İLKOKUL Ç O C U K L A R IN IN D A V R A N IŞ L A R IN IN ÖĞRETMENLER

YOLUYLA G Ö ZL E N M E S İ :

ÖĞRETMEN GÖZLEM FO RM U-EL KİTABI

(Uyarlama ve 7-12 Yaş Erkek Çocukları Standardizasyonu)

Araştırmacılar :

Yrd. Doç. Dr. Füsun Akkök Yrd. Doç. Dr. Petek Aşkar

Uzman Bülbin Sucuoğlu

TÜRK EĞİTİM DERNEĞİ YAYINLARI

İLKOKUL ÇOCUKLARININ DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLER YOLUYLA GÖZLENMESİ:

ÖĞRETMEN GÖZLEM FORMU EL KİTABI

(Uycrlama ve 7-12 yaş Erkek çocukları Standardizasyonu)

A ra ş tırm a c ıla r:

Yrd. Doç. Dr. Füsun AKKÖK Yrd. Doç. Dr. Petek AŞKAR Uzman Bülbin SUCUOĞLU

TÜRK EĞİTİM DERNEĞİ YAYINLARI

TÜRK EĞİTİM DERNEĞİEĞİTİM ARAŞTIRMALARI DİZİSİ: No: 1

Bu araştırma Türk Eğitim Derneği tarafından desteklenmiştir.

Telif hakkı Türk Eğitim Derneği'ne aittir.

ÖNSÖZ

İÇ İNDEKİLERSayfa.... 7

AMAÇ ................................................................................................................ 9

BÖLÜM

I. ÖĞRETMEN GÖZLEM FORMUNUN (ÖGF) TANITILMASI........ 1 0Davranış Bozukluğu Ölçeğinin Boyutları.................................... 11Formun Geliştirilmesi .................................................................... 15Davranış Bozuklukları Ölçeğinin Güvenirliği ve Geçerliği........... 1 6

II. ÖĞRETMEN GÖZLEM FCDMUNUN UYARLAMAÇALIŞMALARI .............................................................................. 17Çeviri Çalışmaları .......................................................................... 1 7Denekler ......................................................................................... 1 7Uygulama ....................................................................................... 20Güvenirlik ve Geçerlik Çalışmaları............................................... 20Standardizasyon Çalışmaları....................................................... 22

III. ÖGF'nin KULLANILMASI, PUANLANMASI vePUANLARIN SUNULUŞU (Profil) ............................................... 25ÖGF'nin Kullanılması ................................................................... 25ÖGF'nin Puanlanması ................................................................. 25Puanların Sunuluşu (Profil) ......................................................... 26

IV. ÖĞRETMEN GÖZLEM FORMU HAKKINDA AKLAGELEBİLECEK BAZI SORULAR VE CEVAPLARI................... 29

V. ÖĞRETMEN GÖZLEM FORMUNUN NE ZAMAN VENEREDE KULLANILACAĞINA İLİŞKİN BİLGİLER................... 31

KAYNAKÇA .............................................................................. '.... 35

EKLER1 ÖĞRETMEN GÖZLEM FORMU2 ÖGF PROFİL KAĞIDI ................

3640

ÖN S Ö Z

Öğretmenler, çocukların gelişimini, davranışlarını en uzun süreli ve detaylı gözleyebilecek kişilerdir. Okul, çocukların sosyal etkileşimleri için uygun bir ortamdır. Öğretmenler çocukların akademik gelişimlerini olduğu kadar sosyal becerilerini de gözleyebilir ve izleyebilirler. Bu ne­denle çocuk hakkında bilgi almak konusunda en az anne - babalar kadar önemlidirler.

Öğretmen Gözlem Formu (ÖGF), Achenbach ve Edelbrock ta­rafından, öğretmenlerin, öğrencilere ilişkin gözlemlerini ve izlenimlerini daha sistemli ve standardize bir biçimde ortaya koyabilmeleri amacıyla hazırlanmış bir psikolojik ölçme aracıdır.

Bu el kitabı, bu formun Türkiye'ye uyarlama ve 7-12 yaş erkek çocukları için yapılmış standardizasyon çalışmasına dayanılarak, Türkiye'de kullanılması amacıyla hazırlanmıştır.

Bu çalışma Türk Eğitim Derneği'nin desteğiyle gerçekleşmiştir. Yazar­lar, Türk Eğitim Derneği Genel Başkanı Prof. Dr. Rüştü Yüce'ye ilgi ve destekleri için teşekkür ederler.

Verilerin toplanması aşamasında yardım ve ilgilerini gördüğümüz Ha­cettepe Üniversitesi Çocuk Psikiyatrisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Atalay Yörükoğlu’na ve diğer öğretim üyelerine, Gülhane Askeri Tıp Akademisi Ruh Sağlığı Bölümü Direktörü Prof. Dr. Kemal Aydınalp'e ve o bölümde çalışan psikologlara, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Kliniğinden Dr. Melda Akçakın'a, örneklemdeki ilkokulların idareci ve öğretmenlerine de teşekkürü bir borç biliriz.

Füsun Akkök Petek Aşkar

Bülbin Sucuoğlu

7

AMAÇAnne - babalar, çocuklar hakkında bilgi edinebileceğimiz en önemli

kaynaklardır. Ancak, öğretmenlerin çocukları okul ortamı içerisinde ayrıntılı olarak gözleyebilmeleri, onları çocuk hakkında bilgi alma konu­sunda en az anne-babalar kadar önemli duruma getirmektedir. Özellikle anne - babaların gözleyemediği veya nesnel olamadığı konularda öğretmenlerin gözlemleri daha da fazla önem taşımaktadır.

Öğretmenler çocukların gelişimini, davranışlarını en uzun süreli ve ayrıntılı gözleyebilecek kişilerdir. Öğretmenler, okul gibi yapılandırılmış sosyal bir ortamda aynı gelişim düzeyindeki çocuklar arasında karşılaştırma yapma olanağına da sahiptirler. Okulun, çocukların sosyal gelişimleri için en uygun ortam olduğu düşünüldüğünde, öğretmenlerin çocukların akademik gelişimlerini olduğu kadar sosyal becerilerini de değerlendirmek için çok yararlı olabilecekleri düşünülmektedir (Edelb­rock ve Achenbach, 1984).

Okul ortamı, çocuğun diğer ortamlarda gözlenemeyen birçok dav­ranışının ortaya çıktığı, diğer ortamlarda kazandırılamayan birçok dav­ranışın, becerinin planlı bir şekilde kazandın İd ığı bir ortamdır. Bu ortamda kazanılan akademik ve sosyal beceriler bireyin gelişimi ve topluma uyu­mu açısından çok önemlidir. Okulda uygulanan eğitim programlarından çocuğun en iyi şekilde yararlanabilmesi, bireysel özelliklerine uygun program değişikliklerinin yapılabilmesi, ayrıca varsa problemleri için ge­rekli önlemlerin alınabilmesi, çocuk hakkında çok ayrıntılı bilgi toplanması ile mümkün olabilmektedir.

Anne - babalar, çocukları en iyi tanıyan, onların sosyal, duygusal, bilişsel gelişim özelliklerini en yakından izleyen kişilerdir. Bu yüzden bilgi toplama işleminde en önemli yeri tutarlar. Ökul ve öğretmenin çocuğun gelişiminde en az aile kadar önemli olması, çocuğu tanımada öğretmenin yerini, onun çocuğu gözlemesinin önemini vurgulamaktadır. Ayrıca okul psikoloğu, rehber öğretmen ve okul idarecisinin sınıf dışı gözlemlerinin ve çocuk hakkındaki görüşlerinin de bilgi toplamadaki önemi tartışılamaz.

Çocuklar hakkında biigi toplamada, onları tanımada en iyi yol, onları çeşitli ortamlarda gözlemektir. Ancak bu gözlemlerin çocuğun gelişimi ve eğitimi açısından amaca uygun olarak yapılması ve sonuçlarının değerlendirilebilmesi için nesnel ve sistematik gözlemler olması gerek­mektedir. Bu gereklilik de yine amaca uygun sistematik ölçme araçlarının önemini ortaya koymaktadır. Bu amaçla Achenbach ve Edelbrock'un Öğretmen Gözlem Formu olarak geliştirdikleri psikolojik ölçme aracı ile öğrencilerin uyumlarına ve davranış bozukluklarına ilişkin nesnel bilgi edinmek mümkün olmaktadır.

Öğretmenlerin, öğrencilerine ilişkin gözlemlerine dayanarak doldur­dukları bu form ile elde edilen bilgiler, öğrencilerin çeşitli davranışlarının okul ortamında sistemli ve standardize bir biçimde gözlenmesine ih­tiyaç duyan uzman kişiler (psikiyatrist, psikolog, rehberlik uzmanı vb.) ta­rafından değerlendirilmekte ve yorumlanmaktadır.

Bu el kitabı, yukarıda sözü edilen Öğretmen Gözlem Formu'nu tanıtmak, bunun amacına ve kurallara uygun olarak kullanılmasına ilişkin bilgileri vermek amacıyla hazırlanmıştır. Form, el kitabında belirtilmiş kural­lara uymadan kullanıldığında amacın dışına çıkılmış olunur, sonuçlar ve yorumlar geçersiz sayılır.

9

BÖLÜM I

ÖĞRETMEN GÖZLEM FORMU'NUN (ÖGF) TANITILMASI

Achenbach ve Edelbrock'un geliştirdiği Çocuk Davranışları Derece­leme Ölçeği - Öğretmen Gözlem Formu (ÖGF); öğretmenlerin, öğrencilere ilişkin gözlemlerini ve izlenimlerini daha sistemli ve stan­dardize bir biçimde ortaya koyabilmeleri ve belirlemeleri amacıyla hazırlanmış bir psikolojik ölçme aracıdır. Bu form, öğrencilerin dav­ranışlarına, davranış bozukluklarına ve uyumlarına ilişkin bilgi derlemeyi am açlayan ve öğretm enlerin bu yöndeki gözlem lerin in değerlendirilmesini sağlayan bir araçtır (Ek 1).

