Rehabilitation Model Development for Hardcore Drug Addict1).pdfปราณีพร...

รายงานการวจย การพฒนาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

ทมภาวะเสพตดรนแรง

Rehabilitation Model Development for Hardcore Drug Addict

ปราณพร บญเรอง และคณะ

กลมงานฟนฟสมรรถภาพ ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน

กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ปทศกษา ปงบประมาณ 2552

รายงานการวจยเรอง การพฒนาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง Rehabilitation Model Development for Hardcore Drug Addicts ทปรกษา

นายแพทยอสระ เจยวรยบญญา ผอ านวยการศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน นายแพทยชาญชย ธงพานช รองผอ านวยการกลมภารกจวชาการ รศ.พญ.สวรรณา อรณพงศไพศาล ภาควชาจตเวชศาสตร

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ผวจยหลก

นางปราณพร บญเรอง พยาบาลวชาชพช านาญการ คณะผวจยรวม

นางสาวกณณกา สทธพงษ นกจตวทยาคลนกช านาญการ นางสาวณฐธณ อางค า นกจตวทยาคลนก นางสาวสธญทพ จารวชรวงศ พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาวเพญนภา ด ารงแดน พยาบาลวชาชพช านาญการ นางสาววจตรา คมไขน า พยาบาลวชาชพปฏบตการ นางสาวสคนทพย บญทา นกสงคมสงเคราะหระดบปฏบตการ นางสาวสพรรษา พลพพฒน นกจตวทยาคลนกปฏบตการ นางศศธร พรหมดสาร พยาบาลวชาชพช านาญการ นางองคณา สมศร พยาบาลเทคนคช านาญการ สถานทศกษา

บานแสงอรณ กลมงานฟนฟสมรรถภาพ ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ปทศกษา ปงบประมาณ 2552 ปทพมพ กนยายน 2552

ก

ค าน า

รายงานการวจยฉบบนเปนการศกษาเพอพฒนาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพ

ตดทมภาวะเสพตดรนแรง กลมงานฟนฟสมรรถภาพ ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน ซงในการศกษานเปนกระบวนการวจยเชงปฏบตการ ทด าเนนการศกษาตงแต การศกษาสภาพปญหา วเคราะหปญหา การวางแผนพฒนาโปรแกรม การด าเนนการบ าบดผตดยาเสพตด สะทอนและประเมนผลการปฏบตงาน จนสามารถทจะพฒนาบคลากรใหมศกยภาพในการบ าบดผทมภาวะเสพตดรนแรงและพฒนาโปรแกรมจนเกดเปนแนวทางในการปฏบตงานของผเกยวของ คณะผวจยขอขอบคณผปวยทเขารบการบ าบดฟนฟสมรรถภาพ บานแสงอรณ สมาชกครอบครวทเขารวมโครงการครอบครวบ าบด ทมพยาบาลผท ากจกรรมบ าบด ทมพยาบาลผจดการบาน นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห ทมอาชวบ าบด ทมบ าบดประจ าบาน ทเสยสละเวลามารวมกนใหขอมลตางๆในการพฒนาโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพในครงน ขอขอบคณ รศ.พญ.สวรรณา อรณพงศไพศาล ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ทเปนทปรกษาทางวชาการแกคณะผวจย รศ .ดร ธระ ฤทธรอด ผชวยอธการบด มหาวทยาลยขอนแกน อาจารยดรณ ไชยเดช ส านกงานจดหางานจงหวดขอนแกน อาจารยจนตนา โฆษตชยมงคล วทยาลยอาชวะขอนแกน ทรวมเปนวทยากรถายทอดความรในดานตางๆตลอดการด าเนนการในครงน ประสบความส าเรจมาไดดวยด สดทายขอขอบคณนายอทธศกด พลงาม หวหนากลมงานฟนฟสมรรถภาพ นายปยะ ไทยวงษ รองผอ านวยการกลมอ านวยการ นายแพทยชาญชย ธงพานช รองผอ านวยการกลมภารกจวชาการ นายแพทยอสระ เจยวรยบญญา ผอ านวยการศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน ทเอออ านวยใหการศกษานลลวงไปได

คณะผวจย กนยายน 2552

ข

บทสรปผบรหาร

การศกษานไดใชระเบยบวธวจยเชงปฏบตการ (Action research) เพอมงหวงใหเกดการ

พฒนาโปรแกรมบ าบดผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง โดยมขนตอนการศกษา 4 ขนตอนคอ ขนตอนท 1 การศกษาสภาพปญหาการบ าบดทมแตเดมและปญหาของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง ขนตอนท 2 การวางแผนพฒนากจกรรมบ าบด ขนตอนท 3 การด าเนนการใหกจกรรมบ าบดตามแผนทวางไว และขนตอนท 4 การสรปสะทอนบทเรยน และการประเมนผล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เครองมอเชงเนอหา ใชวธการสมภาษณแบบกงโครงสราง การสนทนากลม การจดบนทกขอมล เครองมอเชงปรมาณ แบบวด SCL – 90 แบบวดคณคาในตนเอง แบบประเมนการยอมรบตนเองและผอน แบบประเมนการท าหนาทของครอบครว (CFI) การวเคราะหขอมล การวเคราะหเชงเนอหา ใชการตรวจสอบแบบสามเสา โดยตรวจสอบแหลงทมาของขอมลจากคนหลายๆ กลม การระดมสมองเพอหาวธการแกปญหาใชการประชมกลม การประเมนผลการปฏบตการ ใชการประเมนโดยการสมภาษณผเกยวของไดแก ผปวยทไดรบการกจกรรมบ าบดทพฒนาขน ผบ าบดทเกยวของ ถงความเปลยนแปลงทเกดขนทงดานพฤตกรรมการด าเนนชวตและการเปลยนแปลงบทบาทหนาท การวเคราะหขอมลเชงปรมาณในกลมผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงทไดร บกจกรรมบ าบด โดยการแจกแจงความถ คาเฉลย ทดสอบความแตกตางของคะแนนคณคาในตนเอง กอนและหลงการไดรบกจกรรมบ าบดทพฒนาขนดวยสถต Wilcoxon Signed Ranks test ผลการศกษาพบวา

ระยะท 1 การศกษาสภาพปญหา ดานกระบวนการฟนฟสมรรถภาพพบวา นยามของผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง

ยงไมมงานวจยใด สรปไดชดเจน และจากการปฏบตงานของผจดการบานทท าหนาทเปนผคดกรองผปวยเบองตนกอนสงแพทยวนจฉยพบวา ไมเปนมาตรฐานเดยวกน อกทงการใหการชวยเหลอแมจะมการวางแผนใหการดแลผปวยแบบองครวมกลาวคอ ดแลทงดานการบ าบดพฤตกรรมการเสพตด จตใจ สงคม และจตวญญาณของผปวย แตพบวา กระบวนการชวยเหลอยงขาดความตอเนองและชดเจนในสวนของการชวยเหลอดานสงคม โดยพบวา กระบวนการสงเสรมดานการประกอบอาชพ ยงไมสามารถสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพใหกบผปวยได และยงขาดความตอเนองของการชวยเหลอจากหนวยงานทเกยวของเมอกลบสสงคม

ดานปญหาของผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง คณะผวจยจงไดทบทวนทะเบยนประวตการเขารบการบ าบดของผตดยาเสพตดในระบบ

ควบคมตวแบบไมเขมงวดยอนหลง 2 ป เพอหาปจจยทมความสมพนธกบระยะเวลาในการใชยาเสพตด พบวา ระยะเวลาทใชสารเสพตดมความสมพนธกบจ านวนครงทเขารกษา (r=.156, p<0.01) สมพนธกบการเปนผคา (r=.155, p<0.01) และพบวา จ านวนครงทเขารบการรกษามความสมพนธกบจ านวนครงทตองคด (r=.29, p<0.01) และอาชพเสยงมความสมพนธกบการขาดแหลงสนบสนนทางสงคม (r=.132, p<0.05)

ค

จากการสมภาษณเชงลกในกลมทมการใชยาเสพตดมากกวา 5 ปพบวา มความสอดคลองกบขอมลการทบทวนเวชระเบยน ผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง มกมปญหาความเสยงดานอาชพ เชน คายาเพอเสพ หรอมอาชพทเสยงตอการกลบไปใชยาเสพตดซ า และขาดแหลงสนบสนนทางสงคม นอกจากนนยงพบวา ผทเสพตดเรอรงทมความยากล าบากในการเลกยาเสพตด มปจจยทางดานจตทส าคญ มกจะมปญหาการขาดการควบคมตนเอง ขาดความรบผดชอบตอตนเองและผอน ขาดความตระหนกรในตนเอง ขาดเปาหมายในชวต ขาดพลงในการปรบเปลยนตนเอง ทงนดวยปจจยทงภายในตนและนอกภายนอกทรมเรา การอยในสงคมทสมเสยงทงครอบครวและกลมเพอน

ดงนนในการวางแผนการพฒนาจงเรมตงแตการพฒนาบคคลากรใหมศกยภาพในการบ าบดขนสงคอ มความสามารถในการบ าบดเยยวยาและสรางความตระหนกรในตนเองและผอน การพฒนาแนวทางในการคดกรองผปวยใหมมาตรฐานและแมนย ามากขน การพฒนากจกรรมบ าบดเพอเยยวยาสขภาพจตและสรางความตระหนกในตนเอง พฒนาความรวมมอและการบ าบดครอบครวเพอเตรยมความพรอมกลบสสงคมของผปวย และสรางทศนคตและแรงจงใจในการประกอบอาชพทสจรต

ระยะท 2 ระยะด าเนนการพฒนา คณะผวจยด าเนนการสรางแบบคดกรองเพอใหสามารถคดกรองผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงใหเปนมาตรฐานเดยวกน พฒนาผวจยและผบ าบดอนทเกยวของ โดยใชกระบวนการสรางองคความรรวมกนในการบ าบดผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงทตองใชเทคนคและกระบวนการบ าบดขนสง และสรางโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงโดยมกระบวนการฟนฟสมรรถภาพดงน

1. การคดกรองผปวย ไดผปวยทเขาเกณฑวาเปนผตดยาเสพตดรนแรงจ านวน 11 คน 2. บ าบดผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงทค ดกรองได โดยผปวยทง 11 คนไดร บ

กจกรรมบ าบดทพฒนาขนดงน 1) กจกรรมเยยวยาโลกภายในและสรางความตระหนกในตนเองไดผสมผสาน

แนวคดการบ าบดแบบกลมรวมกบการใหค าปรกษารายบคคล โดยใชแนวคดการบ าบดของซาเทยรมาชวยใหผปวยเกดการเปลยนแปลงเปนระบบ โดยเรมตงแตการส ารวจประสบการณภายในใจตน การจดการเปลยนแปลงภายในตนไปสทศทางบวก รวมกบการฝกทกษะการจดการกบอารมณ ความเครยดและการวางแผนการกลบไปใชชวตในสงคม มการมอบหมายการบาน การรายงานตนเองในทกๆวน เพอสงเสรมทศนคต และพฤตกรรมทางบวก รวมกบการบนทกประจ าวนของผปวย

2) โปรแกรมการชวยเหลอดานการประกอบอาชพ จากเดมทเนนการฝกทกษะการประกอบอาชพ ไดใหผปวยไดรบการสรางทศนคตทดในการประกอบอาชพ การลงมอปฏบตในการเตรยมความพรอมในการสมครงาน และประเมนปญหาอปสรรคทจะเกดขน นอกจากนน ผเกยวของยงเชอมโยงกบหนวยงานภายนอกในการชวยเหลอใหเขาสระบบการบรการทางสงคม

ง

3) โปรแกรมการบ าบดครอบครว มกจกรรมเปน 3 สวนไดแก ครอบครวบ าบดเพอแกไขปญหาทเกดขนเฉพาะครอบครว กลมประคบประคองครอบครว เพอใหแตละครอบครวไดเลาระบายและแลกเปลยนประสบการณทางอารมณและแกไขปญหาทางอารมณของครอบครว และครอบครวศกษาเพอใหความรแกครอบครวในเรองของภาวะสมองตดยา การท าหนาทของครอบครวและเตรยมความพรอมของครอบครวในการดแลผปวยตอเนองทบาน เพอปองกนการกลบไปเสพซ าของผปวย

ระยะท 3 การประเมนผลลพธ 1. แบบคดกรองทสรางขนถกน าไปใชโดยผจดการบานในการคดกรองท าใหผจดการบานคดกรองผปวยไดงายขน และสงผลใหผปวยไดรบการบ าบดทตรงกบสภาพปญหาทพบ 2. การบ าบดตามโปรแกรมทพฒนาขนในรอบท 1 พบวา ยงไมสามารถชวยใหผปวยเกดการพฒนาตนเองไดทกคน ม 4 ใน 11 คน ทมความกาวหนาของการบ าบดอยในระดบมาก แตพบวา คะแนนเฉลยของแบบประเมน SCL – 90 กลบมแนวโนมทสงขนในดานความหวนไหวตอสมพนธภาพระหวางบคคล ความซมเศรา ความกาวราวโกรธเคองผอน และความหวาดระแวง อนเนองมาจากผปวยไดเรยนรวเคราะหตนเองจงมองเหนปญหาของตนเองมากขน ประกอบกบสงแวดลอมในการบ าบดทมสภาพแออด และกดดนใหเกดความเครยดและคบของใจ คณะผวจยไดเพมการบ าบดเพอปลกจตส านกและเยยวยาโลกภายในโดยตอกย า การปรบเปลยนความคดของตนเอง การจดการกบความคาดหวงทไมสมหวง การมอบความรกและก าลงใจใหตนเอง ขณะเดยวกนไดสะทอนบทเรยนใหแกผทเกยวของคอ ผจดการบาน และผชวยเหลอในการบ าบดเพอทบทวนปญหาทเกดขนภายในบานและสรางสภาพแวดลอมในการบ าบดทเหมาะสมตอการพฒนาตวตนของผปวยตอไป 3. สรปการบ าบดทผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงไดรบรวมทงสนคอ การบ าบดเปนรายบคคลต าสดจ านวน 9 ครง และสงสดจ านวน 13 ครง โดยการบ าบดรายบคคลเนนการส ารวจปญหาทเกดขนภายในบคคล การจดการกบผลกระทบทเกดขน โดยใชเทคนคการประเมนตนเอง การปรบเปลยนมมมองของปญหา การเปลยนแปลงความคาดหวง การใหก าลงใจ การสรางความรกและศรทธาในตนเอง การมอบหมายการบาน และใชการจดบนทกการเปลยนแปลงตนเองเพอรายงานการเปลยนแปลงตนเองจากภายใน รวมกบกจกรรมกลมบ าบดเพอเยยวยาและสรางความตระหนกในตนเอง ประกอบไปดวยกจกรรมกลม 8 ครง ทมล าดบขนของการท ากจกรรมดงน การทบทวนอดต การรจกตนเอง การจดการกบปญหาทเกดขนในตนเอง การปรบเปลยนมมมองในปญหา การสรางความศรทธาในตนเอง การมอบความรกใหตนเอง เพอใหผปวยเตบโตและพฒนาตนเองจากภายใน ซงในการท ากจกรรมดงกลาวมความยากล าบากในการเขาถงภายในจตใจของผปวยเนองจากผปวยมภาวะเจบปวยทางจตและความแปรปรวนของบคลกภาพรวมดวย เชน มขอจ ากดของการคด การรบร หแวว เหนภาพหลอน จากผลของการใชยาเสพตดมาเปนระยะ

จ

เวลานาน และเรอรง แตอยางไรกตาม เราพบวา ผปวยทกรายมแนวโนมของการเปลยนแปลงไปสทศทางบวกได 4.ความเปลยนแปลงของครอบครว จากการประเมนการท าหนาทของครอบครวพบวา การประเมนจากสมาชกในครอบครวทกครอบครว มการท าหนาทของครอบครวกอนเขารวมกจกรรมในดานการแกไขปญหา การสอสาร บทบาท การตอบสนองทางอารมณ การควบคมพฤตกรรม และการท าหนาททวไป สวนใหญอยในเกณฑไมด และดเลกนอย และหลงการเขารวมกจกรรม พบวา การท าหนาทของครอบครว สวนใหญเพมขนมาอยในเกณฑดพอควร พบวา ครอบครวมการเปลยนแปลงไปในทศทางทดข น มความเขาใจในปญหาของผปวยดขน ในรายทครอบครวไมเขารวมกจกรรม แตผปวยไดเขารวมกจกรรมกบครอบครวอน ท าใหผปวยเกดภาพสะทอนไปถงครอบครวตนเองได และเกดการพฒนาไปทศทางบวกไดเชนเดยวกน 5.การประเมนพฤตกรรมขณะบ าบดพบวา ภายหลงการใหการบ าบดแบบเขมขน ผปวยสามารถลด ละ เลก พฤตกรรมทเปนพฤตกรรมผดกฎระเบยบของบานไดมากขน 3 คนหยดสบบหร 9 คน ลดพฤตกรรมลกลอบสบบหรลงได 1 คนหยดพฤตกรรมพนนมวย ม 1 คนทเคยไดรบการชวยเหลอจากการท าผดกฎของบานเปนประจ าหลงจากเปลยนแปลงตนเอง ไดรบความไววางใจใหเปนประธานของบาน 6. ผลการประเมนจากแบบประเมนตางๆ พบวา 6.1 การประเมนคณคาในตนเองภายหลงไดรบกจกรรมบ าบดสงขนกวากอนไดรบกจกรรมบ าบดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 6.2 การประเมนการยอมรบตนเองและผอนพบวา ผปวยมแนวโนมของการยอมรบตนเองและผอน อยในเกณฑ ตวฉนด คนอนกดทงหมด 6.3 แนวโนมของปญหาสขภาพจตในดานตางๆ จากแบบวด SCL – 90 มแนวโนมลดลง

ระยะท 4 การสะทอนบทเรยน

การแบงกลมผเสพยาเสพตด ออกเปนกลมผเสพ ผเสพตด และ ผเสพตดรนแรง มผลดในแงของการพฒนาเครองมอทจะใหการชวยเหลอผปวยอยางเปนระบบ และงายตอการจดกจกรรมบ าบดใหสอดคลองตอสภาพปญหาของผปวย

ขณะเดยวกน หากการคดกรองทไมมประสทธภาพ จะท าใหผทมปญหาซอนเรนอยทไมสามารถประเมนไดในทนท จะท าใหผปวยไดรบการชวยเหลอไมเหมาะกบสภาพปญหาทเปนอย และมโอกาสทจะกลบไปเสพตดซ าได ความจ าเปนทตองพฒนาบคลากรใหมสมรรถนะมากขน จากการศกษานและจากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ปญหาของผทมภาวะเสพตดรนแรง หรอผทมภาวะเสพตดเรอรงนนมความซบซอน เกนกวาทจะมองเพยงปญหาการเสพตดยาเสพตดเพยงอยางเดยว ปญหาของการใชยาเสพตดอยางตอเนองเปนเพยงปลายเหตของปญหาทบคคลหาทางออกในการจดการปญหาโดยการท ารายตนเอง ดงนน ผบ าบดจงควรพจารณาประเดนอนๆทส าคญรวมดวย โดยเฉพาะปญหาท

ฉ

คงคางภายในใจ ปมความเจบปวดในวยเดก การเลยงด ปญหาทางสขภาพจตและภาวะอาการทางจตทเปนผลแทรกซอนจากการใชยาเสพตด การรบรและสตปญญา หรอปญหาความแปรปรวนของบคลกภาพ รวมทงภาวะเสพตดอนๆ ทเปนภาวะรวม ซงเปนประเดนทส าคญทตองเรงพฒนาบคลากรใหมความร ความสามารถในการชวยเหลอผปวยทมภาวะซบซอนเชนน ทกษะและเทคนคทผบ าบดควรมและเพมเตมในการบ าบดผปวยเหลานคอ การใสใจ การเขาถงโลกภายในของผปวยอยางแทจรงเพอชวยใหผปวยลดการใชกลไกทางจตของตนเอง ใหผปวยเกดความเชอมนและศรทธาตอผบ าบดและเปดเผยปญหาทแทจรงของตนเองออกมา สมพนธภาพระหวางบคคล ในการบ าบดผตดยาเสพตดจ าเปนอยางยงทตองใชสมพนธภาพเพอการบ าบด โดยเฉพาะผเกยวของไมวาจะเปนพยาบาล ทมสหวชาชพ และผชวยเหลอในการบ าบดทตองใชตนเองเปนเครองมอในการบ าบดฟนฟสมรรถภาพ ผบ าบดทเกยวของตองใชความอดทน ความมเมตตา ความสม าเสมอในการสนทนากบผปวย แสดงความจรงใจ ใสใจ ไมต าหนความคดเหนหรอการกระท าของผปวย และรวมมอกบผปวยในการแกไขปญหา เพอใหผปวยสามารถปรบเปลยนมมมองในชวตและปรบเปลยนพฤตกรรมใหเหมาะสมได ในการศกษานไดพฒนาผบ าบดใหมความสามารถในการจดการดแลเปนรายกรณ (Case management) ในกลมพยาบาลผท ากจกรรมบ าบด นกจตวทยา และนกสงคมสงเคราะห โดยผบ าบดแตละคนจะไดท าการประเมนสภาพปญหาของผปวยทตนรบผดชอบ และใหการบ าบดตงแตตนจนกระทงจ าหนายจากการบ าบดและในรายทจ าหนายจากการบ าบด ยงใหการตดตามชวยเหลอตอเนองทบาน ถอเปนการพฒนาผจดการรายกรณใหมความสามารถมากขน นอกจากการเพมพนสมรรถนะในการเปนทปรกษาทดและมความสามารถในการดแลผปวยเปนรายกรณแลว สงทส าคญอกประการหนงในการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดคอ การสรางสงแวดลอมใหมบรรยากาศแหงการดแล ทาทายใหเกดการเรยนรและเตบโต เมอผปวยอยในระบบการดแลทมการจ าลองสงคมหรอชมชนบ าบดจงควรสงเสรมใหเกดการชวยเหลอซงกนและกน สงเสรมใหเกดความเชอในระบบของชมชน และใชระบบภายในบานเปนตวขบเคลอนการเปลยนแปลงพฤตกรรมอกหนทางหนง

บทสรปของการพฒนา ในการพฒนาโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง มเปาหมายท

ส าคญคอ พฒนาโปรแกรมการบ าบดใหสามารถชวยใหผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง หยดการใชยา โดยการปรบเปลยนทศนคต คานยมทมตอสงคมและการท างาน ขจดพฤตกรรมตอตานสงคม เปลยนวถชวต คณะผวจ ยด าเนนการพฒนาเฉพาะโปรแกรมทย งเปนจดออนของกจกรรมบ าบดเทานน คอ เพมในสวนของการบ าบดเพอเยยวยาจตใจและสรางความตระหนกในตนเองใหแกผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง การสรางเครอขายการดแลตอเน องคอการบ าบดครอบครวใหมความร ความเขาใจและบ าบดความเจบปวยของครอบครวทเปนผลมาจากการตดยาเสพตดของผปวย และขณะเดยวกนกแกไขปญหาครอบครวทมผลตอการกลบไปเสพตดซ าของ

ช

ผปวย และการสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพกอนทจะไดรบการฝกทกษะดานอาชพ และการใหการชวยเหลอใหถงมอแหลงชวยเหลอในการประกอบอาชพตอไป หลงจากนนผปวยจะไดรบกจกรรมบ าบด และกจกรรมบาน เชนเดยวกบผปวยอนๆ ทวไป

ขอเสนอแนะในการศกษาครงตอไป ในการศกษาเพอพฒนาโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงใน

ครงนด าเนนการในชวงปงบประมาณ 2552 ใชระยะเวลาในการด าเนนการศกษาทงสน 12 เดอน โดยมขนตอนการศกษา 4 ขนตอนคอ การศกษาสภาพปญหา การพฒนาโปรแกรม การด าเนนการทดสอบโปรแกรม และการประเมนผล ซงขณะด าเนนการศกษา กลมตวอยางทไดรบการพฒนายงอยระหวางการศกษา ยงไมไดกลบไปด าเนนชวตในสงคม ดงนนการประเมนผลลพธทเกดขน จงประเมนไดเพยงผลของกจกรรมทกอใหเกดความเปลยนแปลงไปสทศทางบวกตามวตถประสงคเฉพาะเทานน ไมสามารถบอกไดชดเจนวาผปวยจะมความเขมแขงพอทจะเผชญกบสงกระตนตางๆ ทจะท าใหมโอกาสกลบไปเกยวของกบยาเสพตดซ าอกหรอไม ดงนนจงควรมการศกษาในระยะกลบสสงคมตอไป

ซ

สารบญ หนา ค าน า ก บทสรปผบรหาร สารบญ สารบญตาราง สารบญรปภาพ

ข ซ ญ ฎ

บทท 1 บทน า

1.1 ภมหลง 1.1.1 ความส าคญของปญหา 1.1.2 วรรณกรรมทเกยวของกบการบ าบดผทมภาวะเสพตด

รนแรง 1.2 ค าถามการวจย 1.3 วตถประสงคการศกษา 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1.5 ขอบเขตการศกษา 1.6 กรอบแนวคดทใชในการศกษา 1.7 ระเบยบวธวจย 1.8 การน าเสนอผลการศกษา

1 3

5 6 6 6 6 7 9

บทท 2 บรบทของปญหาผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง

2.1 การศกษาปญหาผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง 2.2 ลกษณะของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง 2.3 มตของการเลยงดทสงผลตอบคลกภาพทเปนปญหา 2.4 การขาดแคลนแหลงชวยเหลอสนบสนนทางสงคม 2.5 มตของการเสพตดทเรอรงและรนแรง

10 15 23 25 25

บทท 3 การพฒนาโปรแกรมบ าบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทม

ภาวะเสพตดรนแรง 3.1 บรบทของงานฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ศนยบ าบดรกษา ยาเสพตดขอนแกน

3.2 การวางแผนพฒนาโปรแกรม

28

30

ฌ

สารบญ (ตอ) หนา บทท 4 สะทอนผลการปฏบตงาน 4.1 แบบคดกรองผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง 4.2 การด าเนนการบ าบดผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง 4.2.1 กจกรรมเยยวยาจตใจและสรางความตระหนกในตนเอง 4.2.2 กจกรรมบ าบดครอบครว 4.2.3 พฒนาแนวทางในการชวยเหลอดานการประกอบอาชพ 4.3 การอภปรายผล

4.4 สรป

33 33 37 46 49 50 52

บทท 5 สรปการพฒนา การสะทอนบทเรยน และขอเสนอแนะ 5.1 ระยะศกษาสภาพปญหา 5.2 ระยะด าเนนการ 5.3 ผลลพธ 5.4 สะทอนบทเรยน 5.5 บทสรปของการพฒนา 5.6 ขอเสนอแนะในการท าการศกษาครงตอไป

53 54 54 56 57 57

บรรณานกรม ภาคผนวก

58 59

ญ

สารบญตาราง หนา ตารางท 1 จ านวนและรอยละจ าแนกตามตวแปรทศกษา 11 11 ตารางท 2 แสดงความสมพนธของตวแปรทศกษา 13 ตารางท 3 ลกษณะทวไปของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงทคดกรองได 26 ตารางท 4 แสดงระดบเชาวปญญาของกลมตวอยาง 34 ตารางท 5 แสดงคาคะแนนคณคาในตนเองของกลมตวอยาง 35 ตารางท 6 แสดงระดบคะแนนความตระหนกรในตนเองและผอน 31 35 ตารางท 7 แสดงระดบคะแนนการท าหนาทของครอบครว 36 ตารางท 8 แสดงคาคะแนนคณคาในตนเองกอนและหลงเขารวมกจกรรม 44 ตารางท 9 เปรยบเทยบคะแนนคณคาในตนเองกอนและหลงเขารวมกจกรรม 45 ตารางท 10 แสดงคาคะแนนความตระหนกรในตนเองและผอนหลงเขารวม

