1

Restauratie binnenwerkKerk Nederhemert-Zuid

2

Welkom

InleidingHet doel van deze brochurep. 3

VoorwoordVan wethouder Gijs van Leeuwenp. 5

Het karakteristieke eiland van Nederhemert-Zuid De omgeving van de kerk p. 6

Een inhoud van 1000 jaar historie De geschiedenis van de kerk p. 8

De kerk anno 2019 Regelmatig gebruik van het historische gebouw p. 10

De financiën samengevat Financiële steun noodzakelijkp. 12

Financiële status Ontvangsten, uitgaven en balans p. 14

Project restauratie 2e fase van Kerk Nederhemert- Zuid Vraag om externe ondersteuningp. 18

HERSTELD HERVORMDE GEMEENTE NEDERHEMERTBoterbloemstraat 5, 5317 NH in NederhemertTelefoonnummer: 0418 55 30 13

IBAN: NL97 RABO 0102 6348 82

3

InleidingNaast een aantal andere monumenten staan in het dorpje Nederhemert twee monumentale kerkgebouwen: een in Nederhemert-Noord en een in Nederhemert-Zuid. In de loop der jaren zijn, naast regulier onderhoud, aan beide kerken een aantal restauraties uitgevoerd. De meest recente heeft in de jaren 2017-2018 plaats gevonden. Onder andere op advies van de Monumentenwacht is in die jaren aan het kerkje op Zuid een gedeeltelijke restauratie uitgevoerd, voornamelijk aan de buitenzijde van het gebouw. Het leiendak is geheel vernieuwd en het voegwerk voor een groot deel hersteld. Om de vochthuishouding beter te regelen zijn de hemelwaterafvoeren hersteld en is rond het gebouw een deugdelijke drainage aangebracht. Aan de binnenzijde is het prachtige grafmonument van Otto Frederick van Vittinghoff ingrijpend gerestaureerd. Met name dit laatste onderdeel is de aanleiding geweest om deze tweede fase van de restauratie ter hand te nemen. Een belangrijk aspect van de restauratie van dit grafmonument was het feit dat de ijzeren ankers waarmee het monument aan de muur bevestigd is, ernstig gecorrodeerd waren. Als gevolg hiervan vertoonde het monument flinke scheuren. Inmiddels zijn alle ankers vervangen door RVS exemplaren en de scheuren vakkundig weggewerkt. Zodoende verkeert het monument weer in deugdelijke staat. Alleen de wapenschilden moeten nog geschilderd worden. Een grondige inspectie aan een aantal epitafen bracht aan het licht dat hier hetzelfde probleem van verroeste ankers aan de orde is. Dit heeft ons doen besluiten om niet langer te wachten en een plan te maken om de binnenkant van het gebouw verder aan te pakken. Het is de bedoeling om de vijf epitafen te restaureren en te reinigen, en de aanwezige wapenborden te schilderen. Verder zal het complete stuukwerk gerestaureerd worden. Om de restauratie aan de buitenzijde compleet te maken, zal ook het toegangshek tot de begraafplaats in oude luister worden hersteld. Onder regie van de Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen Midden en Oost Nederland is een plan en kostenraming opgesteld. Deze Stichting zal ook de restauratie begeleiden. Verderop in deze brochure wordt het plan nader uitgelegd.

Door middel van deze brochure willen wij onze achterban en subsidieverstrekkers zo goed mogelijk op de hoogte brengen van het restauratieplan en hoe het gefinancierd kan worden. Want, het moge duidelijk zijn, zonder ‘hulp van buitenaf’ is dit een te zware last voor de kerkelijke gemeente. Na de in 2015 afgeronde en 1,3 miljoen Euro kostende uitbreiding en restauratie van de kerk in Nederhemert-Noord en de gedeeltelijke restauratie van Zuid in 2018 zijn de structurele financiële lasten nog zodanig groot dat we van onze eigen gemeenteleden geen substantiële bijdragen voor dit project kunnen vragen. Later in deze brochure wordt duidelijk hoe groot onze eigen inbreng kan zijn, en hoe ons doel is om het ‘gat’ te dichten.