ÖGF iki ayrı ölçekten oluşmaktadır. Bunlardan birincisi, Uyumsal Dav­ranış Ölçeği, İkincisi de Davranış Bozuklukları ölçeğidir. Formun birinci ve ikinci sayfasında yer alan Uyumsal Davranış Ölçeğinde, öğretmenin çocuğu ne düzeyde tanıdığını anlamasına ve çocuğun okul başarısını sınıfın düzeyine göre değerlendirmesine yönelik sorular bulunmaktadır. Formun üçüncü ve dördüncü sayfalarında ise Davranış Bozuklukları Ölçeği bulunmaktadır. Bu ölçekte yer alan 118 maddede çeşitli davranış bozuklukları tek tek yorumlanabilmektedir. Ayrıca, bazı maddelerin bir­likte incelenmesiyle öğrenciye ait genel davranış bozukluklarına da (örneğin saldırganlık gibi) ışık tutmaktadır. Tüm formun değerlendirilmesi, öğretmenlerin çocukları algılayış biçimlerine dayanmaktadır.

Öğretmenden öncelikle Uyumsal Davranış Ölçeğinde yer alan sorula­ra yazarak, Davranış Bozuklukları Ölçeğinde ise her maddeyi 0, 1, 2 seçeneklerinden birini işaretleyerek cevaplandırması istenir. 0 (sıfır) seçeneği, o maddede gözlenen davranışın sözü edilen öğrenci için hiçbir zaman görülmediği, 1 seçeneği o davranışın arasıra görüldüğü, 2 seçeneği ise o davranışın o öğrencide hemen hemen her zaman görüldüğü anlamına gelmektedir. Bazı maddelerde, öğretmenden bir davranışı belirtmesi, örnek vermesi istenmektedir.

Öğretmenin bu formu cevaplandırırken öğrenciye ilişkin son iki aydaki gözlemlerini, izlenimlerini gözönüne alması beklenmektedir. Bu özellikle ilkokul öğretmeninin daha önceki yıllarda o öğrenciyi nasıl tanıdığının değerlendirmeye yansımasını önleme amacıyla istenmekte­dir. Formun aynı yıl içinde birkaç kez uygulanması halinde de öğretmene, okul personeline ve anne - babalara, öğrencinin akademik ve sosyal gelişimi ile ilgili bilgiler verilebilmektedir.

10

Davranış Bozuklukları Ö lçeğinin Boyuttan

Çeşitli davranış bozukluklarını ifade eden 118 madde sekiz boyutta toplanmaktadır. Bu boyutlar ve ilgili maddeleri şunlardır:

1. Kaygılı olma (Anxious)

I I . Yetişkinlere çok bağımlıdır.31. Kötü birşey düşünmekten ve yapmaktan korku duyar.32. Mükemmel olması gerektiğini düşünür.35. Kendini değersiz hisseder.47. Kurallara çok fazla uyar.50. Çok korkaktır ve kaygılıdır.52. Çok suçluluk duyar.59. Sır saklar.71. Kendisi hakkında kaygılıdır, çabuk utanır.75. Utangaçtır.81. Eleştirildiğinde bozulur, incinir.99. Düzen ve temizliğe çok meraklıdır.105. Başkalarını memnun etmeye çok meraklıdır.107. Yanlış yapmaktan korkar.I I I . Endişelidir.

2. İçe dönük olma (Sociai Withdrawal)

42. Yalnız olmaktan hoşlanır.60. Hevessiz veya ilgisizdir.65. Konuşmaz.69. Sır saklar.75. Utangaçtır.80. Boş boş bakar.86. İnatçı, asık yüzlü veya rahatsız edicidir.88. Çok somurtur.

102. Ağır hareket eder, enerjisi yoktur.103. İçine kapanıktır; arkadaşlarının arasına karışmaz

3. Popüler olmama (Unpopular)

1. Yaşına göre daha çocuksu davranır.11. Yetişkinlere çok bağımlıdır; onlara yapışır bırakmaz.12. Yalnızlıktan şikayet eder.25. Diğer öğrencilerle iyi geçinmez.33. Kimsenin onu sevmediğini düşünür ve bundan yakınır.34. Başkalarının ona karşı olduğunu savunur.35. Kendini değersiz hisseder.38. Onunla çok alay edilir.

11

48. Diğer öğrenciler tarafından sevilmez.64. Kendinden küçük çocuklarla birlikte olmayı tercih eder.

4. Kendine Zarar Verme (Self-destructive)

18. Bilerek kendine zarar verir.20. Kendi eşyalarına zarar verir.21. Başkalarına ait eşyalara zarar verir.28. Yiyecek ve içecek dışındaki nesneleri yer, içer.29. Okuldan başka yerlerden, bazı ortamlardan, bazı hayvanlardan

korkar.36. Başına çok kaza gelir; orasını, burasını çok incitir.44 Tırnaklarını yer.52. Çok suçluluk duyar.58. Burnunu karıştırır, derisini veya vücudunun diğer kısımlarını

oğuşturur.62. Koordinasyonu zayıftır veya sarsaktır.84. Garip, alışılmadık davranışları vardır.91. Kendini öldürmekten söz eder.

109. Dış görünüşü temiz değildir.

5. Saplantılı Düşünceye ve Zorlayıcı Davranışlara Sahip Olma (Obsessive-Compulsive)

2. Sınıfta mırıldanır, garip sesler çıkarır.9. Saplantılı düşünceleri vardır.

13. Aklı karışık, dalgındır.28. Yiyecek ve içecek dışındaki nesneleri yer, içer.46. Sinirli hareketleri veya tikleri vardır.66. Konuşmaz.80. Boş boş bakar.84. Garip, alışılmadık davranışları vardır.85. Garip, alışılmadık fikirleri vardır.

6. Dikkatini Toplayamama (Inattentive)

1. Yaşına göre daha çocuksu davranır.2. Sınıfta mırıldanır, garip sesler çıkarır.4. Başladığı işleri bitiremez.8. Dikkatini uzun süre bir konu üzerine yoğunlaştıramaz.

13. Aklı karışık, dalgındır.15. Durmadan kıpırdanır.17. Düş kurar; dalıp gider.22. Yönergeleri izlemekte güçlük çeker.24. Diğer öğrencileri rahatsız eder.

12

49. Öğrenmede güçlüğü vardır.54. Kendini hep yorgun hisseder.60. Hevessiz veya ilgisizdir.61. Okul çalışmaları zayıftır.62. Koordinasyonu zayıftır veya sarsaktır.72. Dağınık, düzensiz çalışır.73. Sorumsuzca davranır.78. Dikkati hemen dağılır, dikkatsizdir.80. Boş boş bakar.92.Başarabileceği kadar, yapabileceği kadar çalışmaz;

başarabileceğinin altında başarılıdır.100. Kendine verilen görevleri yerine getirmez.102. Ağır hareket eder, enerjisi yoktur.

7. Sinirli, Aşırı Hareketli Olma (Nervous-Overactive)

10. Oturduğu yerde duramaz, çok hareketlidir.15. Durmadan kıpırdanır.44. Tırnaklarını yer.46. Sinirli hareketleri veya tikleri vardır.72. Dağınık, düzensiz çalışır.83. İhtiyacı olmayan nesneleri toplar, biriktirir.

8. Saldırgan Olma (Aggressive)

3. Çok karşı çıkar.6. Öğretmenlerine veya diğer okul personeline karşılık verir.7. Öğünür, yüksekten atar.

15. Durmadan kıpırdanır.16. Zalimdir veya başkalarına eziyet etmekten hoşlanır.19. Hep dikkat çekmek ister.20. Kendi eşyalarına zarar verir.21. Başkalarına ait eşyalara zarar verir.23. Okulda kurallara uymaz.24. Diğer öğrencileri rahatsız eder.25. Diğer öğrencilerle iyi geçinmez.26. Kötü davranışlarından dolayı suçluluk duymaz.27. Kolayca kıskanır.34. Başkalarının ona karşı olduğunu '-.mır.37. Çok kavgaya karışır.39. Okulda problem çıkaran öğrencilerle dolaşır.41. Düşünmeden hareket eder.43. Yalan söyler veya kopya çeker.48. Diğer öğrenciler tarafından sevilmez.

53. Sırasını beklemeden konuşur.57. Başkalarına fiziksel saldırıda bulunur.67. Sınıf disiplinini bozar.68. Çok çığlık atar, bağırır.73. Sorumsuzca davranır.74. Gösterişe meraklıdır.76. Beklenmedik fevri hareketleri vardır.77. İstekleri hemen yerine getirilmelidir; kolayca bozulur.82. Çalar.86. İnatçı, asık yüzlü veya rahatsız edicidir.87. Duygularında, ruh halinde ani değişmeler olur.88. Çok somurtur.89. Şüphecidir.90. Küfür ederek konuşur.93. Çok konuşur.94. Başkalarıyla çok alay eder.95. Çabuk parlar, öfke nöbetleri geçirir.97. Başkalarını tehdit eder.

104. Alışılmadık biçimde yüksek sesle konuşur.

Ayrıca yukarıdaki boyutlardan hiçbirine girmeyen maddeler diğer problemler adı altında toplanmıştır. Bu maddeler şunlardır:

Diğer Problemler (Other Problems)

5. Karşı cins gibi davranır (Kız ise erkek, erkek ise kız gibi).14. Çok ağlar.30. Okula gitmekten korkar.40. Olmayan sesler duyar.51. Dalgındır.55. Kilosu fazladır.56. Bilinen tıbbi bir nedeni olmayan fiziksel problemleri vardır:

a) Ağrılar, sızılarb) Başağrılarıc) Mide bulantısıd) Gözle ilgili problemlere) Kızarıklıklar veya diğer deri problemlerif) Mide ağrıları veya kramplarg) Kusma, çıkarmah) Diğer

59. Sınıfta uyur.63. Kendinden büyük çocuklarla birlikte olmayı tercih eder.70. Olmayan şeyler görür.79. -Konuşma problemleri vardır.