กจกรรมบ าบด 45

ตารางท 11 แสดงคะแนนการท าหนาทของครอบครวหลงเขารวมกจกรรม 48

ฎ

สารบญรปภาพ หนา ภาพท 1 กรอบแนวคดในการศกษา 7 ภาพท 2 แบบคดกรองผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดเรอรง 14 ภาพท 3 กราฟแสดงคาคะแนน SCL-90 42

บทท 1 : บทน า

1.1 ภมหลง

1.1.1 ความส าคญของปญหา

นบตงแตพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 มผลบงคบใชครงแรกเมอวนท 3 มนาคม 2546 ท าใหมผตดยาเสพตดทศาลตดสนวาเปนผเสพตดเขาสระบบการบ าบดรกษามากขน จากสถตการเขารบการฟนฟสมรรถภาพแบบผปวยในของศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกนพบวา สถตการเขารบการบ าบดฟนฟเพมขนสงหลายเทาตว โดยเหนไดจากสถตการเขารบการบ าบดฟนฟในปงบประมาณ 2542 ถง 2546 ผเขารบการบ าบดฟนฟทงหมด เปนผสมครใจและเปนเพศชายทงหมดเพยง 76,65,78,62, 56 รายตามล าดบ เพมขนเปน 326 และ 306 ราย ในปงบประมาณ 2547 - 2548 และนอกจากจ านวนทเพมขนแลวยงพบวา กลมผทเขารบการบ าบดฟนฟมความแตกตางมปญหาทหลากหลาย

ผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง (Hardcore) เปนผปวยอกกลมหนงทถกก าหนดโดยกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสขวา เปนกลมทตองเขารบการบ าบดฟนฟสมรรถภาพในสถานบ าบดรกษาแบบควบคมตวไมเขมงวด แตปจจบนยงไมมนยามทเปนมาตรฐานส าหรบค าวา “ผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง” แตจากการทบทวนวรรณกรรม มงานวจยหลายฉบบทกลาวถงภาวะเสพตดรนแรงวามลกษณะดงตอไปนคอ มการใชยาเสพตดหลายชนดทถอวาเปนภาวะปกต โดยเฉพาะอยางยง โคเคน สปดบอล(เฮโรอนกบโคเคน) กญชา ยาอนๆ และสารระเหย อายเฉลยทเรมใชยาเสพตดครงแรกคอ 20 ป การท างานหรอหารายไดมกเกยวของกบการน าเงนมาใชยาเสพตด เชน การขโมย ปลน และขายบรการตวเอง (F. Galvan, P. Cravioto, M. Cortés, P.Kuri, and R.Tapia-Conyer, 2006.) มปญหาทางการแพทยหรอปญหาอนๆทเกยวของ มความเกยวของกบการกออาชญากรรม การตองคด (D. Wright, J. Gfroerer, and J. Epstein ,1997) การมทอยไมเปนหลกแหลง มกอยเปนหลกแหลงชวคราว ไมถาวร หรอขาดแหลงสนบสนนทางสงคม (J. Gfroerer, J. Lessler, and T. Parsley, 1997 )

ขณะเดยวกน ในหลายๆงานวจยไมใชค าวา hardcore แตใชนยามวา “ผเสพตดเรอรง” หรอ Chronic users วาเปนกลมทมปญหาซบซอน มความยากล าบากในการเลกใชยา กลมเหลานมกจะมองคประกอบของปญหาทน าไปสการใชยาอยางตอเนองไดแก การมโครงสรางความคดทบดเบอน มภาวะตดกบอารมณทเจบปวดในอดต และเปนผทมอตตาออนแอ และมปญหาส าคญทท าใหบคคลมความยากล าบากในการเลกยาดงน (http://totalhealthrecoveryprogram.com)

1) มพฤตกรรมเสพตดอยางอนรวมดวยเชน เสพตดเซกซ เสพตดการรบประทาน เปนตน 2) ตดกบอดตทเจบปวด มความเครยด และกลวทมากเกนกวาจะรบได 3) มความผดปกตทางดานอารมณ เชน ซมเศรา วตกกงวล และอารมณไมคงท 4) ขาดทพงทางดานสงคม มสมพนธภาพทหางเหนกบครอบครว สงคม และแยกตวเอง

2

5) ขาดการรบรแหงตน สญเสยสตและรสกเกลยดตนเอง 6) รบรถงภาวะลมละลายทางจตวญญาณ 7) สญเสยความหมายแหงชวต จากปญหาส าคญดงกลาว โปรแกรมการบ าบดผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง จงควรเปน

โปรแกรมการบ าบดแบบองครวมทดแลทงทางดานรางกาย จตใจ ภาวะอารมณ สงคม และไดรบการเยยวยาและชวยใหหลดพนจากความเจบปวด ชวยใหบคคลเกดการพฒนาและเตบโต

กรมการแพทย กระทวงสาธารณสข แมจะมการก าหนดใหมการบ าบดผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง แตยงไมชดเจนวา นยามทไดมาตรฐานนนควรมเกณฑอยางไรบาง ทผานมาสถานบ าบดแตละแหงไดใหนยามทส าคญทจะก าหนดวาเปนผทมภาวะเสพตดรนแรงแตกตางกน เชน สถาบนธญญารกษ กรมการแพทย ไดนยามค าศพท ผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงวา เปนผปวยทมการใชยาอยางตอเนองเปนระยะเวลามากกวา 3 ปซงสามารถตรวจสอบไดทางการแพทยหรอจากประวตทางสงคม วาไมสามารถเลกเสพยาได หรอเคยบ าบดรกษาแบบบ าบดยามากกวา 3 ครง ใน 1 ป และฟนฟรวมกนเกนกวา 3 ครง หรอไมตงใจหรอไมตองการเลกยาเสพตดอยางจรงจง หรอเคยถกจบ หรออยระหวางด าเนนคดเกยวกบการเสพสารเสพตดมากกวา 3 ครง ขณะท ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกนถอวา ผปวยทถกศาลสงบงคบบ าบดแบบควบคมตวไมเขมงวดแบบผปวยในทกรายเปนผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง และไดพฒนาระบบการดแลผปวยขน โดยน าแนวคดการจดการดแลผปวยเปนรายกรณ (Case management) มาใชในการดแลเพอใหสามารถวางแผนการดแลทเหมาะสมกบผปวยแตละรายตอไป

จะเหนไดวาแมในตางประเทศหรอประเทศไทยเอง ยงไมมนยามทเปนมาตรฐานการดแลผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง ดงนนผศกษาจงใชค าจ ากดความของผปวยทมภาวะเสพตดเรอรง (Chronic User) มาก าหนดตวแปรส าคญทจะน ามาเปนกรอบแนวคดในการพฒนาโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงวา เปนผทมภาวะเสพตดตามเกณฑการวนจฉยของ DSM-IV และมองคประกอบอนอยางใดอยางหนง ทถอเปนภาวะทตองใหการดแลเปนรายกรณ รวมดวยดงน 1) มการสลบสบเปลยนการใชสารเสพตดทถอเปนเรองปกต เชน เสพยาบาแลวหนมาดมสราทดแทนเมอมการกวาดลางยาบาอยางหนก 2) มภาวะแทรกซอนหรอปญหาทางการแพทยดานใดดานหนง ทางดานรางกาย อารมณ จตใจ ทจ าเปนตองใหการดแลเฉพาะราย เชน ตดกบประสบการณทเจบปวดในอดต และใชยาเสพตดเมอใหตนเองลมเรองราวนน 3) การท างานหรอหารายไดเกยวของกบการเสพยา เชน ขายบรการทางเพศ มอาชพทน าไปสการใชยาเสพตด 4) ขาดความตระหนกในการเลกยาเสพตดแมจะเขารบการบ าบดมาแลวหลายครงกตาม 5) มประวตการกออาชญากรรม หรอตองโทษคดอนรวมดวย 6) มพฤตกรรมเสพตดอยางใดอยางหนงรวมกบการเสพตดยาเสพตด เชน ตดการพนน ตดเซกซ เปนตน

3

7) ขาดทพงหรอแหลงสนบสนนทางสงคมทมผลตอการหยดเสพยาเสพตดของตน เชน ขาดการชวยเหลอจากครอบครว ชมชน เปนตน

1.1.2 วรรณกรรมทเกยวของกบการบ าบดผทมภาวะเสพตดรนแรง จากการทบทวนวรรณกรรมทางเวบไซต ของศนยบ าบดผตดยาเสพตด Decisionpointcenter รฐอรโซนา ประเทศสหรฐอเมรกา กลาวถง การบ าบดผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดเรอรงวา ประเดนหลกส าคญแหงการเสพตด พฤตกรรมย าท าและการเสพซ าแบบเรอรงนน มสาเหตมาจากบคคลมบาดแผลทางจตใจ (Trauma) เปนความรสกทบคคลรสกไรความชวยเหลออยางสมบรณแบบเมอตองเผชญหนากบอนตรายทางรางกายและอนตรายทางความรสก Trauma เกดจากเหตการณในอดตทโหดรายเหมอนละครน าเนา หรอเหตการณตอเนองทเปนประสบการณททวมทนเกนความสามารถของบคคลหนงจะบรณาการอารมณตวเองใหตอสกบเหตการณหรอสงนนได Trauma ยงเปนสงทยากล าบากทจะเขาใจ บางครงสงคกคาม (ทบคคลรบรวาตนถกคกคาม) กถอเปน Trauma อยางหนงทจะแฝงตวเขาไปอยในระดบเซลลหรอฝงอยในตวบคคล และสงผลใหบคคลตอบโตหรอแสดงปฏกรยาออกมาโดยไมรตววาท าไมถงแสดงออกแบบนน เชอวาการเสพตดและพฤตกรรมเสพตดเปนกลไกการแกปญหาทผดปกต ถกน ามาใชเพอเยยวยาและหลบหนจากความเจบปวด ความละอายใจ และบาดแผลทางจตใจ เมอเวลาผานไป พฤตกรรมผดปกตเหลานจะพฒนากลายเปนการเสพตดหรอ addiction นนเอง การบ าบดจงตองมวธการทครอบคลม บรณาการ มความเปนปจเจกบคคล และดแลแบบองครวม ชวยใหบคคลสามารถระบและอธบายถงประเดนส าคญทซอนอยภายในตวเอง โดยประเดนดงกลาวถอเปนสงทสมพนธโดยตรงกบพฤตกรรมเสพตด Decision Point Center ไดประยกตวธการหลากหลายวธเขามาเพอชวยเหลอใหบคคลสามารถบงชและเขาถงบาดแผลทางจตใจของตวเองทซอนอย ทกวธการมความส าคญทชวยใหทมบ าบดทราบถง ความเชอ รปแบบพฤตกรรม อารมณ และประเดนปญหาส าคญของแตละบคคล โดยประเดนปญหาตาง ๆ จะไดรบการเยยวยาผานกระบวนการกลมและผบ าบด เพอใหชวยบคคลมก าลงแรงใจ และแบบแผนการด าเนนชวตทมสขภาวะและไมพงพายาเสพตด รปแบบของ Decision Point Center Treatment เปนการบ าบดรกษาแบบบรณาการทมแบบแผนและสงผลดตอกระบวนการฟนฟสภาพ ในโปรแกรมบ าบดประกอบดวยการรกษาทมประสทธภาพ ทรงพลง และหลากหลาย ดงตอไปน

การบรการทางดานสขภาพจตและจตเวชไดแก การแกไขบาดแผลทางจตใจ (Trauma resolution) การปรบพฤตกรรมทางปญญา (Cognitive Behavioral Therapy)การสมภาษณเพอสรางแรงจงใจ การสรางประสบการณดานรางกาย (Somatic experience) การบรหารลมหายใจ (Breathing work) การบ าบด EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing Therapy) การฝงเขมใบห การบ าบดแบบผจญภยเสยงอนตราย, การใชเชอก และมา

กจกรรมคขนานไดแก การบ าบดเพอสรางสขภาวะ การประเมนภาวะโภชนาการ โปรแกรมส าหรบครอบครว การอบรมเชงปฏบตการดานจตวญญาณและหลกการ 12 ขนตอน ทกษะชวตและ

4

ความรบผดชอบทางสงคม ความสนกกบการฟนฟสภาพ ความตอเนองของการดแล ความชวยเหลอสนบสนนสนบสนนจากศษยเกา สอดคลองกบขอมลของ Total Health Recovery Program (THRP) ทระบไววารปแบบการบ าบดรกษายาเสพตดทเหมาะสมควรประกอบดวยองคประกอบแหงการเยยวยาและฟนฟสภาพ 3 ประการ ดงน 1) การปรบโครงสรางใหมอยางละเอยด (Cellular Reconstruction) ผานการวนจฉยทรดหนาและมประสทธภาพ

2) การเยยวยาอารมณ และช าระลางบาดแผลทางจตใจ 3) การเยยวยาจตวญญาณ การบ าบดรกษาผปวยยาเสพตดเสมอนการตดเยบเสอผาใหพอดตวผปวยแตละคน ไมวาจะเปน

ความพอดดานโภชนาการ อารมณ และจตวญญาณ ผบ าบดในโปรแกรมนจงใหค าแนะน าอยางมงมน ใชหวใจเปนศนยกลาง และมศกยภาพแหงความช านาญในวชาชพของตนเอง สวนใหญของโปรแกรมคอ ตารางประจ าวนทมโครงสราง ไดแก ชวโมงรายบคคล การท างานเปนกลม กจกรรมสนทนาการ กลม 12 ขนตอน เปนตน

สภาพแวดลอมในการบ าบดรกษาจงตองมบรรยากาศแหงความรก ความใสใจ และสงเสรมการเยยวยาตนเองอยางลกซง

นอกจากน การตรวจวนจฉยทครอบคลมและมประสทธภาพ รวมถงเทคนคการบ าบดรกษาทเปนปจจบน จงสามารถชวยเหลอใหบคคลจากสภาพ ไมสามารถรกษาได และมแนวโนมท าลายตนเองดวยการใชยาเสพตด ใหสามารถดแลตวเองและสมฤทธผลในศกยภาพของตนเองได

ประเดนปญหาหลกทควรไดรบการบ าบดรวมดวยในผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดเรอรง THRP เสนอไวดงน

1) การใชและการเสพตดทางเคม การเสพตดทางเพศ โรคการกนผดปกต ผเสพตดรวม 2) ความเครยด 3) ฝนรายหลงเหตการณสะเทอนใจ ภาพในอดต การสะดงตกใจงาย ความกลวทเกน

ปกต การท าอนตรายตนเอง 4) การไมสามารถควบคมอารมณ ความซมเศรา ความวตกกงวล อารมณเปลยนแปลงงาย 5) ความย าท า 6) ความสนหวง การตรกตรองเรองฆาตวตาย ภาพพจนทรบกวน 7) ความแปลกแยกทางสงคม 8) ครอบครวทบกพรองและสมพนธภาพทางสงคม, การแยกตว, ความกลวทรนแรงจาก

การถกทอดทง 9) การไมสามารถเชอมโยง 10) การไรความรสก ความสบสน ความรสกเกยวกบตนเองทบกพรอง ความเกลยดชง

ตนเอง

5

11) การรบรถงความลมละลายทางจตวญญาณ 12) การสญเสยความหมายของชวต ส าหรบ กลมงานฟนฟสมรรถภาพ ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกนไดพฒนาโปรแกรมการ

บ าบดมาอยางตอเนองและครอบคลมปญหาของผปวยในแตละมต ไดแก มตดานการใชยาเสพตด ไดพฒนาแนวคดการบ าบดเพอสรางแรงจงใจ การบ าบดเพอปรบ

พฤตกรรมการใชยาเสพตด การปองกนการกลบไปเสพซ า มตดานบคลกภาพและจตวญญาณไดน าแนวคด ของซาเทยรมาประยกตใชในการบ าบดโลกภายในของผปวยหญง รวมกบจตวญญาณบ าบด การใหค าปรกษารายบคคลตามแนวคดซาเทยร การบ าบดปญหาทางดานอารมณและบคลกภาพตามแนวคดจตวเคราะห เปนตน มตดานครอบครว นอกจากจะมการใหค าปรกษาครอบครว การใหความรครอบครวในการดแลผปวยแลว ยงไดพฒนากจกรรมครอบครวและพฒนาศกยภาพของบคลากรใหมความสามารถในการท าครอบครวบ าบด มตดานสงคมและการประกอบอาชพ ไดเปดสอนการฝกอาชพตางๆ ใหแกผปวย และประสานงานกบส านกงานพฒนาฝมอและแรงงานในการจดอบรมเพมพนทกษะการประกอบอาชพใหแกผปวยเปนประจ าทกป ถงแมจะมการพฒนามาอยางตอเนองกยงพบจดออนทท าใหประสทธผลของการบ าบดยงไมตอบสนองตอปญหาของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง อย 2 ประการใหญๆ ประการท 1 ขาดการประเมนเพอคดกรองผปวยเสพตดเรอรงใหไดรบกจกรรมบ าบดและไดรบการดแลอยางตอเนอง ประการท 2 คอ การวางแผนการชวยเหลอ และการชวยเหลออยางตอเนองดานการศกษาและอาชพยงขาดความชดเจน และไมเปนระบบ ท าใหผปวยไดรบการประเมนความตองการดานการประกอบอาชพและการศกษาลาชาและบางครงการสงเสรมทางอาชพทใหบรการอย ไมตรงกบความตองการของผปวยแตละราย กลมงานฟนฟสมรรถภาพ จงไดท าการศกษาวจยพฒนาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง เพอวเคราะหสภาพปญหา และหาวธการเพมคณภาพการใหบรการใหผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง ทเขาบ าบดฟนฟสมรรถภาพสามารถหยดการใชยาเสพตดไดและกลบไปด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข 1.2 ค าถามการวจย

โปรแกรมทเหมาะส าหรบผตดยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวดทมภาวะเสพตดรนแรงควรเปนอยางไร

6

1.3 วตถประสงคการศกษา ในการศกษาครงนด าเนนการเพอแสวงหาองคความรและความจรงเกยวกบโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวดทมภาวะเสพตดรนแรง โดยมวตถประสงคเฉพาะดงน 1.3.1 เพอศกษา วเคราะหและประเมนปจจยส าคญทเกยวของกบความยากล าบากในการเลกยาเสพตดของผตดยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวด 1.3.2 เพอพฒนาโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพส าหรบผตดยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวดทม ภาวะเสพตดรนแรง 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

จากการศกษาโดยใชระเบยบวธการวจยเชงปฏบตการถงการพฒนาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง จะชวยให

1) ผวจยซงถอเปนบคลากรทมสหวชาชพ ไดเรยนรวธการประเมนสภาพผปวย และใหการวนจฉยปญหาของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงได

2) ผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงไดรบการชวยเหลอทมประสทธภาพ สอดคลองกบสภาพปญหาของผปวย สงผลใหผปวยหยดเสพยาเสพตดไดและกลบไปด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกต

3) ผลการวจยชวยใหเกดเครอขายการดแลผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงไดอยางตอเนอง 1.5 ขอบเขตการศกษา การพฒนาโปรแกรมการบ าบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวดทมภาวะเสพตดรนแรง จะด าเนนการศกษา ณ บานแสงอรณ ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน ระยะเวลาในการศกษา ตงแตเดอนตลาคม 2551 ถงเดอนกนยายน 2552 โดยใชระเบยบวธวจยเชงปฏบตการ (Action research) 1.6 กรอบแนวคดทใชในการศกษา

ภาวะเสพตดรนแรงเกดจากความยากล าบากในการเลกยา มกมปญหาหรอภาวะแทรกซอนอยางใดอยางหนงกลาวคอ เปนผทมการใชสารอนทดแทนหากสารเสพตดทใชอยเดมนนหายากล าบากหรอมราคาแพง มภาวะแทรกซอน ทางดานรางกาย อารมณ จตใจทส าคญทน าไปสการใชยาเสพตดเมอบรรเทาอาการแทรกซอนเหลานนเปนประจ า มการท างานหรอหารายไดเกยวของกบการเสพ อาจเคยผานการบ าบดมากกวา 1 ครง แตไมเกดความตระหนกในการเลกยาเสพตด มประวตการกออาชญากรรม หรอตองโทษคดอนรวมดวย มพฤตกรรมเสพตดอยางใดอยางหนงรวมดวย ขาดทพงหรอแหลงสนบสนนทางครอบครวหรอสงคม

7

โปรแกรมทจะชวยเหลอผปวยทมปญหาส าคญดงกลาวไดจงตองตอบสนองตอปญหาของผปวยโดยการบ าบดทชวยปรบโครงสรางทางรางกาย อารมณ สงคมใหเกดความสมดล ผปวยไดรบการเยยวยาใหหลดพนจากความเจบปวดทตดในอดต ไดรบการชวยสงเสรมเครอขายทางครอบครว สงคม จนสามารถทจะกลบไปด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข ลกษณะการดแลชวยเหลอดงกลาวเรยกวา การบ าบดแบบองครวม (Holistic Treatment) ซงการบ าบดแบบองครวมนจ าเปนทจะตองไดรบการประเมนสภาพปญหาอยางถกตอง เพอน าไปสการวางแผนการดแลไดอยางมประสทธภาพ เหมาะสมกบปญหาและความตองการของผปวย ตามระยะเวลาทก าหนด

ดงนนผวจยจงมแนวคดทจะพฒนาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวดทมภาวะเสพตดรนแรง โดยใชรปแบบวธการวจยเชงปฏบตการ โดยศกษาเฉพาะในผตดยาเสพตดชายทเขารบการบ าบดรกษา ณ บานแสงอรณ ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน โดยก าหนดกรอบแนวคดดงแผนภาพ

ผเสพตดรนแรง โปรแกรมการบ าบด ผลลพธทตองการ

1. ใชสารอนทดแทน 2. มภาวะแทรกซอนทน าไปสการใชยาเสพตด 3. มการท างานหรอหารายไดเกยวของกบการเสพ 4. ผานการบ าบด แตไมเกดความตระหนกในการเลกยาเสพตด 5. มประวตการกออาชญากรรม หรอตองโทษคดอนรวมดวย 6. มพฤตกรรมเสพตดอยางใดอยางหนงรวมดวย 7. ขาดทพงหรอแหลงสนบสนนทางครอบครวหรอสงคม

โปรแกรมทชวยให 1.ปรบโครงสรางทางรางกาย อารมณ สงคมใหเกดความส ม ด ล ผ ป ว ย ไ ด ร บ ก า รเยยวยาใหหลดพนจากความเจบปวดทตดในอดต 2. ไดรบการชวยสงเสรมเครอขายทางครอบครว สงคม - การใหค าปรกษาเฉพาะราย - Emotional Treatment - Spiritual Treatment - Family Treatment - Social support

1.ผปวยมสขภาวะทดทงรางกาย จตใจ อารมณ สงคม - เกดความผาสกในชวต - มคณคาแหงตน - เกดพฤตกรรมใหมทางบวก

หยดเสพยา ฯลฯ

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการศกษา

1.7 ระเบยบวธวจย

การศกษาน ใชการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) ศกษา ณ บานแสงอรณ ซงเปนสถานบ าบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวด ศกษาในระหวางเดอนตลาคม 2551 ถงเดอนกนยายน 2552 มวธการด าเนนการพอสงเขปดงน

8

1.7.1ประชาการทศกษา

ผใหขอมลหลก (Key information) ประกอบดวย 1) ผตดยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวดทเขารบการฟนฟสมรรถภาพ ณ บานแสงอรณ เลอกมาเฉพาะทมคณสมบตตามเกณฑทก าหนดวาเปนผทมภาวะเสพตดรนแรง เพอเปนกลมตวอยางในการพฒนาโปรแกรม และทดลองเขารวมโปรแกรมบ าบด 2) ทมสหวชาชพ ประกอบดวย พยาบาลวชาชพทปฏบตงานเปนพยาบาลผจดการดแล พยาบาลผด าเนนกจกรรมกลมบ าบด นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห เจาหนาทอาชวบ าบด นกโภชนาการ เจาหนาทปฏบตงานครว นกสงคมสงเคราะห และผชวยเหลอในการบ าบด 3) ผดแลผตดยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวด หมายถง ครอบครว หรอบคคลทมอทธพลตอการเลกยาเสพตดของผปวย 1.7.2 วธการเกบขอมลและวเคราะหขอมล

แบงการศกษาออกเปน 3 ระยะดงน 1) การศกษาปญหา โดยทบทวนทะเบยนยอนหลงในกลมผปวยทเขาร บการบ าบดตงแตเดอนตลาคม พ.ศ.2550 ถงเดอนมกราคม 2552 เพอหาตวแปรทมความสมพนธกบระยะเวลาการเสพตด สมภาษณเชงลก (In-depth interview) ในกลมผจดการดแล (Case manager)เพอศกษาปญหาในการดแลผตดยาเสพตดทเขารบการฟนฟสมรรถภาพ สนทนากลม (Focus group discussions) กลมทมสหวชาชพ ไดแก ทมพยาบาลผด าเนนกจกรรมบ าบด นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห นกโภชนาการ ผชวยเหลอในการบ าบด ถงปญหาในการใหการดแล บ าบด และฟนฟผปวยทเขารบการบ าบด และวางแผนพฒนาโปรแกรมทสอดคลองกบสภาพปญหาของผปวยหรอไม และปญหาอปสรรคในการดแล และสนทนากลมในกลมผปวยเพอประเมนความตองการการบ าบด จากนนน าขอมลมาวเคราะหสรปประเดนปญหาเพอน าไปเปนขอมลในการวางแผนพฒนาตอไป 2) การพฒนาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพผทมภาวะเสพตดรนแรง เปนวงจรทประกอบดวย วางแผนพฒนารปแบบ การน าแผนลงสการปฏบต การสงเกต และสะทอนการปฏบต การศกษาในขนตอนนศกษาในเดอนมกราคม ถง เดอนสงหาคม 2552 เกบรวบรวมขอมลโดยน าขอมลทไดจากขนตอนการศกษาสภาพปญหา มาวางแผนสรางโปรแกรม ทดลองปฏบตตามโปรแกรมทสรางขน โดยทดลองในกลมผปวยทเขาเกณฑตามนยามผตดยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวดทมภาวะเสพตดรนแรง 3) การประเมนผลการศกษา กระท าตงแตขณะทด าเนนการพฒนา และประเมนเมอสนสดการด าเนนการ โดยขณะด าเนนการใชการสงเกตอยางมสวนรวม (Participatory Observation) และสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non- Participatory Observation) โดยทผถกสงเกตไมรสกวาตนเองถกเฝาด จงมพฤตกรรมทเปนธรรมชาต

