27.01.2020

1

PATOLOJİ LABORATUVAR TEKNİKLERİ

SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU

PLT105-Histoloji

Öğretim Görevlisi Dr. Nurhan ÇON

HÜCRE

Hafta-2

PLT105-Histoloji

27.01.2020

2

HÜCRE NEDİR?

• Hücre:

• Canlı organizmaların

temel yapısal ve

fonksiyonel birimi,

• Bağımsız olarak

çoğalabilen en küçük

yaşamsal birim

HÜCRENİN ELEMANLARI

• Hücre elemanları:

• Hücre zarı

• Sitoplazma

• Organeller

• Çekirdek

27.01.2020

3

HÜCRE ZARI

• Hücreye madde giriş

ve çıkışını kontrol eder

(seçici geçirgen)

• Hücreyi sararak

bütünlüğünü sağlar

• Hücreyi dış ortama

karşı korur

• İki tabakadan oluşur

• Por denilen deliklere

sahiptir

HÜCRE ZARI- AKICI MOZAİK ZAR MODELİ

• ‘Akıcı mozaik zar modeli’

şeklinde organize olduğu

kabul edilmektedir

• Fosfolipid, kolesterol ve

protein moleküllerinden

oluşmaktadır

• Lipid moleküllerinin

organizasyonu ile:

• Zarın iç kısmı-hidrofobik

• Zarın dış kısmı: hidrofilik

27.01.2020

4

HÜCRE ZARI- PROTEİNLER

• İntegral protein:

• Lipid katmanlarına gömülmüş

halde bulunan zar proteinleri

• Pompa, kanal, reseptör gibi

görevleri vardır

• Periferal protein:

• Lipid katmanlarına gömülü

olmayan ama hücre zarı ile ilişki

halinde olan proteinler

• Karbohidratlar da proteinlere

eklenerek glikoproteinleri, lipitlere

eklenerek glikolipidleri

oluştururlar

HÜCRE ZARI- MADDE TAŞINMASI

• Diffüzyon: Yağda çözünen, küçük

maddeler basit difüzyon ile taşınabilirler

• Kolaylaştırılmış difüzyon

• Aktif taşıma

• Ekzositoz-endositoz

27.01.2020

5

TRANSPORT PROTEİNLERİ• Transport proteinleri:

1- Taşıyıcı proteinler:

• Na/K pompası gibi aktif taşıma

(enerji harcanır) yapan proteinler

• Glukoz pompası gibi örnekler

pasif taşıma (enerji harcanmaz)

yapar

2- Kanal proteinleri:

• Küçük suda çözünen maddeleri

taşır

• İyon kanalları bunlara örnektir

MADDE TAŞINMASI- VEZİKÜLER TAŞINMA

Veziküler taşınma 2 türlü olur:

• Endositoz: hücre içine veziküler

taşınma ile madde almak

• Pinositoz: sıvı veya küçük

moleküllerin endositozu

• Fagositoz: büyük partiküllerin

endositozu( bakteri gibi)

• Ekzositoz: hücre dışına veziküler

taşınma ile madde atmak

27.01.2020

6

SİTOPLAZMA

• Hücre membranı ile

çekirdek arasındaki

yumurta akı kıvamındaki

sıvıdır.

• İçinde:

• Su, organik ve inorganik

maddeler, organeller

bulunur.

• Çekirdek de sitoplazma

tarafından sarılmıştır.

• Hücre içindeki pek çok

yaşamsal faaliyet

sitoplazmada gerçekleşir

HÜCRE ORGANELLERİ

• Zarlı organeller:

• Endoplazmik retikulum

• Golgi aygıtı

• Endozomlar

• Lizozomlar

• Taşıma kesecikleri

(endositotik ve pinositotik

kesecikler)

• Mitokondri

• Peroksizom

• Zarsız organeller:

• Mikrotübüller

• Filamentler

• Sentrioller

• Ribozomlar

Hücre organelleri, zarla çevrili olup olmadıklarına

göre 2 gruba ayrılmaktadır

27.01.2020

7

HÜCRE ORGANELLERİ-MİTOKONDRİ

Mitokondri:

• Uzun ve çubuk şekilli

• Hücre fonksiyonuna

göre sayısı değişir

• Enerji (ATP) üretimi

• İç ve dış zar

• İç zar kıvrımlar

oluşturur (krista)

• Kristayı matriks sarar

ENDOPLAZMİK RETİKULUM

• Yoğun ağ yapısı

• Hücre zarı ve çekirdek

arasında madde taşınması

• Besin depolanması

• Granüllü E.R: Yüzeyi

ribozomlarla kaplanmıştır,

protein yapımı

• Granülsüz E.R: Ribozomdan

yoksun, lipid yapımı

27.01.2020

8

GOLGİ AYGITI

E.R’den ayrılarak meydana gelir

Zarla sarılmıştır

Keseciklerden oluşur

Salgı üretimi

Çekirdeğe yakın konumda

Salgı hücrelerinde fazla

LİZOZOMLAR• Golgi aygıtı tarafından

oluşturulur

• Membranla sarılı

• Sindirim enzimleri içerir (asit

hidrolaz)

• Sindirim yapar:

• hücre içine alınan maddeler

• fagosite edilen

mikroorganizmalar

• fazla organeller

• Hücre artıkları

27.01.2020

9

PEROKSİZOM

• Lizozoma benzerler fakat

daha küçüktürler

• Oksidasyon gerçekleşir

• Oksidaz enzimleri içerirler

• Hidrojen peroksid

oluştururlar ( toksik

oksidasyon ürünü)

• Katalaz enzimi de içerirler

(hidrojen peroksidi su ve

oksijene çevirir)

RİBOZOMLAR

• Sitoplazmadaki

küçük, koyu granüller

• Zarla sarılı değillerdir

• Serbest ribozom

halinde veya E.R

üzerinde

• RNA bulundurur

• Protein sentezi

27.01.2020

10

SENTROZOM VE SENTRİYOLLER• Sentrozom: Çekirdeğe

yakın bulunurlar

• İki adet birbirine dik

sentriyolden oluşur

• Sentriyol: Daire şeklinde 9

adet üçlü mikrotübül

kümesinden oluşur

• Silya ve flagella için temel

nokta oluştururlar

• Mitoz bölünmede görev

alırlar (mekik oluşumu,

genetik materyalin

taşınması)

SENTROZOM-DEVAM

• Silya ve flagella için temel nokta

oluştururlar

• Mitoz bölünmede görev alırlar (mekik

oluşumu, genetik materyalin taşınması)

• Sentrozomların kopyalanması hücre

bölünmesinde önemli bir olaydır ve diğer

olaylarla senkronize gerçekleşir

27.01.2020

11

HÜCRE İSKELETİ

• Sitoplazma

boyunca uzanan

protein filament ve

tübüller hücreye

yapısal destek

sağlar.

• Hücre iskeleti 3 tip

filamentten oluşur:

• Mikrofilament

• Ara filament

• Mikrotübüller

27.01.2020

12

MİKROTÜBÜLLER• En büyük eleman,

• Tübülinden oluşur,

• Silya, flagella,sperm kuyruğunda belirgin (Hücre

hareketi)

• Dallanma yapmayan protein tüpleridir

• Çekirdek yakınından başlayıp perifere yayılırlar

• Hücre içi hareketlerin gerçekleştiği tren yolun

sistemine benzerler (salgı keseciği, lizozom,

endozomların taşınması)

• Mitoz bölünmede görev alırlar (Kromozomaların

hareketi)

• Hücre şeklinin korunması

AKTİN FİLAMENTLERİ

• Mikrofilament:

• Aktinden oluşur

• Neredeyse her hücre

tipinde vardır

• Hücre iskeletindeki en

ince yapı

• Hücre membranı

çevresinde yoğun

• Zar proteinlerinin

sabitlenmesi ve hareketi

ARA FİLAMANLAR

• Hücre yapılarını birbirine ve h.

zarına bağlar

• Boyut olarak aktin filamanları

ve mikrotübller arasındadırlar

• Keratin,

vimentin,nörofilamentler, lamin

gibi çeşitleri vardır

• Hücre-hücre arası ve hücre-

ekstraselüler(hücredışı) matriks

arasındaki bağlantılar için çok

önemlidir.

27.01.2020

13

ÇEKİRDEK VE ÇEKİRDEK ZARI

• Çekirdek: hücrenin en

büyük organeli

• Genetik materyal içerir

• DNA replikasyonu ve RNA

transkripsiyonu işlemleri

gerekli mekanizmaya da

sahiptir

• Kromatin: DNA ve çekirdek

proteinlerinden oluşur

• Bölünen hücrede kromatin,

kromozomları oluşturmak

üzere organize olur

• Çoğu hücre tek

çekirdeklidir

• Eritrosit gibi bazı hücreler

çekirdeksiz olabilir

• Çekirdek zarı çekirdeği

sarar (2 katmanlı)

• Dış katman granüllü E.R

ile devam edebilir

• Zarın iç ve dış katmanları

bazı noktalarda çekirdek

porlarını oluşturur.

27.01.2020

14

ÇEKİRDEKÇİK• Çekirdekçik: çekirdeğin

içindeki bir ya da daha

fazla koyu boyalı

yuvarlak yapılar

• Ribozomal RNA sentezi

ve ribozomların

birleştirilmesinin

başlangıç yeridir

• Zarsız bir alandır

• Aktif protein sentezleyen

hücrelerde belirgin