Het is onze hartelijke wens dat het plan mag slagen zodat we straks in Nederhemert-Zuid een weer compleet en goed onderhouden monumentaal kerkje aan de volgende generatie kunnen overdragen.

4

5

VoorwoordDe prachtige Eilandkerk in Nederhemert-Zuid, daterend uit de veertiende eeuw, bezocht ik voor het eerst met mijn vrouw tijdens Open Monumentendag in 2019. Het heeft direct mijn hart gestolen. Ondanks de prachtige omgeving waarin het kerkje staat, laat ook hier de geschiedenis duidelijk zijn sporen na. Op 11 november 1944 werd de toren opgeblazen door de Duitsers en een groot deel van het schip verwoest. Na de oorlog werd het koor gerestaureerd en (weer) in gebruik genomen als kerk. Aan weerszijden van het toegangspad zijn de muurrestanten en contouren van de toren en het schip nog duidelijk zichtbaar. De kerk heeft de afgelopen jaren al diverse restauraties aan de buitenzijde ondergaan. In 2018 is ook het grafmonument Vittinghof gerestaureerd. Nu staat de kerkelijke gemeente voor de volgende fase waarbij de binnenzijde van de kerk wordt aangepakt. Ik heb heel veel waardering voor al degenen die er voor zorgen dat de Eilandkerk van Nederhemert-Zuid in stand gehouden wordt. Ik vind het heel bijzonder om te zien dat de kerkelijke gemeente zo betrokken is bij het in stand houden van het cultureel erfgoed. De gemeente Zaltbommel levert een kleine bijdrage in de kosten en ik ben blij dat de provincie een groot deel bijdraagt. Ik hoop van harte dat de Hersteld Hervormde Gemeente van Nederhemert het geld bijeen krijgt om deze laatste restauratiefase mogelijk te maken. Zodat niet alleen een stukje cultureel erfgoed behouden blijft voor toekomstige generaties, maar ook dat het blijvend gebruikt kan worden!

Wethouder Gijs van LeeuwenWethouder Ruimte, Wonen en Cultuurhistorie

6

De omgevingNederhemert-Zuid is een monumentaal dorpje met prachtige boerderijen, een kasteel en een nostalgische speeltuin. Het telt circa 45 inwoners. Behalve de kerk en het kasteel is de speeltuin met haar grote, schaduwrijke bomen een heerlijke plek om te vertoeven. Het dorpje heeft de status ‘beschermd dorpsgezicht’.

En die status heeft het niet voor niets. Rondom het kasteel staan verschillende historische woningen, zoals huize Wielestein, de oude pastorie. Ook bevindt zich in de onmiddellijke nabijheid van het kasteel een natuurcamping. Het Eiland van Nederhemert is eigenlijk een schiereiland, en ligt op een oeverwal in de Doornwaard aan een oude bocht van de Maas. Een strategische plek, tussen de Maas (nu afgedamde Maas), die in de Waal uitstroomt en de Bergse Maas, die in de Biesbosch uitstroomt. Het kon op die manier deze twee belangrijke rivieren controleren. Sinds de Maas is afgedamd, stroomt er geen water meer door de Doornwaard. De uiterwaard is in tact gebleven, met richels en droge geulen en enkele moerassige oude Maasbeddingen. Het verschil tussen de hoge, droge oeverwal, met daarop Nederhemert, en de lager gelegen natte Doornwaard is

nog steeds goed te zien. Met een beetje fantasie kun je je Nederhemert voorstellen, temidden van rivierwater en de vijand voor de deur.

GeschiedenisNederhemert was vroeger een hoge heerlijkheid. Dat wil zeggen dat het een eigen rechtbank bezat, waar de heer recht sprak. Ook had Nederhemert een eigen dijkstoel. Het dorp Hemert bestond al in de 11e eeuw en misschien al eerder. De belangrijkste vondsten dateren uit de 16de eeuw: een dolk, een tinnen schotel gemaakt in ‘s- Hertogenbosch en twee grijze trechterbekers, gemaakt in het Duitse Siegburg. Op

Het karakteristieke Eiland van NederhemertHet kerkje op Nederhemert-Zuid is omringd door een rijke historie. De prachtige natuur en de monumentale gebouwen zorgen voor idyllische sferen in het kleine dorpje aan de Maas.

