEfüzyon sıvı birikmesi, örneğin eklemde; dışarıdan şişme olarak gözükür ve yan bölgelerin sinirlerine baskı uygulandığında ağrıyabilir

Ekstraartiküler eklemler haricindeki organlarla (organ sistemleriyle) ilgili

Endoprotez vücudun bir uzvunun yerine konan ve yapay bir malzemeden üretilmiş parça, örneğin eklem protezi

Entezit tendon bağlantı yerinin iltihabı

Eritrosit sedimentasyon hızı (ESR) Bir kan numunesi (pıhtılaşmayı önleyici bir madde katılarak) bir-iki saat dinlenmeye bırakıldığında, kan hücrelerinin (kan yuvarları) yerçekimi gereğince çökme hızı. Yüksek bir ESR, vücuttaki akut veya kronik bir iltihabın göstergesi olabilir. HHastalığı modifiye eden antiromatizmal tedavi (DMARD = Disease Modifying Antirheumatic Drug) uzun süre etkili, hastalığı modifiye edici antiromatizmal ilaç iİmmünoloji bağışıklık sisteminin yapısı ve fonksiyonuyla ilgilenen bilim dalı

İmmünosupresif bağışıklık sisteminin tepkisini önleyici veya zayıflatıcı

İmmünosupresif ilaç bağışıklık sisteminin tepkisini önleyen veya zayıflatan ilaç

Interlökinler (İL) Lökositlerin (akyuvarlar) ürettiği ve bağışıklık sisteminin içerisinde bilgi alışverişini sağlayan, başka hücreleri aktive eden ve ayrıca hormon benzeri etkileri bulunan haberci maddeler. İnterlökinler türüne göre (İL-1 – İL-18) çok farklı etkiler gösterir.

İntraartiküler eklem içine, içinde

JJüvenil İdiopatik Artrit ağırlıklı olarak çocuk ve / veya gençlerin yakalandığı kronik bir eklem iltihabı KKan tablosu kanın bileşenlerinin (yuvarlar, renk) belirlendiği laboratuvar incelemelerine verilen genel ad

Kortiko(stero)idler (Glukokortikoidler) kortizondan türemiş ve ağırlıklı olarak iltihap önleyici bir etkiye sahip olan, ancak bunun ötesinde de başka etkileri de bulunan ilaç grubu

Kortizon böbreküstü bezinde üretilen kortizol hormonunun yapay olarak elde edilen bir türevi lLenfosit akyuvarların (Lökosit), bağışıklık sisteminde önemli bir rol oynayan alt çeşidi

Lökosit akyuvar

MMakrofajlar Bağışıklık sistemine dahil olan akyuvarların (lökosit) bir alt çeşidi. Makrofajlar yabancı maddeleri “sindirebilmekte” ve bu nedenle yiyici hücreler olarak da adlandırılmaktadır.

Medyatörler hücreler arası iletişimi sağlayan haberci maddeler

Monoartiküler tek bir eklemle ilgili

Monoartrit tek bir eklemin iltihabı

Monoklonal tek bir hücreden türeyen veya bir hücre tarafından oluşturulan

Monoterapi tek bir ilaçla veya etkin maddeyle yapılan tedavi NNon-Steroidal Antiromatizmal (NSAR) kortizondan (Steroid) türetilmeyen, ağrı ve iltihap önleyici etkisi olan ve prostaglandin üretimine dayanan bir etkin madde OOligoartiküler birkaç eklemle ilgili

6060 Sözlük

Oligoartrit birkaç eklemin iltihabı

Oral ağızda, ağızdan

Otoantikorlar vücudun kendi dokusuna karşı yönelen antikorlar; otoantikorlar otoimmün hastalıklarında görülmektedir PPannus kıkırdak ve kemiklere girip bunları tahrip eden sinovyal hücre kütlesi, RA hastalığı için karakteristik

Parenteral ilacın ağız yoluyla değil başka yollardan (örn. damardan, deriden) uygulanması

Patogenez Hastalıkların meydana gelmesi ve gelişmesi

Plasebo yalancı ilaç

Poliartiküler birkaç veya çok sayıda eklemle ilgili

Poliartrit birkaç veya çok sayıda eklemin iltihabı

Proinflamatuar iltihap tetikleyici

Prognoz bir hastalığın veya durumun tahmini seyrinin değerlendirilmesi

progredientilerleyen, progresif

Progresyonilerleme (bir hastalığın veya bir değişimin)

Proteinamino asitlerinden oluşan organik bileşikler

Protezyapay vücut uzvu

Psoriasissedef hastalığı

Psoriasis artritigenellikle deri ve / veya tırnaklarda görülen, psoriasis (sedef hastalığı) ile birlikte gelişen kronik iltihaplı bir eklem hastalığı RRehabilitasyon eski haline getirmek, sağlık bozukluklarını gidermek üzere yeniden entegre etmek veya önleyici tedbirler almak

Remisyon hastalık belirtilerinin kalıcı veya geçici olarak yok olması; şikâyetlerin olmadığı durum

Reseptör Çoğunlukla bir hücrenin yüzeyinde bulunan ve haberci maddeler tarafından iletilen sinyalleri alarak hücrenin merkezine aktaran hücre yapıları. Reseptörler belli haberci maddeler üzerinde uzmanlaşmıştır ve hücreye, söz konusu haberci maddeye tepki verme kabiliyeti kazandırırlar.