14

96. Cinse! konularla ilgilidir.98. Okula ve derse geç kalır.

101. Ders asar veya belirli bir nedeni olmayan devamsızlıkları vardır.106. Okulu sevmez.108. Sızlanır.112. Öğrencinin yukarıda belirtilmemiş başka problemleri varsa,

lütfen aşağıya yazın.

Form un G eliş tirilm esi

Achenbach ve Edelbrock, formu geliştirirken 1979-1984 yılları arasında Amerika Birleşik Devlet'lerinin doğu, güney ve iç batısında yer alan okullara devam eden ve bu bölgelerdeki kliniklere başvurmuş çocuklardan yararlanmışlardır. Davranış bozukluklarının cinsiyete ve yaşa göre farklılıklarının en iyi biçimde yansıtılabilmesi amacıyla her iki cinsten de 6-11 ve 12-16 yaş grupları oluşturulmuştur. Her grupta 450 erkek ve 400 kız olmak üzere toplam 1700 öğrencinin puanlarına dayanılarak, araç geliştirilmiştir.

Davranış Bozuklukları Ölçeği normlarını geliştirebilmek amacıyla da 1981-1982 yıllarında A.B.D.'nin Omaha, Nebraska, Nashville, Tennes- see, Pittsburg ve Pensylvannia bölgelerindeki, ilkokul 1'den 10. sınıfa kadar sınıfları olan ilk ve orta dereceli okullarda, 665 öğretmenin doldur­duğu ÖGF'lerden yararlanılmıştır. Her sınıftan tesadüfi örnekleme yöntemiyle bir erkek, 1 kız öğrenci seçilmiştir. Bu 665 öğretmen çalışmaya katılması istenen öğretmenlerin % 92.8'ini oluşturmuştur. Yaş ve cinsiyet normları 6-16 yaş arası 1100 denek üzerinde geliştirilmiştir.

Achenbach ve Edelbrock kaygılı ve içe dönük olma boyutlarını çocuğun kendine yönelik; saldırganlık, dikkatini toplayamama, sinirli ve aşırı hareketli olmasını da dışa dönük davranışları olarak gruplamışlardır. Böyle bir gruplamanın çocukları etiketleme tehlikesi taşıdığını, ancak bu­nun bir sınıflama olduğunu ve bu aracı kullananlar arasında iletişimi kolay­laştırma açısından gerekliliğini belirtmişlerdir. Her boyut, o boyutun oluşturduğu maddelerin ölçmek istediği davranış problemine uygun ola­rak adlandırılm aya ça lış ılm ış tır. Achenbach ve Ede lbrock, özellik le , herhangi b ir boyuttak i yüksek puanın b ir tanı an­lamı taş ım adığ ın ı vurgulam akta, bunun ancak tanı yönünde önem li b ir bulgu o lduğunu be lirtm ekted irle r. Bu bu lgunun anne - babadan a lınacak b ilg ile r, k lin ik değerlendirm e ve ço cu ğ u n g e liş im ö z e llik le r iy le b ir l ik te d ü şü n ü le re k b ir tan ıya g id ilm esin in önem ini vu rgu lam aktad ırla r.

15

Davranış Bozuklukları Ö lçeğinin G üven irliğ i ve Geçerliği

Achenbach ve Edelbrock ölçeğin güvenirliğini (Kliniğe başvuran veya başvurması önerilen - KBBÖ) çocuklar üzerinde iki farklı yoldan hesaplamışlardır. Bunlar:

A) Test-tekrar test yöntemi: 1 haftalık ve 15 günlük ara ile aynı grup için iki defa uygulanan ölçeğin güvenirlik katsayısı 6-11 yaş grubu erkek çocuklarında sırasıyla 0.92 ve 0.86 olarak bulunmuştur. 2 ay ve 4 ay ara ile uygulandığında ise güvenirlik katsayısı 0.77 ve 0.54 olarak hesaplanmıştır.

B) İki farklı gözlemciden alınan puanlar arasındaki ilişki: Öğretmen ve öğretmene yardımcı kişilerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyon katsayısı da güvenirliğin bir diğer ölçüsü olarak ele alınmış ve bu katsayı0.59 olarak bulunmuştur.

Ölçeğin geçerliği üç açıdan incelenmiştir. Bunlar, kapsam, yapı ve ölçüt-dayanaklı geçerliklerdir:

A) Ölçeğin kapsam geçerliği, ölçekte yeralan maddelerin psikolojik yardıma ihtiyacı olan çocukların sosyal/duygusal ve davranış bozukluk­larını ifade edip etmemesi yönünden incelenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda bir madde dışındaki tüm maddelerin p< 0.005 düzeyinde KBBÖ çocuklarla manidar bir ilişki içinde olduğu ortaya çıkmıştır.

B) Ölçeğin yapı geçerliğinin incelenmesinde, ölçeğin faktör analizi sonucunda ortaya çıkan boyutları ile Conners ölçeğinin (Goyette, Con- ners ve Ulrich, 1978) boyutları arasındaki ilişkiler hesaplanmış ve bu korelasyon katsayılarının 0.62 ile 0.90 arasında değiştiği gözlenmiştir.

C) Ölçeğin ölçüt-dayanaklı geçerliğinde, norm grubunu oluşturan çocuklar için elde edilen puanlar ile kliniğe başvuran veya başvurması önerilen çocuklar için elde edilen puanlar karşılaştırılmış ve bu puanlar arasında manidar bir fark olduğu bulunmuştur. Dolayısıyla ölçekten elde edilen puanların bu iki grubu birbirinden ayırdığı sonucuna varılmıştır.

16

BÖLÜM II

ÖĞRETMEN GÖZLEM FORMU'NUN UYARLAMA ÇALIŞMALARI

ÖGF'nin Türkiye'ye uyarlanması üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Bun­lar çeviri çalışmaları, ölçeğin güvenirlik ve geçerlik çalışmaları ve 7-12 yaş erkek çocukları için standardizasyon çalışmalarıdır.

Çeviri Çalışmaları

ÖGF'nin Türkçe'ye çeviri çalışmalarında ilk olarak İngilizce form her iki dili de çok iyi derecede bilen 3 öğretim üyesi tarafından ayrı ayrı Türkçe'ye çevrilmiştir. Bu üç çeviri birbirleriyle karşılaştırılmış ve ortak bir Türkçe çeviri elde edilmiştir. Daha sonra bu çeviri yine iki dili çok iyi dere­cede bilen 2 öğretim üyesi tarafından tekrar İngilizce'ye çevrilmiş ve İngilizce form ile farklılığı olup olmadığına bakılmıştır. Ortaya çıkan az sayıdaki farklı maddelerin çevirileri üzerinde Türkçe'yi iyi derecede bilen2 Amerikalı ile tartışılmış ve Türkçe form son şeklini almıştır. Türkçe form­da, Uyumsal Davranış Ölçeğine ait bazı maddelere yer verilmemiştir. Bu maddeler bir öğrencinin çalışma biçiminin ve sınıfta kendini ne ölçüde mutlu hissettiğinin diğer öğrencilerle karşılaştırılarak değerlendirilmesini içermektedir. Ülkemiz eğitim sistemi ve sınıf koşulları düşünüldüğünde, ilkokul öğretmenlerinin öğrencilerini bu ölçek maddelerinde gözlemesinin çok güç olduğuna, uzmanların görüşü de alınarak karar ve­rilmiş ve bu sorular formdan çıkarılmıştır. Ayrıca orijinal ölçekteki "Alkol ve uyuşturucu kullanır" maddesinin, çeşitli uzman görüşleri alınarak kültürümüzde ilkokul çocukları için uygun olmayacağına karar verilmiş ve bu madde Davranış Bozuklukları ölçeğinin dışında bırakılmıştır.

D e n e k le r

Achenbach ve Edelbrock ÖGF'yi geliştirdikten sonra dört grup üzerinde standardizasyon çalışması yapmışlardır (Bkz. Bölüm I). Bu gruplar 6-11 yaş kız, 6-11 yaş erkek, 12-16 yaş kız ve 12-16 yaş erkek çocuklardır. Türkiye’de ilkokula başlama ve bitirme yaşı genellikle 7-12 yaş olduğu için bu çalışmada 7-12 yaş bir gaip olarak alınmıştır. Yaş ve cinsiyet normları bu yaş grubundaki erkek çocuklar üzerinde geliştirilmiştir. Dolayısıyla bu çalışma ve normlar 7-12 yaş erkek çocukları ile sınırlıdır. Bu yaşlarda erkeklerin kızlara oranla daha fazla davranış bo­zuklukları gösterdikleri gözlenen bir olgudur. A.B.D.'de yapılan ülke çapındaki bir çalışmada da çocuk psikiyatrisi kliniklerine en yoğun müracaatları, 9 ve 10 yaş çocuklarının oluşturduğu gözlenmiştir (Biehler ve'Snovvman, 1985).

Uyarlama ve standardizasyon çalışmalarında denekler iki grup altında

17

Tablo 4'da iki ayrı denek grubunun anne ve baba mesleklerine göre dağılımı verilmektedir.

Tablo 4

Norm Grubunu Oluşturan ve Kliniğe Başvuran veya Başvurması Önerilen Erkek Çocukların Anne ve Baba Mesleğine* Göre Dağılımı

Baba Mesleği Anne Mesleği

0 1 2 3 0 1 2 3

NG 16 146 128 4 199 54 41 -

KBBÖ 2 27 19 - 30 10 8 -

* Olcay imamoğlu'nun kullandığı ve önerdiği sosyoekonomik düzeyleri belirleme ölçeğinde 1, 2, 3 aşağıdaki şekillerde açıklanmada­dır.

işçi, Küçük Esnaf, Odacı, Kapıcı (1)

Doktor, Mühendis, Yüksek Bürokrat, Subay, Öğretim Üyesi (2)

Sanayici, Yüksek Serbest Meslek (3)

Ayrıca, 0 (sıfır) bu araştırmada Anne mesleğinde Ev Kadını, Baba Mesleğinde işsiz olarak alınmıştır.