7

deze bekers zijn de wapens van kasteelbewoners aangebracht: Torck-van Wittenhorst en Van Merode-Torck. Nederhemert was tot 1955 een zelfstandige gemeente. Daarna werd het onderdeel van de gemeente Kerkwijk. En weer later werd het ingedeeld bij de gemeente Zaltbommel.

Het kasteel NederhemertHet meest in het oog springende gebouw van het Eiland is het Kasteel Nederhemert, dat vrijwel geheel verwoest werd in de Tweede Wereldoorlog. Pas na 50 jaar verval werd de restauratie opgepakt en in 2005 voltooid. Koningin Beatrix opende op 15 april 2005 het prachtig gerestaureerde kasteel.

Achtereenvolgens woonden op het kasteel de families Van Hemert, Torck (1546), Van Quadt (1655), Van Vittinghof gen. Schell (1697), Van Lynden (1726), Bentinck (1791), Van Nagell (1814) en Van Wassenaer (1910).

De moord op Graaf Floris IOp 28 juni 1061 voltrok zich een drama in Nederhemert-Zuid. Op de terugtocht van Zaltbommel werd Floris I, graaf van Holland, hier door zijn tegenstanders vermoord. Floris I werd in het jaar 1030 geboren in Vlaardingen als directe afstammeling van Karel de Grote. In 1049 werd hij Graaf van Holland en Graaf van West-Friesland. Een jaar later trouwde hij met zijn nicht, de toen zeventien jaar oude Geertruida van Saksen. Floris liet drie kinderen achter: Adelheid, Dirk V en Bertha van Holland. Jongste dochter Bertha was gehuwd met koning Filips I van Frankrijk. Graaf Floris werd begraven in de Abdij van Egmond.

Het is wel duidelijk; de omgeving van het kerkje getuigt van een rijke historie. Geen wonder dat het gebied regelmatig doorkruist wordt door fietsers die de zogenaamde knooppunten route volgen. Ook de landelijke fietsroute LF2 loopt voor een gedeelte over het gebied.

8

De historie van het kerkgebouwDe kerk wordt vermeld in 1006, waarschijnlijk was deze toen van hout. In de 14e eeuw werd een stenen kerk met een toren gebouwd. De kerk was gewijd aan Sint Servatius. In 1474 stichtten Johan van Hemert en zijn vrouw Sophia van Bylant er een kapittel met 8 kanunniken, priesters die meerdere keren per dag in de kapel kwamen om te bidden en psalmen te zingen. Een dergelijk kapittel was in meerdere kerken in Den Bosch, Zaltbommel en Utrecht, maar voor zo’n kleine plaats als Nederhemert was het wel uitzonderlijk. Aan het eind van de 16e eeuw werd de kerk zwaar beschadigd door gevechten in de 80-jarige oorlog. In de strijd om de Bommelerwaard kwamen de Spanjaarden en de Staatse troepen steeds in wisselende kansen tegenover elkaar. Na de verovering van Den Bosch door Frederik Hendrik in 1629 werd het wat rustiger. Toen herstelde Johan Torck de kerk en gaf deze aan de Hervormde godsdienst. Twee stenen in de lage muur (buiten) duiden daarop. Op de ene steen

staat: “N.D. JOANNES TORCK DIJN D IN HEMERT Aedem hanc Vi belli collapsam instauravit et publico cultui dedicavit AN AERAE Christiae 1633”. (Joannes Torck, heer van Hemert herstelde deze kerk, die door de oorlog verwoest was en wijdde haar aan de publieke eredienst in het jaar 1633) Een andere steen zegt het nog eens in het Oudnederlands: “Ano MDC XXXdry doen wierdt deze kercke gebout optny”. Een derde steen getuigt dat de kerk opgehoogd werd om beter te dienen als vluchtplaats bij hoog water: “Anno 1836 is deze kerk verhoogd en hernieuwd.” Johan Torck liet in 1638 ook een pastorie bouwen, omdat de woningen, waar de kanunniken gewoond hadden in andere handen waren over gegaan. Die pastorie stond op de plek van Kerklaan 2. Nadat deze in 1757 uitbrandde werd de pastorie gevestigd in Wielestein.