Romatizmal faktör (RF) vücutta üretilen proteinlere karşı etkide bulunan antikorlar; bunlar bazı kronik-romatizmal hastalıklarda, özellikle romatoid artritte ve daha nadiren olmak üzere sağlıklı kişilerde kanıtlanabilir (“pozitif”)

Romatoid artrit (RA) eklemlerin kronik iltihaplı hastalığı, halk arasında romatizma olarak da adlandırılır, eski adı: kronik poliartrit SSiklooksigenaz (COX) prostaglandin üretiminde anahtar bir rol oynayan enzim kompleksi

Sinovyal eklem içerdiği kemik yüzeyleri bir eklem kıkırdağı zarıyla kaplı olan ve boşluğunu sinovyal sıvıyla dolu olup, bir sinovyal zar tarafından sarılan ve bir bağdoku kapsülü ve bağlarla güçlendirilmiş eklem

Sinovyal zar (= Sinovialis) eklem boşluğunu kaplayan ve sinovyal sıvıyı üreten eklem kapsülünün bağ dokusundan oluşan iç zarı

Sinovit (= Sinovialitis) sinovyal zarın iltihabı

Sinovyal sıvı = Sinovyakemik yüzeylerinin sürtünmesini azaltmaya katkıda bulunan ve eklem boşluklarında (sinovyal boşluklar) bulunan koyu sıvı

Sistemik bir organ sistemiyle veya (geniş anlamda) organlar sistemiyle, yani tüm organizmayla ilgili

SitokinBağışıklık sisteminin hücreleri ile başka hücreler arasında sinyaller ileten ve böylece immün sistem tepkilerinde önemli bir rol oynayan çok sayıdaki doğal haberci maddeye verilen ortak ad. Sitokinler iltihap tetikleyici (proinflamatuar), bağışıklık sistemini düzenleyici ve kan üretimini yönlendirici çok farklı fonksiyonlara sahiptir. Sitokinlere örneğin interlökinler veya TNF-a dahildir.

Steroid bkz. Kortikosteroidler

Subkutan (s. c.) deri altı TTNF-a-İnhibitörü TNF-a-antagonisti (karşıt)

Tümör Nekroz Faktörü (TNF) alfa (a) bağışıklık sisteminde çok farklı etkilere sahip olan ve pek çok iltihaplanma sürecinde merkezi bir rol oynayan doğal bir haberci madde (sitokin)

62 Daha fazla bilgi

Kitap önerileri

Diagnose Rheuma. Lebensqualität mit einer entzündlichen Gelenkerkrankung (Romatizma teşhisi. İltihaplı bir eklem hastalığında yaşam kalitesi) Daniela Loisl ve Rudolf Puchner Springer Vienna Yayınevi, 2. Baskı, 2008 ISBN-13: 978-3211756379

Rheuma – ein Patientenlehrbuch. (Romatizma – Hastalar için bir ders kitabı.) Wolfgang Miehle Rheumamed-Yayınevi, 2007 ISBN-13: 978-3981096002

Entzündliches Gelenkrheuma. Rat, Hilfe und Informationen (İltihaplı eklem romatizması. Tavsiyeler, Yardım ve Bilgiler) Wolfgang Miehle Rheumamed-Yayınevi, 4. Baskı, 2005 ISBN-13: 978-3980660761

Rheumatoide Arthritis – alles was hilft. Therapien und Tipps für Menschen mit Gelenkrheuma (Romatoid Artrit – Yardımcı olan her şey. Eklem romatizmalılar için tedavi ve tavsiyeler) Michaela Sievers Govi-Yayınevi, 1. Baskı, 2003 ISBN-13: 978-3774109940

Kursbuch Rheuma. Neue Wege der Schmerzlinderung und Heilung (Romatizmaw Kurs Kitabı.) Dr. med. Susanne Holst ve Ulrike Preußiger-Meiser Südwest Yayınevi, 2. Baskı, 2004 ISBN-13: 978-3517067544

İnternet adresleri

www.rheumanet.org Das Deutsche Rheumahaus (Alman Romatizma Evi) romatizmal hastalıklar hakkında çeşitli bilgi ve linkler sunmaktadır

www.rheuma-online.de Romatizma hakkında A’dan Z’ye bilgiler. Hastalık ve tedavi olanaklarıyla ilgili güncel bilgiler. Hastalar arasında deneyim alışverişi olanağı.

www.rhzmev.de Rheumazentrum München (Münih Romatizma Merkezi): A’dan Z’ye romatizma, psoriasis artriti ile ilgili sayısız resim, doktor bulma olanağı

www.rheuma-wegweiser.de Romatizmal hastalıklarla ilgili tavsiye edilebilir nitelikli web sitelerinin bir listesi.

Özyardım grupları

Deutsche Rheuma-Liga Bundesverband e. V. Maximilianstr. 14 53111 Bonn Tel.: 02 28 / 7 66 70 80 Faks: 02 28 / 7 66 06 20 www.rheuma-liga.de

Deutsche Rheuma-Liga Bundesverband e. V. (Federal Alman Romatizma Birliği) yaklaşık 250.000 üyeyle sağlık alanındaki en büyük özyardım kuruluşudur. Sunulan hizmetler arasında hastalar için yardım ve özyardım, bedensel hareket olanakları, kamuoyunun bilgilendirilmesi ve romatizma hastalarının çıkarlarının temsil edilmesi bulunmaktadır.

Daha fazla bilgi.

Romatoid Artrit. Hayatı aktif yaşamak.Hastalar için danışma el kitabı.

Pfizer Pharma GmbHTelephone 030 - 55 00 55 01Fax 030 - 55 00 54 99 999Monday – Friday 8:00 a.m. – 6:00 p.m. www.pfizer.com/[email protected] 62

331/

Vers.

1/04

-12

Romatoid Artrit. Hayatı aktif yaşamak.

Documents

Transcript of Romatoid Artrit. Hayatı aktif yaşamak.