9

การวเคราะหขอมล การวเคราะหเชงเนอหา จากการรายงานตนเอง (Self–evaluation) ของผเขารวมกจกรรมทพฒนาขน การทดสอบกอนและหลงไดรบกจกรรมดวยแบบทดสอบภาวะสขภาพจต SCL-90 แบบประเมนความรสกมคณคาในตนเอง ของ Coopersmith ฉบบผใหญอาย 16 ปขนไป มเนอหาครอบคลมในองคประกอบและปจจยทมผลกบความรสกมคณคาในตนเอง ซง นาตยา วงศหลกภยไดแปลและดดแปลงขน แบบประเมนการท าหนาทของครอบครว (Chulalongkorn Family Inventory; CFI ) เปนเครองมอทดดแปลงจากแบบสอบถามการท าหนาทของครอบครว (Family Assessment Device: FAD) ตามแนวคดของ McMaster พฒนาขนโดยอมาพร ตรงคสมบต และแบบประเมนการตระหนกรในตนเอง พฒนาโดยสชรา ภทรายตวรรตน การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ เปรยบเทยบความแตกตางกอนและหลงการศกษาของคะแนนความรสกมคณคาในตนเอง ดวยสถต Wilcoxon Signed Ranks Test

1.7.3 ดานจรยธรรม ในการด าเนนการวจยทงหมดดงกลาว ผานความเหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรมวจยในมนษย และไดรบการยนยอมจากผใหขอมลหลก 1.8 การน าเสนอผลการศกษา ผลการศกษาการพฒนาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง จะน าเสนอ 5 สวนดวยกน ไดแก บทท 1 น าเสนอภมหลงและระเบยบวธการศกษา บทท 2 น าเสนอบรบทของปญหาของผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง บทท 3 น าเสนอการพฒนาโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงและการด าเนนการตามโปรแกรมตางๆ ทพฒนาขน บทท 4 น าเสนอผลทเกดขนจากการด าเนนงานและความเหนของผไดรบโปรแกรมการบ าบดทพฒนาขน บทท 5 เปนการสงเคราะหขอสรปและขอเสนอแนะ

บทท 2 : บรบทของปญหาผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง

2.1 การศกษาปญหาผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง

ในระยะศกษาสภาพปญหา ขอมลจากการสนทนากลมกบผจดการบานเกยวกบการคดแยก

ผปวยยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงพบวา ผจดการบานใชเกณฑการคดแยกผปวยแตกตางกน โดย

ผจดการบานคนหนงใชเกณฑจากระยะเวลาใชยาเสพตดตงแต 5 ปขนไปเพยงอยางเดยว ในขณะท

ผจดการบานอกคนหนงพจารณาจากการประเมนการเสพตด ปญหาครอบครว หรอปญหาผคารวมดวย

ผจดการบานใหความคดเหนทสอดคลองกนวา เนองจากความหมายของค าวาผปวยยาเสพตดทมภาวะ

เสพตดรนแรง ยงไมชดเจนและขาดแบบประเมน สงผลใหแบบแผนการประเมนไมชดเจนตามไปดวย

เกดปญหาในการประเมนเพอคดแยกผปวยตามมา ในบางกรณท าใหเกดความคดเหนทแตกตางกนใน

การวนจฉยระหวางแพทยกบพยาบาลดวย ดงนนความส าคญเรงดวนคอ การนยามความหมายของค าวา

“ผปวยยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง” ใหชดเจน รวมถงการสรางแบบประเมนส าหรบคดแยกผปวยท

สามารถชวยใหการคดแยกผปวยเปนไปในทศทางเดยวกน

แมวาคณะผวจยจะท าการทบทวนวรรณกรรมตางประเทศเพอหานยามค าจ ากดความของค าวา

“ผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง” หรอ “Hard Core” แลว แตกพบวา บรบทของปญหายาเสพตด

ของตางประเทศกบประเทศไทยมความแตกตางกน กลาวคอ ค าวาผเสพตดรนแรงในตางประเทศจะ

กลาวถงในผตดยาเสพตดประเภทโคเคน สปดบอล (เฮโรอนกบโคเคน) มากกวาประเภทอน แตผปวยท

เขารบการบ าบดในศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกนสวนใหญจะเปนผเสพตดประเภทยาบา สาร

ระเหย และกญชา

ดงนน คณะผวจยจงท าการศกษาแฟมประวตของผเขารบการฟนฟสมรรถภาพแบบควบคมตวไมเขมงวดยอนหลงเพอศกษาบรบทของปญหาผปวยทเขารบการบ าบดฟนฟสมรรถภาพ ณ ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน โดยทบทวนทะเบยนยอนหลงในกลมผปวยทเขารบการบ าบดตงแตเดอนตลาคม พ.ศ.2550 ถงเดอนมกราคม 2552 จ านวน 309 ทะเบยน โดยก าหนดตวแปรทศกษาตามการทบทวนวรรณกรรม และจากการศกษาสภาพปญหาในขนท 1 โดยตวแปรทน ามาศกษาวเคราะหไดแก จ านวนครงทเขารบการรกษา การเปนผคา การมโรครวม การใชสารเสพตดอนทดแทน จ านวนครงทตองคด ระยะเวลาทใชยาเสพตด อาชพเสยง การขาดการสนบสนนทางสงคม และเสพตดอยางอนรวม

ผลการวเคราะหขอมลพบวา ผปวยสวนใหญรอยละ 72.8 มารบการฟนฟสมรรถภาพเปนครงแรก ใหประวตวาคายาเสพตดหรอขายเพอเสพรวมดวย รอยละ 29 มการใชสารเสพตดอนรวมดวยรอยละ 29.4 มภาวะโรครวมรอยละ 8.7 มประวตตองคดอนนอกจากคดยาเสพตดรอยละ 63.1 ระยะเวลาทใช

11

สารเสพตดสวนใหญ 3 ปขนไปรอยละ 67.0 มอาชพเสยง ตอการใชยาเสพตดรอยละ 17.2 ขาดแหลงสนบสนนทางสงคมรอยละ 72.5 มการเสพตดอนรวมดวย เชน การพนน เกมส เพศสมพนธรอยละ 75.7 ดงแสดงตามตารางท 1

ตารางท 1 จ านวนและรอยละจ าแนกตามตวแปรทศกษา ไดแก จ านวนครงทเขารบการรกษา การเปนผคา การมโรครวม การใชสารเสพตดอนทดแทน จ านวนครงทตองคด ระยะเวลาทใชยาเสพตด อาชพเสยง การขาดการสนบสนนทางสงคม และเสพตดอยางอนรวม ตวแปรทใชในการศกษา จ านวน รอยละ

1. จ านวนครงทเขารบการรกษา

ไมเคยเขารบการรกษามากอน 225 72.8

เคยรบการรกษา 1 ครง 54 17.5

เคยรบการรกษา 2 ครง 22 7.1

เคยรบการรกษามากกวา 2 ครงขนไป 8 2.6

รวม 309 100.0

2. การเปนผคา

เปนผคา 92 29.2

ไมเปนผคา 217 70.2

รวม 309 100.0

3. การใชสารเสพตดอนทดแทน

มการใชสารเสพตดอนรวม 91 29.4

ไมมการใชสารเสพตดอนรวม 218 70.6

รวม 309 100.0

4. การมโรครวม

มโรครวม 27 8.7

ไมมโรครวม 282 91.3

รวม 309 100.0

12

ตวแปรทใชในการศกษา จ านวน รอยละ

5. จ านวนครงทตองคด

ไมเคยตองคด

114

36.9

เคยตองคด 1 ครง 80 25.9

เคยตองคด 2 ครง 53 17.1

เคยตองคดมากกวา 2 ครงขนไป 62 20.1

รวม 309 100.0

6. ระยะเวลาทใชยาเสพตด

2 – 3 ป 102 33.0

ใชตงแต 3 ป ขนไป 207 67.0

รวม 309 100.0

7. อาชพเสยง

มอาชพทเสยง 53 17.2

ไมมอาชพเสยง 256 82.8

รวม 309 100.0

8. การขาดการสนบสนนทางสงคม

ขาดแหลงสนบสนนทางสงคม 224 72.5

ไมขาดแหลงสนบสนนทางสงคม 85 27.5

รวม 309 100.0

9.เสพตดอยางอนรวม

มการเสพตดอยางอนรวม 234 75.7

ไมมการเสพตดอยางอนรวม 75 24.3

รวม 309 100.0

13

นอกจากนจากการวเคราะหความสมพนธของตวแปรขางตนปรากฏผลดงตารางท 2 ตารางท 2 แสดงความสมพนธของตวแปรทศกษา

(a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) (i) จ านวนครงทเขารบการรกษา (a) 1 .321** -.033 .018 -.028 .038 .143* .053 .079 จ านวนครงทตองคด (b) 1 .117* -.109 -.071 .165** .364** .067 .064 การใชสารเสพตดอนทดแทน (c) 1 .095 .052 .061 .226** -.030 .032 การขาดแหลงสนบสนนทางสงคม (d) 1 -.114* -.005 -.028 -.030 .192** การมโรครวม (e) 1 -.001 .002 -.019 -.068 การเปนผคายาเสพตด (f) 1 .134* -.015 .094 ระยะเวลาทใชยาเสพตด(g) 1 -.040 .027 มอาชพเสยง (h) 1 .123* การเสพตดอยางอน (i) 1

P**< .01, P* < .05 จากตาราง 2 แสดงความสมพนธระหวางตวแปรทศกษา พบวา จ านวนครงทเขารบการรกษาม

ความสมพนธทางบวกกบระยะเวลาทใชยาเสพตดและจ านวนครงทตองคด อยางมนยส าคญทางสถตท .05 ในขณะเดยวกนจ านวนครงทตองคดกมความสมพนธทางบวกกบการเปนผคายาเสพตด และระยะเวลาทใชยาเสพตด อยางมนยส าคญทางสถต .01 และสมพนธกบการใชสารเสพตดอนๆทดแทน อยางมนยส าคญทางสถต .05 ซงการใชยาเสพตดอนทดแทนมความสมพนธกบระยะเวลาทใชยาเสพตดอยางมนยส าคญทางสถต .01 เชนกน นอกจากนการขาดแหลงสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวกกบการเสพตดอนๆ ทระดบนยส าคญทางสถต .01 ในขณะเดยวกนกมความสมพนธทางลบกบการมโรครวม ทระดบนยส าคญทางสถต .05 อกทง การเปนผคายาเสพตดยงมความสมพนธทางบวกกบระยะเวลาในการใชยาเสพตด อยางมนยส าคญทระดบ .05 และการมอาชพเสยงมความสมพนธทางบวกกบการเสพตดอยางอน ทระดบนยส าคญทางสถต .05 จะเหนไดวาการน าขอมลจากแฟมประวตผปวยมาหาความสมพนธทางสถตแลวพบวา มความคลายคลงกบหลายการศกษาในตางประเทศทพบวา ผทมความยากล าบากในการเลกยาเสพตดมกจะมพฤตกรรมเสพตดอยางอนรวมดวย มการใชสารอนทดแทน ขาดแหลงทพงและสนบสนนทางสงคม(http://totalhealthrecoveryprogram.com) คณะผวจยจงไดสรางแบบคดกรองผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดเรอรงขน เพอใหผจดการการดแลจะสามารถใชเกณฑดงกลาวมาเปนเครองมอในการคดกรองผปวยเขาสระบบการดแลทมคณภาพตอไป โดยการประเมนจะแบงเปน 3 ชวงดงนคอ ชวงท 1 ประเมนภาวะเสพตด หากผปวยไดรบการประเมนวามภาวะเสพตด จงจะประเมนภาวะเสพตดเรอรงตอในชวงท 2 และหากพบวามภาวะเสพตดเรอรง จงจะประเมนความรนแรงของภาวะเสพตดในชวงท 3 ดงแสดงในภาพท 2

14

แบบคดกรองผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง

ค าชแจง ตอไปนเปนขอค าถามเกยวกบการใชยาเสพตดของทานทเกดขนในตลอดชวตทผานมา หากทานเหนดวยกบขอค าถามนนใหตอบวา “ใช” หากทานไมเหนดวยกบขอค าถามนนใหตอบวา “ไมใช”

ท ขอค าถาม ใช ไมใช 1 คณตองใชยาเสพตดในปรมาณมากกวาเดม เพอใหออกฤทธเทากบตอนทเรมใช

ใชหรอไม 1 0

2 เมอคณลดหรอหยดใชยาเสพตดกะทนหน คณมอาการอยากยาเสพตดใชหรอไม คณตองใชยาเสพตดเพอใหอาการอยากยาหายไปใชหรอไม (ถาตอบวา “ใช” ในขอใดขอหนง ใหลงรหสวา ใช)

1 0

3 เมอคณใชยาเสพตด คณใชมากกวาทตงใจไวในตอนแรก ใชหรอไม 1 0 4 คณพยายามทจะลดหรอหยดใชยาเสพตด แตท าไมส าเรจ ใชหรอไม 1 0 5 ในชวงทใชยาเสพตด คณใชเวลาสวนใหญไปกบการแสวงหา, ใชยา, หรอฟนจาก

ฤทธยาเสพตด ใชหรอไม 1 0

6 คณใชเวลาท างาน, พกผอน, อยรวมกบผอนนอยลง เนองจากการใชยาเสพตดใชหรอไม

1 0

7 คณไมหยดใชยาเสพตด แมมนท าใหเกดปญหาตอรางกายและจตใจของคณ ใชหรอไม

1 0

รวม คะแนนรวม ≥≥ 3 ใชหรอไม ใช

ผเสพตด ไมใช

ผเสพตด หาก “ใช” ผเสพตด ใหท าขอ 8

8 คณใชยาเสพตดมานาน 3 ปขนไป ใชหรอไม 1 0 รวม

คะแนนรวม = 1 ใชหรอไม ใช ไมใช หาก “ใช” ถอวาเปนผปวยทมภาวะเสพตดเรอรง ใหท าขอ 9-11

9 คณมทปรกษาหรอแหลงสนบสนนทชวยเหลอดานจตใจ วตถสงของ ขาวสารขอมลและท าใหทานสามารถด ารงชวตโดยไมใชยาเสพตดใชหรอไม

0 1

10 คณมพฤตกรรมเสพตดอยางอนจนรบกวนการใชชวตประจ าวน เชน การพนน เกมส เพศสมพนธ เปนตน ใชหรอไม

1 0

11 คณเคยถกด าเนนคดอน ๆ มากอนหนาน ใชหรอไม 1 0 รวม

คะแนนรวม ≥ ≥ 2 ใชหรอไม ใช ผเสพตดรนแรง

ไมใช ผเสพตดรนแรง

ภาพท 2 แบบคดกรองผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง

15

2.2 ลกษณะของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง จากนนคณะผวจยไดน าแบบคดกรองดงกลาวไปทดลองคดกรองผปวยยาเสพตดในบานแสงอรณ

จ านวน 47 คนในชวงเดอนกรกฎาคม 52 เพอคดกรองผปวยทมคณลกษณะเขาเกณฑผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงตามทก าหนดไว และผปวยดงกลาวมปญหาใดบาง โดยการคดกรองครงนนท าใหไดกลมตวอยางทมคณสมบตตามเกณฑทก าหนดจ านวน 11 คน แตละคนมสภาพปญหาทสามารถวนจฉยไดดงน

ผปวยรายท 1: อาย 26 ป ระดบการศกษา ม.3 ไมมอาชพท าเปนหลกแหลง ครอบครวและแหลงชวยเหลอ: ผปวยมฝาแฝดเพศเดยวกน ตงแตอาย 3 ขวบบดาเสยชวตเพราะ

ฆาตวตาย ผปวยมภาพตดตาเนองจากผปวยเหนภาพบดานอนตายขณะทมปนจอทขมบ รสกเจบปวดกบภาพนนตลอดเวลา หลงจากบดาเสยชวตไดไมนานมารดาแตงงานใหม ผปวยเกลยดทมารดาแตงงานใหมและคดวามารดาไมรก ผปวยถกสงไปอยกบตา ตาคอนขางตามใจ ในวยเดกคอนขางเกเร เปนคนใจรอน มเรองชกตอยกบเพอนเปนประจ า จน ม. 3 ตาเสยชวต ยงรสกวาชวตไมเหลอใครเลย แมไปมาหาสบางนาน ๆ ครงจบ ม. 3 เขาเรยนตอทวทยาลยเทคนคแตเรยนไมจบเพราะขาดเรยนและมเรองชกตอย ยายทเรยนหลายแหงแตเรยนไมจบอกเชนเคย คแฝดมประวตเคยใชยาเสพตด และมกจะทะเลาะเบาะแวงกบผปวยเปนประจ า

บคลกภาพ: เปนคนใจรอนเอาแตใจตนเอง ววามขาดการยงคด จากการประเมนทางจตวทยาดวยการทดสอบ SPM พบวาสตปญญาอยในเกณฑเฉลย

(Average: IQ=106) จากแบบทดสอบ SCL-90 พบแนวโนมของการเจบปวยทางกายทมสาเหตมาจากจตใจ มความกลวทเฉพาะเจาะจง และพยายามแยกตวเองจากสงคม จากแบบทดสอบ HTP พบวา ผปวยมบคลกภาพแบบแยกตว ไมสนใจรบรส งแวดลอมระมดระวงทจะสรางสมพนธภาพกบผอน มความกาวราวไมเปนมตร ขาดการควบคมตวเอง มลกษณะย าคดย าท า ไมมความมนคงทางจตใจ ขาดความรกความอบอนจากมารดา มลกษณะพงพง ยดตนเองเปนศนยกลาง มความเปนเดก ถดถอย มเจตคตแบบหวาดระแวงไมไววางใจ จากแบบทดสอบ SCT พบความสมพนธในครอบครวทไมราบรน มความขดแยงกบแมและพอเลยง มความรสกตดคางเรองทพอเสยชวต โดยมความคดวาถาพอฉนยงอยคงไมเปนแบบน ขาดแรงจงใจในการเลกยา ขาดความตระหนกในปญหา มลกษณะการท าตามทแมตองการเพราะมเงอนไขแลกเปลยน

ประวตการเสพตด: เรมดมสราตงแตอาย 12 ป เพราะเทยวกบเพอน รวมทงสบบหรรวมดวย อาย 16 ป หลงจากทออกจากการเรยน เรมหางานท า เพอนชวนเดนยา (ขายยาบารายยอย) ในชวงนนเสพทงยาบา กญชา และดมสรา อาย 17 ป เสพอยางหนกถงขนใชยาบาแบบฉด นอกจากเสพยาบาและกญชาแลว ผปวยยงดมสราอยางหนก มพฤตกรรมเทยวเตรและมเรองทะเลาะววาทเปนประจ า เคยถกจบด าเนนคด 2 ครง ถกสงไปบ าบดแบบคาย 1 ครง แตไมเคยคดทจะหยดเสพยา

ขณะบ าบดผปวยมอาการหแววเหนภาพหลอน เนองจากมอาการนอนไมหลบมาหลายวน แพทยใหการบ าบดอาการแทรกซอนทางจตรวมดวย

16

ผปวยรายท 2: อาย 23 ป ระดบการศกษา ม. 3 ไมมอาชพท าเปนหลกแหลง ครอบครวและแหลงชวยเหลอ: พอเปนชางตดผม แมท าไร แยกกนอยแตไมหยา ชวงวยเดก

ผปวยอาศยอยกบพอแมจนกระทงอาย 4 ปจงไปอยกบป ปคายาบาและใหผปวยทดลองใช เมอผปวยอาย 15 ป จงยายตามพอแมไปทภเกตเพราะตองการหลบหนจากสงแวดลอมเดม แมเปนหลกในการหาเงนเลยงครอบครว พอมประวตคายาเสพตดและตดการพนน ผปวยผกพนกบพอมาก ตอนผปวยอาย 20 ปแมเดนทางไปท างานตางประเทศ ผปวย นองสาวและพอจงกลบมาภมล าเนาทจงหวดเลย แมกลบมาจากตางประเทศ ตอนทผปวยอาย 21ป และหยากบพอ แมกลบไปท างานทภเกตและแตงงานกบสามใหมชาวตางประเทศ ซงสรางความไมพอใจใหแกผปวย แตแมยงสงเงนมาจนเจอครอบครว

บคลกภาพ: เปนคนใจรอนเอาแตใจตนเอง คดวาตนเองมปมดอย เรองครอบครว จากการประเมนทางจตวทยาดวยแบบทดสอบ SPM พบวาสตปญญาอยในเกณฑเฉลย

(Average: IQ=109) จากแบบทดสอบ SCL-90 มการหลกเลยงพฤตกรรม อาการย าคดย าท า อาการซมเศรา หวาดระแวง และอาการทเบยงเบนจากปกตทมากกวาคนทวไป จากแบบทดสอบ HTP พบวา ผปวยมอตตาทออนแอ รสกบกพรอง เปนปมดอย ขาดความเชอมนในศกยภาพของตนเอง แตยงเอาตนเองเปนศนยกลาง ในดานสมพนธภาพกบผอน ผปวยมความยากล าบากในการตดตอสอสาร ไมยอมใหผอนเขาถงเรองทางจตใจ นอกจากนยงมลกษณะเปนเดก ถดถอยไมสมวย พงพงผอน ตองการความรกจากรอบขาง ผปวยมลกษณะ ดอเงยบ จากแบบทดสอบ SCT พบวา ผปวยมลกษณะเปนเดกถดถอยไมสมวย มลกษณะพงพงผอนสงโดยเฉพาะมารดาและเพอน มอตตาทออนแอ ขาดความเชอมนในศกยภาพของตนเอง การจดการปญหาไมด

ประวตการเสพตด: เรมทดลองสบบหรต งแต 4 ขวบ ชวงป.4 สบทกวนรนพแถวบานเอาใหใช ครงแรกชวง ป.4 เกบยาบาได จงใชโดยรนพแถวบานสอนวธใช จากนนกไมไดใช จนอยม.1 เรมใชอยางจรงจงรวมทงตดการพนน จนถกไลออกจากโรงเรยน พอตดการพนนจงตองคายาบาเพอหาเงนมาใชหน ผปวยแอบเหนจงไดขโมยของพอไปใช ในทสดกจงชวยพอขายยาเอง ชวงอาย 15–16 ปทไปท างานทภเกต ผปวยไดทดลองใชสารระเหย แตใชเพยงแค 1 เดอน เพราะไมชอบระหวางนนใชยาบามาโดยตลอด ชวงอาย 20 ป ไดหยดใชยาบาเพราะหายาก แตดมเหลาแทน ชวงอาย 21 ป กลบไปใชยาบาอกเพราะเพอนชวนจากนนเรมเปนผคารายยอยตอมาพฒนาเปนผคา (จ าหนาย 100–200 เมด)

ผปวยรายท 3: อาย 34 ป ระดบการศกษา ป. 6 อาชพท านาและรบจาง ครอบครวและแหลงชวยเหลอ: พอแมมอาชพท านาและรบจางทวไป พออาย 60 กวาป เปนคน

ขยน พดแลวท าได พดจาตรงไมออมคอม เวลาเมามกเอะอะโวยวายและดดาผปวยเมอท าอะไรไมถกใจ โดยเฉพาะเมอผปวยเกเร ผปวยมความขดแยงกบพอสง ไมคอยพดคยสอสารกน พอมพฤตกรรมเลนพนนมวยทกสปดาห สวนแมอาย 50 กวาป เปนคนใจด มรายไดจากเงนทนองสาวคนทสามสงมาให ผปวยจะขอเงนกบแมเสมอ รวมถงเวลาถกจบแมจะไปเสยเงนเพอไมใหถกด าเนนคด แมมพฤตกรรมเลนพนนมวยทกสปดาหเชนกน (บานอยตรงขามกบบอนพนนมวย)

ผปวยมพนอง 4 คน โดยผปวยเปนบตรคนท 2 ตามล าดบตอไปน คนทหนงเปนเพศหญง เสยชวตตงแตผปวยยงเดกดวยโรคลมชก คนทสองคอ ผปวยมอาชพท านา เมอหมดฤดท านาจะรบจางทวไปและเลนการพนนทกชนด โดยการพนนมวยจะเลนทกสปดาห เมอไดเงนผปวยจะไปดมสรา สบ

17

บหร และเทยวรานอาหารและหญงบรการ คนทสามเปนเพศหญง อาย 30 ป จบการศกษาชนประถมศกษาปท 6 ปจจบนอาศยอยทจงหวดชลบร และมคครองเปนชาวตางประเทศ ความสมพนธกบผปวยคอนขางหางเหน ไมคอยไดพบกน คนทส เปนเพศชาย อาย 28 ป จบการศกษาชนประถมศกษาปท 6 ตอนวยรนมประวตเคยถกจบกมด าเนนคดในความผดฐานใชสารระเหยสดดม ปจจบนอาศยอยกบพอแมทภมล าเนา มอาชพรบจาง โสด ดมสราสบบหรและเลนพนนมวยบาง ความสมพนธกบผปวยไมด มความขดแยงเรองทนองชายไมชอบทผปวยมนสยเทยวเตรและหาเรองหาความใหครอบครว

บคลกภาพ: ผปวยมนสยพดนอย อารมณรอน ตดการพนน เจตคตแบบระแวงไมไววางใจผอน จากการประเมนทางจตวทยาดวยแบบทดสอบ SPM พบวาผปวยมสตปญญาในระดบทบ (Dull

Normal) จากแบบทดสอบ SCL-90 พบวาผปวยมภาวะสขภาพจตอยในเกณฑปกต จากแบบทดสอบ HTP พบวา ผปวยมลกษณะยดตนเองเปนศนยกลาง มแรงขบภายในทรนแรงกาวราวพรอมทจะปะทแสดงออกมาเปนการกระท า มลกษณะคกคามและตอตานสงคม เพอชดเชยความรสกทไมมนคงภายในจตใจ ไมมนใจในตนเองรวมถงความรสกบกพรองในตนเอง ผปวยหลกเลยงการมสมพนธภาพกบผอนและวตกกงวลเมอเผชญกบสถานการณใหม เปนผทเขาถงจตใจไดยาก ผปวยรสกวาตนเองถกบบรดจากสงแวดลอมรอบตว รสกหวาดระแวงผอน มแนวโนมการลงโทษตนเองและมแนวโนมอาการทางจต จากแบบทดสอบ SCT พบวา ผปวยมความรสกตดคางเรองแฟนทเลกรากนไป ผปวยแสวงหาความจรงใจ ตองการความอสระไมอยใตการบงคบบญชาของใคร มทศนคตทดตอครอบครว อาชพไมมนคง มความเสยงตอการประกอบอาชพทจรต ขาดเปาหมายในชวต

ประวตการเสพตด: ผปวยใชยาเสพตดประเภทสารระเหย (กาว) เพยงชนดเดยว เรมสดดมอาย 18 ป (พ.ศ.2535) เนองจากอยากลองและเพอนชกชวน ใชวธสดดมจากถงพลาสตก เคยหยดสดดมเมอปพ.ศ.2539 ชวงทไปท างานทจงหวดสงขลาโดยหยดไดนาน 1 ป จนกระทงกลบมาอยทภมล าเนาจงสดดมอกเนองจากพบปะกบผสดดมกาวอก เคยถกจบด าเนนคด 6 ครง

ผปวยรายท 4: อาย 20 ป ระดบการศกษา ป. 6 อาชพรบจาง ครอบครวและแหลงชวยเหลอ: ผปวยถกเลยงดแบบตามใจจากบดาและมารดา บดาท างาน

รบจางอยตางจงหวด นานครงจงจะกลบมาเยยม ผปวยอาศยอยกบมารดาและนองชาย ผปวยและนองชายมกมเรองขดแยงกนเปนประจ า เนองจากนองชายไมชอบทผปวยใชยาเสพตดและไมเชอฟงพอแม ตงแตเดกบดามารดามพฤตกรรมเปนผจ าหนายยาบาในชวงทมการแพรระบาดของยาบาอกทงเคยตองโทษจ าคกมากอน