Verwoesting in de oorlogIn november 1944 werd de toren opgeblazen door de Duitsers. De toren viel aan de zuidzijde van het schip, waardoor de preekstoel

Een inhoud van 1000 jaar historieDe kerk op Nederhemert-Zuid heeft in haar rijke historie al veel doorstaan. Op- en afbouw hebben de revue gepasseerd. Het gebouw verdient een goede staat.

9

bewaard bleef en nog steeds in het gerestaureerde koorgedeelte van de kerk in gebruik is. Na de oorlog was een algehele restauratie te kostbaar. Medio 20e eeuw is het gedeelte dat er nu nog staat grondig gerestaureerd en in 1958 weer in gebruik genomen. De stenen van de ingestorte muren die overbleven, werden gebruikt voor de restauratie van de kerk in Well. In de kerk bevindt zich dus nog de preekstoel uit 1708, terwijl het klankbord en de trap uit het begin van de 19e eeuw zijn en een doopbekken uit 1780. Op de plaats waar de verwoeste toren stond liggen nog twee grafstenen uit de kerk. Op de ene staat, onder een wapen met een hond, het opschrift “Hier lijt begrave Adriaen de Graeff in sijn leven Dijkgraeff Cecretaris ende rentmeester deser Vrij Heerlijckheit Nederhemert out 61 jaer sterft den 15 September 1651”. Bij de andere steen is het opschrift niet meer te lezen. Mogelijk is het een steen van Steesken van Hemert uit de 16e eeuw, die in een oude vermelding wordt genoemd.

Grafmonumenten.In het koor van de kerk, in 1560 nog gebouwd voor de kanunniken, zijn de graven en grafmonumenten van een aantal Heren en Vrouwen van Hemert. Het graf van Otto Frederick van Vittinghoff in barokke stijl met de 24 kwartierwapens valt het meeste op. Daarnaast zijn de meer sobere en klassieke monumenten van de families Van Lijnden en Van Nagell. De meest recente is van Anne Jan Harmen van Nagell (1820-1880). Hij huwde in 1851 Elisabeth Anna Gerhardina van Kretschmar (1830-1910). Elisabeth van Kretschmar bleef op het kasteel wonen tot haar dood en werd in het dorp ‘de freule’ genoemd. Zij gaf de heerlijkheid en het kasteel door aan haar nicht Anne Maurice van Kretschmar (1861-1928), die in 1896 getrouwd was met Ernst van Wassenaer. Al deze monumenten bij elkaar maken het kerkje tot een uniek monument dat het verdient om in goede staat behouden te blijven.

10

11

Huidig gebruik van de kerkHet kerkelijk leven van Nederhemert had zich al voor de oorlog voornamelijk verplaatst naar Nederhemert-Noord. De kerk op Zuid werd vooral nog gebruikt op hoogtijdagen zoals Kerst, Pasen en dergelijke dagen meer. Na de wederopbouw wordt het kerkje nog steeds gebruikt voor reguliere kerkdiensten. Daarnaast wordt het regelmatig gebruikt voor huwelijksdiensten. Na de voltooiing van de restauratie van het hiervoor genoemde kasteel staan de deuren van de kerk ook open op de jaarlijkse Open Monumentendag. Een constante stroom van geïnteresseerde bezoekers maakt dan gebruik van de mogelijkheid om het kerkje ook vanbinnen te aanschouwen. Daarnaast wordt op verzoek het kerkje ter bezichtiging open gesteld zoals bijvoorbeeld voor historische kringen of fietsgroepen.

Kerkelijke begraafplaatsNaast het kerkje bevindt zich een begraafplaats waar nog steeds gebruik van wordt gemaakt. De ruimte op deze begraafplaats wordt uitsluitend gereserveerd voor bewoners of voormalige bewoners van Nederhemert-Zuid. Door deze beperking wordt er weliswaar geen veelvuldig gebruik van gemaakt. Dit past overigens wel bij de kleinschaligheid van de begraafplaats. De kerkvoogdij ziet het wel als zijn opdracht om adequaat onderhoud te plegen. Een goed onderhouden kerkje op dezelfde plek is uiteraard ook met het oog hierop zeer wenselijk.

De kerk anno 2019

Regelmatig klinkt er muziek en gezang uit het oude gebouw op Nederhemert-Zuid. Er wordt namelijk nog volop gebruik gemaakt van het monumentale kerkje.

12

Een gezonde eigenaarDe Hersteld Hervormde Gemeente van Nederhemert is eigenaar van de volgende gebouwen;• Kerkgebouw Nederhemert-Noord, Kerkplein 1, 5317 JT Nederhemert• Verenigingsgebouw Rehoboth (Noord), Kerkplein 1, 5317 JT Nederhemert• Pastorie (Noord), Kapelstraat 21, 5317 JP Nederhemert• Kerkgebouw Nederhemert-Zuid, Kerklaan 5, 5317 KZ Nederhemert-ZuidMet ruim 1000 leden behoort de Hersteld Hervormde Gemeente van Nederhemert tot één van de grotere gemeenten van dit kerkverband. Naast de erediensten op zondag is er ook doordeweeks een levendig verenigingsleven waar jong en oud bij betrokken is. Voor uitgebreidere informatie verwijzen wij u graag naar onze website www.hhgnederhemert.nl. Ondanks een flinke schuldpositie van ruim 1 miljoen euro mogen we stellen dat we een financieel gezonde gemeente zijn. Vanaf 2013 zijn de jaarlijkse ontvangsten gemiddeld

ruim € 250.000,=

Geïnvesteerd in gebouwenIn de periode van 2010 t/m 2012 is voor € 745.000,= geïnvesteerd in onroerend goed, inclusief verbouwing pastorie en een bij de kerk op Noord aangrenzend perceel bouwgrond. Dit perceel kan in de toekomst gebruikt worden voor het bouwen van een nieuwe pastorie. Eind 2012 hadden we een schuldpositie van € 481.000,=.

Nederhemert-NoordIn 2014/2015 is het kerkgebouw van Nederhemert-Noord uitgebreid en zijn de leien van het dak van de bestaande kerk vervangen. De totale investering voor rekening van de gemeente (na aftrek van ontvangen subsidie en externe bijdragen) bedroeg € 1.389.000,=. De totale schuld was eind 2015 € 1.334.000,= waaronder € 550.000,= aan leningen uit de eigen achterban.

Nederhemert-ZuidEen hagelbui in augustus 2015 betekende het einde van de toch al

De financiën samengevatHet kerkje op Nederhemert-Zuid is een prachtig cultureel erfgoed dat we willen bewaren voor de toekomstige generaties. Een zoektocht naar financiële steun is gestart.

13

ver verslechterde leien dakbedekking van het historisch kerkgebouw op Nederhemert-Zuid. In 2017 / 2018 zijn naast het vervangen van deze dakbedekking een aantal andere zaken ter hand genomen en grondig gerestaureerd. Dit betrof voornamelijk werkzaamheden aan de buitenzijde van het gebouw met het doel om het gebouw bestendig te maken tegen binnendringend vocht.De totale schuld was eind 2019 € 1.107.750,- waaronder € 556.500,= aan leningen uit de eigen achterban.

Financiële steunOp de gemeente ligt al een behoorlijke financiële druk. Daarom is het niet verantwoord om dit bedrag volledig voor rekening van de Hersteld Hervormde Gemeente van Nederhemert te laten komen. Reden waarom wij een aantal instellingen verzoeken een financiële bijdrage te leveren aan de uitvoering van dit projectplan om dit prachtige cultureel erfgoed te kunnen bewaren voor toekomstige generaties.

14

Financiële statusSinds de uitbreiding en restauratie van het kerkgebouw van Nederhemert-Noord worden de ontvangsten en uitgaven met betrekking tot deze uitbreiding separaat geregistreerd. We delen met u een overzicht van de ontvangsten en uitgaven van de afgelopen 5 jaar en de begroting voor 2019. Deze begroting kan tevens gezien worden als ‘norm’ voor de komende jaren.

