Rola czynników środowiskowych w

alergiach

Prof. Witold LukasZakład Medycyny Rodzinnej, Śląski Uniwersytet Medyczny

Czynniki ryzyka nasilające prawdopodobieństwo wrażliwości

alergicznej

• Czas ekspozycji na czynniki egzogenne i endogenne (ciąża, okres neonatalny, wczesne dzieciństwo).

• Różna ekspozycja (od wymienionych powyżej na infekcje wirusowe (zwiększona częstotliwość RSV) i bakteryjne (większa częstotliwość Gram (-)).

• Rodzaj i natężenie ekspozycji na: pyłki (traw i drzew), roztocza, grzyby, pleśnie i dym tytoniowy.

Czynniki endogenne nasilające wrażliwość alergiczną

• Ciąża

Przestawienie odporności z komórek typu Th1 na Th2 (po urodzeniu noworodki mają głównie komórki Th2).

• Karmienie piersią

Mleko kobiet chorujących na choroby atopowe zawiera mniejszą ilość wydzielniczych IgA, jak również wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

Czynniki endogenne nasilające wrażliwość alergiczną

• Noworodki z chorobami atopowymi

Opóźnione dojrzewanie limfocytów T i B

W niektórych przypadkach – nadmierna produkcja IgE poprzedza początek pojawienia się objawów alergii.

Flora jelitowa noworodka:– zdrowa – przewaga Lactobacillus – ma działanie

stymulujące komórki Th1 w układzie immunologicznym

– z chorobami atopowymi – niedobór Lactobacillus

Przyczyny ostatnio obserwowanych zmian w ekspozycji na różne rodzaje zakażeń

wirusowych i bakteryjnych.• Spożywanie (od wczesnego okresu

noworodkowego) produktów żywnościowych przygotowywanych w warunkach jałowych.

• Poprawa higieny osobistej, brak częstych bakterii w środowisku.

• Wczesne stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania.

• Istotny spadek częstotliwości występowania chorób zakaźnych, wywoływanych przez większość drobnoustrojów, spowodowany powszechnym stosowaniem szczepień ochronnych.

Przyczyny ostatnio obserwowanych zmian w ekspozycji na różne rodzaje zakażeń wirusowych i bakteryjnych.

• Poprawa warunków prowadzenia gospodarstw domowych – wyższy standard życia – lepsze uszczelnienie okien w domach – gorsza wentylacja, stosowanie klimatyzatorów, coraz większa ekspozycja na grzyby i pleśnie.

• Mniej dzieci w rodzinach. • Mniejszy kontakt dzieci ze swoimi

rówieśnikami.

Marsz alergiczny – cykl życia alergii

0 – 6 miesiąc – przewaga objawów ze strony przewodu pokarmowego, możliwe zmiany

skórne

7 - 12 miesiąc - objawy atopowego zapalenia skóry noworodków, objawy żołądkowo-

jelitowe

2-3 rok życia – astma we wczesnym dzieciństwie

4-7 rok życia – alergiczny nieżyt nosa

8-14 rok życia – astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa

Egzogenne czynniki ryzyka wywołujące wrażliwość alergiczną

• Pyłki

Trawy – tymotka łąkowa

Chwasty - krostawiec

Drzewa – brzoza, klon, dąb

• Sierść zwierząt (zwierzęta domowe – np. chomiki, koty)

• Zanieczyszczenia przemysłowe i gazy drażniące (ozon, dwutlenek siarki, tlenek azotu, formaldehyd)

• Wyziewy silników samochodowych

Objawy przedmiotowe pomocne w rozpoznaniu chorób alergicznych

• Pozioma „bruzda” na nosie• podkrążone oczy• Linie Denis-Morgana na powiekach• Twarz adenoidalna• Wydzielnicze zapalenie ucha

