RÖLÖVE RAPORU FENERLİ EV - WordPress.comrölöve zemin kat planı, doğu cephesi, f.7,17,18)....
Transcript of RÖLÖVE RAPORU FENERLİ EV - WordPress.comrölöve zemin kat planı, doğu cephesi, f.7,17,18)....
1
RÖLÖVE RAPORU
FENERLİ EV
SAKARYA, TARAKLI İLÇESİ ULUCAMİ MAHALLESİ 5 PAFTA, 542 PARSEL
2
BELGE LİSTESİ:
1. K.T.V.K.K. Tescil fişi
2. Aplikasyon Krokisi,
3. Kotlu kroki
4. İmar Durumu
5. Çap örneği
6. Tapu belgesi örnekleri (tapulama tutanağı, taşınmaz bilgileri, geriye
dönük tapu kaydı)
7. Osmanlı arşivleri katalog tarama listesi, Osmanlıca belge fotokopileri ve
çeviriler
8. Sıva Analiz Raporu
9. Sıva örneği nokta belirleme krokisi
3
VAZİYET PLANI:
Fenerli Ev adı ile anılan ahşap yapı Sakarya ili, Taraklı ilçesi, Ulucami
mahallesi, 5 pafta, 542 parselde kayıtlı ve Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası
mülkiyetindedir. Yapı Yunuspaşa Camii’nin doğusunda, Yunuspaşa Çarşısı adıyla
anılan sokağın güneyinde Üst Rüştiye Sokak ile 6. Geçit’in kesiştiği köşede
konumlanmıştır.
01.09.1989 tarihinde, 54-024/L3.9 envanter numarası ile tescillenerek
korumaya alınan (bkz. Tescil fişi) yapının kuzeyindeki 535 parselde 2 katlı tescilli
ahşap yapı, batısında 541 parselde yine 2 katlı tescilli ahşap yapı bulunmaktadır. 535
parseldeki yapı Fenerli Ev’e bitişiktir. 541 parselde ise Fenerli Ev ile 2 katlı yapı
arasında 3.30 m genişliğinde bir mesafe bulunmaktadır. Bu kısımda her iki yapıya da
bitişen, 2 kat yüksekliğinde ve sokağa doğru sundurması bulunan ek bir yapı yer
almaktadır (bkz. Vaziyet planı).
mezarlık
Üst Rüştiye Sokak
Hatta
t Sa
im Ö
ze
l Sokak
A N K A R A C A D D E S İ
yunuspaşa çarşısı
6. geçit
orhangazi çarşısı
ham
am
soka
k
K
4
TARİHSEL GELİŞİM:
Göynük ve Geyve arasında uzanan vadide yer alan Taraklı engebeli bir yapıya
ve sert bir iklime sahiptir. Zengin bitki örtüsü bulunan ilçede ormanlar geniş yer
kaplamakta az miktardaki düzlüklerde bulunan verimli toprakta tarım ve meyve
yetiştiriciliği yapılmaktadır (Taraklı Kitabı, s.11-13).
Hitit, Frig, Lidya egemenliğinde kalan yöre Helenistik çağ ve sonrasında
Bitinya, Roma, Bizans yerleşimi olarak varlığına devam etmiştir.
Osmanlı Beyliği’nin Anadolu Selçuklu Devletine yarı bağımlı olduğu bir
dönemde, 1326’dan önce Taraklı Osmanlı’ya katılmış ve İzmit’e bağlanmıştır
(Y.Çetin, s.292). Osmanlı döneminde İstanbul’u Ankara’ya ve daha doğuya bağlayan
işlek bir yol üzerindeki yerleşimde yoğun bir üretim ve canlı bir ticaret hayatı vardır.
Yunuspaşa adıyla anılan tarihi çarşıya ismini veren Yunuspaşa Camisi 2. Selim
dönemine tarihlenmektedir (Y.Çetin, s.293) .
Hisar’dan Ulucami mahallesine bakış, alt ortada Yunuspaşa Camii ve Fenerli Ev, 1960’lar
(Taraklı Belediye Arşivi )
Cumhuriyet döneminde de canlılığını koruyan ilçenin durumu 1965’te İstanbul
Ankara yolunun Bolu dağı güzergahına alınması ile değişmiş, bu tarihten sonra
yaşanan ekonomik gerileme zaman içinde ilçenin göç vermesine neden olmuştur
5
(Y.Çetin, s.293). Taraklı bugün yerel mimari dokusunu ve yaşam özelliklerini büyük
oranda korumuş, çevresindeki yeşil alanların veriminden faydalanan, belli bir ticari
hareketlilik barındıran, turizmin gelişmekte olduğu, özgünlüğünü yitirmeden gelişim
konusunda gelecek vadeden “Yavaş Şehir” adayı bir yerleşimdir.
K.T.V.K.K. Tescil fişindeki bilgilere göre Fenerli evi yaptıran kişi Haşim
Saban’dır. 1970 tarihli Tapulama Tutanağı’nda ahşap ev (bkz. Tapu belgeleri)
27.12.1948 tarihinde Sadi oğlu Mehmet Adil Erdönmez ile Ahmet oğlu Mehmet
Haşim Saban adına kayıtlı iken, 1958’de Mehmet Adil Erdönmez satış ile hakkını
devretmiş ve Mehmet Haşim Saban (1942 doğumlu) tek malik olmuştur. 1972
tarihinde kadastrolu tapulama yapılmıştır. Mehmet Haşim Saban’ın varisleri Ahmet
Saban ve diğerlerinin ortak satışı ile Fenerli Ev 2010 tarihinde Sakarya Ticaret ve
Sanayi Odası mülkiyetine geçmiştir. Geriye dönük tapu kayıtlarına göre Fenerli Ev’in
Tapu Geldi kaydı 1903 (Mayıs 1321 H.) civarıdır.