Uygulam a

Ölçeğin uygulaması Mart-Mayıs 1987 tarihleri arasında yürütülmüştür. Her okula gidilerek örnekleme giren öğrencilerin öğretmenlerine formun nasıl uygulanacağı anlatılmış ve daha sonraki bir tarihte gidilerek formlar alınmıştır. Her okulda uygulama aynı biçimde yapılmıştır.

G üvenirlik ve Geçerlik Çalışmaları

Bir ölçeğin güvenirliği çeşitli yöntemlerle hesaplanabilir. Achenbach ve Edelbrock, söz konusu ölçeğin güvenirlik katsayısını test-tekrar test yöntemi ile hesaplamışlardır. Aracın Türkiye'ye uyarlamasında, örneklemdeki okul idarecilerinin ve öğretmenlerinin formun ikinci kez doldurulmasına karşı isteksizlikleri ve ulaşım güçlükleri nedeniyle test- tekrar test yöntemi kullanılmamıştır. Onun yerine ölçeğin bir kez kul­lanılmasıyla hesaplabilen a - iç tutarlılık katsayısı hem Davranış Bozukluk­ları Ölçeği için hem de boyutları için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Elde edilen katsayılar güvenirliğin bir ölçüsü olarak yorumlanmıştır.

20

Tablo 5'te Cronback a - iç tutarlılık katsayıları verilmektea...

Tablo 5

Çocuk Davranışları Dereceleme Ölçeğinin ve Boyutlarının a - iç TutarlılıkKatsayıları (n = 48)

Kaygılı olma 0.75İçe dönük olma 0.81*Popüler olmama 0.74*Kendine zarar verme 0.59*Dikkatini toparlayamama 0.86*Sinirli, aşırı hareketli olma 0.49*Saplantılı düşünceye ve zorlayıcı davranışlara sahip olma 0.51*Saldırgan olma______________________________________ 0.95*Çocuk Davranışları Dereceleme Ölçeği 0.92*

* p< 0.01

Görüldüğü gibi tüm ölçeğin a katsayısı 0.92'dir. Bu da tatmin edici bir değerdir. Nitekim Achenbach ve Edelbrock'ta on beş gün arayla uygu­layıp, tüm ölçek için hesapladıkları güvenirlik katsayısını 0.92 olarak bul­muşlardır. Tablo 5'den de belirleneceği üzere ölçeğin boyutlarının a kat­sayılarının medyan değeri 0.75'dir. a katsayısının manidarlığı için yapılan varyans analizleri sonucunda bir tek "Kaygılı Olma" boyutu p < 0.01 düzeyinde manidar bulunamamıştır.

Davranış Bozukluğu Ölçeğinin geçerlik çalışmasında ölçüt - dayanaklı geçerlik üzerinde durulmuştur. Norm grubunu oluşturan erkek çocuklar için elde edilen puanlar ile kliniğe başvuran veya basvurması önerilen er­kek çocuklar için elde edilen puanlar karşılaştırılmış ve KBBÖ çocukları için ölçeğin tümünden elde edilen puanların NG çocukları için elde edi­len puanlardan manidar biçimde yüksek olduğu bulunmuştur.

Tablo 6'da NG ve KBBÖ çocukların tüm ölçek ve boyutlarından elde edilen puanların ortalama (x) ve standart sapmaları (s) verilmiştir.

21

Tablo 6

Norm Grubunu Oluşturan ve Kliniğe Başvuran veya Başvurması Önerilen Erkek Çocukların Ölçek ve Ölçek Boyutları Puanlarının Ortala­

ma, Standart Sapma ve t - testi Sonuçları

KBBÖ (n = 48) NG (n = 294)

X S "x S tKaygılı olma 10.21 5.24 9.93 4.33 0.35İçe dönük olma 8.52 5.18 5.29 4.04 4.12*Popüler olmama 6.06 3.84 3.29 3.18 4.74*Kendine zarar verme 5.38 3.44 3.08 3.20 4.34*Dikkatini toplayamama 22.1 8.55 11.85 9.09 5.04*Sinirli aşırıhareketli olma 5.10 2.45 3.28 2 .44 7.68*Saplantılı düşünceyeve zorlayıcı davranışlarasahip olma 4.60 2.67 2.52 2.56 4.79*Saldırgan olma 26.52 16.67 13.87 12.18 5.04*Tüm ölçek 74.38 25.89 44.52 26.37 7.39*

* p< 0.01

Görüldüğü gibi, gerek ölçeğin kendisinde, gerekse boyutlarının hep­sinde KBBÖ çocukların puanlarının ortalaması NG oluşturan çocukların puanlarının ortalamasından daha yüksektir. Ancak yapılan t - testi sonu­cunda "Kaygılı Olma" boyutunda her iki grup ortalaması arasındaki fark manidar bulunmamıştır. Nitekim Tablo 5'de güvenirlik katsayıları incelen­diğinde söz konusu boyutun güvenirlik katsayısının da manidar olmadığı görülmektedir. Sonuçlar, "Kaygılı Olma" boyutu dışında diğer boyutların geçerliği ve güvenirliğini kanıtlar niteliktedir.

Standard izasyon Çalışm ası

Davranış Bozuklukları Ölçeğinin yaş ve cinsiyete ilişkin normları 7-12 yaş erkek çocukları için geliştirilmiştir. Tablo 1'de de belirtildiği gibi nor­matif veriler Ankara'da farklı SES'i olan onbeş okuldan tesadüfi olarak seçilen 294 çocuktan elde edilmiştir. Achenbach ve Edelbrock'da nor­matif verileri, söz konusu yaş grubundaki 300 erkek çocuktan elde etmişlerdir.

Yaş ve cinsiyet normlarının belirlenmesi işleminde Achenbach ve

22

Edelbrock'un kullandıkları yöntemden yararlanılmıştır. Bu yöntem aşağıda belirtilen iki basamağı içermektedir.

1. Birikimli normal dağılım eğrisinde 69. ve 93. yüzdelikler arasında ka­lan yüzdeliklere karşılık gelen T standart puanları çıkarılmıştır. Örneğin bi­rikimli normal dağılım eğrisinde 69. yüzdeliğe karşılık gelen z standart puanı 0.50’dir (Harshbarger, 1971). Bilindiği gibi T standart puanı 50 + 10 z'dir. Bu durumda 0.50 z puanı 55 T standart puanına denk gelmek­tedir. Böylece hesaplanan standart puanlar yüzdelik puanlar da belirtile­rek Tablo 7’de verilmiştir. Daha sonra her bir boyut için norm grubu erkek çocuklarından elde edilen puanların birikimli frekans eğrisi çıkarılarak 69. ve 98. yüzdelik arasında kalan ham puanların hangi yüzdeliğe dolayısıyla hangi T standart puanına karşılık geldiği ortaya çıkarılmıştır.

2. Norm grubundaki erkek çocuklarının çoğu düşük puan alırken, az sayıda çocuk yüksek puan almıştır. Bu nedenle, düşük puanlar için 69. yüzdelik de dahil olmak üzere bu yüzdeliğe karşılık gelen tüm yüzdelikler T = 55 olarak ifade edilmiştir. Yüksek puanlarda farklı bir yöntem izlen­miştir. Bilindiği gibi, 98. yüzdeliğe denk düşen standart T puanı 70'dir.71 ile 100 arasındaki standart T puanlan boyutlardan alınabilecek en yüksek ham puanlar temel alınarak ayarlanmıştır.

23

NO

RM

AL

ARAL

IK

qst

%

2 L

|K A

RA

LIK

TABLO 7. BOYUTLARDAN ELDE EDİLEN HAM PUANLARIN T DEĞERİNE DÖNÜŞTÜRÜLDÜĞÜ YÜZDE DİLİMLERİ

Puanı Kaygılı İçe dönük Popüler Kendine Saplantılı düşünceye Dikkatini Sinirli Saldırganolma olma olmama zarar

vermeve zorlayıcı davra­nışlara sahip olma

toplaya­mama

aşırı hare­ketli olma

olma

100 30 22 20 26 18 42 14 7699 7598 29 25 7497 41 7396 21 >9 24 17 7295 28 13 7194 27 23 7093 18 16 40 6992 26 20 22 6891 6790 25 17 21 12 6689 15 39 6588 20 6487 19 16 6386 24 19 6285 14 38 11 6184 23 1883 18 15 6082 22 17 5981 13 37 5880 14 16 10 5779 21 17 5678 15 12 36 5577 20 13 5476 14 5375 19 9 5274 16 13 11 35 5173 12 5072 18 12 4971 48

%lik98 15 11 11 10 34 8 4797 17 14 10 10 8-9 31-33 42-4696 13 30 38-4195 9 9 29 7 36-3794 16 12 7 28 3593 8 27 3492.2 11 8 7 6 25-26 32-3390.4 15 10 7 24 6 3186.6 5 22-23 29-3085.8 14 9 6 21 27-2884 6 5 4 20 5 25-2681 13 8 19 23-2478 5 18 2275 7 4 3 16-17 19-2172 12 1569 0-11 0-6 0-3 0-3 0-2 0-14 0-4 0-18

95

70

BÖLÜM III

ÖGF'NİN KULLANILMASI, PUANLANMASI ve PUANLARIN SUNULUŞU (PROFİL)

ÖGF'nin Kullan ılm ası

Öğretmenin bu formu kullanabilmesi için çocuğu en az 2 ay tanıması gerekmektedir. Öğretmen, Davranış Bozukluğu Ölçeğindeki her mad­deyi 0, 1, 2 seçeneklerinden birini işaretleyerek cevaplandırır. "0" seçeneği o maddenin, gözlenen çocuk için uygun olmadığını diğer bir deyişle, sözü edilen davranışın hiçbir zaman görülmediğini, "1" seçeneği o maddenin çocuk için arasıra uygun olduğunu yani, dav­ranışın arasıra görüldüğünü açıklar. "2" seçeneği ise, o maddenin çok uygun olduğunu, çocukta gözlenen davranışın her zaman görüldüğünü belirtir. Öğretmen, formda belirtilen yere isterse adını yazar.