środkowego• Zapalenie zatok obocznych nosa• Język geograficzny

Objawy alergii górnych dróg oddechowych

• Świąd i łzawienie

• Napady kichania

• Niedrożność nosa

• Surowiczy nieżyt nosa

• „Łaskotanie i drapanie” w gardle

• Duszność krtaniowa (skrócenie oddechu)

Nadwrażliwość na pyłki

Okresy pylenia:

• Koniec stycznia do początku marca – np. olcha

• Kwiecień – np. brzoza, klon

• Maj do końca czerwca – np. trawy (w tym zboża)

Sierpień do września – np. chwasty

Występują różnice regionalne

Nadwrażliwość na alergeny

• Nadwrażliwość na chwasty - lato• Nadwrażliwość na roztocza w kurzu –

cały rok, z nasileniem podczas zimy (z powodu sezonu grzewczego)

• Nadwrażliwość na sierść i skórę zwierząt – cały rok lub przypadkowo

Alergie na pyłki traw i drzew

• Działania profilaktyczne:– Unikaj spania przy otwartym oknie

– Unikaj spacerów między 12:00 a 15:00

– Unikaj jazdy samochodem przy otwartym oknie

– Unikaj jeżdżenia na rowerze

– Unikaj ekspozycji na dym (palonego drewna lub grilowanego jedzenia)

Alergie na pyłki traw i drzew

• Zalecenia– Spacery po deszczu– Ubieranie koszul z długim rękawem i spodni, aby

zapobiegać wypryskom skórnym. – Codzienny prysznic lub kąpiel (i mycie głowy)

oraz zmiana ubrania po spacerze lub czynnościach wykonywanych na zewnątrz

– Wietrzenie domu w trakcie i po deszczu– Stworzenie dzienniczka samokontroli– Korzystanie z monitora zapylenie online

http:/www.alergie.info.pl lub śledzenie komunikatów radiowych lub TV i prasowych

– Korzystanie z europejskiego kalendarza pylenia

Alergie na pyłki traw i drzew

• Zalecenia

– Spędzanie czasu miejscach zawierających (teoretycznie) niewielkie ilości pyłków, np. kryte baseny, przestrzenie bez okien, miejsca w pobliżu dużych zbiorników wodnych

– Planując wakacje, uwzględnienie różnic w okresie pylenia w różnych rejonach geograficznych kraju

– Unikanie jedzenia miodu, picia herbat ziołowych, zażywania leków ziołowych lub stosowania aromatycznych kremów i płynów ziołowych.

– Przekazywanie informacji o możliwych alergiach krzyżowych, np. na pyłki brzozy.

– Unikanie silnych aromatów – eliminacja płynów do kąpieli i pod prysznic, kosmetyków ziołowych, sprayów do włosów i perfum.

Alergie na roztocza kurzu

• Objawy:– Nieżyt nosa

– Kaszel nocny

– Duszność

Objawy całoroczne z nasileniem podczas sezonu grzewczego, tzn. zimą(zwłaszcza w nocy i nad ranem).

Alergie na roztocza kurzu – działania profilaktyczne

• Zalecenia dla pacjentów:– Zmniejszenie wilgotności w domu i miejscu pracy

dzięki zainstalowaniu wydajnych filtrów powietrza lub utrzymaniu odpowiedniego przepływu powietrza.

– Częsta zmiana pościeli (1x w tygodniu), częste „mrożenie” pościeli podczas zimy, stosowanie antyalergicznych poszewek na poduszki i materace.

– Unikanie ekspozycji na tkaniny welwetowe, futra, meble gromadzące kurz, zasłony, narzuty wełniane, dywany.

– Nieprzebywanie na miejscu podczas sprzątania domu lub biura, powrót dopiero po upływie przynajmniej dwóch godzin od sprzątania lub odkurzania.