Osmanlı Arşivleri’nde 1 Ekim1890 (H: Sa’1308), 3 Temmuz 1901 (H:Ra’1319)
ve 4 Aralık 1906 (H:Şe’1324) tarihlerinde Taraklı Belediye Reisi Hacı Haşim Efendi
ismine rastlanmaktadır (bkz. Arşiv Belge Listesi ve çeviriler). İlk tapu kaydı 1903 tarihinde
olduğuna göre ev bu tarihten önce 1890’larda Taraklı Belediye Reisi olan ve tapuda
adı geçen 1942 doğumlu Mehmet Haşim Saban’ın büyük dedesi tarafından
1800’lerin sonunda yaptırılmış olabilir.
Fenerli Ev- Rüştiye Sokak,1960’lar
6
Fenerli Ev- 6. geçit, 1980’ler
(Taraklı Belediye Arşivi)
Rölöve Yöntemi:
Yapının strüktürel sorunları nedeniyle yatay ve düşeyde oluşan -gözle görülebilen
veya görülemeyen- deformasyonun hassas tespiti için; deneyimli ekipler ile total
station kullanılarak cephe, kesit ve plan ölçüleri alınmıştır. Yaklaşık 1800 nokta
okuması ile planlar, cepheler, kesitler oluşturulmuş, kotlar mevcut poligonlar
kullanılarak ülke kotlarına bağlanmıştır. Elde edilen sayısal veriler, elle ölçümler ve
detay ölçümleri ile desteklenmiş ve sağlama yapılmıştır.
MİMARİ TANIM:
Yapı zemin+2 katlı yığma taş duvar üstüne, kerpiç dolgulu ahşap karkas
yapım tekniğinde, batı etkileri taşıyan kırsal Türk Evi mimari yapısındadır.
Zemin kat depolama, pişirme, yıkama, üretim vb aktiviteleri kapsayan hayat ve
2 müstakil odadan oluşmuştur. 1. kat eyvanlı, 3 odalı iç sofalı; 2. kat çift eyvanlı, 3
odalı ve orta sofalı plan kurgusuna sahiptir. Yapının en üstünde yörenin simge
evlerinden biri olmasına neden olan her yöne hakim bir fener biçiminde kurgulanmış
cihannüması bulunmaktadır.
7
Plan Özellikleri:
Zemin kat
Yapı kütlesi kuzey güney doğrultusunda konumlanmış, köşeleri dik açılı
olmayan dörtgen şeklindedir. Uzun kenarı 10.14 m olan parselin güney cephesinde
9.33 m olan genişlik, kuzey cephesinde daralarak 8.71 m.ye iner. Binaya girişi
sağlayan 3 adet kapı bulunmaktadır. Güney yönünde doğrudan hayata açılan çift
kanatlı ahşap kapı, doğu yönünde z03 mekanına girişi sağlayan tek kanatlı ahşap
kapı ve yine doğu yönünde müstakil z04 mekanına girişi sağlayan tek kanatlı ahşap
kapı (bkz. rölöve zemin kat planı, doğu cephesi, f.7,17,18).
Çift kanatlı ahşap kapıdan girilen hayatta (z01-2.22/6.37 m) sol taraftaki
mutfak (2.52/2.81 m) kısmında batı duvarında büyükçe bir ocak ve güney duvarında
yüksekçe bir taş seki ile onun önünde uzanan beton/taş tezgah ve eviye bulunur. Batı
yönünde bu kısmın bitişiğinde delikli tuğladan yapılmış ve sıvalı ve beton zeminli
banyo mekanı (2.11/2.31 m)yer alır. Karşıda kuzey duvarında tek kollu başlayıp
dönel devam eden ahşap merdiven 1. kata ulaşır. Merdivenin altındaki taş duvar ve
önünde ahşap kafeslerle çevrili kısmın (2.17/2.93 m) depolama için kullanıldığı
anlaşılmaktadır. Bu kısmın batı duvarında taş duvar üstünde kapı ya da pencere
olduğu anlaşılmayan küçük bir açıklık vardır. Hayatı aydınlatan tek pencere mutfak
kısmında, güney duvarındaki giyotin penceredir. Burada duvarlar çamur sıvalı,
döşeme yer yer düzensiz dökülmüş beton ve topraktır. Tavan kaplamasızdır, ahşap
kiriş sistemi görülmektedir(bkz. rölöve zemin kat planı, a-a kesiti, b-b kesiti, f.26-33).
Hayatın doğu yönü boyunca uzanan duvarda girişe yakın kısımda yüksekliği
1.00 m. civarında alçak bir geçiş yer alır. Bu geçiş şimdi zemini hayat ile hemen aynı
seviyede toprak zemini olan z02 mekanına (2.41/3.28 m) ulaşır. Burada güney ve
doğu yönündeki taş duvarların üstünde kiriş ve döşeme tahtası kalıntıları
görülmektedir. Güney ve doğu duvarlarında 2’şer adet giyotin pencere vardır. Kuzey
duvarında yer seviyesinde bir kapı ve küçük bir pencere bulunmaktadır. Bu odanın
duvarlarının sıvası sökülmüş, ahşap karkas ve dolgu ortaya çıkmıştır. Tavan
kaplamasızdır, ahşap kiriş sistemi görülmektedir (bkz. rölöve zemin kat planı, b-b kesiti, f.38-
41).
Z02’nin kuzey duvarındaki tek kanatlı ahşap kapıdan z03 mekanına (3.25/3.29
m) geçilir. Buraya dışarıdan girişi sağlayan üstü pencereli, tek kanatlı bir kapı daha
8
bulunmaktadır. 6 basamakla başlayan ahşap merdiven dirsek yaptıktan sonra kuzey
duvarı boyunca 11 basamakla 1. kata ulaşır (bkz. rölöve zemin kat planı, c-c kesiti, f.42-45).
Kuzeydoğu yönündeki z04 mekanına (2.45/3.11 m) kapak niteliğinde, şimdi
tahta ile kapatılmış bir geçit vardır. Bu iki mekan arasında bugün başka bir bağlantı
yoktur. Doğu yönünde bulunan dışarı açılan tek kanatlı ahşap kapı mevcut toprak
zeminden yukarıda, taş duvar üstündeki hatılların üst seviyesindedir. Doğu yönünde
duvarda tek kapaklı ahşap dolap ve sonradan kapatılmış olan ocak vardır. Tavan
ahşap kaplama, duvarlar sıvalıdır. Mekan doğu yönündeki katlanır çift kanatlı
pencere ile aydınlanmaktadır (bkz. rölöve zemin kat planı, d-d kesiti, f.18,34-37).