บคลกภาพ: เปนคนคอนขางพดนอย เกบกดอารมณและมจตใจทออนไหว จากการประเมนทางจตวทยาดวยแบบทดสอบ MSE พบวาผปวยมการเคลอนไหวปกต การพด

ชดเจน การแสดงอารมณปกต มความคดตอเนอง ไมมอาการหแววประสาทหลอน การรบรวนเวลาสถานทปกต ความทรงจ าด จากแบบทดสอบ MoCA พบวาผปวยมแนวโนมของภาวะสมองเสอม โดยเฉพาะในดานความจ าแบบระลกได จากการทดสอบ HTP พบวาผปวยรสกบกพรองและมปมดอย ผปวยมลกษณะหลกเลยงไมยอมใหเขาถงเกยวกบเรองจตใจได มกจะแสวงหาความพงพอใจจากจนตนาการหรอการเพอฝน แตกไดพยายามปกปองตนเองใหพนจากการถกคกคามจากความคดเพอฝน ไมสามารถควบคมแรงขบพนฐานได ไมมนคงมลกษณะพงพง ขาดความเชอมนในสถานการณทางสงคม

18

มความเครยดและความสบสนอยภายใน รสกสงแวดลอมรอบตวดเปลาเปลยวไมมความสข ขาดความสนใจผอน มปญหาสมพนธภาพระหวางบคคล เนองจากความยากล าบากดานการสอสาร มอาการซมเศรา ยดเอาตนเองเปนศนยกลาง มจตใจรางกายทออนแอ ตองการความรกความอบอน

ประวตการเสพตด: เรมเสพยาบาเมออาย 12 ป เสพรวมกบเพอนเนองจากมการแพรระบาดของยาบาในชมชน เสพยาบานานประมาณ 3 ป อาย 18 ป เรมดมสารระเหย ดมเรอยมาจนมอาการทางจต มารดาพาไปรกษาทโรงพยาบาลจตเวชขอนแกน เคยถกจบด าเนนคด 2 ครง เคยถกสงไปบ าบดคาย 1 ครง รกษาแบบสมครใจ 1 ครงทสถาบนธญญารกษ

ผปวยรายท 5: อาย 33 ป ระดบการศกษา ป. 6 อาชพรบจาง ครอบครวและแหลงชวยเหลอ: ผปวยถกเลยงดแบบปลอยปะละเลย เนองจากบดามารดามบตร

หลายคนดแลไมทวถง อกทงฐานะครอบครวคอนขางยากจน ปจจบนผปวยปลกกระทอมอาศยอยเพยงล าพง

บคลกภาพ: เปนคนอารมณรอนหงดหงดงาย สบบหรทกวนดมสราทกวน จากการประเมนทางจตวทยาดวยแบบทดสอบ SPM พบวาผปวยมสตปญญาอยในระดบปญญา

ออน (Mental Defective, IQ= 67) จากแบบทดสอบ SCL-90 พบวาผปวยมแนวโนมความซมเศรา ความกลวทมากกวาปกต และการแยกตวเองจากสงคม จากการทดสอบ HTP พบวาผปวยมลกษณะแยกตวเอง ตอตานหรอมสมพนธภาพระหวางบคคลไมด ท าใหยากตอการเขาถง มอาการหวาดระแวงและชอบหลกหน ระดบพลงงานและแรงขบในรางกายลดลง มความซมเศรา มความรสกบกพรองและไ รสมรรถภาพ มแนวโนมการแยกตวของบคลกภาพเปนสองแบบจากบคลกภาพเดม มความล าบากตอการบงคบและควบคมทศทางของแรงขบทางสญชาตญาณ จากแบบทดสอบ SCT พบวาผปวยมความรสกดอยคาในตนเอง ในวยเดกขาดความสนใจการเรยน สงผลใหปจจบนรสกดอยทตนเองเปนคนไมมความร ไมม นใจในตนเอง มองวาตนเองขาดศกยภาพและไมประสบความส าเรจ ผปวยขาดเปาหมายในชวต ไมทราบความตองการของตนเอง ด าเนนชวตแบบไรจดหมาย ผปวยรสกถกปฏเสธและขาดการยอมรบจากครอบครว

ประวตการเสพตด: เรมสดดมสารระเหยเมออาย 16 ป เสพตามล าพงเมอมนเมาจะมพฤตกรรมเปลอยกายเดนตามถนนและบอยครงทผปวยแสดงพฤตกรรมอยากมเพศสมพนธกบมารดา เคยถกจบด าเนนคด 2 ครง เคยถกสงไปบ าบดแบบผปวยนอก 1 ครง

ผปวยรายท 6: อาย 35 ป ระดบการศกษา ป. 4 อาชพรบจางทวไป ครอบครวและแหลงชวยเหลอ: ครอบครวมฐานะยากจน ผปวยเปนบตรคนท 2 จากจ านวนพนอง

4 คน บดาเสยชวตตอนผปวยอายประมาณ 25 ป ดวยโรคตบแขง บดาสบกญชา ผปวยเลยนแบบพฤตกรรมการใชกญชาดวยไมคดวาเปนปญหา พนองคนอนแยกไปมครอบครวนาน ๆ ครงจงจะมาเยยม ความสมพนธภายในครอบครวหางเหน หลงจากพอเสยชวตผปวยตองรบบทบาทการเปนผน าครอบครว เปนคนหาเลยงมารดากบหลาน รสกวาตนเองมภาระตองรบผดชอบหาเงนหรอท างานอะไรกไดทจะไดเงนมาจนเจอครอบครว ภายในทาททตองเปนผน าท าตวเขมแขงแตทจรงแลวภายในออนไหวและโหยหาความรกและการดแลอยางมาก

19

บคลกภาพ: ผปวยเปนคนเงยบเฉย เฉอยชา อารมณเยน มปญหาอะไรไมคอยปรกษามารดา จะไปปรกษาเพอนกลมเสพกญชา และสวนใหญใชกญชาเปนทางออกเมอมปญหา

จากการประเมนทางจตวทยาดวยแบบทดสอบ SPM พบวาผปวยมสตปญญาอยในระดบต ากวาเกณฑเฉลย (Low Average: IQ= 81) จากแบบทดสอบ SCL-90 ผปวยมแนวโนมของความย าคดย าท า อาการซมเศรา และหวาดระแวง จากแบบทดสอบ HTP พบวาผปวยมบคลกภาพแบบยดตนเองเปนศนยกลาง ขาดความมนคงทางอารมณ มลกษณะไมเปดเผย เกบตวไมแสดงออก ตอตานแบบแอบแฝง ลกษณะถดถอยไมสมวย ตองการพงพงคนอน จากแบบทดสอบ SCT พบวาผปวยขาดความมนใจ คดวาตนเองมปมดอย มองตนเองวาต ากวาและมองผอนในลกษณะเหนอกวาตนเองเสมอ ผปวยรสกไมปลอดภยกบสงแวดลอมรอบขางจนท าใหแสดงออกถงลกษณะหวาดระแวงหวาดกลว มความรสกผดตอบดาทตนยดถอเปนแบบอยาง (Role Model) ผปวยมครอบครวเปนทพงพงทางจตใจ ตองการความรกความเขาใจจากคนรอบขาง

ประวตการเสพตด: เรมเสพกญชาอาย 22 ป โดยทดลองเสพกบเพอนนาน 5 เดอน หลงจากตดใจจงหาซอกญชาเองจากผคาแถวบานเปนประจ า มกลมเสพในชมชนทอาศย ใชนาน 13 ปไมเคยหยดเสพ นอกจากเสพกญชา ผปวยยงดมสราเปนประจ ากบเพอนๆ เคยถกจบขอหารบของโจรป 2540 จ าคก 8 เดอน 1 ครง

ผปวยรายท 7: อาย 38 ป ระดบการศกษา ม.3 ไมมอาชพท าเปนหลกแหลง ครอบครวและแหลงชวยเหลอ :บดาเสยชวตตงแตผปวยยงเดก ผปวยอยกบมารดาและยาย

มารดาและยายตามใจมาก ใหอยบานและใหเงนใชอยางเดยวไมใหไปท างาน ผปวยชวยมารดาขายผกผลไมบางเปนบางครง มารดาและยายนนไมมเวลาเพราะตองออกไปขายของตงแตเชาทกวนจงชดเชยดวยการใหเงน เมอผปวยอาย 34 ปมารดาเสยชวต ผปวยจงเลกขายผกและหนมาใชยาบาและสารระเหยอยางหนกจนถกจบ ตอนอาย 18ป ผปวยแตงงานอยกนกบภรรยานาน 1 ปจงเลกรางกน ผปวยรบจางทวไปตามแตผวาจาง สวนทรพยสมบตทไดมาจากแมกขายจนหมดไปกบการเสพยาเสพตดและการพนน กลายเปนบคคลลมละลาย ขอเงนกบญาตพนอง ผปวยมองตนเองวาเลวมากแยมาก

บคลกภาพ: เปนคนพดคยเกง เปนคนใจรอนเอาแตใจตนเอง จากการประเมนทางจตวทยาดวยทดสอบ SPM พบวาสตปญญาอยในเกณฑเฉลย (Average:

IQ=103) จากแบบทดสอบ SCL-90 พบวามภาวะสขภาพจตอยในเกณฑปกต จากแบบทดสอบ HTP พบวามลกษณะเกบตว แยกตวไมเขาสงคม ไมสนใจสงแวดลอมรอบตว ขาดความพอใจในการเขารวมกบผอน ลกษณะอารมณรอนหนหนพลนแลน เปนเดกไมสมวยไมบรรลวฒภาวะทางจตใจสงคม ถดถอย มความคดเพอฝนรนแรง และพยายามหลกหนความเปนจรง มความล าบากในการควบคมแรงขบ มอาการซมเศรา มระดบพลงงานต า ความรสกไมมนคง และความบกพรองในการจดการกบสงแวดลอม จากแบบทดสอบ SCT พบวามพฤตกรรมไมสมวย ขาดความรบผดชอบ ตองการความชวยเหลอความเขาใจจากผอน มความรสกวาตนลมเหลวไมประสบความส าเรจ บคลกภาพแบบไรสมรรถภาพ มนสยดอร นไมเชอฟง ใชวธหลบหนหลกเลยงเมอเจอปญหา ทกษะการจดการกบอารมณไมเหมาะสม ทศนคตไมดตอเพศหญง

20

ประวตการเสพตด: อาย 15 ปเรมดมสารระเหยชนดแลคเกอร โดยตองการทดลองและเพอนชกชวนนาน 2 ป ตอมาเปลยนมาเปนกาวยหอ 3K จนถกจบเมอป 2533 ผปวยกลบไปสดดมสารระเหยอกจนถกจบวนท 16 กรกฎาคม 2551 และมาบ าบดทศนยบ าบดฯ ผปวยกลบไปสดดมอกจนเมอวนท 21 เมษายน 2552 ถกจบมาบ าบดในครงน ผปวยเคยเสพยาบา โดยเสพครงแรกเดอนเมษายน 2540 ดวยการผสมน าแลวฉดเขาเสนเลอด ถกจบเมอวนท 28 กรกฎาคม 2547 หลงจากนนจงเลกเสพยาบาและหนมาสดดมสารระเหยมาตลอด เคยถกจบด าเนนคดทงหมด 15 ครง

ผปวยรายท 8: อาย 26 ป ระดบการศกษา ม. 6 อาชพคาขาย ครอบครวและแหลงชวยเหลอ: ผปวยเปนบตรฝาแผด ในจ านวนบตรทงหมด 2 คน บดารบ

ราชการทหารอยจงหวดขอนแกน บดามารดาหยารางกนตอนผปวยเรยนอย ป.4 จากนนผปวยไดยายไปเรยน ป.5 ทจงหวดรอยเอดโดยอาศยอยกบยาย ปจจบนบดาเสยชวตแลวดวยอบตเหตรถชน ตอนนนผปวยมารวมงานศพของบดาทจงหวดขอนแกนไมทน ซงเปนเรองทผปวยรสกมากเสยใจทสดครงแรกในชวต มารดาประกอบอาชพคาขายและดแลบตรทงสอง หลงจากทหยารางแลวมารดาแตงงานใหมและมบตรชายดวยกน 1 คน อาย 13 ป ก าลงเรยนอยชนม.1 พอเลยงเปนคนด ไมดมเหลาไมสบบหร ตอนเดกๆ ผปวยไมเขาใจวาท าไมแมตองมพอใหม แตตอนนเขาใจและรสกขอบคณพอเลยงทชวยดแลแม และคดวาถาไมมพอเลยงแลวกไมรวาแมจะเปนอยางไร พชายฝาแฝดของผปวยเคยถกจบกมคดขอหาเสพยาเสพตด (ยาบา) เมออาย 22 ป ปจจบนมภรรยาแลวและประกอบอาชพคาขาย ฐานะทางครอบครวปานกลาง ความสมพนธในครอบครวรกใครกนด ผปวยแตงงานอยกนกบภรรยานาน 1 ป 6 เดอนจงเลกราง ไมมบตรดวยกน

บคลกภาพ: เปนคนอารมณรอน จากการประเมนทางจตวทยาดวยแบบทดสอบ SPM พบวาสตปญญาสงกวาเกณฑเฉลย (High

Average: IQ = 116) จากแบบทดสอบ SCL-90 พบวาผปวยมคะแนนภาวะสขภาพจตอยในเกณฑปกตทกมาตรา จากแบบทดสอบบคลกภาพดวย HTP พบวา ผปวยมลกษณะเกบตว รงรอในการสรางสมพนธภาพกบผอนและไมมนใจในตนเอง ย าคดย าท าและสนใจในรายละเอยดเลกนอย คดเลกคดนอยและมความวตกกงวล ตองการพงพงผอนโดยเฉพาะมารดา มลกษณะหวาดระแวงและไหวเรวตอการถกวพากษวจารณ จากแบบทดสอบ SCT พบวา ผปวยมวฒภาวะทเหมาะสมกบวย มทศนคตทดกบครอบครว ผปวยสนทสนมและพงพงมารดา ผปวยมแรงจงใจในการเลกใชยาเสพตดและมนใจวาตนเองจะสามารถปรบปรงตนเองใหดขนได

ประวตการเสพตด: ผปวยเรมเสพยาบาครงแรกอาย 20 ป เนองจากเพอนชวนและตองการทดลองรวมกบเหตการณเลกกบแฟน รสกเซงและนอยใจแฟน ตอนแรกทเสพท าใหดมเหลาไมเมาและนอนไมหลบ จากนนเสพเปนครงคราวไมตอเนอง เฉลยเดอนละ 1 ครงครงละ ½ -1 เมด เสพรวมกบเพอน 2-3 คน บางครงผปวยกเสพยาบาคนเดยว ตอมาเรมรสกวาสนกกบการเสพยาแตไมเคยซอเสพเองและไมแสวงหา เคยสงสยตวเองวาเปนคนตดยาหรอไม แตคดวาตนเองไมตดเพราะเวลาทไมไดเสพกไมมความตองการเสพ แตเวลาทเสพแลวรสกวาสมองโปรงดและสนกด ผปวยไมเคยมเรองหรอไปท ารายใคร ผปวยคดวา อาจเปนจตใตส านกทถกพอแมสงสอนมา ผปวยรสกวาตงแตเขามาเกยวของกบยาเสพตดท าใหชวตเปลยนไป ท าใหชวตตกต า “เพอนกมแตพวกเลนยา เพอนด ๆ หายไปหมด มแตเพอนกน

21

เพอนตายหายหนาไปเลย เคาคงรบไมไดทเราเปนแบบน ” ผปวยเคยเลกเพอเพอนมาแลวประมาณ 4 เดอน โดยเลกคบกบเพอนทเสพยาทกคน จากนนชวตดกเรมดขน มสงดเขามามากมาย ผปวยไมชอบใหใครมาวาเปนขยาหรอคนตดยา เพราะเหมอนเปนค าทดถก ผปวยเคยรบสงยาบาใหเพอนและไดรบสวนแบงยาบาครงละ ½ เมด การเสพยาบาครงสดทายคอวนท 4 กมภาพนธ 2552 ผปวยไดไปรวมงานศพแลวเจอเพอนเกาจงดมสราและเสพยาบารวมกนจ านวนครงเมดและถกจบด าเนนคดในครงน ผปวยเคยเสพกญชาและยาไอซดวย ประวตการท าผดกฎหมายครงท 1 คอรวมกนเลนการพนนไพ การท าผดกฎหมายครงท 2 คอคดเสพยาบาในครงน

ผปวยรายท 9: อาย 26 ป ระดบการศกษา ป.6 ไมมอาชพท าเปนหลกแหลง ครอบครวและแหลงชวยเหลอ: ผปวยเปนบตรคนทสองจากจ านวนพนองสองคน บดามารดาม

อาชพรบจางทวไป พสาวแตงงานและอาศยอยกบสามทตางประเทศ กลบบานปละครง ฐานะทางครอบครวพอมพอใช ผปวยมความขดแยงกบคนในครอบครวเนองจากมพฤตกรรมดมสารระเหย ไมเชอฟงบดามารดา ผปวยแตงงานอยกนกบภรรยานาน 1 ป จงเลกรางเนองจากภรรยามคครองใหม มบตรสาว 1 คน อยในความอปการะของบดามารดา ผปวยพกอาศยกบบดามารดาโดยตลอด ผปวยเรยนถงชนม.2 เนองจากขาดเรยนบอยไมมสทธสอบ เมอผปวยอาย 17 ปไดไปท างานรบจางทจงหวดชลบรนาน 7 ป จากนนจงลาออกไปดแลตกเชาใหพสาวทพทยาโดยดแลรวมกบบดา ผปวยอยพทยา 8 ปจงกลบภมล าเนาโดยประกอบอาชพไมเปนกจจะลกษณะจนอาย 24 ป ผปวยเคยประสบอบตเหตจากรถยนตท าใหแขนขวาใชงานไมไดเนองจากเสนประสาทขาด แตไดรบการรกษาโดยการตอเสนประสาทจนหายดแลวในปจจบน หลงจากเลกรางกบภรรยาผปวยมพฤตกรรมสดดมสารระเหยเปนประจ าตอเนองจนถงปจจบน

บคลกภาพ: เปนคนอารมณเงยบขรมเกบตว สบบหรเปนประจ า ดมสราบางครง เคยมเรองทะเลาะววาทหลายครง และหากมนเมาสราแลวสดดมสารระเหยท าใหมอาการโมโหรายประพฤตตนวนวาย สรางความเดอดรอนใหกบบดามารดาและเพอนบาน บดามารดาเคยแจงเจาหนาทต ารวจมาควบคมตวผปวย 3 ครง แตไมเคยท ารายบดามารดา

จากการประเมนทางจตวทยาดวยแบบทดสอบ SPM พบวาสตปญญาอยในเกณฑเฉลย (Average: IQ=94) จากแบบทดสอบ SCL-90 พบวาผปวยมอารมณตงเครยดและรนแรง มอาการซมเศรา หวาดระแวง ความกลวทเฉพาะเจาะจง จากแบบทดสอบ HTP พบวา ผปวยมความวตกกงวลไดงาย มความคดซ าซากวนเวยนและไมสามารถจดการกบความคดของตนเองได ตองการความรกความอบอนจากรอบขาง แตกปองกนไมใหคนอนรกล าอตตาของตน มปญหาเรองการรงรอทจะสรางสมพนธภาพ พยายามควบคมตนเองจากแรงขบพนฐานและความรสกไมมนคงอยางรนแรง สบสนในบทบาทและความเปนตวตนระหวางความเปนเดกและผใหญ มกใชจนตนาการเพอฝนทดแทนความรสกเจบปวดในอดต ตองการยดเอาตนเองเปนศนยกลาง จากแบบทดสอบ SCT พบวา ผปวยรสกหางเหน คลางแคลงใจสงสย ไมสนทกนจนมปมขดแยงในจตใจมทศนคตตอบดา ใชมารดาเปนทพงพงและปกปอง ตองการความรกจากเพศตรงขามอยางมากจนใหเรองความรกเปนเรองความส าคญของชวต ปรบตวเขากบรอบขางไดดแตไมคอยเปดเผยตนเอง ยงขาดความตระหนกตอปญหายาเสพตด

22

ประวตการเสพตด: ผปวยเสพยาเสพตดชนดแรกคอยาบาเมออาย 14 ป เพราะเพอนชกชวนและตองการเขากบกลมเพอน ตอมาเมออาย 17 ป ผปวยไปท างานจงซอเสพเองเปนประจ าเพราะตองการใหสามารถท างานได (ผปวยท างานในสถานบนเทงกลางคน) ชวงนนผปวยเสพยาจ านวนมากและมปญหาเรองเงน ตอมาจงเสพยาเสพตดประเภทสารระเหยชนดกาวอนทรยสงเคราะห โดยดมครงแรกอาย 21 ป เนองจากเพอนชกชวนและอยากทดลอง จากนนไดสดดมตามชวงเทศกาลตางๆ ทผปวยกลบมาภมล าเนา โดยรวบรวมเงนกบเพอนซอกาวและจะสดดมระหวางทดมสรารวมกบเพอน โดยเสพๆ หยดๆ ไมตอเนองจนอาย 23 ปจงถกจบกมด าเนนคดในขอหาสดดมสารระเหยและถกสงไปบ าบดรกษาทโรงพยาบาลจตเวช 2 ครง เลกเสพได 1 ปเนองจากมครอบครว ตอมามปญหาครอบครวเลกรางกบภรรยาผปวยจงไดหวนกลบมาดมสารระเหยอก และเพมปรมาณขนเรอยๆ ดมทกวนวนละ 1 กระปอง ตอมาไดสมครใจเขารบการบ าบดรกษาทโรงพยาบาลชยภม แพทยใหยาไปรบประทานแตผปวยยงมความตองการดมสารระเหยและไดไปบ าบดรกษาทคลนก ซงแพทยรกษาโดยวธฉดยาเดอนละ 1 ครง และใหยารบประทานเปนเวลา 3-4 ปแตผปวยยงดมสารระเหยเรอยมาแตไดลดปรมาณและความถลงเปนสปดาหละ 1 กระปองจนถกจบครงน

ผปวยรายท 10: อาย 30ป ระดบการศกษา ป.6 ไมมอาชพ ครอบครวและแหลงชวยเหลอ: ผปวยอาศยอยกบบดามารดา มพนอง 3 คน ผปวยเปนคนท 3 พ

แยกไปประกอบอาชพรบจางและมครอบครวอยกรงเทพ ความสมพนธในครอบครวรกใครกนด ผปวยแตงงานตอนอาย18 ป มบตร 1 คน ตอนอาย 21 ป อยกบภรรยาได 4-5ป เลกรางกน บตรอยกบภรรยา ผปวยจบป.6 เมออายได 14 ป ไปท างานรบจางซอมรถยนตสามลอเครองทกรงเทพมหานครท าได2-3 ป จงฝกหดขบรถยนตสามลอเครอง

บคลกภาพ: จากการประเมนทางจตวทยาดวยแบบทดสอบ SPM พบวาผปวยมสตปญญาอยในระดบเกณฑเฉลย (Average IQ =100) จากแบบทดสอบ SCL-90 พบวาผปวยมคะแนนสงกวาเกณฑปกตทกมาตราแสดงถงผปวยมการรบรตนเองเกยวกบอาการทางจต-ประสาท จากแบบทดสอบ HTP ผปวยมอาการทางจตทชดเจน การรบรตามความเปนจรงบกพรองและยากล าบากในการควบคมแรงผลกดนภายในและอาการทเกดขน โดยผปวยรสกหวาดระแวง จากอาการดงกลาว ท าใหการจดการแกไขปญหาและการมปฏสมพนธกบสงแวดลอมรวมถงการท าหนาทในชวตประจ าวนบกพรอง จากแบบทดสอบ SCT ผปวยใหความส าคญและมความกงวล เกยวกบครอบครว ผปวยตองการความรกความอบอนและก าลงใจจากครอบครวเนองจากผปวยรบรวาตนเองท าใหพอแมเสยใจจากการใชยาเสพตดและหวงวาตนเองจะสามารถเปนคนดและเลกยาเสพตดได ในขณะนผปวยมการเหนคณคาในตนเองต ามกต าหนตนเอง

ประวตการเสพตด: เคยถกจบด าเนนคด 3ครงเรมดมสารระเหยอาย14 ปดมรวมกบเพอนโดยน ามาบรรจถงพลาสตกเฉลยสปดาหละ 3 ครง อาย17-18 ป เรมใชยาบาโดยออกเงนกบเพอนครงละ 100-500 บาท ซอราคาเมดละ 50- 300 บาทเสพเฉลยสปดาหละ 1 ครงเสพเรอยมาจนถกจบกม อาย 21 ป และลบมาสดดมสารระเหยอกตอนอาย 23 ปและถกจบใหเขารบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

23

ผปวยรายท 11: อาย 35ป ระดบการศกษา ป.6 อาชพรบจาง ครอบครวและแหลงชวยเหลอ: ผปวยอาศยอยกบบดามารดาครอบครวประกอบอาชพรบจาง

ทวไป ไมมทท ากนเปนของตวเองบดามารดาชราภาพ ปวยเปนอมพฤกษชวยเหลอตวองไดบางฐานะยากจน ผปวยมพนอง 2 คน เปนคนท 2 คนแรกมครอบครวแลวประกอบอาชพคาขายอยจงหวดเชยงใหม สงเงนมาใหใชเปนประจ า ครอบครวรกใครกนด ผปวยเคยมภรรยามาแลว 1 คนอยดวยกน 1 ป กเลกลางกนไปไมมบตรดวยกน ผปวยเรยนจบชน ป.6 ไมไดศกษาตอเพราะฐานะยากจนออกมาชวยครอบครวรบจางทวไปเชนกอสราง ตดออย รบจางเรอยมา

บคลกภาพ: เปนคนราเรง สนกสนาน ดอรน เอาแตใจตนเอง อารมณเยนชาเฉอยชา ตดเพอนวยรนมวสมดมสราและเสพกญชา บคคลใกลชดไมสามารถวากลาวตกเตอนได

จากการประเมนทางจตวทยาดวยแบบทดสอบ SPM พบวาผปวยมสตปญญาในระดบต ากวาเกณฑเฉลย (Low Average: IQ=88) จากแบบทดสอบ SCL -90 พบวา ผปวยมแนวโนมความกงวลกลวทมากกวาปกต จากแบบทดสอบ HTP พบวา ผปวยเปนคนแยกตว ไมสนใจตอการรบรส งแวดลอมรอบตวมความหวาดระแวง ระดบของพลงงานต ามความเปนเดกทพยายามหลกหนความเปนจรง มความไมมนคงทางจตใจ วตกกงวลเปนคนดอ เจาอารมณเอาแตใจไมเปนตวของตวเอง จากแบบทดสอบ SCT พบวามทศนคตทดตอแมและรสกขดแยงในใจเรองทพอเจาชผปวยมลกษณะยดตนเองเปนศนยกลาง มความตองการพงพงผอนขาดความมนใจในตนเอง รสกวาตนเองดอยกวาผอนและขาดเปาหมายในชวตไมชดเจน มความคาดหวงทจะแตงงานมครอบครวอกครงและคดวาจะท าใหชวตของตนดขน

ประวตการเสพตด: เรมใชกญชาอาย 30 ป เพราะอยากทดลองโดยการผสมบหรสบและใชบองกญชาครงละ1-2 มวน และ2-3 หวด สปดาหละ 2 ครงใชมา 5 ปไมเคยหยดเสพ เสพครงสดทายวนท 17 มนาคม 2552 จนกระทงถกจบกมในครงน

จากการสมภาษณประวตการใชยาเสพตดของผปวยอยางละเอยด จงท าใหเหนภาพของผปวยทมภาวะเสพตดเรอรงไดชดเจนมากยงขน และสรปในแตละมตดงน

2.3 มตของการเลยงดทสงผลตอบคลกภาพทเปนปญหา

1) ปมความเจบปวดในวยเดก จากการประเมนปญหาพบวา ผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดเรอรง มกเปนผทมบาดแผลทาง

จตใจจากเหตการณในอดต เชน บดาเสยชวตจากการฆาตวตายตอหนาผปวย บดาเสยชวตแลวผปวยไปรวมงานฌาปนกจไมทน ครอบครวสญเสยบดากอนวยอนควรสงผลใหบานขาดผน าและกระทบตอภาวะการเงนภายในบาน

“ผม ผม

ผม ม ม ม ผม ม

ม ม .. ม ม ”

หลายคนตองใชชวตในวยเดกอยางขดสนทงดานความรกและเงนทอง ตองเผชญกบความยากล าบากและเรยนรทจะท าใหตวเองมชวตรอดปลอดภย ไมวาจะดวยวธใดกตาม สงสมใหเขาเหลาน

24

เตมไปดวยความคบแคนใจในโชคชะตา และแสดงออกมาในลกษณะของการตอตานสงคม กาวราวรนแรง เกบซอนความเศราไวภายใน และแสดงออกมาในลกษณะกาวราวไมเปนมตร และมพฤตกรรมทเปนภยตอสงคม ดงเชน เทยวเตรไปวนๆ ทะเลาะววาท เลนการพนน หลายคนมพฤตกรรมทถอเปนอาชญา เชน การท ารายคนอนจนถงแกชวต

“ผม ม ม ผม ม ..”