Formun Puanlanm ası

Öğretmenlerin formları doldurmasından sonra yapılacak ilk işlem Achenbach ve Edelbrock'un belirttiği gibi açık uçlu olan 56 h. ve 112. maddeler dışında 8 maddeden fazla maddenin işaretlenmediği formları ayırmak ve bu formları geçersiz saymaktır. Geçerli bir formda ise; gözlemi yapılan öğrencinin toplam puanı, maddelere verilen puanlar toplanarak elde edilmektedir. Herhangi bir boyuta ait toplum puanı ise, o boyutta yer alan maddelerin puanlarının toplanmasıyla bulunur.

Puanlama işleminde bazı maddelerin puanlanmasına dikkat edilmeli­dir. Bu maddeler ve nasıl puanlanacakları aşağıda belirtilmektedir.

Madde 9: "Saplantılı düşünceleri vardır"

Bu maddede öğretmen tarafından açıkça saplantı olarak görülmeyen veya 96. maddede belirtilen davranış "Cinsel konularla çok ilgilidir." belir­tilmişse, madde 0 olarak puanlanır.

Madde 28: "Yiyecek ve içecek dışındaki maddeleri yer içer."

Bu madde için tatlı, şekerleme, bisküvi gibi nesneler örnek olarak ve­rilmişse 0 olarak puanlanır.

Madde 46: "Sinirli hareketleri veya tikleri vardır."

Bu madde için öğretmen "Sakin oturamaz" örneğini vermiş ve 10. maddenin kapsadığı bir davranışı açıklamışsa madde 0 olarak puanlanır.

Madde 56 d: "Gözle ilgili problemler"

Bu maddede "Gözlük kullanır", "Yakını göremez" gibi organik görme problemleri yazılmış ise, madde 0 olarak puanlanır.

25

Madde 66: "Bazı hareketleri defalarca tekrar etmekten kendini ala­maz."

Bu madde için öğretmen "Sürekli etrafındakilere vurur." gibi day­anışları örnek olarak vermişse madde 0 olarak puanlanır.

Madde 84: "Garip, alışılmadık davranışları vardır."

Madde 85: "Garip, alışılmadık fikirleri vardır."

Öğretmen, 34. madde "Başkalarının ona karşı olacağını sanır"ın kap­sadığı bir davranışı, 84. ve 85. maddeler için örnek vermişse bu mad­deler 0 olarak puanlanır.

Madde 112: "Öğrencinin yukarıda belirtilmemiş başka problemleri varsa, lütfen aşağıya yazınız."

Bu maddede, sıralanan problemlerden, özellikle diğer maddelerin kapsamadığı davranışlar puanlamaya alınır. Öğretmen bu madde için birden fazla problem yazmışsa, bu problemlere verilen en yüksek puan toplam puana eklenir. Örneğin en yüksek puan 2 ise toplam puana 2, 1 ise toplam puana 1 eklenir.

Puanlamada bir diğer önemli nokta da, puanlayıcının hem 1, hem de 2'yi işaretlediği durumlarda yalnız 1 ’in puanlamaya katılmasıdır.

Puanların S unuluşu

Test sonuçlarını değerlendirme ve yorumlamada yardımcı olmak amacı ile gözlemi yapılan çocuklar için profil kağıtları geliştirilmiştir. Profil kağıdında bir çocuğun boyutlardan aldığı ham puanlar, bu puanların norm grubunda hangi yüzdeliğe karşılık geldiği ve ayrıca ham puanların karşılığı olan T standart puanlar gösterilmektedir (Ek 2).

Burada bir örnekie, Davranış Bozuklukları Ölçeğinin boyutlarına ait puanların sunuluşu ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Örnekteki profil, boyutları ve altındaki sütunlarda boyutlardan elde edilebilecek ham puanları göstermektedir. Profilin son sütunu ham pu­anlara denk düşen T puanlarına ilişkindir. T = 70 puanı hizasındaki kırık çizgi ise "normal" ve "normal olmayan" sınırını ayırmaktadır.

Örnek: Şekil 1'de 8 yaşında ve ilkokul 2. sınıfa devam eden Os­man'ın profili gösterilmektedir.

Profilde de görüldüğü gibi Osman'ın "Kaygılı Olma" boyutundaki maddelerden aldığı toplam puan 10'dur. Bu puan profil kağıdında uygun noktaya işaretlenir. T standart puanı da T puan sütunundan görüldüğü gibi 55’dir. Bu puan 7-12 grubundaki "normal" erkek çocukların puan­larına göre % 69'dan daha düşük bir puandır. Bu çocuğun bu boyuttaki puanı "normal" aralıkta görülmektedir.

26

Osman'ın "İçe Dönük Olma" boyutundaki maddelerden aldığı toplam puan 7'dir. Bu da profil kağıdına işaretlenir. Bu ham puanın aynı sıradaki T puanı 57'dir. Bu boyut için Osman’ın puanı "normal" aralıkta görülmektedir.

Osman'ın "Popüler Olmama" boyutundan elde edilen ham puanı 12, ona denk düşen T puanı ise 73'dür. Bu puan "normal" ve normal ol­mayan" sınırını ayıran T = 70 puanından yüksektir.

"Kendine Zarar Verme" boyutundan Osman'ın aldığı puan 14, stan­dart puan ise 76'dır. Bu da "normal” sınırının üzerindedir.

"Saplantılı Düşünceye ve Zorlayıcı Davranışlara Sahip Olma" boyutun­dan ise Osman 7 ham puan ve 66 standart puan almıştır. Bu T puan "normal" ve "normal olmayan" sınırının altındadır.

"Dikkatini Toplayamama" boyutundan alınan puan 25, aynı sıradaki T puanı ise 64'dür. Bu "normal" aralığın içinde görülmektedir.

Osman, "Sinirli ve Aşırı Hareketli Olma" boyutunda ise 10 ham puan ve 80 T puanı ile "normal" aralığın dışında görülmektedir.

Osman'ın "Saldırgan Olma" boyutundan aldığı puan 62'dir, bu boyut­tan alınan T standart puan ise 86'dır ve "normal" ve "normal olmayan" sınırını ayıran T = 70 puanından oldukça yüksektir.

Tüm boyutlara ait ham puanlar, "Kaygılı Olma" ve "İçe Dönük Olma” boyutlarındaki gibi işaretlenir ve noktaların birleştirilmesiyle profil elde edilir.

Şekil 1 deki profil incelendiğinde, Osman'ın, Popüler Olmama, Ken­dine Zarar Verme, Sinirli ve Aşırı Hareketli Olma ve Saldırgan Olma boyut­larında "normal” ve "normal olmayan" sınırını ayıran çizginin üzerinde, diğer boyutlarda ise "normal" aralıkta puan aldığı görülmektedir.

27

Non

nal

Ara

lık

Kaygılı İçe dönUk Popüler *en(Jlne Saplantılı düşünceye Dikkati Sinirli,T Pııanı 0İBa 0 İ M olmaıAA- Iarar ve zorlayıcı dovra- topla- Aşırı hare- Saldırgan

------- — verme nıs 1 nr^ S3 h 1 p nlaa vaaftan l»>11 * ı « _1__

A

% 'l i k n

I

I

I92.2

90.4

86 .6

85.8

I

4 / e /

12S

Taaaao ketli olan

42 14

olma

76

TOPLAM

231-234

75 227-230

74 223-226

41 73 219-222

72 215-218

13 71 211-214

70 206-209

4(1 69 202-205

68 198-201

67 194-197

.12 66 190-193

39 65 -186-189

64 182-185

63 178-181

,62 174-177

38 11 / 61 170-173

/ 166-169

/60 162-165

” /

59 158-161

58 154-157

r57 150-153

1 56 146-149

36 /

/

55 142-145

54 139-141

53 135-138

» / ’

52 131-134

51 127-130

/50 123-126

«9 119-122

48 115-118

31- / n 42-46

113-114

101-112

30

fe 7

38-41 97-100

36-37 92-96

/28 35 90-91

34 87-89

*23— .26 32-33 82-86

- ,24 6 31 77-81

.22-23 29-30 72-76

21 27-28 70-71

20 5 25- 26 67-69

19 23-24 63-66

18 22 61-62

16-17 19-21 59-60

15 56--. 58

0 14 0-4 0-18 0-55

Kaygılıolma

İçe dpnük ol «e

PopUlerKendinetarar»erme

Saplantılı düşünceye 1 ve zorlayıcı davra- 1 nışlara sotılp olma

I 11 1 42 1 1 2 18 1 2

I 31 0 60 1 11 1 20 0 91 32 0 65 2 12 2 21 1 131 35 î 69 I 25 i 28 1 280 47 I 75 I 33 1 29 1 460 50 1 80 2 34 2 36 ö 660 52 2 86 ı 35 0 44 1 80I 69 1 88 I 38 0 52 i 842 71 0 102 i 48 2 58 1 851 75 0 103 1 64 2 621 81 0 110 1 84 Toplam : 70 99 Toplan: 12 0 91 T : 661 105 Toplam: 7 1•: 73 1 1090 107 Tr 570 111 Toplan: 14

T: 76toplam : 10

topla- aşırı hare- Saldırganynmama ketli olma olma

1 2 10 22 2 15 14 0 44 Ö

* 2 45 213 1 46 215 2 72 2li/ 1 83 12224 14(9 Toplam : 10 254 T : 80

î60 172 i73 178 080

S

I 55 i 56

1 90 1 48 ü 63

1 :: : ; N 0 J Ö 2 2 67 2 961 61 2 68 0 982 42 1 73 0 101

1 74 0 106I 108 1 112

2 97 2 104

Şekil 1. 8 yaşındaki Osman'ın öğretmen gözlemleri sonucunda elde edilen j 0pjam; ^ davranış bozuklukları ölçeğinden elde edilen puanlarının profili.

BÖLÜM IV

ÖGF HAKKINDA AKLA GELEBİLECEK BAZI SORULAR VEC E V A P LA R I

Bu bölümün amacı, ÖGF'ye ilişkin çeşitli soruları cevaplandırarak ölçeği ve kullanımını daha açık hale getirmektir. Eğer burada cevabı ol­mayan soru olursa el kitabının diğer bölümleri ayrıntılı olarak incelenmeli- dir.