1. kat
Zemin katta ahşap merdivenler hayattan kuzey yönündeki ahşap merdiven 1.
katta 106 nolu merdiven holüne (1.78/2.21 m) çıkar. Bu mekanda güneydeki kapı
sofaya (104, 3.25/8.42 m), doğudaki kapı 105 oda kısmına açılır. Odanın doğu
yönünde 2 adet giyotin pencere, kuzey yönünde iki adet ahşap dolap ve ortada ocak
vardır. Büyük dolabın tabanı çinko kaplıdır. Doğu yönündeki küçük dolap içinde tahta
çerçeveli, içi çinko kaplı ve gideri olan küçük bir eviye bulunmaktadır. Tavan ve
döşeme ahşap kaplama, duvarlar bağdadi sıvalıdır (bkz. rölöve 1. kat planı, d-d kesiti, f.58-
62).
Zemin katta z03 mekanından çıkan ahşap merdiven 1. kat sofanın doğu
yönüne çıkar. Sofa doğu batı doğrultusunda uzanmakta, doğu yönünde 3 adet giyotin
pencere ve ahşap sedir, batı yönünde duvar boyunca uzanan 4 kapaklı ahşap dolap
bulunmaktadır. Güneyde sofanın orta kısmından uzanan eyvan ile sofa tavanda kiriş
ve eliböğründeler ile bölünmüştür. Eyvan güneyde ön cepheye çıkma yapmakta,
cumbada ahşap sedir, 1 büyük, 2 küçük kemerli giyotin pencere, yan kısımlarda 2
adet giyotin pencere vardır. Sofa ve eyvanda tavan ve döşeme ahşap kaplı, duvarlar
bağdadi sıvalıdır sıvalıdır (bkz. rölöve 1. kat planı, a-a,c-c kesiti, f.46-51).
Eyvanın batı duvarındaki kapıdan 103 nolu odaya(2.46/3.29 m) girilir. Bu oda
oldukça küçüktür. Güney yönünde 2 giyotin pencere ve sedir, batı yönünde köşelerde
2 adet ahşap dolap vardır. Tavan ve döşeme ahşap kaplı, duvarlar bağdadi sıvalıdır
sıvalıdır (bkz. rölöve 1. kat planı, d-d kesiti, f.52-56).
Eyvanın doğu duvarındaki kapıdan 101 nolu başodaya (3.36/3.52 m) girilir.
Doğu yönünde 1adet giyotin pencere, güney yönünde 3 adet giyotin pencere ve sedir
9
vardır. Tavan ve döşeme ahşap kaplı, duvarlar bağdadi sıvalıdır sıvalıdır (bkz. rölöve 1.
kat planı, b-b kesiti, f.57).
Sofanın batı yönünde köşede bulunan kapı 107 lavaboya açılmaktadır. Burada
mermer lavabo, depo olduğu sanılan küçük bir oda (1.34/0.81 m) ve batı yönünde
mermer hela taşı bulunan hela kısmı vardır. Tavan kaplamasız, kirişlemeli; döşeme
ahşap kaplamadır. Duvarlar bağdadi sıvalıdır. Bu mekandan sofaya açılan pencere
tavana yakın hizadadır sıvalıdır (bkz. rölöve 1. kat planı, d-d kesiti, f.63-68).
2. kat
1. kat 106 merdiven holündeki dönel ahşap merdiven 14 basamakla 2. kat
sofasına (204, 3.40/5.02 m) çıkar. Ahşap korkuluk düz dikmeler arasına çapraz
çakılmış tahtalar ile oluşturulmuştur. Merdiven çıkışında korkuluk hizasında tekerlekli
ahşap kafes kapı yapılmıştır. Merdivenin üstündeki 2 adet giyotin pencere burayı
aydınlatır. Tavan ve döşeme ahşap kaplı, duvarlar bağdadi sıvalıdır sıvalıdır (bkz.
rölöve 2. kat planı, a-a,c-c kesiti, f.69-74).
Orta sofa doğu yönünde geniş bir eyvana (3.26/3.64 m) bağlanır. Eyvan
cepheden çıkma yapar. Cumbanın doğu yönünde 3 adet giyotin pencere, güney
kenarında 1 adet giyotin pencere, kuzey kenarında 1 adet dar giyotin pencere ve
eyvan boyunca ahşap sedir bulunur. Orta sofa tavanda ana taşıyıcı akslarda sarkan
kirişler ile eyvan, merdiven ve balkon tarafından ayrılmıştır. Bu kirişlerin orta
kısmında çatı yüksekli içindeki boşluktan faydalanılarak oluşturulmuş, yaklaşık 90 cm
yüksekliğinde profilli bir tekne tavan yer alır. Tekne tavanın profil kısımları sıvalı,
tavanı çıtalı ahşap kaplamadır. Sofanın dört yönünde köşelerde oda kapıları yer
almıştır(bkz. rölöve 2. kat planı, a-a,c-c kesiti, f.73-78).
Güneybatıdaki oda (203) küçük boyutludur. Güney yönünde 2 adet giyotin
pencere, yan cephede 1 adet dar giyotin pencere ve sedir bulunur. Batıda ise
köşelerde 2 adet çift kapaklı dolap vardır. Tavan ve döşeme ahşap kaplı, duvarlar
bağdadi sıvalıdır(bkz. rölöve 2. kat planı, b-b kesiti, f.83,88).
Güneydoğudaki kapı başodaya (201, 3.38/3.59 m) açılır. Odanın güney
yönünde 3 adet giyotin pencere, doğu yönünde 3 adet giyotin pencere ve ahşap sedir
vardır. Tavan ve döşeme ahşap kaplı, duvarlar bağdadi sıvalıdır (bkz. rölöve 2. kat
planı,b-b kesiti, f.87).