Alergie na roztocza kurzu – Działania profilaktyczne

• Zalecenia dla pacjentów:– Unikanie przebywania na poddaszu lub w

piwnicy.– Korzystanie z testu Acarex w celu określenia

rodzaju roztoczy. – Co 4-6 miesięcy miejscowe stosowanie

preparatu Acarosan na materace, tkaniny meblowe, dywany i chodniki.

– Stosowanie płynu Acaril do płukania pościeli wypranej w temperaturze do 60ºC.

Alergie na przetrwalniki grzybów

• Objawy:– Zapalenie spojówek (cały rok z okresami

sezonowego nasilenia objawów)

– Niedrożność nosa (obrzęk śluzówki nosa)

– Astma

– Objawy całoroczne

– Pacjenci z alergią na grzyby nie mają objawów w okresie zimowym.

Alergie na przetrwalniki grzybów

• Działania profilaktyczne w domach/ pomieszczeniach :– Usunięcie roślin doniczkowych.– Usunięcie nawilżaczy powietrza.– Unikanie pracy w bibliotekach, bankach.– Unikanie przebywania obok miejsc rozbiórki.– Unikanie zbierania grzybów lub spacerów po

lesie po deszczu– Wykluczenie z diety serów pleśniowych,

suszonych owoców, grzybów, wina i piwa– Unikanie przebywania w szklarniach i w pobliżu

kompostowników.– Unikanie miejsc klimatyzowanych.

Alergie na sierść i skórę zwierząt i zwierząt domowych

• Główny związek z: chomikami, kotami lub ptakami (papugi i kanarki)

• Działania profilaktyczne:– Usunięcie tych zwierząt, zwłaszcza z

sypialni.

– Mycie kotów.

Alergia na produkty żywnościoweObjawy

• Skóra– Pokrzywka – ostra i ostra nawracająca

• Układ oddechowy– Nieżyt nosa, świsty oddechowe lub duszność– Zapalenie gardła, zapalenie krtani– Zapalenie ucha– Zapalenie oskrzeli, przewlekłe zapalenie płuc– Astma oskrzelowa

Alergia na produkty żywnościoweObjawy

• Przewód pokarmowy– Nawracające biegunki lub zaparcia– Bóle brzucha– Bóle kolkowe w okresie neonatalnym– Refluks żołądkowo-przełykowy (ang. GERD -

gastroesophageal reflux)

• Układ nerwowy– Ogólne zmęczenie, nasilona bezsenność– Zaburzenia uwagi– Zaburzenia o charakterze nadaktywności, agresja– bóle głowy– Padaczka

Alergia na produkty żywnościoweObjawy

• Układ mięśniowo-szkieletowy– Ból kończyn

– Obrzęk stawów

• Układ moczowy – Białkomocz

– Krwiomocz

Reakcje krzyżowe między alergenami pokarmowymi i pyłkami (obecność profiliny

w pyłkach i pokarmach)Pyłki i różne rodzaje pokarmów

Trawy Surowe owoce lub warzywa – jabłka, marchewki, ziemniaki, pomidory

Olcha, brzoza Orzechy, jabłka, brzoskwinie, ananasy, marchewki

Życica Mąka żytnia

Chwasty Seler, melony, pietruszka, zioła

Lateks Banany, kiwi, awokado

Żywność modyfikowana genetycznie (ang. GMO – genetically modified

food)

• Alergia na zboże zawierające peptycydy wprowadzane do roślin (ang. PIP - Plant Incorporated Pepticide)

• Alergia na soję zawierającą gen orzechów brazylijskich

Odżywianie jako profilaktyka alergii• Karmienie piersią – co najmniej do 6 miesiąca

– Dieta hipoalergiczna u kobiet karmiących piersią – wyłączenie:

• Mleka• Jaj• Orzechów• Kakao• Ryb• Owoców cytrusowych

• Dieta bezglutenowa i dieta hipoalergiczna do 1 roku

• Mieszanka hipoalergiczna dla noworodków z wywiadem rodzinnym obciążonym alergiami