. Soru 1: Bu formun uygulanması ve değerlendirilmesi kimler ta­rafından yapılmalıdır?

Cevap: Bu form öğretmenler tarafından uygulanır ancak sınırlı olarak değerlendirilebilir. Formun değerlendirilmesi büyük ölçüde uzman kişiler için önem taşımaktadır. Çocuk Psikiyatrisi Kliniklerinde çalışan uzman kişiler (psikiyatrist, psikolog), rehberlik ve araştırma merkezlerinde görevli rehberlik uzmanları, psikologlar ve özel eğitim uzmanları, bu form yoluyla çocukların davranışlarına ilişkin bilgi edinebilirler. Öğretmenler de ÖGF'yi puanlayıp profilini çıkarabilir. Ancak okul rehberlik uzmanlarının veya diğer uzman kişilerin danışmanlığında değerlendirmeleri yararlı görülmektedir. Çünkü boyutlar çeşitli davranış bozukluklarına ilişkindir ve bir ilkokul öğretmenin bu davranış bozukluklarıyla ilgili yeterli bilgisi ol­ması beklenemez.

Soru 2: Bu formu değerlendirmede bu el kitabını okumak yeterli midir?

Cevap: Evet, ayrıca bir kurs veya eğitimden geçilmesi gerekmez. An­cak öğretmenlerin bu formu uygularken ve değerlendirirken okul reh­berlik uzmanları, çocuk psikiyatristi veya psikolog gibi uzman kişilerle işbirliği içinde olmaları gereklidir.

Soru 3: ÖGF, öğretmenlerden başka kişiler tarafından doldurulabilirmi?

Cevap: ÖGF, çocukların davranışlarını en iyi gözleyebilen kişiler olan sınıf öğretmenleri için hazırlanmıştır. Eğer rehber öğretmen ve okul idarecisi çocuğun sınıf içi durumunu biliyorsa ÖGF'yi doldurabilir. Bu an­cak çocuğu iyi tanıyan öğretmenin olmadığı zamanlarda uygun olabilir. Bununla beraber, normatif veriler doğrudan sınıf öğretmenlerinden alındığı için, sınıf öğretmenleri ÖGF'nin içerdiği problemleri gözleyerek ÖGF'yi doldurabilecek en uygun kişilerdir.

Soru 4: Sınıf öğretmenlerinin dışındaki öğretmenler ÖGF'yi doldu­rabilir mi?

Cevap: Bazı ilkokullarda, çocuğun kendisini çok iyi tanıyan birden faz­

29

la öğretmeni olabilir. Bu durumda çocuğun farklı öğretmenlerinden ÖGF'yi doldurmaları istenilebilir. Çocuk farklı sınıf ortamlarında karşılaştırılabilir. Her öğretmenin doldurduğu ÖGF'ler değerlendirilir, benzerlik ve farklılık olan alanlar belirlenir. Birkaç öğretmen tarafından doldurulan ÖGF'ler sonucunda uzman kişilerin danışmanlığında çocuk için ortak bir profil çıkarılır. Bu profil çocuğun sınıf içi davranışlarını özetler.

Soru 5: Eğer öğretmenler, çocuğu bazı maddeleri cevaplayacak ka­dar iyi tanımadıklarını söylerlerse ne yapılmalıdır?

Cevap: Eğer çocuk 2 aydır öğretmenin sınıfında ise öğretmenin mümkün olduğu kadar tüm maddeleri işaretlemesi sağlanmalıdır.

Soru 6: Öğretmen, ÖGF ile çocuğu gözlerken onunla birlikte olduğu son 2 ayı gözönüne alır. Bu 2 aylık süre değişebilir mi?

Cevap: 2 ay, çocukların yeni sınıf ortamında davranışlarının daha iyi belirginleştiği ve öğretmenlerin çocuklar hakkında fikir edinebilmeleri için uygun bir süre olarak düşünülmüştür. Okulların Eylül'de açıldığı düşünülürse, öğretmenlerin ÖGF'leri Kasım ayından önce doldurmama­ları uygun olacaktır.

30

BÖLÜM V

ÖĞRETMEN GÖZLEM FORMU'NUN NE ZAMAN VE NE­REDE KULLANILACAĞINA İLİŞKİN BİLGİLER

6 - 16 yaş grubu öğrencilerine ait çeşitli davranışların öğretmenler ta­rafından ayrıntılı ve sistematik olarak gözlenmesi amacıyla A.B.D.'de geliştirilmiş ve ülkemizde 7 - 1 2 yaş erkek çocukları için uyarlaması ve standardizasyonu yazarlar tarafından yapılmış olan ÖGF, ilkokullarda şu amaçlarla kullanılabilir:

1. Öğretmen zaman zaman belli çocukların çeşitli davranış problemle­rini, uyum sorunlarını gözlemek isteyebilir veya anne - babalar öğretmenden çocuklarına ilişkin daha ayrıntılı bilgi almak isteyebilir.

Öğretmenden böyle bir bilgiyi almak çocuğu değerlendirme yolunda bir başlangıç sağlar. Daha sonra çocuğu değerlendirmede kul­lanılabilecek diğer yetenek testleri, başarı testleri, gözlemler ve ailelerle yapılan görüşmeler de bir ön bilgi ve gözlem olarak kullanılabilir. ÖGF çocuğun uyum ve davranış sorunlarının hangi alanlarda ve "normal" boyutlar içinde olup olmadığına ilişkin bilgi edinmek amacıyla kul­lanılabilir.

Ayrıca çocuğu değişik zamanlarda gözleyerek bu formu doldurmak, öğretmene, çocuğun davranışlarının değişimine ve gelişmesine ilişkin bir karşılaştırma yapma fırsatını da sağlayabilir.

Anne - babaların da çocuğun okulda neler yaptığına, davranışlarına ilişkin endişeleri, soruları olabilir. Okula böyle istek ve endişelerle gelin­diği zaman ÖGF ile elde edilmiş öğrenciye ilişkin ayrıntılı bir bilgi, hem ai­leyi rahatlatma hem de anne-babanın ve öğretmenin gözlemlerini karşılaştırma yönünde değerli bir kaynak olabilir. Böylece çocuğun ev ile okul davranışları arasında karşılaştırma yapmak ve hangi davranışların hangi ortamda daha sıklıkla ortaya çıktığına ilişkin değerli ipuçları elde et­mek de mümkün olabilir. Örneğin bir çocuk, evde içine kapanık ve sıkıntılı iken okulda saldırgan olabilir..ÖGF ile çocuğu gözlemenin ardından, sınıfta değişik gözlemler, çocukla görüşme ve çeşitli değerlendirmelerle öğrencinin gelişimine destek olunabileceği düşünülmektedir.

2. ÖGF, öğrencinin başarısızlık nedenlerine ilişkin bilgi edinmede öğretmenlere ve uzmanlara ipuçları verebilir.

Birçok anne-baba başarısızlık nedeniyle çocuğun zihinsel düzeyine ilişkin endişeler taşıyabilir. Böyle bir durumda, uygulanan yetenek ve başarı testleri ile birlikte ÖGF şu şekilde yardımcı bilgiler verebilir:

31

Öğrencinin zihinsel düzeyi normal sınırlar içindeyse çocuğun ÖGF'nin çeşitli boyutlarında normalden sapması başarısızlığının nedeni olabilir. Örneğin; Kaygılı Olma, İçine Dönük Olma, Dikkatini Toplayamama ve Si­nirli, Aşırı Hareketli Olma boyutlarında normalden sapma başarısızlıkla yakın ilişkili görülebilir. Ayrıca çocuğun ÖGF'de belirtilen okul başarısına ilişkin puanı düşükse, çocuk normal zihinsel düzeyine rağmen sınavlarda başarısızsa, bu öğretmenin öğrenciyi yeterince çalışmayan bir öğrenci olarak değerlendirdiğine bir gösterge olabilir. Eğer, öğretmenin okul başarısına Hişkin değerlendirmeleri öğrencinin düzenli çalıştığı ve uygun davranışlar içinde olduğu yönündeyse, problem davranışlar boyutunda da öğrenmeyi engelleyecek bir normalden sapma yoksa bunun öğrenme güçlüğü için bir ipucu olduğunu düşünmek mümkündür.

3. ÖGF öğrencinin özel sağlık durumlarına ilişkin bilgi edinmek amacıyla kullanılabilir.

Öğrencilerin sürekli olabilecek hastalık durumları (şeker hastalığı, fizik­sel özürü vb.); çocuğun okuldaki davranışlarını, buna bağlı olarak da ÖGF puanını etkileyebilir. Eğer öğrencinin bilinen bir sağlık problemi yoksa, ÖGF'deki bazı maddeler, çocuğun bir sağlık sorunu olabileceğine ilişkin ipuçları verebilir. 56. maddedeki problemlerden birkaçına sahip bir öğrencinin, sağlık kontrolünden geçmesi önerilebilir. Ayrıca Dikkatini Toplayamama boyutundaki yüksek puan da çocuğun bir sağlık kontrolünden geçmesi için uyarıcı bir özellik taşır.

4. Çocuğun içinde bulunduğu çevreye ve ev ortamındaki farklı du­rumlara ilişkin bilgi toplamada ÖGF'den yararlanılabilir.

Bazı boyutlardaki puanlar, öğrencinin uyarıcı eksikliğini veya çevresindeki farklı durumları yansıtabilir. Örneğin; Dikkatini Toplayama­ma, Popüler Olmama ve İçe Dönük Olma boyutlarındaki yüksek puanlar, sosyal yönlerden yalnızlığa ve çeşitli uyarıcılardan (sosyal, fiziksel) yok­sun bir ev ortamına ilişkin ipuçları verebilir.

5. ÖGF, ilkokullarda bulunan Ruhsal Dosyaları, tamamlayıcı bir araç olarak kullanılabilir.