10
Kuzeydoğudaki kapı 205 nolu odaya (2.52/3.43 m) açılır. Bu odada kuzey
yönünde gusülhane olarak kullanıldığı anlaşılan içi çinko kaplı çift kapaklı geniş bir
dolap vardır. Bu duvarda ayrıca dekoratif bir raf bulunmaktadır. Doğu yönünde 2 adet
giyotin pencere ve ahşap sedir vardır. Tavan ve döşeme ahşap kaplı, duvarlar
bağdadi sıvalıdır(bkz. rölöve 2. kat planı, d-d kesiti, f.84-86).
Kuzeybatıdaki kapı lavabo 207 mekanına açılmaktadır. Burada karşıdaki kapı
208 nolu mekana, solda batıdaki kapı helaya açılır. Helanın bitişiğinde ahşap ve
beton ile oluşturulmuş lavabo vardır. 208 nolu mekanın zemini ahşap kaplama olup,
kısmen beton dökülmüştür, tavanı kontrplak kaplamadır. Lavabo zemini ahşap
kaplama ve hela (209) zemini betondur. Her iki mekanın tavanı kaplamasız olup, kiriş
ve çatı mertekleri görülmektedir (bkz. rölöve 2. kat planı, d-d kesiti, f.89-95).
Sofanın güney yönünde merdivenin tam karşısında çift kanatlı, yan pencereli
kapı balkona (202, 2.06/2.29 m) açılmaktadır. Balkon cepheden içeri girinti ve çıkıntı
yapmaktadır. Dış kısımdaki ahşap direkler arasındaki kiriş bağlantıları barok motifli
çıtalı süslemeler ile kaplanmıştır. Tavan ve döşeme ahşap kaplama, duvarlar bağdadi
sıvalıdır. Balkon korkuluğu ahşap dekopaj işidir (bkz. rölöve 2. kat planı, a-a, kesiti, güney
cephesi, f.79-82,8) .
Sofanın batısında cihannümaya çıkan ahşap bir merdiven bulunur. Merdivenin
altındaki duvarda bulunan kapı merdiven altı odasına (206,3.44/1.85 m) açılır. Bu
mekanı batı yönünde 1 adet küçük giyotin pencere aydınlatır (bkz. rölöve 2. kat planı, c-c
kesiti, f.75,96-98).
Cihannüma
2. kat sofasından 14 basamakla merdiven holüne (C02, 3.40/1.86 m) çıkılır.
Bu mekanın batısında orta aksta 1 adet küçük kemerli giyotin pencere vardır.
Döşeme ahşap kaplama, tavan kaplamasız, çatı mertek ve mahyası açıktadır. Doğu
yönünde cihannümaya geçişi sağlayan kanatsız basık kemerli kapı bulunmaktadır
(bkz. rölöve cihannüma planı, a-a,c-c kesiti, f.99,100,106,107). Kapıdan geçilerek 4 basamak
çıkıldıktan sonra cihannüma döşemesine ulaşır. Merdivenin iki yanında
cihannümanın batı duvarında ahşap sedir bulunur. Cihannüma (C01, 3.17/3.86 m)
doğu-batı doğrultusunda uzanan sekizgen planlıdır. Kuzey ve güney duvarları diğer
kenarlardan daha uzundur. Bu kenarlarda 2’ şer adet basık kemerli giyotin pencere
kısa kenarlarda 1’er adet basık kemerli giyotin pencere olmak üzere 10 adet pencere
11
vardır. Tavan ve döşeme ahşap kaplı, duvarlar bağdadi sıvalıdır (bkz. rölöve cihannüma
planı, a-a,c-c kesiti, f.101-105).
Çatı
Çatı kuzey,güney ve doğu yönlerine doğru 3 yüzeylidir. Batı yönünde kalkan
duvarı oluşmaktadır. Güney ve doğu yönündeki çıkmalar üçgen alınlıkla sonlandığı
için bu kısımlarda çatı iki yana doğru eğimlidir.
Cihannüma çatısı orta aksında üçgen alınlıkla sonlanan sekiz duvarın üstünde
iki yana akan ve köşelerde birleşerek merkeze ulaşan sekiz parçanın birleşimi ile
oluşmuş 16 yönlü, 8 dereli bir forma sahiptir.
Çatı saçağı 34 cm çıkıntı yapmaktadır ve saçak altı biri profilli binili çift tahta ile
kaplanmıştır. Kalkan duvarı kısmında saçak çıkıntısı 24 cm.dir ve kaplamasızdır. Düz
devam eden saçaklarda kiremitler 9 cm lik yelkovan tahtasına uzanmaktadır. Tüm
çatı alaturka kiremit kaplıdır. Kuzey ve batı duvarlarındaki iki adat baca sıvalı ve üstü
alaturka kiremit kaplıdır(bkz. rölöve çatı planı, f.19-22,25,110-112).
Cephe Özellikleri
Güney cephesi:
Giriş cephesinde yapı zemin üstünde 2 katlıdır. Zeminden yükselen taş
duvarın bitip karkas duvarın başladığı 1.23 kotunda ahşap silme vardır. 3.72 m.
yüksekliğindeki zemin katta orta aksta çift kanatlı üstü camlı ahşap kapı, sağda 2,
solda 1 adet olmak üzere tavana yakın hizada 3 adet giyotin pencere vardır. 3.03 m.
yüksekliğindeki 1. kat ön cephe boyunca öne doğru 63 cm kadar çıkıntı yapar. Bu
çıkıntı ana akslarda konsol olarak uzanan 4 ana kirişe taşıtılmıştır. Orta aksta bu
çıkmadan öne doğru uzanan ve eliböğründeler ile desteklenmiş cumba yer alır. Bu
kısımdaki pencereler merkezi bir düzende ortada kemerli ve büyük bir pencere,
yanlarda dışa doğru eğilen kemerli 2 adet küçük pencere şeklinde düzenlenmiştir.
Cumbanın üstünde sağ ve sol yanlarda eliböğründelerle desteklenen ahşap saçak
bulunmaktadır. Cumbanın solunda 2, sağında 3 adet giyotin pencere vardır. 2.85 m.
yüksekliğindeki 2. katta ayrıca bir çıkma yoktur. Orta akstaki cumbanın üstünde bir
kısmı ön cephe geriye çekilerek genişletilmiş, önde 2 adet direkle sınırlanan balkon
yer alır. Balkonun dekopaj süslü ahşap korkuluğu, direkler arasını geçen kirişin barok
çizgiler taşıyan süslemesi ve saçakla sonlanan üçgen alınlık bitişi 19. yy sivil mimarlık
12
örneklerinde çokça görülen batı mimarisi etkileri taşımaktadır. Katlar arasında
ortasından basit pahlı 3 cm’lik bir çıta geçen 24 cm yükseklikte ahşap silme
bulunmaktadır. Ana kütlenin, çıkma ve cumbaların kenarlarında dönen 12 cmlik
ahşap pervazlar bu silmelerle bütünleşerek çerçeve oluşturur. Tüm cephe sıvalıdır.
Ön cephede çatı saçağı yaklaşık 9.75 kotunda, yatay bir şekilde sonlanır. Çatının
üstünde orta aksta cihannüma görülmektedir. Cihannüma çatı eğimine bağlı olarak
değişen fakat, genel olarak parapet seviyesine kadar çatının içinde kalmaktadır.
Sekizgen planlı bu katın geniş kenarlı kısmı orta aksta cepheye paralel, 2 adet dar
kenarı açılı olarak cephe verir. Her cephe üçgen alınlık ve profilli saçak ile sonlanır.
Orta kısımda 2’şer, yanlarda 1’er adet basık kemerli giyotin pencere vardır. Çatıda,
batı kenarında kargir baca görülmektedir (bkz. rölöve güney cephesi, f.6-9) .
Doğu cephesi:
Doğu cephesinde yapı zemin üstünde 2 katlıdır. Zeminden yükselen taş
duvarın bitip karkas duvarın başladığı 1.24 kotunda ahşap silme vardır. 3.72 m.
Yüksekliğindeki zemin katta solda tavana yakın 2 adet giyotin pencere; orta kısımda
üstü aydınlık pencereli, tek kanatlı ahşap kapı bulunur. Sağda 3 kanatlı pencere ve
tek kanatlı ahşap kapı vardır. 1. katta cephe yaklaşık 3.03 m yüksekliğindedir ve sol
tarafta ön cephedeki çıkma boyutunda 50 cm kadar genişlemektedir. Solda 2’si
sonrada kapatılmış 3 adet giyotin pencere, orta kısımda yine 3 adet giyotin pencere
vardır. Bu pencerelerin en solunda aşağıdaki kapıya bakışta görülmemek amacıyla
yapılmış “kim geldi” kafesi göze çarpar. En sağdaki oda öne doğru 50 cm kadar
çıkma yapar. Bu çıkma 3 adet 12/12 cm boyutlu payandayla desteklenmiştir. Burada
2 adet giyotin pencere vardır. 2. kat, 1. kat hizasında, yaklaşık 2.85 yüksekliğindedir.
Solda 3 adet giyotin pencere bulunur. Orta akstaki oda öne doğru 118 cm kadar
çıkma yapar ve burada da 3 adet giyotin pencere bulunur. Cumba sağdaki büyük,
sağ taraftaki 1. kat çıkması nedeniyle daha küçük boyutlu eliböğründelerle
desteklenmiştir. Cumba saçak çıkması ile sonlanan üçgen alınlık ile tamamlanmıştır.
Cephenin en sağında sağda 2 adet giyotin pencere vardır. Katlar arasında
ortasından basit pahlı 3 cm’lik bir çıta geçen 24 cm yükseklikte ahşap silme
bulunmaktadır. Ana kütlenin, çıkma ve cumbaların kenarlarında dönen 12 cm’lik
ahşap pervazlar bu silmelerle bütünleşerek çerçeve oluşturur. Tüm cephe sıvalıdır.
Ön cephede çatı saçağı yaklaşık 9.75 kotunda, yatay bir şekilde sonlanır. Çatının
13
üstünde orta aksın biraz sağına kaymış şekilde cihannüma görülmektedir. Ortadaki
cepheye paralel olmak üzere 3 adet dar kenarın hepsi de üçgen alınlık ve profilli
saçak ile sonlanır. Her cephede 1 adet basık kemerli giyotin pencere bulunur.
cihannüma yer yer değişmekle birlikte parapet hizasına kadar çatı içinde kalmaktadır
(bkz. rölöve doğu cephesi, f.10-18).
Kuzey cephesi:
Doğu cephesi 535 parseldeki 2 katlı yapıya bitişiktir. Bu nedenle bu cephede
1. katta çıkma yapan kısım ve payandaları ile 2. kat ve cihannüma görülmektedir. 2.
katta doğu cephesine doğru zeminden çıkma yapan sol kısımda dar bir giyotin
pencere vardır. Yine burada doğu cephesine çıkma yapan cumbanın yan duvarında
dar bir giyotin pencere ve eliböğründeler görülür. Orta kısımda merdiveni aydınlatan
ve tavana yakın iki adet küçük giyotin pencere bulunur. en sağda banyo kısmını
aydınlatan küçük tek kanatlı kare bir pencere yer almaktadır. Çatı saçağı yaklaşık
9.76 kotunda yatay olarak devam etmektedir. Çatının üstünde orta aksta cihannüma
görülmektedir. Cihannüma çatı eğimine bağlı olarak değişen fakat, genel olarak
parapet seviyesine kadar çatının içinde kalmaktadır. Sekizgen planlı bu katın geniş
kenarlı kısmı orta aksta cepheye paralel, 2 adet dar kenarı açılı olarak cephe verir.
Her cephe üçgen alınlık ve profilli saçak ile sonlanır. Orta kısımda 2’şer, yanlarda 1’er
adet basık kemerli giyotin pencere vardır. Çatıda, doğu kenarında yaklaşık 11.41
kotunda kargir baca görülmektedir. Cepheler sıvalı, çatılar alaturka kiremit
kaplıdır(bkz. kuzey güney cephesi, f.19,22,23).
Batı cephesi:
Batı cephesi 542 parsele bitişiktir. Burada 542 parseldeki tescilli yapı ile
Fenerli Ev arasındaki 3.30 m mesafedeki kısma her iki yapıya da bitişerek yapılan 2
kat yüksekliğindeki bir yapı ve önünde sundurması bulunmaktadır. Bu kısma
girilemediğinden sundurma gerisinde ve parselin kuzeyindeki zemin kat cephesi ve
kısmen 1. kat cepheleri görülememektedir. Sol tarafta ana kütleden öne doğru çıkan
hela hacimlerinin kütlesi görülür. Burada iç kısımdan anlaşıldığına göre 1. katta
sadece helanın bulunduğu kısımda sonradan küçültüldüğü anlaşılan yaklaşık 30/30
cm boyutlarında bir pencere açıklığı mevcuttur. Bunun dışında 1 kat cephesi
tamamen sağırdır. 2. katta soldaki çıkıntı yapan kütlenin an sağında tek kanatlı küçük
14
hela penceresi, orta aksta cihannüma merdivenini ve merdiven altı odasını aydınlatan
iki adet tavana yakın küçük giyotin pencere bulunur. En sağda ise ön cepheye çıkıntı
yapan kısımda yer alan dar bir giyotin pencere vardır. Batı cephesi yönünde çatı
eğimi olmayıp kütlenin orta aksında en yüksek noktasına (11.94) ulaşan kalkan
duvarı ile bitirilmiştir. Burada 24 cm kadar çıkan bir saçak vardır. Kalkan duvarının
orta aksında saçağa yakın basık kemerli giyotin pencere vardır ve bu pencere
cihannüma merdiven holünü aydınlatır. Çatının üstünde hemen hemen orta aksta
cihannüma görülmektedir. Ortadaki cepheye paralel olmak üzere 3 adet dar kenarın
hepsi de üçgen alınlık ve profilli saçak ile sonlanır. Her cephede 1 adet basık kemerli
giyotin pencere bulunur. cihannüma yer yer değişmekle birlikte parapet hizasına
kadar çatı içinde kalmaktadır. Cepheler sıvalı, çatılar alaturka kiremit kaplıdır (bkz.
rölöve batı cephesi, f.20,22).
Malzeme ve Yapım Tekniği
Yapı doğu ve güney yönlerinde (sokağa bakan) 65-70 cm; batı ve kuzey
yönlerinde (komşu parsel sınırlarında) 75-80 cm kalınlıklarda moloz taş ve ahşap
hatıl ile oluşturulmuş duvarlar üzerine inşa edilmiştir (bkz. rölöve zemin kat planı, f.17). Bu
duvarlar ortalama 1.25-1.41 kotuna kadar yükselmekte, bu kottan sonra ahşap
karkas arası kerpiç dolgulu duvar sistemi başlamaktadır. Duvar kalınlığı zemin katta
sıva kalınlığına göre 17-20 cm arasında değişmektedir. Ana dikmeler zemin katta
ortalama r=16 cm veya 14/14,15/15 cm, üst katlarda 13/13, 11/11 cm boyutlarındadır.
Ana kirişler ortalama 11-12/24, 15/15 döşeme kirişleri 6,8/16 boyutlarındadır (bkz.
rölöve zemin kat planı, f.29,39,40). Duvarlar 2-3 cm kalınlığında çamur+saman çöpü
sıvalıdır (bkz. Sıva analizleri).
1. ve 2. katlarda yapım sistemi ahşap karkastır. Duvarların içi boş tutulmuş,
bağdadi tekniğinde çamur+saman çöpü üstüne ince kireç sıva ile sıvanmıştır (bkz.
Sıva analizleri,f.9,10,11,13 ). Duvar kalınlıkları 16-18 cm arasında değişmektedir.
Döşeme kalınlıkları tavan ve döşeme kaplaması ile toplam 18 cm (1,5+15+1,5 cm)
civarındadır. Kuzey ve batı yönlerinde 1. ve 2. kat duvarları “yarım dolgu”
sistemindedir (S.H. Eldem s. 173,176). Bu sağır duvarların kalınlığı 75-80 cm olup
içlerine dolap, ocak ve baca yerleştirilmek suretiyle karkas kısımda 25-30 cm’e
inmektedir. Bu duvarda dolgu malzemesi 10/28 cm boyutlarında kerpiçtir (rölöve 1. ve
2. kat planları, f.123).
15
Cihannüma katı yapının orta kısımdaki birbirine dik 4 ana taşıyıcı aksına
oturtulmuştur. Duvarları ahşap karkas sistemdedir (bkz.f.103-105). Bağdadi çıtası
üstüne yaklaşık 2-2,5 cm kalınlığında çamur+saman çöpü sıva üstüne ince kireç
sıvası yapılmıştır (bkz. Sıva analizleri). Cihannüma çatı saçağı ahşap profiller üstüne
yine bağdadi çıtası çakılmak suretiyle sıvanarak oluşturulmuştur. Merdivenlerin limon
kirişleri bir tarafı duvar içine monte edilmiş, diğer tarafı açıktadır. Ahşap basamaklar
bu kirişlere oturtulmuştur (bkz. f.43,45,61).
Hasarlar
Fenerli Ev’in yöredeki mimari ve simgesel önemi nedeniyle iç ve dıştaki
hasarlar ayrıntılı olarak incelenmiş ve bozulmalar 1/50 ölçekli plan, kesit, görünüş,
tavan ve döşeme çizimleri üzerinde gösterilmiştir.
Strüktürel hasarlar (yatay ve düşeyden ayrılma)
Yapının temel sorunu ilk gözlemsel incelemede de anlaşılabileceği üzere
strüktürel deformasyondur (bkz. rölöve ve hasar tespit pafta: a-a,c-c,d-d kesiti, kuzey ve doğu
cepheleri). Batı yönüne doğru çökme ve eğilme kuzey-güney cephelerinde, çatıda ve
cihannüma kısmında izlenebilmektedir. Batı cephesinde ve cihannümada dışa doğru
8-10 cm civarında düşey sapma tespit edilmiştir. 107, 104,103,207,204,206,203 nolu
mekanlarda döşemede batı yönüne doğru 28 cm’e varan çökmeler ölçülmüştür. Bu
hasara batı yönünde 535 parseldeki yapı ile Fenerli Ev arasında yer alan 3.30 m
genişlikteki alana sonradan yapıldığı düşünülen ahşap karkas ek yapının ve bu
yapının inşaasının neden olduğu sanılmaktadır. Bu yapı aynı zamanda hayattaki
merdiven altı/depo bölümünün batısındaki muhdes duvarın sınırladığı mekan ile
ilişkili olabilir (bkz. rölöve ve hasar tespit pafta: 1.-2. kat planı, b-b,c-c,d-d kesitleri,kuzey ve güney
görünüşleri ). Söz konusu müdahaleler 1. katta 108 mekanı ile 109 hela arasındaki
duvarın çökmesinin ve 109,209 hela kısımlarının batı duvarının kısmen yıkılmasının
nedeni olabilir.
Güney cephesinde, zemin katta sağ tarafta görülen göçük muhtemelen büyük
bir aracın çarpmasıyla -Hamam Sokak ile Rüştiye Sokak bağlantısında ihmal edilemeyecek
oranda bir araç geçişi mevcuttur- meydana gelmiş, zaman içinde ön cephedeki cumba ve
üzerindeki balkonun çökmesine neden olarak, yapının taşıyıcı sisteminde ağır hasar
yaratmıştır. 103,102,101,203,203,201 nolu mekanlarda döşemede 14 cm’e varan
16
çökmeler, güney cephesinin doğu kısmında 6 cm civarında dışa doğru düşey sapma
ölçülmüştür (bkz. rölöve ve hasar tespit pafta: 1.-2. kat planı, a-a kesiti ,doğu görünüşü ).
Doğu cephesinde, kuzey yönünde 1. kat ve 2. kat çıkmasında belirgin bir
çökme görülmektedir. 105 ve 205 nolu mekanlarda çıkmadaki çökme her iki yönde de
5 cm olarak ölçülmüştür. Ayrıca çıkmanın 1. kattan 2. kat tavanına kadar mesafede
düşeyden 8 cm sapma ölçülmüştür(bkz. rölöve ve hasar tespit pafta: 1.-2. kat planı, d-d kesiti
,doğu görünüşü ). Burada çıkmayı taşıyan payandaların ve cephe düzeninin yapı
genelinde farklı olduğu dikkat çekmektedir. Söz konusu bölgede yapılmış herhangi bir
tadilat yapı taşıyıcı sisteminin bozulmasına neden olmuş olabilir. Bir diğer ihtimal ise
daha önceden oluşan bir hasarı engellemek için tamirat yapılmış olması, duvar
sistemi ile payandaların bu sırada yenilenmesidir.
Söz konusu deformasyonlar yapı bütünlüğünün bozulmasına neden olarak
ahşap döşeme, tavan, kapı, pencere, pervaz, eliböğründe, sıva vb. vb. tüm yapısal
elemanların bozulmasında en önemli etken olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sıvada bozulma (yüzey kaybı, kabarma, yerinden ayrılma)
Dış cepheyi koruyan boya katmanının işlevini kaybetmesi ile açığa çıkan
çamur esaslı sıva ısı değişimi, yağmur, rüzgar vb. hava şartlarına açık kalarak
zamanla aşınmış, yüzey kaybı ve çatlaklar meydana gelmiştir. Strüktürel
deformasyonların da etkisiyle hemen tüm dış cephelerdeki mevcut sıva katmanında
ince ve geniş çatlaklar, kabarma, yerinden ayrılma vb. hasarların en az biri veya
birkaçı bir arada görülmektedir.
İç kısımlarda strüktürel deformasyonlara ve nem etkisine bağlı olarak gelişen
sıva bozulmaları gözlenmektedir. Zemin kat merdiven ve hayat duvarlarında, z04,z03
nolu mekan duvarlarında, 1. katta 101,102,103 nolu odaların güney duvarında, sofa
batı duvarında, 107,108,109 nolu ıslak hacim duvarlarında, 2. katta sofa eyvanı
doğuda cumba kısmında, sofa ve kuzey duvarlarında, tekne tavanda, cihannüma
duvarlarında sıvada bozulma tespit edilmiştir.
Sıva dökülmesi
Özellikle dış cephede geniş alanlarda sıva dökülmesi gözlenmektedir. Bunun
nedeni strüktürel deformasyonla oluşan çatlakların ve yapının terk edildikten sonra
bakımsız kalması sonucunda ısı değişimi, yağmur, rüzgar vb. hava şartlarına açık
17
kalarak zamanla genişlemesidir. Benzer dökülmeler iç kısımda nem alan bölgelerde
ve strüktürel deformasyonun ve derin çatlakların olduğu bölgelerde görülmektedir.
Zemin kat z02 oda duvarlarının sıvası tamamen dökülmüştür. 1. katta 101,102,103
nolu odaların güney duvarında, sofa batı duvarında, 107,108,109 nolu ıslak hacim
duvarlarında, 2. katta sofa eyvanındaki cumbanın yan duvarlarında, sofa ve kuzey
duvarlarında, tekne tavanda, cihannüma duvarlarında sıva dökülmesi tespit edilmiştir.
Derin sıva çatlağı
Strüktürel deformasyona bağlı olarak dışta ve içte; burulmanın ve çekme
gerilmesinin meydana geldiği konsolların köşe noktalarında, pencere açıklıklarının
köşelerinde, duvar birleşimlerinde, güney cephesinde çöken kısımda ve cihannüma
köşe birleşimlerinde görülmektedir. Zemin kat merdiven ve hayat duvarlarında,
z04,z03 nolu mekan duvarlarında, 1. katta 101,102,103 nolu odaların güney
duvarında, sofa batı duvarında, 107,108,109 nolu ıslak hacim duvarlarında, 2. katta
sofa eyvanı doğuda cumba kısmında, sofa ve kuzey duvarlarında, tekne tavanda,
cihannüma duvarlarında çatlaklar tespit edilmiştir.
İnce sıva çatlağı
Dış cepheyi koruyan boya katmanının işlevini kaybetmesi ile açığa çıkan
çamur esaslı sıva ısı değişimi, yağmur, rüzgar vb. hava şartlarına açık kalarak
zamanla aşınmış, yüzey kaybı ve çatlaklar meydana gelmiştir. Ayrıca iç kısımda yine
deformasyona bağlı olarak ince sıva çatlakları görülmektedir.
Ahşap elemanda bozulma (çatlak, detay bozulması, aşınma)
Ahşap elemanlarda başlıca iki nedenle deformasyon görülmektedir:
1- Strüktürel deformasyona bağlı olarak detay bozulması
2- Hava şartlarına (ısı farkı, rüzgar, nem, yağmur) maruz kalma nedeniyle
çatlama, dönme ve aşınma
Dış kısımdaki ahşap elemanlarda (çatı saçağı, pencereler, kapılar, kat
silmeleri, eliböğründeler, pervazlar, balkon korkulukları, ahşap süslemeler) bu
hasarların her ikisi de görülürken, iç kısımdaki ahşap elemanlar (kapılar, döşemeler,
tavanlar, dolaplar, sedirler) oldukça sağlam durumda olup yalnızca büyük çökme
noktalarında detay bozulmasına uğramıştır.
18
Ahşap elemanda nem etkisi
Çatıda meydana gelen hasarlar nedeniyle 2. tavanında, cihannüma tavanında
ve ıslak hacimlerde taşıyıcı kirişlerde ahşap elemanlarda nem etkisi ve yer yer
çürüme belirtileri görülmektedir.
Ahşap elamanda böceklenme
Zemin katta taş duvar konstrüksiyonu içinde açıkta kalan hatıllarda ve
hayattaki dikmelerde kurt ve böcek delikleri görülmektedir. Bunun nedeninin zemin
kat düzeyinde etkin bir böcek türünün belli tür ağaçlara zarar vermesi olabilir.
Taş duvarda malzeme kaybı
Zemin katta kapilaritenin yarattığı nem etkisi ve hava şartları etkisi ile taş
duvarların içte ve dışta sıva, derz ve harcında malzeme kaybı gözlenmektedir.
Nitelikli ek
Geleneksel yapım tekniklerinin devam ettiği yörede bazı yapıya sonradan
eklendiği anlaşılan bazı eklerin malzeme ve detay olarak belli bir niteliğe sahip
olduğu görülmektedir. Zemin kat z04 mekanına dışarıdan girişi sağlayan kapı ve
burayı aydınlatan pencerenin hoş detaylara sahip olduğu ve cephe düzenini
bozmayan bir kurguda olduğu düşünülmektedir (bkz. p.z.1 ve k.z.3 detaylar, f.18ı).
Niteliksiz ek
Yapıya sonradan eklenen merdiven, duvar, kapı gibi elemanların mimari
kurgu, malzeme ve detay kalitesi, strüktürel sisteme uyum açısından belli bir nitelik
düzeyine ulaşmadığı görülmektedir. Zemin kattan 1. kata çıkan dönel merdivenin
kurgusal ve detay yapısı itibarıyle 2. kata çıkan merdivenden çok farklı bir yapıya
sahip olduğu görülmektedir (bkz. planlar, ,a-a,d-d kesiti, f.62 ve f.69-70). Zemin katta hayata
eklenen z05 banyo delikli tuğla ve beton kullanılarak yapılmıştır. 1. katta 101 nolu
odada doğu yönündeki pencereler sıvanarak kapatılmıştır(bkz.doğu cephesi). Zemin
katta merdiven holü ile hayat arasındaki duvar, 1. katta sofayı merdiven holünden
ayıran duvar ve bu duvarda yer alan kapı ve 1. kattaki oda kapılarının yapının mimari
kurgusuna ve detay kalitesine uygun olmadığı düşünülmektedir (bkz. f.44,48).
19
Eksik eleman
Zaman içinde meydana gelen detay bozulmaları nedeniyle giyotin pencerelerin
hareketli kısımlarının, pencere kafeslerinin yok olduğu, sonradan yapılan kullanıcı
müdahaleleri ile bazı döşemelerin ve sedirlerin kaldırıldığı gözlenmiştir(bkz. rölöve
bozulma paftaları: cepheler, planlar).
___________________________________________________________________________
KAYNAKLAR:
Sakarya’da Türk Mimari Eserleri, Y.Doç.Dr.Yusuf ÇETİN, Sakarya Büyükşehir Belediyesi
Yayını, 2008.
Taraklı, Tarihin Doğayla Buluştuğu Yer, Y.Doç.Dr. Emin SEZER ve Diğerleri, Taraklı
Kaymakamlığı Yayını, 2003.
Taraklı’nın Fiziksel Ve Tarihsel Dokusu, Sivil ve Anıtsal Mimarlık Örnekleri ve Hacı Rıfatlar
Konağı Restorasyonu, Sadık Selçuk ÖZKAN, Y.L. Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Ens. İstanbul, 2008.
Taraklı’da Geleneksel Sivil Mimaride Kullanılan Yapım Teknikleri ve Sadık Özen Evi
Restorasyon Önerisi, Ferdi SEYMEN, Y.L. Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Ens. İstanbul, 2008.
Geleneksel Taraklı Evlerinin Yapım Süreç ve Teknikleri, Hafize Bilge ÖZYER, ODTÜ Yapı
Bilgisi A.B.D., İstanbul, 2008.
Türk Evi, Osmanlı Dönemi,C-I,II,III, Sedad Hakkı ELDEM, Taç Vakfı, İstanbul, 1985.
Geleneksel Türk Mimari Yapım Sistem ve Elemanları-C.I,II, Hüsrev TAYLA, Taç Vakfı,
İstanbul, 2007.
Hazırlayanlar:
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29