Ontvangsten regulier 2014 2015 2016 2017 2018 2019Vrijwillige bijdragen 35.347 41.967 42.860 42.233 41.625 42.000Collecten in kerkdiensten 55.506 57.595 58.117 56.895 57.225 57.500Collecten Biddag 22.134 25.570 23.608 27.127 25.401 25.000Collecten Dankdag 24.096 24.472 28.066 25.324 25.941 25.000Collecten zitplaatsen/onderhoud 9.420 9.444 9.579 9.339 8.264 9.500Collecten bouwfonds 13.345 13.492 13.572 10.742 11.836 13.500Overige bijdragen levend 12.632 13.249 12.325 12.608 11.599 12.500

Subtotaal reguliere ontvangsten 172.480 185.789 188.127 184.258 181.891 185.000

Ontvangsten uitbreiding1 Startbedragen 88.975 26.874 Automatische incasso 38.311 38.480 36.500 35.930 35.610 36.500 Maandbedragen 8.050 7.681 6.873 5.515 7.520 7.000Overig 2.000 11.500 6.900 1.900 5.000Acties 11.200 17.121 8.930 8.957 10.623 8.250Oud papier en ijzer 14.242 8.295 8.763 12.645 14.606 8.250

Subtotaal ontvangsten uitbreiding 162.778 109.951 67.966 64.947 68.359 65.000

Ontvangsten overig 2.022 -4.986 TOTAAL ONTVANGSTEN 337.280 290.754 256.093 249.205 250.250 250.000

15

Deze saldi zijn in de jaren 2014 t/m 2016 gebruikt voor de eigen bijdrage aan de gedane investeringen. In de jaren daarna voor het aflossen van de leningen.

1 - Startbedragen zijn de bijdragen uit de gemeente welke bij de aanvang van de uitbreiding en restauratie zijn ontvangen. Onder de noemer “€ 1,= per dag” worden maandelijkse bijdragen automatisch geïncasseerd van gemeenteleden die ons daartoe gemachtigd hebben. De maandbedragen worden volgens dezelfde systematiek door gemeenteleden zelf overgemaakt. Naast de startbedragen, welke een initieel karakter hebben, is er sinds de uitbreiding een aanzienlijke aanvullende geldstroom op gang gekomen.

Uitgaven regulier 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Belasting, energie en verz. OG 14.619 19.631 19.401 16.145 23.349 20.000Reparatie en onderhoud 7.182 10.962 14.783 22.600 20.297 20.000Predikantsplaats en pastorale zorg 77.463 76.274 64.274 60.932 60.046 77.500Vrijwilligerswerk en sociale lasten 9.300 9.500 10.000 10.325 10.400 10.000Algemene kosten 15.908 16.830 15.770 15.971 15.372 16.000Rente en bankkosten bank 501 367 380 467 530 500

Subtotaal uitgaven regulier 124.973 133.564 124.608 126.386 129.994 144.000

Uitgaven leningen < 2012 Rente lening SKG 50.5352 10.781 10.156 9.531 8.906 7.656 7.813Rente lening SKG 50.5581 11.125 11.125 11.125 5.500 5.225 5.225Overige hypotheekkosten 2.959 Aflossing lening SKG 50.5352 12.500 12.500 12.500 37.500 37.500 37.500

Subtotaal uitgaven leningen < 2012 37.365 33.781 33.156 51.906 50.381 50.538

Uitgaven leningen uitbreiding Rente lening SKG 50.6316 1.758 10.578 10.676 10.091 8.548 9.360Rente SKG Rek.-Crt 152 3.573 1.274 Rente interne leningen 1.242 10.564 10.492 10.564 10.469 10.848Alf. SKG 50.6316 15.000 30.000 45.000 30.000Afl. SKG Rek.-Crt 53.573 Afl. Interne leningen -2.000 -15.000 10.000Subtotaal uitgaven

3.152 22.715 76.015 50.655 74.017 50.208leningen uitbreiding TOTAAL UITGAVEN 165.490 190.060 233.779 228.947 254.392 244.746 UITGAVEN -/- ONTVANGSTEN 171.790 100.694 22.314 20.258 -4.142 5.254

16

De aflossing op de interne leningen start in 2020. Voor de externe leningen zijn aflossingsschema’s afgesproken.