Halen ilkokullarımızda öğrencilere ilişkin ayrıntılı bilgi edinme amacıyla Ruhsal Dosyalar kullanılmaktadır. Bu dosyalar genelde açık uçlu somlar­dan oluşmakta ve öğretmenden öğrenciye ilişkin çok uzun ve detaylı bil­gileri, uzun bir zaman dilimi içinde yazmaları istenmektedir. ÖGF, öğrencilerin çok çeşitli alanlarına ilişkin bilgi vermesi ve çok kısa bir sürede doldurulabilmesi özellikleriyle Ruhsal Dosyaları tamamlayabilecek bir araçtır.

6. ÖGF, gerektiği zaman klinik değerlendirmeleri kolaylaştırmak amacıyla kullanılabilir.

Herhangi bir nedenle Çocuk Psikiyatrisi kliniklerine, rehberlik ve

araştırma merkezlerine başvuran öğrencilerin klinik değerlendirmelerinin önemli bir bölümü olarak, öğrencinin okul ve öğretmenlerinden bilgi alınması yaygın bir uygulamadır. ÖGF'nin en yaygın ve önemli kullanım alanlarından birinin de bu olabileceği düşünülmektedir. Böyle bir form öğretmenin gözlemlerinin çok boyutlu ve ayrıntılı bir biçimde değerlendirilmesini sağlar. Ayrıca çocuğun klinik değerlendirilmesine de bir temel oluşturacağı düşünülmektedir.

7. ÖGF, çocuğun davranışlarında değişiklik olup olmadığını belirle­mek amacıyla uzman kişiler tarafından kullanılabilir.

Belirli aralıklarla uygulanan yetenek ve başarı testleri, çocuğun akade­mik becerilerinde farklılık olup olmadığını gösteren ölçüler verir. ÖGF'nin uygulanmasında elde edilen puanlar da diğer testler gibi elimize bazı ölçüler verecektir. Bu puanlara bakılarak çocuğun davranışlarında, uygu­lanan program sonucu değişme olup olmadığı, değişmeyen problem davranışların ın belirlenmesi konularında yardımcı olabileceği düşünülmektedir.

8. ÖGF farklı özelliklere sahip çocuklara uygulanan değişik program­ların değerlendirilmesi ve değiştirilmesi amacıyla kullanılabilir.

Farklı eğitim programlarına (özel sınıf, kaynaştırma programı vb.) de­vam eden çocuklar için belli aralıklarla öğretmen tarafından doldurulan ÖGF'lerde farklılık görülmemesi, uygulanan okul programının tekrar gözden geçirilmesi için ipuçları verebilir. Böylece bu tür programlardan yararlanan çocukların 2 - 4 - 6 ay gibi aralıklarla değerlendirilmeleri ile programların etkisi de incelenebilir. Bunların yanısıra ÖGF, farklı program­ların birbirleriyle veya bir programa katılan ve katılmayan çocukların karşılaştırılması konulu araştırmalarda bir araç olarak kullanılabilir. Ancak ölçeğin tam amacına ulaşabilmesi için, uygulanan programın ölçekte yer alan problem davranışları değiştirmeyi veya azaltmayı hedeflemesi gerek­mektedir.

9. ÖGF, farklı özellikleri olan çocukları tanılama ve sınıflamada yardımcı araç olarak kullanılabilir.

Öğrenme güçlüğü olan, üstün zekalı veya zihinsel yetersiz çocukların tamlanması ve sınıflandırılmaları için belirli değerlendirmelerin yapılması gerekmektedir. Bu sınıflamalar çocuğun katılacağı eğitim programını be­lirlemede temel olmaktadır. Ancak çeşitli sınıflamalar arasında farklılıklar ol­ması nedeniyle, çocuğun katılacağı eğitim programlarının belirlenme­sinde zaman zaman güçlükler çıkmaktadır.

Zeka ve yetenek testleri genellikle eğitim programlarını belirlemede (öğrenme güçlüğü olanlar, üstün zekalı ve zihinsel yetersiz çocuklar için) temel olarak ele alınmaktadır. Oysa bu testler her zaman çocuk hakkında yeterli bilgiyi verememektedir. Bazı çocuklar hiçbir kategoriye sokulama-

33

makta, örneğin; öğrenme güçlüğü olan bir çocuğun aynı zamanda duy­gusal ve sosyal problemleri de olabilmektedir. Özellikle sınırda olan çocukların tanılarında ve eğitim programlarını belirlemede testlere dayalı sınıflamalar yetersiz olabilmektedir. Bu yüzden çocuğun durumunu açıklayıcı daha ayrıntılı bilgiye gereksinim vardır.

ÖGF'nin, yukarıdaki amaçlar doğrultusunda kullanıld ığ ında öğrencilerin çeşitli durum larda tanınm asında etkili olacağı düşünülmektedir.

Sonuç olarak, Öğretmen Gözlem Formu'nun Türkiye'ye uyarlamasını ve 7-12 yaş erkek çocukları için standardizasyonunu yapan yazarlar, öğrencilerin çeşitli davranışlarının okul ortamında öğretmenlerince daha sistemli ve standardize bir biçimde gözlenmesine katkıda bulunmayı amaçlamışlardır. ÖGF'nin bu yönde yararlı olması ve bu bölümde belirtil­diği gibi çeşitli amaçlarla değişik alanlarda kullanılması beklenmektedir.

34

KAY NA K ÇA

Abromovvitz, M.,

Achenbach, T.M.

Achenbach, T.M.ve

Achenbach, T.M.ve

Biehler, R.F. ve

Edelbrock, C.S. ve

Goyette, C.H.,

Harshbarger, T.R.

Imamoğlu, F.O. ve

Nie, N.H.,

Stegun, I A. (1968). Handbook of Mathemat- ical Functions. Washington, D.C.: National Bu- reau of Standards.(1978). "The Child Behavior Profile: 1. Boys

aged 6-11". Jo urna l o f C o nsu lting and Clinical Psychology, 46, 478-488.Edelbrock, C.S. (1979). "The Child Behavior Pro­file: II. Boys aged 12-16 and girls aged 6-11 and 12-16". Journal of Consulting and C linical Psycho logy, 47, 223-233.Edelbrock, C.S. (1986). Manual fo r the Teacher's Report Form and Teacher Ver- sion of the Child Behavior Profile. Burling­ton: University of Vermont.Snovvman, J. (1985). Psychology Applied to Teaching. Boston: Houghton Mifflin Co. Achenbach, T.M. (1984). "The Teacher Version of the Child Behavior Profile: I. Boys Aged 6-11". Journal of C onsulting and C lin ica l Psy­chology, 52, 207-217.Conners, C.K. ve Ulrich, R.F. (1978). "Normative Data on Revised Conners Parent and Teacher Rating Scales " Journal of Abnorm al Psy­chology, 6, 221-236.(1971). In troducto ry S ta tis tics: A Decision Map. New York: The Macmillan Company. Imamoğlu, V. (1981). Children, Parent and Hous- es: A Developmental Study of Children vvithin their Social and Physical Environments, (SRG 10). Nato Science Com m ittee Year Book, 1978 and 1979. Brussels: Nato Scientific Affairs Division.Hull, C.M., Jenkins, J.G., Steinbrenner, K. ve Bent, D.H. (1975). S ta tis tica l Package fo r the Social Sciences. New York: McGravv - Hill.

35

Ek IÖGF

ÇOCUK DAVRANIŞLARI DERECELEME ÖLÇEĞİ -ÖĞRETMEN UÖZLÖ1 FORMU

ÖĞRENCİNİN ADI,SOYADI OKULU

YAŞI CİNSİYETİ

0 Trkek O

BABANIN İŞİ

SINIFI FOkMU DOLDURAN ÖĞRETMENİN ADI,SOYADI

ANNENİN İŞİ

TARİH Tuıauyla tnsin olaaaanıada her soruyu »u&kün olduğunca ta* cevap vertteye.çaliaın.

I. Bu öğrenciyi ne kadar sorandır tanıyorsunuz?

II. Bu öğrenciyi ne kaiar iyi tanıyorsunuz?O Çok iyi ö îyl O İyi değil

III. Bu öğrenci hl* aınıltakaldı «ıTO Hayır O Bilmiyoru» O Evet - ne türlü ve ne zaman?

IV. Şu andaki okul başarıai ‘ 'dersleri sıralayıp^ıygun'sütunu İşaretleyim

DersSınıf

düzeyininçok

alcında

Sihifdüzeyininaltında

Sınıfdüzeyinde

Sınıfdüzeyininüstünde

SınıfdüZeyiniı

çoküstünde

1. O 0 0 ‘ C O2. 0 0 0 0 03. ■ o Ü 0 0 04. 0 o o 0 05. 0 0 0 06. o 0 0 V-/ 'w

cYedit Üne ! Copyright byf.M.Achenbaeh Repröduced by permisslon

Y a z a r ı n ı n izni ile F ü s u n Akkök, P e t e k Aşkar ve B ü l b i n Sucuoğlu t a r a f ı n d a n

T ü r k ç e y e u y a r l a n m ı ş t ı r . U y a r l a m a ç a l ı ş m a s ı Türk E ğ i t i m D e r n e ğ i ' n c e Aral ı k

1986 - A r a l ı k 1987 t a r i h l e r i a r a s ı n d a d e s t e k l e n m i ş t i r . T ü r k i y e ' d e Telif

hakkı T ürk E ğ i t i m D e r n e ğ i ' n e aittir.

Formun birinci sayfası

V.Bu öğrencinin çalışması, davranışları, zekası veya yetenekleri konusunda belirtmek istediğiniz noktaları yazınız.

Fc~nun ikinci sayfası

Aşağıda, ö ğ re n c ile r in ç e ş i t l i d a v ra n ış la r ın a i l i ş k i n maddeler v a r d ır .Okuduğunuz maddeyi cevaplandırırken öğrencinin geçmiş 2 aydı davranışı öğrenci her zaman veya sıklıkla gösteriyorsa 2 yi,

daire içine alınız. Bazı maddeler gözlediğiniz öğrenciye hiç uyma uygun biçimde cevap vermeye çalışınız.

maddeyi d ik k a t le okuyunuz.veya şimdiki davranışlarını düşününüz. Eğer o

bazen gösteriyorsa 1 i ve hiç göstermiyorsa 0 ı abilir; yine de mümkün olduğunca tüm sorulara en

Hiç 1 - Bazen 2 -

1.Yaşına göre daha çocuksu davranır.2.Sınıfta mırıldanır,garip sesler

çıkarır.