“มครงหนง..พวกผมนงกนเหลาอย กคงเสยงดงแหละครบ คนกนเหลา กมผชายคนหนงแกบนวา

..เบอไอพวกขเหลาพวกน ...พอแกเดนคลอยหลงไป ผมเดนไปสตารดรถ ขบตามไปเหยยบตายคาท...”

“ ผม

ผม ม ม ”

2) แบบอยางทไมเหมาะสม พฤตกรรมทไมเหมาะสมของพอแม และผเลยงด เปนอกปจจยหนงทหลอหลอมใหผปวยเหลานม

พฤตกรรมทเปนปญหาของสงคมอยางหลกเลยงไมได เชน ปคายาเสพตดหรอเสพยาเสพตด แลวเอายาบาใหหลานเสพตงแตวยเดก พอแมมพฤตกรรมการตดพนนใหลกเหนตงแตเดก พฤตกรรมเหลานสงผลใหผปวยมองวาเรองเหลานเปนสงปกตและสามารถยอมรบได นอกจากนยงมกรณทผปวยเกดความขดแยงกบพอ เนองจากพอมพฤตกรรมเอะอะโวยวายกาวราวเมอเมาสราและทะเลาะกบผปวย

3) การชดเชยสงทสญเสยไป ผปวยไดรบการเลยงดแบบตามใจ จากการทผปกครองตองการชดเชยใหในสงทผปวยสญเสย

เชน แมตามใจผปวยทกอยางเพอชดเชยกบการทพอแมหยารางกนแลวแมแตงงานใหม, ตายายตามใจไมดดาเนองจากสงสารทพอแมของผปวยเสยชวตแลว เปนตน

จงกลาวไดวา ประสบการณการเรยนรในวยเดกทขาดๆเกนๆ ลวนกอใหเกดความเจบปวดเกดขนในชวตและเปนสงส าคญทหลอหลอมใหบคคลเกดความเบยงเบนของบคลกภาพอยางถาวรไดแก

- บคลกภาพแบบตอตานสงคม มความกาวราวไมเปนมตร คกคาม ดอร น มความล าบากทจะควบคมแรงขบของตวเองทรนแรงพรอมแสดงออกมาเปนการกระท า ใชวธหลบเลยงหลกหนเมอเผชญปญหา อารมณหนหนพลนแลนและเปลยนแปลงงาย ผปวยมลกษณะยดตนเองเปนศนยกลาง

- ผปวยมบคลกภาพแบบถดถอย มความเปนเดกสง ถดถอยไมสมวย ตองการพงพง แสวงหาความพงพอใจจากการเพอฝน

- ผปวยมปญหาดานสมพนธภาพระหวางบคคล โดยมสมพนธภาพระหวางบคคลไมด กงวลเมอเผชญหนากบสถานการณใหม ระมดระวงทจะสรางสมพนธภาพ ไมยอมใหผอนเขาถงเรองทางจตใจ มความยากล าบากเรองการตดตอสอสารกบผอน

25

- ผปวยขาดการเหนคณคาในตนเอง รสกวาตนเองบกพรองไรความสามารถ รสกมปมดอย ขาดความเชอมนในศกยภาพของตวเอง มอตตาออนแอ จตใจออนแอระดบพลงงานต า รสกถกปฏเสธและไมเปนทยอมรบ

- ผปวยมลกษณะย าคด วตกกงวล เจตคตแบบระแวงไมไววางใจ ไหวเรวตอค าวพากษวจารณ ในผปวยสารระเหย พบแนวโนมภาวะสมองเสอมและระดบสตปญญาต ากวาเกณฑเฉลย

2.4 การขาดแคลนแหลงชวยเหลอสนบสนนทางสงคม

ทงหมดในกลมตวอยางจะพบวา มฐานะยากจน สวนใหญอยในภาวะไรงานท า ไมสามารถประกอบอาชพทม นคงเปนหลกแหลงไดเนองจากขาดตนทนทดมาตงแตตน เชน ระดบการศกษาต าหรอเรยนไมจบวฒการศกษาทจะสามารถสมครงานได ขาดทกษะวชาความรในการประกอบอาชพ เปนแรงงานไรฝมอ

นอกจากไมมทางเลอกในการประกอบอาชพแลว ผปวยจงเลอกท างานทมความเสยงสงตอการใชยาเสพตด เชน การเปนเดกเสรฟในรานอาหารกลางคน รานคาราโอเกะ สถานบนเทงยามค าคน มพฤตกรรมเลนการพนนเนองจากคดวาเปนหนทางทชวยใหมเงนไดในเวลารวดเรว และการเขาสการเปนผคายา เนองจากเหนวา เปนหนทางทจะสรางรายไดอยางรวดเรว แสดงใหเหนถงความเปนผทขาดความอดทนตอความยากล าบาก ไมอดทนรอความส าเรจ มองความส าเรจเชงส าเรจรป 2.4 มตของการเสพตดทเรอรงและรนแรง จากประวตการใชยาเสพตดของกลมตวอยาง พบวา ทกคนเรมเสพยาเสพตดครงแรกตงแตอายยงนอยในชวงวยรนตอนตน โดยตองการทดลองและกลมเพอนชกชวน บางรายมอารมณทางลบรวมดวย เชน เสยใจทแฟนบอกเลก โกรธทพอแมไมตามใจ เปนตน โดยกอนหนานนผปวยจะมพฤตกรรมสบบหรและดมสรามากอน สงทบงบอกวากลมตวอยางนเปนผทมปญหาเสพตดรนแรงทเหนชดเจนคอการมพฤตกรรมคายาเสพตดและการสลบสบเปลยนการใชสารเสพตด โดยไมมความคดทจะหยดเสพดงน

- ผปวยพฒนาตนเองจากผเสพกลายเปนผคายาเสพตด เนองจากเมอเดนทางเขาสวงจรการใชยาเสพตดแลว สงผลใหการเรยนแยลง มพฤตกรรมเกเรทะเลาะววาทท าใหตองเลกเรยนในทส ด ผปวยหลายรายไมท างาน ขอเงนจากครอบครวหรอลกขโมย มพฤตกรรมทสรางปญหาแกครอบครวและชมชน ผปวยบางรายหางานท าแตเปนงานทไมเปนหลกแหลง ใชวธการรบจางไปเรอย ๆ เปลยนงานบอย เงนทไดสวนใหญจะน ามาซอยาเสพตด เมอเงนกลายเปนปจจยส าคญจงผนตนเองเขาสการเปนผคายาเสพตดรายยอย

- ผปวยมการใชยาเสพตดหลายตวรวมกน หรอเปลยนชนดยาเสพตดเมอมเงนไมเพยงพอ เชน เรมใชยาบากอน เมอยาบาราคาแพงจงหนมาสดดมสารระเหย หรอใชกญชาควบคไปดวย เปนตน สรปลกษณะของผปวยทคดกรองไดวาเปนผทมภาวะเสพตดรนแรงไดดงตารางท 1

26

ตารางท 1 ลกษณะทวไปของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงทคดกรองได ล าดบท อาย

(ป) อาชพ การศกษา สารทเสพ ระยะเวลา

ทเสพ (ป) มตของปญหา

1 26 รบจาง ม. 3 ยาบา สรา 14 ภายในตน ครอบครว คายา 2 23 รบจาง ม. 3 ยาบา สรา สารระเหย 13 ภายในตน ครอบครว คายา 3 34 รบจาง ป. 6 สารระเหย 16 ภายในตน ครอบครว ปญญา 4 20 รบจาง ป. 6 ยาบา สารระเหย 6 ตนเอง ครอบครว สมองเสอม 5 33 รบจาง ป. 6 สรา สารระเหย 17 ปญหาทางจต 6 35 รบจาง ป. 4 กญชา สรา 13 ครอบครว สตปญญา อาชพ 7 38 รบจาง ม. 3 ยาบา สรา สารระเหย 18 ปญหาทางจต สงคม 8 26 คาขาย ม. 6 ยาบาสรา กญชา ไอซ 6 ภายในตน 9 26 รบจาง ป. 6 ยาบา สรา สารระเหย 13 ภายในตน ครอบครว อาชพ 10 30 รบจาง ป. 6 ยาบา สารระเหย 16 ภายในตน ครอบครว อาชพ 11 35 รบจาง ป. 6 กญชา 5 สตปญญา อาชพ เฉลย 29.63 12.45

จากผปวยทคดกรองไดวามภาวะเสพตดรนแรงจ านวน 11 คน อายต าสด 20 ป สงสด 38 ป เฉลยอายอยระหวาง 29.63 ป สวนใหญอาชพรบจาง และจบการศกษาระดบประถมศกษา สารเสพตดทใช สวนใหญยาบา รวมกบดมสราเปนประจ า มการสลบสบเปลยนการใชสารเสพตดทดแทน ระยะเวลาทเสพยาเสพตดต าสด 5 ป สงสด 18 ป เฉลย 12.45 ป และพบวาผเสพตดเรอรงเหลานมปญหาในทกๆมตทงมตดานบคคลทมปญหาของความออนแอภายในตนจากปมอดตในวยเดก ปญหาสตปญญาต า และปญหาสขภาพจตอนๆ มตครอบครว ทมปญหาดานสมพนธภาพ การเลยงด มตดานการเสพตดนอกจากจะมปญหาการเสพตดแลวยงมปญหาขายยาเพอเสพ ดานสงคมและอาชพ พบวาเกอบทงหมดมปญหาดานการประกอบอาชพทไมเปนหลกแหลง และเสยงตอการใชยาเสพตด

จากการศกษากรณตวอยางทง 11 คน ท าใหสามารถวนจฉยกลมปญหาของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง มโอกาสกลบไปเนองเสพตดซ าเนองจาก

1. ผปวยตดกบประสบการณทเจบปวดในวยเดกสงผลใหมอตตาออนแอ รบรถงคณคาในตนเองต า ขาดพลงอ านาจในการเปลยนแปลงตนเอง

2. ขาดความรกนบถอตนเอง 3. ขาดความตระหนกรบผดชอบตอตนเองและผอน 4. การเผชญกบปญหาไมเหมาะสม 5. มขอจ ากดของการเรยนรและเปลยนแปลงตนเองจากสภาพปญหาทางจต 6. ขาดแหลงสนบสนนทางสงคมในการเออหนนใหเกดการเปลยนแปลงทงดาน ครอบครว และสงคม 7. ขาดความตระหนกในปญหายาเสพตด 8. การประกอบอาชพทเสยงและขาดแรงจงใจในการประกอบอาชพ

27

ดงนนการจดกจกรรมบ าบด จงควรใหการชวยเหลอทครอบคลมและบรณาการ และมล าดบขนของการชวยเหลอดงน

1. ชวยใหบคคลหลดพนจากประสบการณทเจบปวดในชวต หรอแกไขบาดแผลทางจตใจ 2. บ าบดอาการแทรกซอนทางจตเวช 3. การเยยวยาทางดานจตวญญาณ 4. การสรางความตระหนกรในตนเอง 5. การปรบพฤตกรรมทางปญญา 6. การสนบสนนเครอขายการดแลตอเนองทบาน 7. การสรางแรงจงในการประกอบอาชพ 8. การสรางเครอขายสนบสนนทางสงคม ในการศกษาน คณะผวจยไดทบทวนกระบวนการบ าบดและพฒนากจกรรมบ าบดใหมความ

สอดคลองกบสภาพปญหาของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง ซงจะน าเสนอในบทตอไป

บทท 3 : การพฒนาโปรแกรมบ าบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ทมภาวะเสพตดรนแรง

3.1 บรบทของงานฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน

เพอใหเหนภาพของการพฒนาการบ าบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของกลมงานฟนฟสมรรถภาพ ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน จงสรปการด าเนนงานทผานมาดงน

ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน เปนหนวยงานราชการ อยในก ากบและดแลของสถาบนธญญารกษ กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข มหนาทในการศกษา วเคราะห วจยและพฒนาองคความรและเทคโนโลยทางการแพทยดานการบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพในกลมผตดยาและสารเสพตด และเปนสถานทรองรบการสงตอผปวยตดยาเสพตดในระดบตตยภม

ในสวนของการด าเนนการฟนฟสมรรถภาพ ศนยบ าบดรกษายาเสพตดขอนแกน ไดด าเนนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดแบบผปวยใน ตงแตป 2540 เปนตนมา โดยการฟนฟสมรรถภาพของศนยฯ ถกพฒนาเรอยมา และมการน าระบบการจดการดแลเปนรายกรณ (Case management) มาใช น าวถการด าเนนชวตแบบไทย มาปรบใชในการด าเนนกจกรรมภายในบาน แยกกจกรรมบ าบดออกจากกจกรรมบาน โดยกจกรรมบานเปนหนาทของทมบ าบดประจ าบาน และกจกรรมบ าบดเปนหนาทของทมสหวชาชพ

จากการทผปวยสวนใหญทเขารบการฟนฟสมรรถภาพ เปนผปวยในระบบบงคบรกษาตาม พ.ร.บ. ฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 การบ าบดฟนฟสมรรถภาพจงถกก าหนดไว 120 วน เพอใหสอดคลองกบกลมเปาหมายทเขารบการบ าบด มเปาหมายในการบ าบดฟนฟคอ ใหผปวยสามารถหยดยาเสพตดได และกลบไปด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข การดแลผปวยใหด ารงชวตประจ าวน ถกก าหนดใหใหเปนการบรหารจดการภายในบาน สวนกจกรรมบ าบดนนเปนบทบาทหนาทของทมสหวชาชพ ดงนนการก าหนดยทธศาสตรในการบ าบดฟนฟ จงผสมผสานมาตรการการดแลความเปนอยภายในบานทมงเนนการปรบวถชวตใหมของผปวยใหเปนผทด าเนนชวตอยางมแบบแผน และมาตรการการบ าบดฟนฟสมรรถภาพผปวยทด าเนนโดยทมสหวชาชพ โดยแบงการบ าบดฟนฟสมรรถภาพเปน 4 ระยะดงน ระยะท 1 การเตรยมการ เปนการเตรยมความพรอมของสมาชกใหสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมใหมและวางแผนฟนฟสมรรถภาพ ผทมบทบาทส าคญในระยะนไดแก ทมผจดการบานทมพยาบาลผตรวจการเปนทปรกษาในชวงปแรกทด าเนนการศกษาท าหนาทประเมนสภาพปญหาผปวยแรกรบ และนกจตวทยาประเมนสภาพทางจต ทมบ าบดประจ าบานท าหนาทใหขอมลใหค าชแนะ และจดพเลยงทเปนสมาชกเกาคอยใหค าแนะน าแกผปวยขณะทใชชวตรวมกนในบาน ระยะนใชเวลา 1 – 2 สปดาห โดยมตวชวดคอ ผปวยทเขาฟนฟสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมใหมได รอยละของผทหลบหนจากการบ าบดฟนฟลดลง

29

ระยะท 2 ระยะฟนฟสมรรถภาพ ใชระยะเวลา 1 – 90 วนเพอฟนฟสมรรถภาพทงทางดานรางกาย จตใจ จตวญญาณ สงคม ดานการศกษา การประกอบอาชพของผปวย มงเนนใหเกดการชวยเหลอทงในสวนบคคล และบรบททกอใหเกดการเปลยนแปลงของความคด พฤตกรรม ทกษะตางๆ อนจะกอใหเกดการฟนหายและพฒนาจตใจ และความส านกสวนลกใหมความสามารถทจะเขาใจ สามารถคนหา และแกไขปมปญหาภายในได ระยะท 3 ระยะเตรยมความพรอมกลบสสงคมและวางแผนจ าหนาย ระยะเวลา 91 -120 วน มงเนนใหเกดการพฒนาทกษะในการปองกนการกลบไปเสพซ า การเตรยมความพรอมของครอบครวในการดแลผปวยตอเนองทบาน กจรรมทถอเปนกจกรรมหลกของระยะนเนนการพฒนาความพรอมดานอาชพ การเตรยมความพรอมของครอบครว และการพฒนาทกษะปองกนการกลบไปเสพซ าของผปวย ระยะท 4 การตดตามหลงการบ าบดรกษา ก าหนดใหเปนหนาทของผจดการบานทจะด าเนนการตดตามผลหลงจากผปวยกลบสสงคมแลว โดยตดตามเปนเวลา 1 ป อยางนอย 4 ใน 7 ครงในเดอนท 1, 2, 3, 4, 6, 9 และ เดอนท 12 ตวชวดในการตดตามคอ หยดเสพยาเสพตด และมอาชพทสจรตท า ในสวนของกจกรรมบ าบดไดถกพฒนาขนตงแตปงบประมาณ 2549 – 2551 เพอตอบสนองปญหาของผปวยในแตละมตดงน - มตดานบคคลและจตวญญาณ กจกรรมทด าเนนไดแก การใหค าปรกษารายบคคล กลมศลปะบ าบด กลมจตบ าบด กลมคนพบตนเอง และกลมประคบประคอง - มตดานแรงจงใจในการเลกยาและการฝกทกษะการปองกนการกลบไปเสพซ า กจกรรมทด าเนนไดแก กลมสรางแรงจงใจในการเลกยาเสพตด กลมปรบพฤตกรรมทางปญญา กลมปองกนการกลบไปเสพซ า - มตครอบครว ไดจดกจกรรมส าหรบครอบครวในวนเสารอาทตย โดยวนเสารเปนกจกรรมส าหรบบานตะวนฉาย และวนอาทตยเปนกจกรรมครอบครวของบานแสงอรณ โดยกจกรรมส าหรบครอบครวม 3 รปแบบคอ การปรกษารายครอบครว กลมประคบประคองครอบครว และครอบครวบ าบด - มตดานสงคมการประกอบอาชพ เปนกจกรรมรวมกนระหวางทมอาชวบ าบดและนกสงคมสงเคราะห มงเนนใหสมาชกไดรบการฝกหดดานการประกอบอาชพตางๆ ไดแก การท าเกษตร เพาะเหด การฝกการฝมอ ท าของทระลกตางๆ และในป 2551 เพมเตมในสวนของการขายสนคา และท าเครองดมในผปวยหญง แมวา การจดกจกรรมบ าบดดงกลาวจะออกแบบมาเพอใหเหมาะสมกบสภาพปญหาของแตละคน แตยงพบวายงไมมประสทธภาพเพยงพอส าหรบผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง หรอเสพตดเรอรงทมปญหาทซบซอนโดยเฉพาะผตดยาเสพตดทมประวตของการตองโทษ ตองคดมามากกวา 2 ครง ผทไมมอาชพเปนหลกแหลงและสวนใหญเปนผคา ปญหาดานบคคลทมภาวะออนแอทางจตวญญาณ ความรสกขาดคณคาแหงตน ขาดพลงในการเปลยนแปลงตนเอง ปญหาความไมตระหนกรบผดชอบ ขาดจตส านกของการเปนพลเมองด อนเกดจากการสงสมประสบการณการใชชวตแบบเอาตวรอด เชน ความยากล าบากในการประกอบอาชพ ความขาดแคลนความรกจากการเลยงดใน

30

วยเดก ประกอบกบผบ าบดสวนใหญยงขาดประสบการณในการดแลผปวยกลมน จงจ าเปนอยางยงทจะตองมการทบทวนและพฒนากจกรรมบ าบดใหมความสอดคลอง เหมาะสมกบปญหาของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงอกตอไป

3.2 การวางแผนพฒนาโปรแกรม นอกจากกจกรรมบ าบดทก าหนดไวเดม โดยพจารณาจากสภาพปญหาทประเมนได กลมผตดยาเสพตดรนแรง จะตองไดรบกจกรรมเพอสรางความตระหนกรบผดชอบอยางเขมขน และมงเนนใหเกดกระบวนการดแลอยางตอเนองในครอบครว ดงนนคณะผวจย จงวางแผนการพฒนาดงตอไปน 3.2.1 การพฒนาผวจยและผเกยวของ เครองมอทส าคญทจะชวยใหผปวยเกดการเปลยนแปลงและไดรบการเยยวยาทส าคญคอ ผบ าบด ดงนนกระบวนการทส าคญคอ การพฒนาผบ าบดใหมเทคนคและทกษะในการชวยเหลอผปวย ในการศกษาวจยครงน ไดท าการพฒนานกวจยและผบ าบดโดยใชกระบวนการสรางองคความรรวมกนโดย - การเสาะแสวงหาความร ผวจยไดมโอกาสในการสบคนขอมลตางๆทางอนเตอรเนต หองสมดตางๆ จากนน น าองคความรทไดมาสงเคราะหและเรยบเรยงใหม - แลกเปลยนองคความรในทมและผเกยวของ ในการศกษาครงน ไดน าเสนอการทบทวนวรรณกรรมตาง ๆ รวมถงขอคดเหนรวมกบหวหนากลมงาน ผจดการบาน และผเกยวของเพอวเคราะหปญหา และวางแนวทางในการพฒนารวมกน - การท าใหดและทดลองดวยตวเอง โดยผวจยหลกเปนผท าการบ าบดใหผวจยรวมและเจาหนาททเกยวของด 1-2 ครง จากนนใหทดลองปฏบต หลงจากเสรจสนการบ าบดจะวเคราะหและสะทอนการปฏบตในกลม - การสรปองคความรทเกดขน จากนนน าสงทไดจากการทดลองปฏบตมาสรปเปนคมอในการบ าบดตอไป 3.2.2 การพฒนากจกรรมบ าบดเพอเยยวยาและสรางความตระหนกรในตนเอง จากการประเมนปญหาของผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงทพบวา เปนผทมปญหาบคลกภาพ สภาวะจตใจไมสมดล เนองจากตดกบความเจบปวดในชวต สงผลใหมพฤตกรรมทแนวโนมท าลายตนเองและสงคม การพฒนาตวตนของผปวยจงจ าเปนตองด าเนนการอยางเขมขนและตอเนอง โดยมวตถประสงคเพอ ใหผปวยเหนภาพตวเองและปญหาอยางชดเจน เกดความเขาใจในปญหา และพฒนาตนเองขนจากภายใน การออกแบบกจกรรมพฒนาตนเองไดออกแบบใหมการด าเนนการทงรายบคคลและรายกลม ดงน

1) ใหค าปรกษารายบคคลโดยออกแบบใหเกดการเปลยนแปลงเปนระบบดงน - การสรางสมพนธภาพและการตดตามรจกตนเอง - การวเคราะหปญหาภายในตนเอง - การจดการกบปญหาทเกดขนภายในตนเอง - การมอบความรกและการใหอภยตอตนเองและผอน - การประเมนตนเอง (Self-evaluation)

31

2) การใหค าปรกษารายกลม ประกอบดวย - ยอนเวลาทบทวนอดต - การรจกและเขาใจตนเอง (Self-evaluation) - พลงแหงชวต (Power of Life)

3.3.3 พฒนาแนวทางในการชวยเหลอดานการประกอบอาชพ ซงจากการทบทวนการชวยเหลอดานการประกอบอาชพพบวา ปญหาหนงของการชวยเหลอผปวยในการประกอบอาชพ คอ ยงขาดกจกรรมปลกจตส านก หรอสรางความตระหนกในการประกอบอาชพทสจรต กจกรรมสวนใหญ ยงคงเนนทกษะในการประกอบอาชพเปนหลก และยงพบวา กจกรรมดงกลาวยงมปญหาในเรองการน าไปปฏบตจรงทผานมา เชน ขาดตลาดรบซอสนคา ขาดแหลงทน เมอผปวยพบกบปญหาดงกลาว จงเกดความทอแท และลมเลกความตงใจทจะประกอบอาชพ อกทงปญหาของผปวยทเขารบการฟนฟสมรรถภาพนน ไมมเพยงวยท างานเทานน แตยงประกอบดวยนกเรยน นกศกษา ดงนนในการพฒนาแนวทางการชวยเหลอดานการประกอบอาชพจงออกแบบใหมความตอเนองของการชวยเหลอดงนคอ

1) การสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพ 2) การประเมนความตองการดานอาชพ 3) การฝกปฏบตดานอาชพ 4) การชวยเหลอจดหาแหลงงาน 5) การประเมนผลการชวยเหลอ

3.3.4 พฒนาเครอขายการดแลผปวยตอเนองทบาน ซงจากการปฏบตกจกรรมครอบครวในชวงทผานมา พบวา กจกรรมครอบครว ไมสามารถน าครอบครวมารวมในการวางแผนดแลผปวยไดตามเกณฑทก าหนดไว โดยมครอบครวมามสวนรวมในกจกรรมเพยงรอยละ 30 เทานนและนอกจากนน ปญหาและอปสรรคทส าคญทท าใหครอบครวมามสวนรวมนอยเนองจากปจจยหลายประการคอ - ผปวยขาดผดแล โดยเฉพาะในกลมของผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง มกจะมประวตวา อาศยอยตวคนเดยว ขาดญาตมตร หรอขาดการตดตอกบญาต - ครอบครวมฐานะยากจน ไมสามารถหาเงนคารถมาเยยมไดหรอมภาระตดการประกอบอาชพ - ครอบครวเบอหนาย เน องจากทผานมาบางคนมกจะน าความเดอดรอนใหกบครอบครวเสมอ จนครอบครวเกดความเออมระอา การแกไขปญหาทผาน ทมพยาบาลไดแกไขปญหาโดยการใหค าปรกษาเปนรายครอบครวเทานน เนนการใหบรการรายครอบครว เฉพาะครอบครวทมารวมกจกรรมไดเทานน ซงไดแกการความรแกครอบครวในการดแลผปวย และจดการกบปญหาทเกดขนระหวางผปวยกบสมาชกในครอบครวใหสามารถคงสภาพครอบครวได แตอยางไรกตามในกลมผตดยาเสพตดรนแรงสวนใหญมกมวกฤตในครอบครว ดงแสดงไวในขอมลของผปวยแตละคน และสวนใหญมความตองการใหญาตเขามามสวนรวม

32

ในกจกรรมผปวยยงตองการก าลงใจในการทจะฝาฟนปญหายาเสพตดและตองการใหครอบครวเขาใจ ดงทตนเองเขาใจ โดยเฉพาะในเรองของภาวะเสพตดทถอเปนภาวะสมองตดยา ซงสมาชกในครอบครวนบเปนบคคลส าคญทจะชวยใหผปวยคงสภาพการหยดเสพยาหรอครอบครวอาจเปนบคคลส าคญทจะผลกดนใหผปวยกลบไปใชยาเสพตดซ าได โดยเฉพาะความไมร หรอความไมเขาใจในการดแลผปวยตอเนองทบาน กจกรรมครอบครวจงออกแบบดงน 1) กจกรรมกลมประคบประคองใหความรครอบครว โดยจดกจกรรมเปน 4 ครง มวตถประสงคเพอใหความชวยเหลอดานอารมณแกครอบครว รวมถงการใหความรแกครอบครวในเรองของภาวะสมองตดยา บทบาทของครอบครวในการดแลผปวย รวมถงการวางแผนรวมกนระหวางผปวยกบครอบครวในการกลบสสงคม 2) การใหค าปรกษารายครอบครว ในกรณทมปญหาทไมสามารถชวยเหลอไดแบบกลม 3) ในรายทครอบครวไมมารวมกจกรรมบ าบด ยงคงใหผปวยเขารวมกจกรรมครอบครว โดยใหทปรกษา รวมกบผปวยในการท ากจกรรมบ าบดครอบครวตอไป ภายหลงจากทหารอกนในทมวจยแลว คณะผวจยไดจดท าคมอการด าเนนงาน และนดหมายกบผเกยวของไดแก ผจดการบาน ผปวยทเปนกลมตวอยาง เพอก าหนดวนเวลาในการท ากจกรรมบ าบดทพฒนาขน ดงจะไดน าเสนอในบทถดไป

บทท 4 : สะทอนผลการปฏบตงาน

หลงจากทคณะผวจยไดก าหนดแผนการทดลองปฏบตตามโปรแกรมทพฒนาขนโดยก าหนดการทดลองดงน

1. ทดลองใชแบบคดกรองในการคดกรองผปวยแรกรบของผจดการบาน 2. ทดลองใหค าปรกษารายบคคลทออกแบบใหมล าดบขนของการเปลยนแปลงในผปวยทไดรบ

การคดกรองวาเปนผทมภาวะเสพตดรนแรง 3. ทดลองท ากจกรรมกลมบ าบดเพอเยยวยาและสรางความตระหนกในตนเอง 4. ทดลองใหโปรแกรมการสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพทสจรต 5. ทดลองท ากจกรรมบ าบดครอบครวส าหรบครอบครวผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรง โดยด าเนนการทดลองในชวงเดอนกรกฎาคม ถงกนยายน 2552 ดงนผลจากการด าเนนการ

สามารถน าเสนอไดดงน

4.1 แบบคดกรองผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง การคดกรองผปวยแรกรบมความส าคญตอการวางแผนบ าบดผปวยทเขารบการบ าบดเปนอยาง

ยง เนองจากผปวยแตละรายมปญหาทแตกตาง จากการศกษาทพบวาการคดกรองผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง ยงขาดมาตรฐานเดยวกน

คณะผวจยจงไดพฒนาแบบคดกรองขนเพอใหผจดการบานไดทดลองใชในการคดกรองผปวย พบวาผจดการบานสามารถใชแบบคดกรองในการคดกรองกลมผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงไดงายขน อกทงไมตองใชความรสกของตนเองในการตดสนวา ผปวยแตละคนควรจดอยในกลมไหน ท าใหผจดการบานทง 2 คน มมาตรฐานในการคดกรองมากขน จากการสมภาษณผจดการภายหลงทดลองใชแบบคดกรองน

“ใชแบบประเมนแลวสามารถคดกรองผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงไดชดเจนขน ท าใหผปวยไดรบกลมทเหมาะสม”

“ท าใหเขาใจลกษณะของผปวยทมภาวะเสพตดเรอรงมากขนกวาแบบประเมนเดม ขอความเขาใจงายด สามารถท าตอไปไดเลย”

4.2 การด าเนนการบ าบดผปวยทมภาวะเสพตดรนแรง

กลมตวอยางทไดคดเลอกดวยแบบคดกรองผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงทง 11 คนกอนทจะ

ไดรบการบ าบดตามโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพผทมภาวะเสพตดรนแรงน กลมตวอยางไดรบการ

ชวยเหลอดวยกจกรรมภายในบานและการเขารวมกจกรรมกลมบ าบดมากอน ตามการประเมนสภาพ

ปญหาทพบ เชน ไดรบกลมสรางแรงจงใจในการบ าบด(MET) กลมปรบพฤตกรรมทางปญญา (CBT)

และไดรบการการประเมนดวยเครองมอทใชวดกอนท าการศกษา ไดแก การทดสอบสตปญญา การ

ประเมนภาวะสขภาพจตดวย SCL -90 การประเมนคณคาในตนเอง ความตระหนกรในตนเองและผอน

34

และการประเมนการท าหนาทของครอบครว รวมกบการประเมนเชงเนอหาทไดจากการสมภาษณผลการ

ประเมนมรายละเอยดดงน

1) ระดบเชาวปญญาของกลมตวอยาง พบวาผลการประเมนระดบสตปญญาของกลมตวอยาง ม

ระดบสตปญญาอยในเกณฑเฉลยจ านวน 6 คน (ระดบสตปญญาเกณฑเฉลย 90-109) ระดบสตปญญา

ต ากวาเกณฑเฉลยจ านวน 3 คน (ระดบสตปญญาต ากวาเกณฑเฉลย 80-89) สตปญญาในระดบทสงกวา

เกณฑเฉลย 1 คน (ระดบสตปญญาสงกวาเกณฑเฉลย110-118) ปญญาออน (ระดบสตปญญาในระดบ

ปญญาออน 70) จ านวน 1 คนดงแสดงในตารางท 2

ตารางท 2 แสดงระดบเชาวปญญาของกลมตวอยาง

คนท คะแนนเชาวนปญญา (IQ) ระดบ/ การแปลคา

1 106 เกณฑเฉลย (Average)

2 67 ปญญาออน

(Mental Defective)

3 87 ต ากวาเกณฑเฉลย

(Low Average)



6 116 สงกวาเกณฑเฉลย

(High Average)




(Low Average)


(Low Average)


2) ระดบคณคาในตนเองกอนใหโปรแกรม พบวา ระดบของการเหนคณคาในตนเองอยในระดบ

ต า จ านวน 6 คนและอยในระดบปานกลางจ านวน 5 คน ดงแสดงในตารางท 3

35

ตารางท 3 แสดงคาคะแนนคณคาในตนเอง ของกลมตวอยาง

คนท คะแนนคณคาในตนเอง การแปลคา 1 2.53 ต า 2 4.16 ปานกลาง 3 2.03 ต า 4 2.52 ปานกลาง 5 2.64 ต า 6 3.52 ปานกลาง 7 2.65 ต า 8 2.06 ต า 9 2.00 ต า 10 2.60 ต า 11 3.18 ปานกลาง

3) ดานการยอมรบตนเองและผอน พบวา กลมตวอยางรบรวา ฉนดอย-เธอด จ านวน 7 คน ฉน

ดอย-เธอดอย จ านวน 3 คน และฉนด-เธอด 1 คน ดงแสดงในตารางท 4

ตารางท 4 แสดงระดบคะแนนการยอมรบตนเองและผอนกอนเขารวมกจกรรม

คนท

ระดบคะแนน

การยอมรบตนเองและผอน

การแปลคา

ดานท 1 ดานท 2 ดานท 3 ดานท 4

1 13 14 20 18 ฉนดอย เธอด

2 17 13 19 11 ฉนดอย เธอด

3 18 19 23 21 ฉนดอย เธอดอย


5 13 19 17 23 ฉนดอย เธอด

6 19 15 11 15 ฉนด เธอด

7 13 17 16 17 ฉนดอย เธอด


9 16 15 21 20 ฉนดอย เธอด

10 17 17 20 20 ฉนดอย เธอด

11 15 17 19 20 ฉนดอย เธอด

36

4) ดานการท าหนาทครอบครว พบวา กลมตวอยางสวนใหญมการท าหนาทของครอบครวใน

บางดานอยในเกณฑไมด และดเลกนอย ดงแสดงในตารางท 5

ตารางท 5 แสดงระดบคะแนนการท าหนาทของครอบครว

คนท คะแนนการท าหนาทของครอบครว

การแปลผล ดานท 1

ดานท 2

ดานท 3

ดานท 4

ดานท 5

ดานท 6

ดานท 7

1 1.83 2 2 2.6 1.4 2.25 2.57 ความผกพนทางอารมณไมด 2 2.67 2.6 2.25 2.4 2.4 2.75 2.29 ดพอควร 3 2.83 2.6 2.75 1.2 2.4 2.25 2.1 การตอบสนองทางอารมณไมด 4 2.33 2.8 3.5 2.6 2.6 1.25 3 การท าหนาทท วไปไมด 5 2.17 2.2 3.5 2.6 1.2 2.75 2.86 ความผกพนทางอารมณไมด 6 3.17 3.2 3.5 3 3 3.25 3 ดพอควร 7 2.17 2.4 2.25 2.6 2.4 2.75 2.57 ดเลกนอยถงดพอควร 8 1.67 2.2 3 1.6 1.4 1.5 2 ความผกพนทางอารมณไมด 9 2.33 2.2 2.3 1.4 2.2 2.5 2.43 การตอบสนองทางอารมณไมด 10 2.5 1.4 2.75 2.6 2.6 2.75 2.71 การสอสารไมด 11 2.17 2.8 2.25 1.2 1.2 2.5 2.42 ความผกพนทางอารมณและ

การตอบสนองทางอารมณไมด หมายเหต

ดานท 1 หมายถง การแกปญหา ดานท 2 หมายถง การสอสาร ดานท 3 หมายถง บทบาท ดานท 4 หมายถง การตอบสนองทางอารมณ ดานท 5 หมายถง ความผกพนทางอารมณ ดานท 6 หมายถง การควบคมพฤตกรรม ดานท 7 หมายถง การท าหนาทท วไป

การแปลคาคะแนน 1.00 – 1.49 หมายถง ผปวยรบรวาครอบครวของตนมการปฏบตหนาทในดานนนไมด 1.50 – 2.49 หมายถง ผปวยรบรวาครอบครวของตนมการปฏบตหนาทในดานนนดเลกนอย 2.50 – 3.49 หมายถง ผปวยรบรวาครอบครวของตนมการปฏบตหนาทในดานนนดพอควร 3.50 – 4.00 หมายถง ผปวยรบรวาครอบครวของตนมการปฏบตหนาทในดานนนดมาก

37

4.2.1 กจกรรมเยยวยาจตใจและสรางความตระหนกในตนเองทเขมขน

เดมทผวจยไดก าหนดแผนการกจกรรมเยยวยาและสรางความตระหนกรในตนเองก าหนดใหการ

บ าบดรายบคคลควบคไปกบการไดรบการบ าบดแบบกลม โดยออกแบบการบ าบดเปนกระบวนการดงน

การบ าบดรายบคคล การบ าบดแบบกลม

ครงท 1 การสรางสมพนธภาพและรจกตนเอง ครงท 2 การวเคราะหปญหาภายในตนเอง ครงท 3 การจดการกบปญหาทเกดขนภายใน

ตนเอง ครงท 4 การมอบความรกและการใหอภยตอ

ตนเองและผอน ครงท 5 การประเมนตนเอง (Self evaluation)

ครงท 1 ยอนเวลาทบทวนอดต ครงท 2 การจดการกบปญหา (Problem solving) ครงท 3 พลงแหงชวต (Power of Life) ครงท 4 การเตบโตและพฒนา

เมอลงสการปฏบตพบวา กลมตวอยางไมสามารถพฒนาไปตามกระบวนการหรอข นตอนท

ก าหนดได จงท าใหผวจยตองใชการแกไขปญหาเฉพาะหนาและชวยใหกลมตวอยางเหลานเกดการ

เรยนรและเตบโตไปดวยกน ซงพบวา โดยเฉลยแลว กลมตวอยางทมภาวะเสพตดรนแรงจะไดรบการ

ชวยเหลอรายบคคลโดยเฉลยอยท 9 - 13 ครง และนอกเหนอจากการใหค าปรกษาเพอชวยเยยวยาและ

สรางความตระหนกในตนเองแลวยงพบวาทปรกษาตองชวยใหกลมตวอยางเกดการเรยนรในการ

วางแผนด าเนนชวต การจดการกบภาวะอยากยาทก าลงเกดขนขณะบ าบด เชน การฝนราย การเกด

ภาพตรงตาขณะอยตามล าพง ทกอใหเกดความเครยด โดยกลมตวอยางเลาวา

“ไมรเปนยงไง อยๆ ตอนผมจะเขานอน ผมคดถงเรองยา ผมเหนตอนทผมใชมนหนกๆบางท

ผมกเหนภาพทผมท ารายคนอน.. ผมเครยด”

และพบวา การใหค าปรกษารายบคคลในกลมนมความยากมากกวาการใหค าปรกษาผตดยาเสพตดอนๆ

ไดแก

- บางคนมภาวะแทรกซอนทางจตเกดขนขณะบ าบด ไดแก มหแวว เหนภาพหลอน หรอบางคนมปญหาทางดานอารมณ โดยเฉพาะอารมณเครยดทเกดจากความรสกยากล าบากในการปรบตวในการบ าบด การปรบตวเขากบสมาชกอนภายในบาน และภาวะอารมณทางลบอนๆ

38

- ขอจ ากดของการรบร และการนกคด เนองจากกลมตวอยางทเปนผทมภาวะเสพตดรนแรงสวนใหญใชยาเสพตดมานานและในปรมาณทมาก หลายคนมปญหาทางดานความรสกนกคด ผบ าบดจงตองตอกย าซ าทวนอยบอยๆ

- ความรสกขาดพลงในการเปลยนแปลงตนเอง เนองจากกลมตวอยางกลมนมกจะใชชวตแบบท ารายตนเองมานาน กลาวคอ ไมค านงถงเปาหมายในชวต ขาดความตระหนกรบผดชอบตอตนเองและผอน และขาดแหลงชวยเหลอทจะชวยใหหลดพนจากจดเปลยนของชวตทส าคญในอดต

แตอยางไรกตาม การบ าบดทเนนใหเกดสมพนธภาพทดและเกดความไววางใจ การตอกย าซ า

ทวน จงเหมาะสมกบกลมนเปนอยางยง จากการบนทกของผใหค าปรกษารายบคคลจะพบวา ผบ าบดจะ

วนมาทจดของการวเคราะหปญหาและการมอบความรกใหตนเองอยบอยครง

เชนเดยวกนกบการท ากลมบ าบดเพอเยยวยาตนและสรางความตระหนกในกลมตวอยางทม

ขอจ ากดของการเรยนรน ผวจยไมสามารถด าเนนการตามแผนกจกรรมกลมทก าหนดไวเนองจากเมอ

ครบการใหกจกรรมตามแผนแลว ท าการประเมนภาวะสขภาพจตกลบพบวา กลมตวอยางมแนวโนม

ปญหาสขภาพจตทสงขนกวาเดม และไดเพมกจกรรมกลมบ าบดเปน 8 ครง ดงน

ครงท 1 การทบทวนตนเอง ผวจยไดใหกลมตวอยางท าเรองราวถนนชวตของตนเอง โดยให

เวลาในการยอนมองไปอดตตงแตวยเดกเทาทจ าได มเหตการณใดเกดขนในแตละชวงของชวตอยางไร

และใหมองไปยงอนาคต มเปาหมายในชวตเปนอยางไร ใชเวลาในการวาดภาพดงกลาวประมาณ 30 นาท

จากนนใหแตละคน แบงปนเรองราวภายในกลม กลมตวอยางเกดประสบการณภายในจตใจตนเอง เชน

เมอพดถงพอทฆาตวเองตอนทคณยงเลกๆ อยนน คณมความรสกใดเกดขนบาง คณมองเหตการณนน

อยางไร เพอใหกลมตวอยางไดท าความเขาใจกบความเปนมาของตนเองทส งสมประสบการณความรสก

เจบปวด จนกลายเปนผทหวาดระแวงในการสรางสมพนธภาพกบผอน หลายคนแบกเอาอดตทเจบปวด

และผกตดไวกบตวเอง จนไมสามารถทจะกาวตอไปขางหนาได เปรยบเสมอนการเอาลอรถยนตผกตด

เอวไว ท าใหเราไมสามารถวงไปขางหนาไดอยางมนคง จะเปนการดกวาไหม ทจะปลดปลอยเรองราว

เหลานออกจากใจ ใหตนเปนอสระกบตวเอง เพราะอดตเปนสงทยอนกลบไปแกไขไมได แตเราสามารถท

จะเตบโตไปในอนาคตได ผวจยไดกลาวใหสมาชกปฏบตละทงอดต โดยการสรางจนตนา และน ามนไป

ทง และใหกลมตวอยางสรางจนตนาดานบวกใหตนเอง กลาวชนชมและใหก าลงใจตนเอง การด าเนน

กลมในครงนด าเนนอยางเขมขน ใชเวลานาน 3 ชวโมง เมอสนสดกลมผวจยไดประเมนสงทเกดขน และ

ความรสกของกลมตวอยางทเขารวมกจกรรมกลม ไดมอบหมายใหกลมตวอยางไปบนทกเรองราวของ

ตนเองลงและการเปลยนแปลงของตนเองทเกดขนในแตละวนลงในสมดบนทก และน าไปพบทปรกษา

เพอใหการชวยเหลอเปนรายบคคลตอไป

39

จากการประเมนกลมตวอยางในระยะสนสดกลมพบวา กลมตวอยาง 7 คน เขาใจปญหาทเกดขน

ในใจตนเอง มกลมตวอยาง 2 คน ทยงมความคดตดคางคาใจอย ดยงปดกนตนเองแสดงความรสก

ภายในกลมนอย และขออนญาตออกจากกลมบอยครง

กลมตวอยางรายท 1 เปนกลมตวอยางทพอฆาตวตาย พบวา มความฝงใจเกยวกบเรองราวใน

อดตมากโดยเฉพาะปญหาการสญเสยพอในวยเดก ทรสกวาท าใหชวตผกผน และไมยอมใหอภยแมททง

ตนเองไปแตงงานใหม ไมเคยเหลยวแลตนเอง ทงใหอยกบตา กลมตวอยางรายน ไดใหผเชยวชาญ

บ าบดเปนรายบคคลตอไป

กลมตวอยางรายท 2 จากการประเมนทางจตวทยาพบวา มแนวโนมผมอาการทางจต กลม

ตวอยางรายนสรางเงอนไขของการเปลยนแปลงตนเองวา ขอไปจดการธระสวนตวใหเรยบรอยกอน

ผวจยไดใหค าปรกษารายบคคลพบวา กลมตวอยางมปญหากอนรบการบ าบดคอไดกอเรองราวทะเลาะ

ววาทไว และคดวาเมอออกไป ตองเจอกบคอรซงถาตนเองไมท าเขากอน ตนเองจะตองถกฆาแนนอน

ครงท 2 การจดการกบปญหา (Problem solving) กอนเขาสกจกรรมครงท 2 ผวจยได

ทบทวนการท ากจกรรมครงทผานมา และทบทวนการบานทมอบหมายให จากนนใหกลมตวอยาง

แบงปนประสบการณการบนทกการเปลยนแปลงของตนเอง ซงกลมตวอยางสวนใหญมการเปลยนแปลง

ไปในทศทางบวก เชน บางคนตงเปาหมายวา วนนจะไมสบบหร กสามารถทจะควบคมตนเองทจะไมสบ

บหรได หรอ เหนการควบคมอารมณของตนเองได เชน บอกวา “ถาเปนเมอกอน ผมไดฟาดปากคน

แลว แตนผมอดใจไว ใจเยนขน” เมอแลกเปลยนประสบการณเรยบรอยแลว ผวจยน าเขาสกจกรรม

โดยการใหกลมตวอยางออกไปเกบใบไมทเปนตวแทนของตนเอง และใหบอกความหมายของใบไมใบน

วาเปนอยางไร มองเหนอะไรในใบไมบาง กลมตวอยางออกไปเกบใบไม และแบงปนประสบการณ สวน

ใหญใหความหมายของใบไมทใกลเคยงกน คอ เปนใบไมทมต าหน มแผลเตมไปหมด แตใบไมใบน ยงม

ความหวงทจะเปลยนแปลงตนเอง บางคนเกบใบหญามาและบอกความหมายของใบหญาวา แมจะดไมม

คณคา แตใบหญาใบนกมประโยชนส าหรบเลยงสตว แมวาตนจะตอยต า แตกจะพยายามท าตวใหม

ประโยชนตอไป เมอทกคนแบงปนประสบการณผวจยไดสรปใหเหนถงคณคาของมนษยวา ทกคนลวนม

คณคาและศกดศรของความเปนมนษย ไมวาจะเกดมาในชาตตระกลใด และคณคาของคนนนอยทการให

ความหมายของเราเอง อยทการกระท าของเราเอง หาใชวาใครก าหนดคณคาของเราไม ทผานมา กลม

ตวอยางอาจเคยผดพลาดไป แตเราสามารถเรมตนใหมได ผวจยใหกลมตวอยางแตละคนอยกบความคด

ตนเองสกคร ลองส ารวจเขาไปในจตใจตนเองดวา หากตองเปลยนแปลงตนเอง จะมอะไรทเปนปญหา

อปสรรคบาง ซงกลมตวอยางไดแลกเปลยนความคดเหนเปนหลายประเดน เชน เพอนเปนอปสรรคท

ยงใหญ เนองจากอยในสงคม บางคนกจะถกทาทายจากเพอนวา ไมแนจรงบาง บางคนเคยเปนหวหนา

40

แกงคมากอน อาจถกลกนองในกลมหยามได แตกลมตวอยางบางคนกใหความคดเหนทแตกตางวา มน

ขนอยกบใจของเราเอง ผวจยไดท าหนาทในการใหกลมตวอยางแสดงความคดเหนและเชอมโยงใหเหน

ปญหาทแทจรง และทบทวนภาวะสมองตดยา ทมปจจยกระตนใหเสพยาทงภายนอก ภายในตน

ชใหเหนถงการทเรายงอยสภาพแวดลอมแบบเดม ๆ ไมเปลยนแปลงวถชวต อะไรจะเกดขนแกเราบาง

และตอกย าเปาหมายของชวตทเคยวาดฝนไวเมอท ากลมครงทแลว หากกลมตวอยางยงคงใชชวตความ

เปนอยเชนเดม กลมตวอยางตองแลกกบอะไร เทคนคทส าคญทใชในครงนคอ การชวยใหกลมตวอยาง

กลมเกดประสบการณขนภายในจตใจตนเอง เมอจนตนาการถงภาพตนเองทกลบไปใชชวตแบบเดม จะ

รอดพนจากวงวนของยาเสพตดหรอไม จากนนชวยใหกลมตวอยางอยางสมผสประสบการณภายในใจ

ตนมองใหเหนชวตทหลดพนจากยาเสพตดชวตจะเปนอยางไร โลกภายในของเราจะเปนอยางไร

มองเหนคณคาของตนเองขนบางไหม เหนรอยยม เหนสายตาของคนรอบขางทชนชมในการ

เปลยนแปลงของเราหรอไหม แตอยางไรกตามหนทางในการเลกยาไมไดโรยดวยกลบกหลาบ กลม

ตวอยางยงตองเผชญกบการพสจนความเขมแขงของจตใจอยเสมอ ไมวาจะเปนความไมไววางใจจากคน

รอบขาง ความอดทนตอภาวะอยากยา สงกระตนเยายวนใจ ตางๆ กอนปดกลม ผวจยไดใหก าลงใจแก

กลมตวอยางในการเปลยนแปลงตนเองตอไปและใหกลมตวอยางเขยนบนทกเรองราวของตนเองและการ

เปลยนแปลงของตนเองในแตละวนตอไป จากนนไดแยกยายใหกลมตวอยางพบทปรกษาประจ าตว

ครงท 3 ตอกย าซ าทวน ครงนมกลมตวอยาง 1 คนปวย ไมไดรวมกจกรรมกลม ผวจยทบทวน

การท ากจกรรม 2 ครงทผานมา จากนนใหกลมตวอยางเลาการเปลยนแปลงของตนเอง ครงนกลม

ตวอยางมการเปลยนแปลงไปในทางทดข นทกคน กลมอยางทตดคางในใจเรองแม มความคดใหอภยแม

กลมตวอยางใหก าลงใจซงกนและกน จากนนผวจยไดน าเขาสกจกรรมกลม โดยใหกลมอยางทองปรชญา

ของบานพรอมทงใหสมาชกแลกเปลยนความคดเหนทมตอปรชญาของบานวาปรชญาดงกลาวม

ความหมายอยางไร และใหแงคดอยางไรตอกลมตวอยางแตละคน กลมตวอยางสวนใหญยงไมเขาใจ

ความหมายทแทจรงของปรชญา ผวจยจงไดใหความหมายทแทจรงของปรชญาทมงเนนใหกลมตวอยาง

เรยนรทจะเปดเผยตนเอง และใชชมชนแหงนเปนแหลงเพาะปมความเตบโตของตนเอง ผวจยยงไดตอก

ย าซ าทวนในเรองของปญหาและอปสรรคทจะเกดขนและการเปลยนแปลงของกลมตวอยางทจะปองกน

การกลบไปเสพซ า อยางไรกตากลมตวอยางบางคนยงคงตดกบความคดเรองเพอนวาเปนสงทหลกเลยง

ยาก ผวจยไดย าถงเปาหมาย และสงยดเหนยวทกลมตวอยางควรมไวในใจตลอดเวลา และการ

เปรยบเทยบถงผลทจะเกดขน จะสงเกตเหนวา การท ากจกรรมครงน กลมตวอยางบางคนยงวนเวยนกบ

ปญหาเดมๆ ซงถอเปนขอจ ากดของการเรยนร ขอจ ากดทางสตปญญาทกลมอยางบางคน มปญหาทาง

จตจากผลของการใชยาเสพตดมาอยางยาวนาน ซงการตอกย าซ าทวนในกลม จะชวยใหกลมตวอยาง

41

เกดการเรยนรเพมเตมขน และดวยกระบวนการของกลมทกลมตวอยางตางเปนแบบอยางซงกนและกน

จะชวยใหกลมตวอยางเกดการเตบโตและพฒนาได เมอถงชวงสดทายของกลมผวจยไดทบทวนกจกรรม

ทเกดขนและสรปสาระในการบ าบดครงน จากนนไดประเมนความคดเหนของกลมตวอยางทเขารวมกลม

กลมตวอยางรสกวา ตนเองมการเปลยนแปลงไปในทศทางทดข น มนใจในตนเองมากขน และค านงถง

จตใจคนอนมากขน โดยเฉพาะความรสกทดตอสมาชกในครอบครว

ครงท 4 พลงแหงชวต การท ากลมครงนมวตถประสงคทจะใหกลมตวอยางไดดงแหลงพลงงาน

ทมอยภายในตนเองออกมา เพอเพมความรสกมคณคาในตนเอง แตการท ากจกรรมกลมครงนกลบพบวา

กลมตวอยางบางคนยงวนเวยนอยกบปญหาเดมๆ และไมคดวาตนเองเปลยนแปลงได ผวจยจงได

กระตนใหกลมตวอยางเกดพลงขนภายในตนโดยการอปมาอปมยและชวนใหกลมตวอยางมองเหนภาพ

ตนเองอกครง โดยการสรางจนตนาการวาตนเองอาย 80 ป ก าลงนอนปวยใกลจะตายลองมองยอนกลบ

ไปในอดต เราท าอะไรบาง เราวงตามหาอะไร เรามความสข ความทกขเพราะอะไร โดยใหใชเวลา

ทบทวนอยกบตนเองประมาณ 3 นาท แลวคดตอไปวา หากวาเราจะตองตายไป มอะไรทเราจะเสยดาย

ทสดถาไมไดท าอะไร และเราจะเสยดายทสดถาไมไดใชชวตกบใคร (จากบทความของวนชษา เรซทสง

ตอทางอเมล) ในการใชกจกรรมนท าใหกลมตวอยางไดกลบมาทบทวนตวเองอกครง และพบวากจกรรม

นท าใหกลมตวอยางหลายคนเกดประสบการณภายในใจตนเอง และมองเหนพฤตกรรมทผานมาของ

ตนเองชดเจนขนวา ตนเองใชเวลาไปกบการท ารายตนเองและผอน จตใจเตมไปดวยความอาฆาต

พยาบาท ไมไดค านงถงกฎหมาย สงทเสยดายทสดทไมไดท าท าใหกลมตวอยางหลายคนหวนไปถงการ

ตอบแทนบญคณพอแม เชน “ผมจะรสกเสยดายมากถาผมไมไดบวชทดแทนบญคณแม” “ผมจะ

เสยใจมากทสดถาชาตนไมไดใหอภยแม”

จากนนผวจยจงไดชวยใหกลมตวอยางเรยนรการเตมพลงใหตนเอง ซงใชแนวคดทไดจากการ

อบรมการบ าบดโลกภายในของซาเทยรทสมาคมพฒนาศกยภาพมนษยโดย รองศาสตราจารยนวนนท ป

ยะวฒนกล ไดสอนไวในหวขอ พลงงานแหงชวต (Self of mandala) โดยใหกลมตวอยางชวยกนคดหา

วธสรางพลงงานใหกบตน กลมตวอยางสวนใหญเรยนรทจะสรางพลงงานใหตนเองทางดานประสาท

สมผสทง 5 การมปฏสมพนธกบผอน ไดแก การรบประทานอาหารทอรอย การฟงเพลง และการเทยว

กบเพอน ซงผวจยไดใหขอเสนอแนะแกกลมตวอยางวามความส าคญมากเพราะเพอนเปนเสมอน

ตวกระตนหนงทอาจน าใหสมาชกกลบไปมพฤตกรรมดงเดมไดอก ดงนนจงควรเลอกมปฏสมพนธกบผท

ไวใจไดหรอผทจะชวยใหเรามชวตทดข น

หลงจากทคณะผวจยด าเนนการชวยเหลอครบตามโปรแกรมทก าหนดไวแลว จงนดหมายกลม

ตวอยางอกในสปดาหถดไปเพอประเมนความเปลยนแปลงทเกดขนและใชเครองมอในการประเมนไดแก

42

แบบวดคณคาในตนเอง และ วดภาวะสขภาพจตดวยเครองมอ SCL- 90 อกครงหนง ปรากฏวากลม

ตวอยางมแนวโนมของภาวะสขภาพจตทเสยงตอการเกดปญหาสขภาพจตมากขนในดานความหวนไหว

ตอสมพนธภาพระหวางบคคล ความซมเศรา ความกาวราวโกรธเคองผอน และความหวาดระแวง ดง

แสดงใหเหนดงภาพ

แสดงคาเฉลยของคะแนน SCL-90

1.20

1.45

1.321.26

1.16

1.061.14

1.291.191.18

1.451.37 1.41

1.14

1.46

0.83

1.46

0.95

0.00

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

1.60

som oc is d a h ph par psy

กอน

หลง

ภาพท 3 กราฟแสดงคาคะแนน SCL-90

จากการใหผปวยแลกเปลยนความคดเหนในบรรยากาศทปลอดภย ผวจยพบวา ปจจยทท าให

กลมตวอยางมแนวโนมของปญหาสขภาพจตเพมมากขนเกดเนองจากปจจยภายในตวกลมตวอยางและ

ปจจยภายนอกทอยรอบๆตวกลาวคอ

ปจจยภายในตวเอง เกดเนองจากกลมตวอยางเรมเขาใจในปญหาทเกดขนภายในตวตน และเรม

เกดความเครยด และกงวลใจกบอนาคตทจะเกดขน ซงเมอกอนกลมตวอยางมกจะไมตระหนกถง

ความส าคญของการวางแผนอนาคตของตนเอง ไมค านกถงผลทจะตามมา หลายคนเมอเขาส

กจกรรมบ าบดทเนนการวเคราะหทตนเอง จงมความเครยดเกดขน บางคนมความรสกผด และละอายใจ

ทตนเคยกระท าผดมากอน ดงเชน กลมตวอยางทานหนงทพดวา

“ผมเสยใจกบเหตการณทเกดขน ผมเคยท าใหแมเสยใจมาก ผมเคยเกอบฆาคนตาย ผม

ท ารายคนทผมรก เมอกอนผมไมเคยคดวาสงทผมท าคนอนจะเปนอยางไร ผมไมสนใจ

กฎหมาย”

43

ปจจยภายนอก

จากการทคณะผวจยไดสรางบรรยากาศทปลอดภยและใหกลมตวอยางเปดเผยความรสก ท าให

กลมตวอยางไดพดถงบรรยากาศความเปนอยภายในบานทสงเสรมใหเกดความเครยดและปญหา

สขภาพจตเชน ความแออดยดเหยยด ความแตกตางของกลมตวอยางแตละคนทตางมปญหาตดตวมา

บางคนกาวราว ไมยอมใคร บางคนมอาการทางจต การไมยอมรบในกฎระเบยบของบาน รสกไม

ปลอดภยในการใชเครองมอของบาน การประกอบกบการควบคมดแลของเจาหนาท กเปนปญหาหนงท

กลมตวอยางกลาวถงดงเชน

“ไมเปนสวนตวครงหนง คนเยอะเกนไป คนมากมาย ของหาย นมอยในตเยนกหาย

ของหายมนจบมอใครดมไมได ของสวนกลางหาย สวสดการรบผดชอบ ถาของสวนตวหาย

ของใครใครกรบผดชอบ ผมไมพอใจคนทขโมยไป”

“มนแบงเปน 3 กลม 4 กลม บอกกนไมฟง ผมกไมสนใจเหมอนกน ผมใกลจะออกอย

แลว”

“ผมไมอยากพดในกลมปรบ รสกวามนไมไดประโยชน ตหลอกกนไปวนๆ

ไมมคนกลาใหสลปจรง”

คณะผวจยจงไดเพมกจกรรมบ าบดเพอเยยวยาจตใจเพมขนอก 4 ครง โดยแตละครงเนนใหกลม

ตวอยางเกดการปรบเปลยนมมมองและเรยนรทจดการปญหาทตวเอง โดยครงท 5 เนนการปรบเปลยน

ภายในตนเอง โดยการเปลยนแปลงความคาดหวง และมอบหมายการบานโดยการหดมองผอนอยางชน

ชม ครงท 6 เปนการใหก าลงใจรวมกบการตอกย าการปรบเปลยนความคดและมมมองในดานบวก ครงท

7 เปนการเรยนรการเพมพลงงานใหตนเองโดยการสรางจนตนาการ และฝกเทคนคการผอนคลาย

ความเครยด และครงท 8 การทบทวนการเปลยนแปลงตนเอง

เทคนคส าคญทคณะผวจยออกแบบเพอใหกลมตวอยางเกดการทบทวนตนเองตลอดเวลาคอการ

เขยนบนทกประจ าวน การมอบหมายการบานดวยการฝกกระท าพฤตกรรมทางบวกตางๆ เชน

มอบหมายใหชนชมเพอนสมาชกในบานเพอฝกการยอมรบผอนและมองผอนในดานบวก ในกลม

ตวอยางทมความขดแยงกบเพอนและบอกเรองราวในกลมวา “ผมกลววาผมจะอดใจไมได จะตอยนายไก

(นามสมมต)เขาสกวน” ผวจยกจะมอบหมายการบานดวยวธการงายๆโดยการใหนกถงขอดของนายไก

และพานายไกไปพบผวจยและกลาวชนชมนายไกตอหนาผวจย การฝกเชนนจะท าใหกลมตวอยางเกด

ความกลาเผชญกบความโกรธและชวยใหเกดการปรบเปลยนมมมองทมตอบคคลอน ในวนแรกท

มอบหมายการบานจะพบวา กลมตวอยางไมยอมพานายไกมาพบ ผวจยไดตามใหมารายงานการบาน

44

แตวนตอมาผวจยไมตองตามผปวยกพาตวนายไกมาได เทคนคนนอกจากจะไดชวยใหกลมตวอยางเกด

การปรบเปลยนมมมองตอผอนและชวยในการจดการกบอารมณทางลบทเกดขนแลว ยงพบวาสามารถ

ชวยใหคกรณทมปญหากนเกดความเขาใจกน เพอนทเคยท าพฤตกรรมทไมไดตอเพอนเกดความพง

พอใจและเขาใจซงกนและกนมากขน

นอกจากการมอบหมายการบานแลว ผวจยยงใหกลมตวอยางเขยนการประเมนตนเองโดยเลา

เรองราวของตนเองตงแตอดตในวยเดกเทาทจ าไดการใชชวตในชวงวยรน จนกระทงการเขาสยาเสพตด

การเขารบการบ าบด และสงทเกดขนกบตวเองหลงการบ าบดจากนนน าบนทกการประเมนตนเองนไป

ตดทบอรดเพอเปนตวอยางใหแกสมาชกภายในบานใหเกดแรงจงใจในการปรบเปลยนตนเอง

ผลจากการเยยวยาและพฒนาจตส านก

จากการด าเนนการบ าบดเพอเยยวยา และพฒนาจตส านกกลมตวอยางอยางตอเนองพบวา กลม

ตวอยางสวนใหญมแนวโนมของการเปลยนแปลงไปในทางทดข น จากการสงเกตและรายงานพฤตกรรม

ของทปรกษาประจ าตวกลมตวอยางดงน

1) แนวโนมของปญหาพฤตกรรมเสยงลดลง โดยเฉพาะการทะเลาะววาท การลกลอบสบบหร กลมอยาง 1 คน ไดรบการเลอนระดบขนมาเปนประธานของบาน

2) การประเมนคณคาในตนเองมคะแนนเพมขนมากกวากอนเขารวมกจกรรมและอยในระดบปานกลางดงปรากฏในตารางท 6

ตารางท 6 แสดงคาคะแนนคณคาในตนเอง กอนและหลงการเขารวมกจกรรมบ าบด

คนท คะแนนคณคาในตนเอง

กอน หลง 1 2.53 (ต า) 3.52 (ปานกลาง) 2 4.16 (ปานกลาง) 4.32 (ปานกลาง) 3 2.03 (ต า) 2.96 (ปานกลาง) 4 2.52 (ต า) 3.12 (ปานกลาง) 5 2.64 (ต า) 3.12 (ปานกลาง) 6 3.52 (ปานกลาง) 3.96 (ปานกลาง) 7 2.65 (ต า) 3.36 (ปานกลาง) 8 2.06 (ต า) 3.84 (ปานกลาง) 9 2.00 (ต า) 2.68 (ปานกลาง) 10 2.60 (ต า) 3.01 (ปานกลาง) 11 3.18 (ปานกลาง) 3.68 (ปานกลาง)

45

เมอเปรยบเทยบคะแนนคณคาในตนเองของกลมตวอยาง กอนและหลงการทดลองพบวามคา

คะแนนคณคาในตนเองเพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ดงแสดงในตารางท 7

ตารางท 7 เปรยบเทยบคะแนนคณคาในตนเอง กอนและหลงการเขารวมกจกรรมบ าบด

กลม กอนการทดลอง หลงการทดลอง P-value

X S.D X S.D

กลมตวอยาง 2.71 .669 3.41 .496 .003

* = Wilcoxon Signed Ranks Test

3) การประเมนความตระหนกในตนเอง มแนวโนมของคาคะแนนอยในชวงทยอมรบตนเองและยอมรบผอน (I am O.K. you are O.K.) ดงปรากฏในตารางท 8

ตารางท 8 แสดงคาคะแนนความตระหนกรในตนเองและผอนของกลมตวอยางหลงการเขารวมกจกรรมบ าบด

คนท

ระดบคะแนน

ความตระหนกรในตนเองและผอน

การแปลคา

ดานท 1 ดานท 2 ดานท 3 ดานท 4

1 20 18 13 17 ฉนด เธอด

2 15 10 11 11 ฉนด เธอด

3 19 18 15 17 ฉนด เธอด

4 19 12 14 14 ฉนด เธอด

5 20 19 14 16 ฉนด เธอด

6 22 17 10 10 ฉนด เธอด

7 20 16 15 13 ฉนด เธอด

8 18 18 7 6 ฉนด เธอด

9 18 16 13 14 ฉนด เธอด

10 20 18 16 15 ฉนด เธอด

11 21 18 16 14 ฉนด เธอด

46

4.2.2 กจกรรมบ าบดครอบครว

กจกรรมบ าบดครอบครว เปนกจกรรมทจดท ารวมกบสมาชกครอบครวของผปวย ไดแก พอ แม ป

ยา ตา ยาย พ นอง ภรรยา รวมทงเพอนบานหรอ เพอนรวมงาน กจกรรมจดขนใน 4 วน มวตถประสงค

เพอสรางสมพนธภาพทดระหวางสมาชกในครอบครวกบผปวย จดการปญหาทเกดขนภายในครอบครวทม

ผลตอการเสพยาเสพตดของผปวย รวมถงการใหความร และการประคบประคองปญหาของผดแลผปวย

ดวย โดยมรายละเอยดของกจกรรมดงน

ครงท 1 กจกรรมภาคเชาเรมตนดวยการแนะน าทมงาน บอกวตถประสงคของการด าเนนงาน

ระยะเวลาในการด าเนนงานและประโยชนทครอบครวจะไดรบ กจกรรมแรก ครอบครวจะไดแนะน าให

รจกกน และการมสนทนาการรวมกน จากนน จะเปนการน าเสนอกจกรรมการบ าบดของศนย การให

ความรเรองโรคสมองตดยา ภาคบาย แตละครอบครวจะไดพบทปรกษารายครอบครวเพอประเมนปญหา

ทเกดขนในครอบครว กอนจบกจกรรมสมาชกครอบครวจะไดประเมนการเขารวมกจกรรม

ครงท 2 กจกรรมภาคเชาเรมตนดวยการท าการบรหารจตคลายเครยด จากนนไดจดครอบครว

เปนกลมเพอรวมกลมประคบประคองครอบครว โดยสมาชกกลมประกอบดวย ผปวยและสมาชกใน

ครอบครว โดยผปวยและครอบครวจะมโอกาสไดเลาระบายปญหาทเกดขน ไดแลกเปลยนประสบการณ

และการแกไขปญหา กจกรรมน ท าใหทงผปวยและครอบครวไดมองปญหาซงกนและกน เกดความเขาใจ

ในปญหาของกนและกนมากขน เมอสนสดการด าเนนกลมผปวยไดขอโทษและขอก าลงใจจากครอบครว

ในการชวยใหผปวยหยดเสพยาเสพตดได ภาคบาย ไดใหครอบครวพบทปรกษาประจ าครอบครวเพอให

การชวยเหลอเปนรายครอบครว

ครงท 3 ในภาคเชาเปนกจกรรมสรางจตส านก และจดการปญหาทเกดขนในครอบครว ผบ าบด

เรมกจกรรมดวยการใหสมาชกชมภาพยนตรสนเรอง Looking ซงเปนภาพยนตรเกยวกบมมมองในการ

มองปญหาของพระมหากษตรย เปนภาพยนตรเทดพระเกยรตของในหลวง หลงจากชมภาพยนตรแลว

ใหครอบครวและผปวยแสดงความคดเหนตอเรองราว และไดรบแงคดอะไรจากเรองน จากนน ผวจยได

ใหครอบครวรวมกนท าใบงานเกยวกบปญหาทเกดขนในครอบครว และใหความรเพมเตมในประเดน

ความส าคญของครอบครวในการชวยเหลอผตดยาเสพตด บทบาทของครอบครวในการชวยเหลอผปวย

ในครงนมพระภกษมา 1 รป เปนหลวงตาของผปวย ไดแลกเปลยนและเทศนาเกยวกบการเปนตวอยาง

ทดแกบตรหลาน ท าใหครอบครวมความซาบซงและไดรบค าอวยพรจากพระอกดวย ชวงบาย ไดให

ครอบครวไดแยกยายไปพบทปรกษาเพอชวยเหลอเปนรายครอบครวตอไป

ครงท 4 เปนครงสดทาย ภาคเชาไดท ากจกรรมศลปะบ าบดในครอบครว กอนทจะเรมกจกรรม

เพอฟนฟสมพนธภาพทดในครอบครว จากนนผวจยไดทบทวนการท ากจกรรมสรางเครอขายการดแล

47

ผปวยตอเนองทบาน ประเมนปญหาหรอความกงวลใจของครอบครวทจะดแลผปวยเมอกลบไปส

ครอบครว ครอบครวทกครอบครวรสกด และลดความกงวลใจอยางมากเนองจากตลอดเวลาทรวม

กจกรรมมา รสกวา ผปวยมการพฒนาตนเองมากขน บางคนถงกบรองไหดวยความยนด และถอเปน

โชคทมโอกาสมาบ าบดและคดวาตดสนใจถกแลวทแจงความจบลกชายมาบ าบด จากนน ผปวยไดท าพธ

ตามประเพณชาวอสานคอ การขอขมาตอบดามารดา และส านกในผมพระคณ ในครงน นบเปนโชคด

ของโครงการทพระภกษรปเดม ทานมเมตตามารวมกจกรรมอกครงหนง ไดใหความเมตตาแกโครงการ

ในการเปนผน าพธขอขมา และเทศนใหพรแกผปวยและครอบครว อกทงไดใหขอชแนะแนวทางในการ

ด าเนนชวตแกผปวย การแกไขปญหา และการปฏบตตนใหเปนประโยชนตอสงคม

โดยสรปถอวาโครงการพฒนาเครอขายในการดแลผปวยตอเนองทบาน ถอวาประสบ

ความส าเรจพอควร เนองจากครอบครวสามารถมารวมกจกรรมไดเกอบทงหมด ทงนเนองจากโครงการ

มเงนสนบสนนผรวมวจยซงจายเปนคาเสยเวลาของอาสาสมคร สมาชกครอบครวกลาวถงประเดนนวา ม

ความส าคญอยางยงเพราะปญหาหนงของครอบครวในการมารวมไมไดคอ ไมมเงนคารถ ฐานะทางบาน

ยากจน การทโครงการสนบสนนคาใชจาย ท าใหการตดสนใจเดนทางมาเปนไปไดงาย อกทงการมาครง

แรกรบรวาไดประโยชน จงพยายามทจะมาใหไดทกครง

ผลการประเมนหลงการเขารวมกจกรรมครอบครวบ าบด

1) ครอบครวเขาใจปญหาของผปวยมากขน สงนสามารถเกดตงแตครงแรกทครอบครวไดเขารวมกจกรรมบ าบด ดงเชนการบอกกลาวของครอบครวทเขารวมวา

“กจกรรมทท าในวนน ถอวาเปนกจกรรมทสรางสรรคมาก ครอบครวของเราไดมโอกาส

และมาครงนเปนครงท 2 แลว อาทตยนเปนอาทตยทใกลกบวนแม กมการจดกจกรรมท าให

ผปวยและแมไดมโอกาสใกลชดกนมากขน แมจะมอปสรรคเลก ๆ นอย ๆ อยบาง แตคดวาคณ

แมของผปวยทกคนคงประทบใจ เพราะไดเหนความตงใจของลก ๆ ทจะเปลยนแปลงไปในทาง

ทดขน กจกรรมทท าในครงนกท าใหครอบครวเราเรมทจะเขาใจในตวผปวยเพมมากยงขน

เพราะคณหมอและพ ๆ เจาหนาททกคน ไดท าใหเราเปดใจกนมากขน จากอาทตยแรกเรายงไม

กลาพดคยกนเทาไหร ผปวยกมก าลงใจดขน อยากจะมาทกอาทตยถามโอกาส (และเวลา) เพอ

ดความเปลยนแปลงของสขภาพกาย สขภาพจตใจของผปวย และพดคยแลกเปลยนความ

คดเหนในครอบครววาเราจะมแนวทางอยรวมกนกบผปวยอยางไร และเมอเขาออกไปอยกบ

เราแลวเราจะปฏบตอยางไร ขอขอบคณเจาหนาทและคณหมอทกทานททมเทพลงกายพลงใจ

ในการประชมครงนและครงตอไป”

48

2) สมพนธภาพในครอบครวดขน ปญหาในครอบครวไดรบการชวยเหลอและจดการ ดงเชน “ดใจ เหนลกมาอยทน พอกบแมกมความสขดทเหนลกมาเลกยาเสพตด พอกดใจมาก”

“ไดมกจกรรมครอบครวในวนน ผมกรสกดใจทไดเหนพชายมสขภาพแขงแรงและไดรบ

การอบรมเปนอยางด และผมหวงวาพชายคงจะเลกยาไดและกลบไปบานเปนคนดของ

ครอบครว ขอบคณเจาหนาทและพยาบาลทกคนดวยครบ”

“ไดความรสกด ๆ ทพอแมมตอเรา ไดฟงความคดเหนจากคนอน ไดรจกวธปรบตวเอง

ไมใหกลบมาเสพอก”

ผปกครองบางคนตงชอโครงการในครงนวา “สายใยรกแหงครอบครว”

“ผมรสกวาดมากเลยทไดเขาโครงการ สายใยรกแหงครอบครว ไดรจกความรสกของคน

อนความรสกของลกทแทจรง คดอยางไรอยากใหพอแมท าอยางไร ความหวงของพอแมกคดวา

ลกเขาอยในศนยบ าบด กมความหวงวาลกจะดขน และจะเลกไดในทสด ผมกตองขอขอบคณ

เปนอยางสง ทท าใหผมมความหวงขนมาอกครงหนง ขอบคณมากครบ”

3) คะแนนการประเมนการท าหนาทของครอบครวภายหลงเขารวมกจกรรมพบวา ครอบครวม

แนวโนมของการท าหนาทในครอบครวในทกๆดานดขนกวากอนเขารวมกจกรรมดงปรากฏในตารางท 9

ตารางท 9 แสดงคะแนนการท าหนาทครอบครวหลงการเขารวมกจกรรมบ าบด

คนท

คะแนนการท าหนาทของครอบครว การแปลผล ดานท 1 ดานท 2 ดานท 3 ดานท 4 ดานท 5 ดานท 6 ดานท 7

1 1.83 2 2 2.6 2.6 2.25 2.57 ดเลกนอยถงดพอควร 2 2.67 2.6 2.25 2.4 2.4 2.75 2.29 ดเลกนอยถงดพอควร 3 2.83 2.6 2.75 3 2.5 2.25 3 ดพอควร 4 2.33 2.8 3.5 2.6 2.6 1.75 3 ดเลกนอยถงดพอควร 5 2.17 2.2 3.5 2.6 2.1 2.75 2.86 ดเลกนอยถงดพอควร 6 3.17 3.2 3.5 3 3 3.25 3 ดเลกนอยถงดพอควร 7 2.17 2.4 2.25 2.6 2.4 2.75 2.57 ดเลกนอยถงดพอควร 8 1.67 2.2 3 1.6 1.4 1.5 2 ดเลกนอยถงดพอควร 9 3.33 3.2 4 3.4 3.2 2.5 3.43 ดพอควร 10 3.5 1.8 2.75 3.6 3.6 3.75 2.71 ดเลกนอยถงดมาก 11 3.17 2.8 3.25 3.2 3.2 2.5 2.42 ดเลกนอยถงดพอควร

49

4.2.3 พฒนาแนวทางในการชวยเหลอดานการประกอบอาชพ

ในการพฒนาแนวทางการชวยเหลอดานการประกอบอาชพไดจดกจกรรมออกเปน 4 ครงดงนคอ

ขนท 1 กจกรรมการสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพทสจรต/การศกษา เนนการ

สรางความตระหนก/การสงเสรมคณคาของตนจากการประกอบอาชพ/การเรยน และเนองจากนกสงคม

สงเคราะห ยงขาดประสบการณและทกษะในการสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพ การศกษา จงได

เชญวทยากรทมความสามารถในการสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพทสจรตมาท ากจกรรม รวมกบ

เรยนเชญบคลากรจากส านกงานพฒนาฝมอแรงงาน มาใหความรถงวธการเตรยมความพรอมในการ

สมครงาน

ขนท 2 กจกรรมฝกทกษะดานอาชพ จะด าเนนการเมอผปวยเกดแรงจงใจในการ

ประกอบอาชพ และประเมนความตองการฝกอาชพเพอใหการฝกอาชพตางๆ มความเหมาะสมและตรง

กบความตองการดานอาชพของผปวย โดยเชญวทยากรจากวทยาลยอาชวบ าบดมาชวยฝกสอนทกษะ

ดงกลาว

ขนท 3 การชวยเหลอสการปฏบต พยาบาลผจดการจะสงตอความชวยเหลอแกผปวย

ไปยงนกสงคมสงเคราะห เพอเชอมโยงการชวยเหลอผปวยไปยงหนวยงานภายนอกทงภาครฐและ

เอกชน ในการหาแหลงสนบสนน เชน การชวยหาแหลงฝกหดงาน การชวยหาแหลงทน โดยประสาน

ความรวมมอไปยง ส านกงานแรงงานแตละจงหวดใหด าเนนการชวยเหลออยางตอเนอง

ขนท 4 ตดตามการชวยเหลอ หลงจากทไดด าเนนการทง 3 ขนตอนไปแลว

การประเมนผล

จากการทผปวยไดเขารวมกจกรรมสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพพบวา สวนใหญผปวยม

แนวโนมไปในทศทางบวก กลาวคอ มความตระหนกถงการประกอบอาชพมากขน มความรสกอยาก

ท างานเปนหลกแหลง และยงสมครงานไวกบส านกงานพฒนาฝมอแรงงานทเขามาชวยเหลอในการ

เตรยมตวสมครงานดวย

สรปไดวา ผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงน นจะไดร บการบ าบดทเขมขนมากขนกวาเดม

นอกเหนอไปจากการชวยเหลอในดานของการปรบพฤตกรรมการเสพตดยา ดงน

1. การพฒนาตนเอง ทมงเนนเยยวยาความเจบปวดภายในจตใจ การปลกจตส านกความรบผดชอบ การสรางพลงในการเปลยนแปลงตนเอง ทงแบบรายบคคล และรายกลม

2. การพฒนาเครอขายการดแลตอเนองทบาน เปนสงส าคญทจะปองกนปญหาการกลบไปเสพซ าของผปวย

3. การสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพ ถอเปนสงทส าคญทจะชวยใหผปวยมทศนคตทดในการประกอบอาชพทสจรต และพฒนาตนเองใหมคณคาขน

50

4.3 การอภปรายผล

จากการทคณะผวจยไดศกษาการพฒนาโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพ

ตดรนแรง โดยไดเรมศกษาตงแตการศกษาสภาพปญหาของผทมภาวะเสพตดรนแรง การด าเนนการ

พฒนาโปรแกรม และประเมนผลหลงการพฒนาพบวา

ผทเสพตดเรอรงทมความยากล าบากในการเลกยาเสพตด มปจจยทางดานจตทส าคญ กลาวคอ

ผเสพยาเสพตดเรอรง มกจะมปญหาการขาดการควบคมตนเอง ขาดความรบผดชอบตอตนเองและผอน

ขาดความตระหนกรในตนเอง ขาดเปาหมายในชวต ขาดพลงในการปรบเปลยนตนเอง นอกจากนนยง

พบวา กลมผปวยทใชยาเสพตดมาเปนระยะเวลายาวนานท าใหมขอจ ากดของการรบร เชน สตปญญา

ทบ มแนวโนมของการมปญหาสขภาพจต นอกจากนยงพบวาผปวยยงอยในสงคมทสมเสยงทง

ครอบครวและกลมเพอนเชน อยในครอบครวทมปญหาดานสมพนธภาพ บดามารดาเปนตวอยางทไมด

มความเสยงดานอาชพ เชน คายาเพอเสพ หรอมอาชพทเสยงตอการกลบไปใชยาเสพตดซ า และขาด

แหลงสนบสนนทางสงคม

ในสวนของการบ าบดนนยงพบปญหาการคดกรองผปวยไมเปนมาตรฐานเดยวกน อกทงการให

การชวยเหลอแมจะมการวางแผนใหการดแลผปวยแบบองครวมกลาวคอ ดแลทงดานการบ าบด

พฤตกรรมการเสพตด จตใจ สงคม และจตวญญาณของผปวย แตพบวา กระบวนการชวยเหลอยงขาด

ความตอเน องและชดเจนในสวนของการชวยเหลอดานสงคม นอกจากน นยงพบวา โดยพบวา

กระบวนการสงเสรมดานการประกอบอาชพ ยงไมสามารถสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพใหกบ

ผปวยได และยงขาดความตอเนองของการชวยเหลอจากหนวยงานทเกยวของเมอกลบสสงคม

การพฒนาโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพส าหรบผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงจงเรมตงแต

กระบวนการพฒนาผบ าบดใหมความรและทกษะในการบ าบดขนสง และเขาใจแนวคดส าคญของการ

บ าบด พฒนาโปรแกรมบ าบดทยงมจดออน ไดแก การใหค าปรกษารายบคคล กลมบ าบดเพอเยยวยา

และสรางความตระหนกในตนเอง การสรางแรงจงใจในการประกอบอาชพ และกจกรรมครอบครว แมวา

โปรแกรมตางๆจะก าหนดแผนการด าเนนกจกรรมไวลวงหนากอนการปฏบต แตพบวา ไมสามารถ

ด าเนนกจกรรมไดตามขนตอน และตองเพมกจกรรมขนมาเพอใหสอดคลองกบสภาพปญหาของกลม

ตวอยางทพบ และในทสดกสามารถทจะชวยเหลอใหกลมตวอยางเกดการเรยนร และเกดความตระหนกร

ในตนเอง และเขาใจผอน เกดทศนคตทดในการด าเนนชวต มความหวงและคณคาในตนเองมากขน

กวาเดม และพบการเปลยนแปลงอยางมนยส าคญทางสถต สอดคลองกบขอมลเชงเนอหาทพบวา กลม

ตวอยางมการเคลอนยายหรอเกดการเปลยนแปลงไปสทศทางบวกมากขน ทงในดานการประเมน

พฤตกรรม และบรรยากาศทอยรวมกนภายในบานทมปญหานอยลง กลมตวอยางสามารถหยด

51

พฤตกรรมการสบบหรลงไดทงๆทเคยพดวา “เลกบหรเปนสงเดยวทผมไมคดจะท า ใหผมเลกยาผมเลก

ได” การเปลยนแปลงทเกดขนน คณะผวจยวเคราะหวาเกดจากปจจยหลายประการคอ

1.ผบ าบด ถอเปนเครองมอทส าคญทจะชวยใหผปวยเกดการเปลยนแปลงจากภายในจตใจไปสทศทางบวก สมรรถนะทส าคญของผบ าบดทจะใหการบ าบดผทมภาวะเสพตดรนแรงทมความซบซอนของปญหานนมดงตอไปน - มความเชอในศกยภาพของมนษย วาทกคนมศกยภาพทจะเตบโตและพฒนา ความเชอนส าคญทจะชวยใหผบ าบดไมเกดความทอแทเมอพบปญหาและอปสรรค - มทาททอบอน เปนมตร มความจรงใจในการชวยเหลอเมอสมาชกรบรถงความจรงใจในการชวยเหลอ เขาจะเกดความไววางใจ และใหความรวมมอ ดงเชน ผปวยคนหนงทมลกษณะตอตานสงคม ไมเปดเผยตนเอง เมอเขาไดเหนวาผบ าบดเตมใจ และจรงใจในการชวยเหลอ ท าใหเขาเกดความเชอมน และใหความรวมมอในการบ าบดเปนอยางด - มทกษะในการเยยวยาความเจบปวยภายในจตใจ - มความรและทกษะในการชวยเหลอเพอปองกนการกลบไปเสพซ า โดยเฉพาะการชวยใหผปวยเกดทกษะและไดรบการฝกฝนทกษะตางๆจนเปนวถการด าเนนชวตในปจจบน - เมอผปวยมการเปลยนแปลงตนเองชาผบ าบดตองมความพรอมทงองคความร และความพรอมดานจตใจ ท าใจใหเปนกลางเปนสงส าคญของการเปนผบ าบดทด ซงจะท าใหผรบการบ าบดมความไววางใจ สามารถเลาระบายปญหาและบอกเลาเรองราวทเกดขนได 2. การชวยเหลอผปวยเปนรายกรณ จากการประเมนผปวยกอนเขารวมกจกรรมบ าบดพบวา ผปวยทมภาวะเสพตดรนแรงน เปนทมปญหาเฉพาะบคคลทมความแตกตางกนในแตละบคคลโดยเฉพาะปมอดตทเจบปวดในชวตวยเดกทตองอาศยศาสตรและศลปะในการบ าบดโดยในการศกษาครงน ผบ าบดจะใหการปรกษาเปนรายบคคลอยางนอย 9 ครง และมากทสดถง 13 ครง สาเหตทตองใหค าปรกษารายบคคลบอยครงมสาเหตมาจากหลายประการไดแก ผปวยบางคนมขอจ ากดของการรบรจากการใชยาเสพตดมาเปนระยะเวลานาน ดงนน การพฒนาผบ าบดใหมความสามารถใชเทคนคในการประเมน มทกษะและเทคนคทผบ าบดควรมและเพมเตมในการบ าบดผปวยเหลานคอ การใสใจ การเขาถงโลกภายในของผปวยอยางแทจรงเพอชวยใหผปวยลดการใชกลไกทางจตของตนเอง ใหผปวยเกดความเชอมนและศรทธาตอผบ าบดและเปดเผยปญหาทแทจรงของตนเองออกมา สมพนธภาพระหวางบคคล ในการบ าบดผตดยาเสพตดจ าเปนอยางยงทตองใชสมพนธภาพเพอการบ าบด มความอดทน มเมตตา มความสม าเสมอในการสนทนากบผปวย แสดงความจรงใจ ใสใจ ไมต าหนความคดเหนหรอการกระท าของผปวย และรวมมอกบผปวยในการแกไขปญหา เพอใหผปวยสามารถปรบเปลยนมมมองในชวตและปรบเปลยนพฤตกรรมใหเหมาะสมได 3. การออกแบบกลมใหมการเตบโตตามล าดบขน และผสมผสานแนวคดในการบ าบดหลายๆศาสตรอยางกลมกลน ซงในการบ าบดทงรายกลมและรายบคคลน คณะผวจยไดน าแนวคดการ

52

บ าบดของซาเทยรมาใชในการเยยวยาจตใจและสรางความตระหนกในตนเอง รวมกบการน าองคความรดานสมองตดยา ชวยใหกลมตวอยางเกดความเขาใจปญหาของตนเองมากขน ขณะเดยวกน ยงไมละเลยการขบเคลอนทส าคญจากชมชนบ าบดทกลมตวอยางยงอยในระบบของบานทใชฐานแนวคดของชมชนบ าบดเปนตวขบเคลอนการด าเนนชวตในแตละวน ถอเปนการบ าบดอยางเปนระบบท าใหกลมตวอยางมองเหนปญหาทเกดขน เกดความตระหนกในปญหา และเรยนรทจะจดการกบปญหาทเกดขน อยางไรกตามในกลมตวอยางทมขอจ ากดของการรบร เชน ในรายทมปญหาทางจต ควรประสานการบ าบดเพอใหการชวยเหลอหรอเยยวยาอาการทางจตรวมดวย ผตดยาเสพตดบางคนอาจมขอจ ากดในการรบร หรอแสดงความคดเหน การตอกย า ซ าทวน จงตองกระท าบอยๆ

4.4 สรป

โปรแกรมฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมภาวะเสพตดรนแรงมวตถประสงคทส าคญคอ ชวย

ใหกลมตวอยางหยดการใชยาเสพตดเกดการปรบเปลยนวถชวต ขจดพฤตกรรมตอตานสงคม มทศนคต

ทดตอการประกอบอาชพ อาชพ การงาน ปรบทศนคต คานยม ทมตอสงคม ดงนนโปรแกรมฟนฟ

สมรรถภาพจงเปนโปรแกรมทบรณาการศาสตรและองคความรในการบ าบดทส าคญไดแก การบ าบดเพอ

เยยวยาจตใจการบ าบดเพอสรางความตระหนกรบผดชอบในตนเอง รวมกบการแกไขภาวะแทรกซอนท

เกดจากการเสพตดทเรอรงและรนแรง การบ าบดครอบครว การสรางทศนคตทดในการประกอบอาชพ

การท างาน เปนองคประกอบส าคญของการชวยเหลอใหผปวย เครองมอทส าคญในการบ าบดไดแก

ไดแก ผวจยทจะตองสรางความสมพนธเชอมโยง กบกลมตวอยางใหเกดเปาหมายในการเปลยนแปลง

ชวยใหผปวยไดส ารวจปญหา และแลกเปลยนประสบการณ สรางพนธะสญญา ท าใหเกดการ

เปลยนแปลง ตอกย าการเปลยนแปลง การทบทวน โดยการใหการบาน ชวยใหเกดการฝกฝนทกษะ

ตางๆ ทจ าเปนในการเรมตนชวตใหม ดวยวธทงายๆ ตรงประเดน มเปาหมายใหเกดการเปลยนแปลง

ไปสทศทางบวก โดยผวจยจะใชประสบการณและปญญาของตนในการชวยใหผกลมตวอยางเกดการ

เรยนร มงมนทจะเปลยนแปลงตนเอง

ภาคผนวก เครองมอในการประเมน

60

การประเมนการยอมรบ / การรจกตนเองและผอน ผพฒนา สชรา ภทรายตวรรตน ลกษณะเครองมอ มาตรประเมนแบบเรยงล าดบ (ordinal rating scale) แบบ 5 มาตรจ านวน 28 ขอ ตวแปรทวด การยอมรบ/ การรจกตนเองและผอน 4 ดานดงน

1. I am O.K, You are O.K (ฉนด-เธอด) 2. I am O.K, You are not O.K (ฉนด-เธอดอย) 3. I am not O.K, You are O.K (ฉนดอย-เธอด) 4. I am not O.K, You are not O.K (ฉนดอย-เธอดอย)

คณภาพ Cronbach’s Alpha coefficient 0.81 Content validity Construct validity ขอเสนอแนะ

1.ใหคณอานขอความขางลางแลวพจารณาวาขอความใดทเปนจรงตามความรสก ความคดหรอบคลกภาพลกษณะตวคณ แลวท าเครองหมาย / ลงในชองททานเลอกดงน

0 หมายถง ไมจรงเลย 1 หมายถง มสวนจรงบางเลกนอย 2 หมายถง จรงบางไมจรงบาง 3 หมายถง จรงคอนขางมาก 4 หมายถง จรงเสมอ

2. เมอท าครบทง 28 ขอแลวน าคะแนนมาเขยนกราฟดงน คะแนนรวมของลกษณะท 1 น ามาลงในแกนหมายเลข 1 คะแนนรวมของลกษณะท 2 น ามาลงในแกนหมายเลข 2 คะแนนรวมของลกษณะท 3 น ามาลงในแกนหมายเลข 3 คะแนนรวมของลกษณะท 4 น ามาลงในแกนหมายเลข 4

3. จากคะแนนแตละแกนท าชองสเหลยมขนาดกบแกน I และ Y จะไดกราฟรปสเหลยม 4 อน สเหลยมทเกดจากแกนหมายเลข 1 หมายถงจดยนแบบ ฉนด เธอด

สเหลยมทเกดจากแกนหมายเลข 2 หมายถงจดยนแบบ ฉนด เธอดอย สเหลยมทเกดจากแกนหมายเลข 3 หมายถงจดยนแบบ ฉนดอย เธอด สเหลยมทเกดจากแกนหมายเลข 4 หมายถงจดยนแบบ ฉนดอย เธอดอย

61

คะแนนรวมรายดานดงน

ลกษณะท 1 ขอ 1 7 10 15 16 21 22 รวม

คะแนน ลกษณะท 2 ขอ 2 3 6 14 17 25 28 รวม



คะแนน

กราฟแสดงลกษณะการประเมน สวนท 3 สวนท 1

สวนท 4 สวนท 2

I+

Y+

Y-

I-

62

การประเมนการยอมรบ / การรจกตนเองและผอน

ค าชแจง ใหคณอานขอความขางลางแลวพจารณาวาขอความใดทเปนจรงตามความรสก ความคดหรอบคลกภาพลกษณะตวคณ แลวท าเครองหมาย ลงในชองททานเลอกดงน

ขอ

ขอความ

ไมจร

งเลย

มสวน

จรงบ

างเลก

นอย

จรงบ

างไม

จรง

บาง

จรง

คอนข

างมา

ก

จรงเสม

อ

1 ถาทานจะตองรบผดชอบงานอยางใดอยางหนงทานจะดวางานนนทาทายส าหรบทานเพยงใด

2 คนทอายนอยกวาลวนแตเกรงใจและเชอถอทาน 3 เมอทานตงใจจะท าอะไรแลวทานตองท าใหไดไมวาจะลงทนเทาใดกตาม 4 เพอน ๆ มกไมคอยเขาใจทานเทาใดนก 5 บอยครงททานไมสบายใจหลาย ๆเรองพรอมกนแมวาความไมสบายใจ

นนเกดขนเพยงเวลาอนสน

6 ถาทานจะตองดแลใหเพอนๆท างาน ทานตองเปนคนวางแผนและตรวจสอบงานใหพวกเคา

7 ทานคดวาทานไดใชเวลาในแตละวนอยางมคณคา 8 เวลาคยกบเพอน ๆมอยบอยครงททานรสกวาคยสนกสเพอน ๆไมได 9 ทานรสกวาชวตของทานวนวาย หาความสงบไมได 10 เวลาคยกบเพอน ๆทานเปดโอกาสใหเพอนๆไดพดคยเสมอ 11 ทานรสกล าบากใจในการแกปญหาของตนเองและปญหาของคนอนท

เขามาขอความชวยเหลอ

12 ทานลมการกระท าทผดพลาดหรอลมเหลวของตนเองไดยาก 13 ทานรสกวาเพอน ๆ มองตวทานดเกนกวาทเปนจรง 14 ถาทานจะตองดแลใหเพอนท างาน ทานจะดแลเพอนทท างานบกพรอง

หรอไมรบผดชอบ

15 การพบปะพดคยกบบคคลอน ๆท าใหทานมความสขมาก 16 ทานจะเปนคนแรกทชนชมความส าเรจของเพอนแมวาจะเปนเรอง

เลกนอยกตาม

17 ทานเหนดวยกบคตทวา “ชวตคอการตอสและไมมมตรแทและศตรทถาวร”

18 บอยครงททานเหนวาการอยเฉยๆเปนวธการทดทสด 19 ทานรสกวางานทท าอยยากล าบากเกนความสามารถของทาน 20 ทานมกจะเกดความรสกวาชวตทกวนนนาเบอหนายไมมจดหมาย 21 ทานสามารถรบฟงความคดเหนของผอน ทงๆททานไมเหนดวยกบ

ความคดของเขา

22 โดยปกตทานมกจะไมลวงเกนบคคลอนดวยค าพดหรอการกระท าตางๆ

63

ขอ

ขอความ

ไมจร

งเลย

มสวน

จรงบ

างเลก

นอย

จรงบ

างไม

จรง

บาง

จรง

คอนข

างมา

ก

จรงเสม

อ

23 ผใหญมกเปนผโชคดเสมอ ทงในการท างานและชวตครอบครว 24 ทานคดวาตนเองก าลงมปญหาดานสขภาพ 25 ทานรสกล าบากใจในการทจะตองท างานรวมกบผอนทมความสามารถ

นอยกวา

26 ทานมความไมสบายใจจนนอนไมหลบอยบอยๆ 27 ทานเปนผหนงทเหนดวยกบความคดทวา

“คนเราเกดมาเปนทกข เมอตายแลวนนแหละจงจะหมดทกข”

28 เพอนๆมกท าใหทานร าคาญใจอยเสมอ

64

แบบวดการเหนคณคาในตนเอง (Coopersmith Self-Esteem Inventory-Adult Form)

ขอใหทานอานขอความทละขอ แลวพจารณาวาขอความนนตรงกบความรสกของทานในระดบมากนอยเพยงใด แลวเลอกขดเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความรสกของทาน โดยยดถอเกณฑดงน

6 หมายถง มากทสด 5 หมายถง มาก 4 หมายถง คอนขางมาก 3 หมายถง คอนขางนอย 2 หมายถง นอย 1 หมายถง นอยทสด

ขอ

ขอความ

มากท

สด

มาก

คอน ขา

งมาก

คอนข

างนอ

ย

นอย

นอยท

สด

6 5 4 3 2 1 1 ฉนไมคอยรสกถกรบกวนจากสงตางๆทเกดขนรอบๆ ตว 2 ฉนรสกวาเปนเรองยากในการพดหนากลมชน 3 มหลายสงหลายอยางในตวฉนทอยากเปลยนแปลง

ถาเปนไปได

4 ฉนเปนคนตดสนใจไดเรว 5 ฉนเปนคนสนกสนานทผอ นชอบอยดวย 6 ฉนรสกสะเทอนใจงายเมออยบาน 7 ฉนตองใชเวลานานทจะคนเคยกบสงใหมๆ 8 ฉนเปนทชนชอบในหมเพอนวยเดยวกน 9 โดยทวไปแลวญาตพนองค านงถงความรสกของฉน 10 ฉนเปนคนยอมแพงาย 11 ครอบครวของฉนคาดหวงในตวฉนมากเกนไป 12 ยากมากทจะเปนตวของฉน 13 ชวตของฉนคอนขางเตมไปดวยความสบสน 14 คนทวไปมกคลอยตามความคดของฉน 15 ฉนมความรสกวาตวเองไมเกง 16 บอยครงทฉนอยากจะหนออกจากบาน 17 บอยครงฉนรสกหงดหงดกบงานทท า 18 ฉนมรปรางหนาตาไมดเมอเทยบกบผอน 19 เมอมสงทฉนจะตองพด ฉนจะพด 20 ครอบครวของฉนเขาใจฉน 21 คนสวนใหญไดรบความชนชมมากกวาฉน 22 ฉนรสกอยเสมอวาครอบครวผลกดนฉน 23 บอยครงฉนหมดก าลงใจในสงทท า 24 บอยครงฉนนกอยากเปนคนอน 25 ฉนเปนคนทคนอนพงไมได

65

แบบประเมนการท าหนาทของครอบครว (Chulalongkorn Family Inventory: CFI)

ชอ-สกล ....................................................................................... ความเกยวของ............................................... ค าชแจง ขอความตอไปนตรงกบครอบครวของคณมากนอยเพยงใด อยาใชเวลาคดนาน ใหตอบอยางรวดเรวโดยเลอกความคดแรกทเกดขนทนททอานขอความ

ขอ

ขอความ

ไมตรงเล

ย

ตรงเล

กนอย

ตรงป

านกล

าง

ตรงมากทส

ด

1 สมาชกในครอบครวชวยกนแกไขปญหาสวนใหญทเกดขนในบานได 2 มการพดคยกนเสมอวา วธการแกปญหาทท าไปนนไดผลหรอไม 3 เมอคณขอใหคนในครอบครวท าอะไรให คณมกไมแนใจวาเขาจะท าให

หรอเปลา

4 ครอบครวของคณแสดงความรกใครเอนดตอกนมากพอ 5 คณรสกมอสระและเปนตวของตวเองเพยงพอแลว 6 คนในครอบครวสามารถท าผดไดโดยไมตองรบโทษ 7 ทกคนเขากนไดเปนอยางด 8 เมอมปญหา มกมการปรกษากนวาจะแกปญหาอยางไร 9 บอยครงทคณไมสามารถพดในสงทคณรสก 10 ทกคนในครอบครวมงานบานทตองรบผดชอบ 11 แตละคนแสดงความรสกทงดและไมดตอกนอยางเปดเผย 12 คนในครอบครวจะสนใจคณกตอเมอเรองนนเปนเรองส าคญส าหรบเขา 13 ครอบครวของคณหามมการท ารายรางกายกน 14 คนในครอบครวมความไววางใจซงกนและกน 15 การตกลงเรองตางๆรวมกน เปนไปไดล าบากเพราะไมคอยเขาใจกน 16 ทกคนสามารถพดกนตรงไปตรงมาไมออมคอม 17 ครอบครวของคณไมเคยขาดสงจ าเปน เชน อาหาร เสอผา ยารกษาโรค 18 บางคนในครอบครวไมคอยแสดงอารมณหรอความรสก 19 ทกคนยอมรบวาแตละคนมแบบฉบบของตนเอง 20 ครอบครวของคณรกใครปรองดองกนด 21 บางคนในครอบรวกยงวนวายกบคนอนมากเกนไปจนนาอดอดใจ 22 ขณะนครอบครวของคณกมความสขดแลว 23 คณรชดเจนวา แตละคนรสกอยางไร เมอฟงจากค าพดเขา 24 ครอบครวของคณตางคนตางอย 25 ครอบครวคณเผชญกบปญหาตางๆไดด 26 ครอบครวของคณแกปญหาความไมสบายใจระหวางกนไดคอนขางด 27 ครอบครวของคณมลกษณะความสบาย ไมยดถอมาตรฐานหรอกฎเกณฑ

ใดๆ

66

ขอ

ขอความ

ไมตรงเล

ย

ตรงเล

กนอย

ตรงป

านกล

าง

ตรงมากทส

ด

28 ทกคนมกจะพดกนตรงๆแทนทจะพดผานอกคนหนง 29 แตละคนปฏบตหนาทของตนไดอยางไมขาดตกบกพรอง 30 ในครอบครวของคณ ใครจะท าอะไรกไดตามใจชอบ 31 คณกลาบอกคนในครอบครวเมอเขาท าในสงทคณไมชอบ 32 ในยามวกฤตคนในครอบครวสามารถพงพาอาศยกนได 33 ผใหญในครอบครวออกค าสงหรอควบคมเดกมากเกนไป 34 คณระบายความทกขใจใหคนในครอบครวฟงได 35 ครอบครวของคณใหความส าคญตอความรสกของสมาชก 36 ในครอบครวของคณมความรสกไมดเกดขนมากมาย

การแปลผลการประเมน

การแกปญหา...................................................................................................... การสอสาร.......................................................................................................... การตอบสนองทางอารมณ................................................................................. ความผกพนทางอารมณ..................................................................................... การควบคมพฤตกรรม........................................................................................ การท าหนาทท วไป.............................................................................................

67

แบบประเมนกจกรรมครอบครว

ชอ –สกล ผตอบขอมล..........................................ความเกยวของกบผปวย...................................... ชอ –สกล ผปวย.................................................. หอผปวย ............................................................

การประเมนความรความเขาใจ

ค าชแจง ขดเครองหมาย หนาขอความททานเหนวาถกตอง และขดเครองหมาย หนาขอความททานเหนวาไมเปนความจรง ……... 1. ผตดยาเสพตดเปนโรคสมองตดยา หากมอะไรมากระทบกมโอกาสกลบไปเสพซ าไดอก ……... 2. ภาวะความเสยงสงไดแก ภาวะอารมณทไมสนทรย ปญหาความสมพนธ แรงกดดน

ตางๆ ……... 3. ผตดยาเสพตดทผานการบ าบดรกษาแลวกยงไววางใจ ไมได ตองควบคมอยางเขมงวด ……... 4. ครอบครวควรมสวนรวมในการจดวถชวตประจ าวนใหมเมอผปวยกลบสครอบครว ……... 5. ปญหาการกลบไปเสพซ าสวนหนงเกดจากแรงกดดนในชวตทท าใหเกดภาวะอารมณ

ทางลบ เชน ครอบครวหวาดระแวง ……... 6. ในขณะหยดยาเสพตด ควรใหผผานการบ าบดมโอกาสดมสราไดบางเพราะลด

ความเครยด ในชวต ……... 7. การกลาวชนชมเมอผผานการบ าบดท าบางสงไดด จะชวยใหเขามคณคาในตนเองมาก

ขน ……... 8. การแบงหนาทความรบผดชอบในครอบครวจะชวยฝกใหแตละคนมความรบผดชอบ

มากขน ……... 9. การตดตามผลหลงการรกษามความจ าเปนอยางยง เพราะชวยใหประเมนภาวะเสยง

ตางๆรวมกน

บรรณานกรม

เกษมณรงค สภทรพนธและนงพะงา ลมสวรรณ. (2546). Satir’s System Brief Therapy.

เอกสารประกอบการฝกอบรม. [ ม.ป.ท.: ม.ป.พ.]. นวนนท ปยะวฒนกล. (2545). เอกสารประกอบการสอน Satir’s Brief Systemic Therapy.

ขอนแกน: ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. ปราณพร บญเรองและคณะ. (2551). การพฒนาระบบฟนฟสมรรถภาพแบบควบคมตวไม

เขมงวดโดยใชผจดการดแลผปวยรายกรณ. รายงานวจย: ศนยบ าบดรกษา ยาเสพตดขอนแกน.

ปราณพร บญเรอง และภณฑลา อฐรตน.(2551).ผลของกลมบ าบดตามแนวคดของ Satir ตอ ความเตบโตภายในตนของผตดยาเสพตด. รายงานวจย.

อมาพร ตรงคสมบต. (2544). จตบ าบดและการใหค าปรกษาครอบครว, พมพครงท 5. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. Decision Point Center. (2008). Holistic Addiction Treatment Center. เรยกใชเมอ กมภาพนธ 2009 จาก http://www.decisionpointcenter.com/. Gfroerer J, Epstein J. Wright D. (1997). The use of external data sources and ratio estimation to improve estimates of hardcore drug use from the NHSDA. เรยกใชเมอ พฤษภาคม 2009 จาก http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9243574 Lessler J, Parsley T. Gfroerer J. (1997). Studies of nonresponse and measurement error in the national household survey on drug abuse. เรยกใชเมอมนาคม 2009 จาก http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9243566 National Institute on Drug Abuse. (2006). Border Epidemiology work Group. เรยกใช

เมอมนาคม2009 จาก http://www.drugabuse.gov/pdf/cewg/bewgRep_06.pdf Total Health Recovery Program. (2005). Total Health Recovery Program. เรยกใชเมอ กมภาพนธ 2009 จาก http://www.totalhealthrecoveryprogram.com/home.htm.

http://www.decisionpointcenter.com/

http://www.totalhealthrecoveryprogram.com/home.htm



Rehabilitation Model Development for Hardcore Drug Addict1).pdfปราณีพร...

Documents

Transcript of Rehabilitation Model Development for Hardcore Drug Addict1).pdfปราณีพร...