BalansAKTIVA 31-12-14 31-12-15 31-12-16 31-12-17 31-12-18Overname onroerend goed 2011 319.092 307.013 294.934 282.855 270.776Verbouwing pastorie 88.146 74.409 60.672 46.935 33.198Grond, Kavel A plan Boveneind 260.000 260.000 260.000 260.000 260.000Uitbreiding kerkgebouw 2014 931.159 1.256.058 1.212.993 1.169.928 1.126.863Restauratie 2014 -/- subsidie 52.953 94.263 91.031 74.419 17.806Te vorderen bedragen 15.195 11.509 6.490 10.953 4.136Rabobank 132.337 24.111 67.994 78.589 134.827Nationale Nederlanden / SNS 0

TOTAAL AKTIVA 1.798.882 2.027.363 1.994.114 1.923.679 1.847.606

PASSIVA Eigen Vermogen 598.663 645.459 661.733 677.378 693.662Lening SKG 50.5352 206.250 193.750 181.250 156.250 131.250Lening SKG 50.5581 250.000 250.000 250.000 237.500 225.000Lening SKG 50.6316 151.500 285.000 270.000 240.000 195.000Interne leningen 549.500 551.500 566.500 566.500 566.500SKG, rekening courant 10.152 53.573 0 0 0 1.107.750Kortlopende schulden 16.511 16.772 24.455 19.702 24.455Onderhoudsfonds 11.010 28.426 36.582 20.402 36.582Collectebonnen 5.296 2.883 3.594 5.947 3.594

TOTAAL PASSIVA 1.798.882 2.027.363 1.994.114 1.923.679 1.866.043

17

18

Voor de restauratie van het kerkgebouw van Nederhemert-Zuid is een projectbegroting opgesteld van € 216.323,=. Uiteraard is een gedetailleerd restauratieplan beschikbaar, maar in hoofdlijnen bestaat het plan in afgeronde bedragen uit de volgende componenten:

- Bouwplaats voorzieningen, waaronder steiger € 9.000,= - Restauratie en schoonmaken epitafen € 56.000,= - Restauratie stuukwerken € 45.000,= - Schilderwerken € 22.000,= - Herstel hekwerk begraafplaats € 22.500,=- Bouwbegeleiding € 20.000,=- BTW 21% € 37.543,=- Totaal € 216.323,=

Het totaal bedrag is een ‘hard cijfer’, daar moet het alles voor gedaan worden. Onderling wordt er mogelijk nog geschoven met bedragen. De werkzaamheden zullen worden uitgevoerd door gecertificeerde restauratiebedrijven met relevante leer/werk plaatsen. Het project valt onder verantwoording van de kerkvoogdij van de Hersteld Hervormde Gemeente en de directie zal worden gevoerd door de Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen Midden en Oost Nederland. Door de omgevingsdienst Rivierenland is een omgevingsvergunning verleend voor de restauratiewerkzaamheden.

Op 4 februari 2019 hebben we een subsidieaanvraag ingediend bij de provincie Gelderland. Na een aanvankelijk ‘neen’ omdat het totale aantal

Project restauratie 2e fase van Kerk Nederhemert- Zuid Restauratie van de binnenzijde van de kerk in Nederhemert-Zuid is dringend nodig. De bijbehorende kosten zijn in kaart gebracht. De kerkelijke gemeente hoopt op externe ondersteuning.

19

aanvragen het budget overtrof, kregen wij 25 september 2019 alsnog het bericht dat ons een subsidiebedrag van € 130.470,= werd toegekend.

Naast deze subsidie blijft er dus nog ‘een gat te dichten’ van € 85.853,=. Gezien de toch al grote inspanning die onze leden moeten leveren achten wij een eigen bijdrage groter dan € 40.000,= niet verantwoord. Daarom is externe ondersteuning gewenst maar ook noodzakelijk.

RESUMÉTotale projectbegroting restauratieplan € 216.323,= Provincie Gelderland, subsidie “Cultuur en erfgoed” € 130.470,=Stimuleringsbijdrage Gemeente Zaltbommel € 2.500,=Eigen bijdrage Hersteld Hervormde Gemeente Nederhemert € 40.000,= Beoogde werving vanuit aanvullende fondsen € 43.353,=

Voor verdere informatie kan contact worden opgenomen met de penningmeester van het college van kerkvoogden, de heer C. Bouman, tel 06 - 54 31 00 02.

20