3.Çok karşı çıkar.4.Başladığı işleri bitiremez.

5.Karşı cins gibi davranır.(Kız ise «erkek, erkek ise kız gibi)

6.Öğretmenlerine ve diğer okul personeline karşılık verir.

7.Övünür, yüksekten atar.8.Dikkatini uzun süre bir konu üzerine

yoğunlaştıramaz.

9.Saplantılı düşünceleri vardır.(örnek veriniz):_______________________________

10.Oturduğu yerde duramaz, çok hareketlidir.

11.Yetişkinlere çok bağımlıdır; onlara yapışır, bırakmaz.

12.Yanlızlıktan şikayet eder.

>.Okuldan başka yerlerden, bazı ortam­lardan, bazı hayvanlardan korkar, (örnek veriniz):_________________________

13.Aklı karışık, dalgındır. 014.Çok ağlar. 0

15.Durmadan kıpırdanır. 016.Zalimdir veya başkalarına eziyet 0

etmekten hoşlanır.

17.Düş kurar; dalıp gider.0

18.Bilerek kendine zarar verir. 0

19.Hep dikkat çekmek ister. 020.Kendi eşyalarına zarar verir. 0

21.Başkalarına ait eşyalara zarar verir. 022.Yönergeleri izlemekte güçlük çeker. 0

23.Okulda kurallara uymaz. 024 .Diğer öğrencileri rahatsız eder. 0

25 .Diğer öğrencilerle iyi geçinmez. 0

26 .Kötü davranışlarından dolayı suçlulukduymaz. 0

027 .Kolayca kıskanır. 028 .Yiyecek ve içecek dışındaki nesneleri 0

yer, içer.(örnek veriniz) :_________

ler zaman veya sıklıkla

2

2

31.Kötü birşey düşünmekten ve yapmaktan korku duyar.

32.Mükemmel olması gerektiğini düşünür.

33.Kimsenin onu sevmediğini düşünür ve bundan yakınır.

3 4 .Başkalarının ona karşı olduğunu sanır.

35.Kendini değersiz hisseder.36.Başına çok kaza gelir; orasını,

burasını çok incitir.

37.Çok kavgaya karışır.38.Onunla çok alay edilir.

39.Okulda problem çıkaran öğrencilerle dolaşır.

40.Olmayan sesler duyar.(örnek veriniz):

4 1 .Düşünmeden hareket eder.

42.Yalnız olmaktan hoşlanır.

43.Yalan söyler veya kopya çeker.44.Tırnaklarını yer.

45.Sinirlidir; gergindir.46.Sinirli hareketleri veya tikleri

vardır.(örnek veriniz):___________

2 47.Kurallara çok fazla uyar.2 48.Diğer öğrenciler tarafından sevilmez.

2 4 9 .Öğrenmede güçlüğü vardır.2 50.Çok korkaktır veya kaygılıdır.

2 5 1 .Dalgındır.2 52.Çok suçluluk duyar.

2 53.Sırasını beklemeden konuşur.2 54.Kendini hep yorgun hisseder.

55.Kilosu fazladır.56.Bilinen tıbbi bir nedeni olmayan

fiziksel problemleri vardır:a.Ağrılar, sızılarb.Başagnlarıc.Mide bulantısıd.Gözle ilgili problemler (örnek

verini7):______________________________

e.Kızarıklıklar veya diyer deri problenleri

f.Mide ağrıları veya kramplarg.Kusma «çıkarmah.Diğer (belirtiniz):____________

2 30.Okula gitmekten korkar.

Formun üçüncü sayfası Sayfayı çevirini/-

38

O - HİÇ 1 • Bezen en veya sıklıkla

2 57.Başkalarına fiziksel saldırıdabulunur.

2 58.Burnunu karıştırır, derisini veyavücudunun diğer kışlalarını oguşturur.(örnek veriniz):_________

59.Sınıfta uyur.

60.Hevessiz veya İlgisizdir.

61.Okul çalışaalan zayıftır.

62.Koordinasyonu zayıftır veya sarsaktır.

63.Kendlndon büyük çocuklarla birlikte olmayı tercih eder.

64.Kendinden küçük çocuklarla birlikte olmayı tercih eder.

65.Konuşmaz.

66.Bazı hareketleri defalarca tekrar etmekten kendini alama^.(örnek veriniz):_________________

67.Sınıf disiplinini bozar.

68.Çok çığlık atar, bağırır.

69.Sır saklar.

70.01nayan şeyler görür.förnek veriniz):________ ________

71.Kendisi hakkında kaygılıdır, çabuk utanır.

72.Dağınık, düzensiz çalışır.

73.Sorunsuzcs davranır.(örnek veriniz):______________

74.Gösterişe meraklıdır.

75.Utangaçtır.

76.Beklenmedik fevri hareketleri vardır.

77.İstekleri hemen yerine getirilmelidir; kolayca bozulur.

78.Dikkati hemen dağılır, dikkatsizdir.

79.Konuşma problemleri vardır.(örnekveriniz):______________________________

80.Boş boş bakar.

81.Eleştirildiğinde bozulur, incinir.

82.Çalar.

83.İhtiyacı olmayan nesneleri toplar,biriktirir.(örnek veriniz):___________

84.Garip, alışılmadık davranışları vardır.(örnek veriniz):_______

2 85.Garip, alışılmadık fikirleri vardır.(örnek veriniz):______________________

2 1 01 .

2 1 02 .

ı.İnatçı, asık yüzlü veya rahatsız edicidir.

'.Duygularında, ruh halinde ani değişmeler olur.

I.Çok aomurtur.

'.Şüphecidir.

Küfür ederek konuşur.

Kendini öldürmekten söz eder.

,Başarabileceği, yapabileceği kadar çalışmaz; başarabileceğinin altında başarılıdır.,Çok konuşur.

.Başkalarıyla çok alay eder.

.Çabuk parlar, öfke nöbetleri geçirir.

.Cinsel konularla çok ilgilidir.

.Başkalarını tehdit eder.

.Okula ve derae geç kalır.

.Düzen ve temizliğe çok meraklıdır.

I.Kendine verilen görevleri yerine getirmez.

Ders asar veya belirli bir nedeni olmayan devamsızlıkları vardır.Ağır hareket eder, enerjlal yoktur.

2 103.Mutsuz, üzüntülü, kaygılıdır.

2 104 Alışılmadık bir biçimde yükaek sesle konuşur.

2 105

2 106.

2 107

2 10«

2 109

2 110

2 111

112

.Başkalarını ı meraklıdır. Okulu aevmez

mun etmeye çok

.Ynnlış yapmaktan korkar.

.Sızlanır.

Dış görünüşü temiz değildir.

İçine kapanıktır; arkadaşlarının araaına karışmaz.Endişelidir.

.Öğrencinin yukarıda bellrtllnemiş başka problemleri varaa, lütfen aşağıya yazın:

LÜTFEN BÜTÜN MADDE! .ERİ CEVAPLAYIP CEVAPLAMADIĞINIZI KONTROL EDİNİZ.

Formun dördüncü sayfası

39

EK 2ÖOFPROFt KAÖDI

T Puanı KaygJı içe dönük Popüler Kencine Saplantılı düşünceye Dfckalrt Siniri Saldırgan T Puanıolma olma olmama zmtı ve zortayıcı dawa- toplaya- ayın hare- olma

verme ntfiara *ahip olma mama Keti olma

100 30 22 20 26 169996 29 259796 21 19 24 1796 2694 27 2393 16 1692 26 20 229190 26 17 2169 1566 2067 19 1666 24 19M 1464 23 1663 16 1662 22 1761 1360 14 1679 21 1776 15 1277 20 1376 1475 1974 16 13 1173 1272 16 1271

96 15 11 11 1097 17 14 10 10 6-996 1396 9 994 16 12 793 692.2 11 6 7 690.4 16 10 766.6 565.6 14 9 664 6 5 461 13 676 675 7 4 372 1269 0-11 0-6 0-3 0-3 0-2

Kaygriıı İçedönük Popüler Kendine Saplantılı düçünolma olma olmama zarar ve zorlayıcı davı

42 14

74737271

6766

36 11

29262725-262422 23 21 20 19 1616-17150-14

66575656

51504946

4742-4636-4136-37353432-333129-30 27 28 25-26 23 24 2219-21

0-16

verme ntfJara sahip olma

_ 11 42 _ 1 _ 1 _ 2_ 31 _ »O _ 11 _ 20 9

32 _ 65 _ 12 _ 21 _ 1335 _ W _ 25 _ 26 2847 _ 75 _ 33 _ 29 46

_ 50 80 _ 34 _ 36 6652 _ « _ 36 _ 44 6069 _ 68 _ 36 _ 52 6471 _ 102 _ 46 _ 56 65

_ 75 _ 103 _ 64 _ 62 Toplam:61 _ 110 Toplam: _ 6499 Toplam: _ 91

_ 105 _ 109_ 107 Toplam:_ mToplam:

Dfckaam Siniri Saldırgan Diğertoplaya­ a fin hare­ olma Prob-mama ketli olma 1emter

_ 1 _ 10 3 7 1_ 2 _ 15 14_ 4 _ 44 30_ 8 _ 45 40_ 13 _ 46 51_ 15 _ 72 55_ 17 _ 63 _ 20 _ 56a_ 22 Toplam: 21 56b_ 24 23 56c_ 49 24 56d_ 54 _ 25 56e_ 60 _ 37 56f_ 72 39 _ 56g_ 73 41 56h_ 78 43 59_ 60 48 63_ 92 53 70_ 100 57 _ 79_ 102 67 96_ 61 68 98_ 62 73 _ 101Toplam

1 1

1 1

1 1

1 1

8S

58

S:

12

S! _ 106

_ 106 _ 112 Toplam

97 . 104

26

34Toplam: