"Red tagging...," sundan ha paypay 3

PANIGAMNAN HAN NAGKU-KUSOG nga pan-gi gi pit han re hi ‐men US-Du ter te an pag da yo han mga ti nag la was hi ni ha Eu ro pe agud igpau lang ha Eu ro pe an Union (EU) ngan Uni ted Na ti ons (UN) an pag pon do ha mga li gal nga insti tu syon nga ar bit rar yo nga gin nga ra nan nga mga "pren te nga or ga ni sa syon han Par ti do Ko ‐mu nis ta ng Pi li pi nas (PKP)."

Had ton ika du ha nga se ma na han Peb re ro, nag li bot ha mga na ‐sud ha Eu ro pe an mga upi syal han Pre si den ti al Com mu nica ti ons O-pe ra ti ons Office, Na tio nal Intel li ‐gence Coor di na ting Agency ngan an Na tio nal Task Force to End Local Com mu nist Armed Conflict. Nag hang yo ini hi ra han pa kig-es ‐tor ya ha mga upi syal han EU ngan mga or ga ni sa syon nga nag ha tag han ayu da, ngan igin kam pan ya nga ba wi on o ig di ri an pag ha tag

Red-tag ging han re hi men, gin da ra ha Eu ro pe

"Atuhan...," sundan ha paypay 2

Gin pa pa mu nu an ya na ni Du ter ‐te an kun kunsiderahon usa nga hun ta nga si bil-mi li tar ha por ma han gin- nga ra nan nga Na tio nal Task Force pa ra ku no "ta pu son an ko mu nis ta nga ar ma do nga sumpakiay." Pi naa gi han NTF, gin ‐papa da la gan ya na ni Du ter te ngan iya mga ta wu han mi li tar an bug-os nga gub yer no ga mit an "kontra-in ‐sur hen si ya" ko mo nakalambong nga po der. Nag ha ha di hi ra ga mit an pwer sa ngan pa nar hug nga di ri

nag pa pa hi got ha mga ba la ud ngan pro se so agud pa tang du on an nga ‐ta nan ha ti ra ni ya ni Du ter te.

Ila rum han NTF ngan ha gintawag nga palisiya nga "bug-os-gubyer no", gi npapa su nod ni Du ter ‐te an mga pra yo ri dad ngan pla no han nga ta nan nga ahen sya han gub yer no ha mga ka tu yua nan nga kontra-in sur hen si ya han AFP. Ka ‐hu man tudlukon an masob ra 60 nga hadto anay he ne ral ngan upi syal mi li tar ha magkalain-lain nga ba li ‐

Na ka mbyo na an pa ngan dam han re hi men Du ter te agud tukuron an usa nga pa sis ta nga dik ta du ra. Maa ram hi ya nga ki na hang lan dag mit nga umus wag an iya la rang sa kob han sumobra-kumulang usa ka tu ig

an tes hi ya mau bu san han po der. Poyde ni ya pi li on nga apurahon an pla no nga bag-u hon an konsti tu syon o diri ngani direkta nga ideklarar an ba la ud mi li tar. De pen de ini ha ipapa su long han mga pa kig bi sog han na sud o ha ma ‐gin la da wan han mga ri ba lan han mga pampulitika nga barkadahan han nag ‐ha ha di nga kla se.

Atuhan an "kontra-in sur ‐hen si ya" nga iskema para ha pa sis ta nga dik ta du ra

Bolyum L Ihap 6Marso 21, 2019

www.philippinerevolution.info

"Atuhan...," siundan ha paypay 3

tang han bu ruk ra sya, igin hi got ni ya ha AFP an mga de par ta men to han gub yer no, kau pod an mga ahen sya si bil, ngan igin pai la rum ini hi ra ha gam ha nan nga implu wen sya han mi li tar. Gin hi hi mo ini hi ra nga hi ‐nga ni ban agud magserbe ha "na-syunal nga seguridad" han rehimen nga waray iba kundi an pag-papabilin ngan pagpapahilawig han burukrata-kapitalista ngan pasista nga rehimen Duterte.

Gin ta tar hug han AFP an mga lo kal nga upi syal han gub yer no, ti ‐kang ha mga kon se ho ha ba ra ngay tub tub lu pon ha pru bin sya, agud mag pa ga was han mga pa ha yag ngan ma kig bu li gay ha mga prog ra ‐ma han mi li tar, ha ka had lok nga i-"Red-tag" o mar ka han nga ko mu ‐nis ta ngan hi mu on nga tar get han AFP. An mga prog ra ma nga pan kau ‐pa yan kuno gin hi mo la nga pan ta ‐hub ha bru ta li dad han mga ope ra ‐syon han AFP.

Bi san kun an dek la ra do nga ka ‐tu yua nan han NTF "ta pu son an ar ‐ma do nga sumpakiay," na ka tu tok an da ko nga ba hin han tra ba ho kontra ha mga li gal nga or ga ni sa ‐

syon nga narepresentar ha in te res han mag ka di ru di la in nga sek tor, pa ti na an mga ahen sya, pan ser bi ‐syo nga insti tu syon ngan prog re si bo nga pam pu li ti ka nga per so na li dad. La bot ha mga tra ba ha dor, pa rag-u ‐ma ngan iba pa nga ba ta kan nga sek tor, gin-ii ni tan hin tiu pay ni Du ‐ter te ngan han iya mga ali pu res an mga ma ma ra ha yag, abo ga do, mag ‐tu rut do, ka wa ni han gub yer no ngan mga ta wo-ha-sing ba han, la bi na ad ‐ton mga gru po nga na su son ha sam wak nga abu so han mga pwer sa pan se gu ri dad han es ta do.

Ha nag la bay nga mga bu lan, na ru na pu lo nga ak ti bis ta ha bug-os nga na sud an gin-a res to hin wa ray man dam yen to ngan igin de ti ner hin wa ray ka so. May da mga ka so nga an mga gin da kop in ko mu ni ka do, gin hi hi ka wan han ira ka tu ngod nga ma bi si ta han abo ga do ngan pa mil ya agud pi ri ton nga "ma kig bu li gay" ha mi li tar. Agud ta gan-ka ta du ngan an ili gal nga pi tad, gin pa ga was han AFP nga ini nga mga de te ni do "su ‐mu ren der" bi san pa nga hi ra ginpri ‐so ha mga bar to li na mi li tar.

Gin pa gi os ni Du ter te an "le gal clus ter" han NTF agud pa dag mi ton

"Atuhan...," tikang ha paypay 1 an ka so pa ra por mal nga ki lal-on nga "te ro ris ta" an Par ti do ngan BHB ila rum han Hu man Secu rity Act o "ba la ud kontra-te ro ris mo" agud ipa ham tang an mag bug-at hi ‐ni nga si rot kontra ha mga ak ti bis ta ngan iba pa nga kri ti ko han pa sis ta nga re hi men.

Gin su go li wat ni ya an NTF nga ig du so an Eu ro pe an Uni on (EU) ngan iba pa nga ahen sya nga Eu ro ‐pe an nga ihunong an pag su por ta ha mga pro yek to nga pan ka ti ling ban ha na sud su gad han mga es koy la ‐han nga Lu mad nga pi rit nga gin pa ‐pa ga was ni Du ter te nga "es koy la ‐han ha pag pa pa hia ra" han BHB, ginpatamaan an EU ha "pag pun do ha te ro ris mo."

Agud la baw nga pa rig-u non an NTF gin se se gu ro ni Du ter te ngan han AFP nga ad to la nga ma ki kig ‐bu li gay ha doktri na nga kontra-in ‐sur hen si ya han re hi men an mag da ‐da ug ha tia bot nga elek syo n. Bi san man nga gin di ri an ma ngin la bot ha elek syo n, ak ti bo nga na nga ngam ‐pan ya an AFP kontra ha mga prog ‐re si bo ngan kan di da to nga kontra-Du ter te pi naa gi han pag ‐mar ka ha ira nga "sim pa ti sa dor" han BHB o kun ha pag tar hug nga ig-u pod hi ra ha hi ni mu-hi mo nga "narco list." An bug-os nga Min da ‐nao, nga aa da na ila rum han ba la ud mi li tar, igin dek la ra nga "e lecti on Red hotspot," nga nag ha ha tag ha AFP han labaw nga ga hum.

An pag puy poy ha li gal nga de ‐mok ra ti ko nga ka giu san, nga gin bu ‐bug-os han mga di-ar ma do o da yag nga gru po nga sek to ral, pa ti na mga ahen sya o or ga ni sa syon nga pan-ak ti bis ta o may ka tu yua nan nga pan ka ti ling ban o pam pu li ti ka, usa ha ya we nga par te han iskema ni Du ter te nga mag pa dig-on han usa nga pa sis ta nga dik ta du ra. Ha iya tan ti ya kun ma pa mi ngaw ni ya ini nga mga gru po, ma pa mi ngaw na li wat ni ya an nga ta nan nga por ma han opo si syon ngan ma pa bag sak an bug-os nga ha n-ay han mga pwer sa nga kontrapa sis ta ngan ha su gad ma pupuo an hin-o man nga maa yat ha iya la rang.

Sugad kan Marcos an la rang ni Du ter te. Had ton 1972, igin dek la ra

Gin-uunod

Bolyum L Ihap 6 | Marso 21, 2019

Igin-gagawas an Ang Bayan ha

yinaknan nga Pilipino, Bisaya, Iloko,

Hiligaynon, Waray ngan Ingles.

Nakarawat an Ang Bayan han

mga kontribusyon ha porma han

mga artikulo ngan balita. Gin-aaghat

liwat an mga mambarasa nga

magpaabot han mga suson ngan

rekomendasyon ha ikauuswag han

aton mantalaan.

An Ang Bayan igin-gagawas duha kabeses kada bulan

han Komite Sentral han Partido Komunista ng Pilipinas

Editoryal: Atuhan an "kontra-insurhen-siya" nga iskema para ha pasista nga diktadura 1

Red-tagging, gindara ha Europe 1

10-kaadlaw nga BKPM, iginlansar ha NCMR 4

Natikagrabe nga krisis ha empleyo 5

Padayon nga pagsirit han presyo han lana 6

Mga trabahador, ginpirit magbul-iw han AFP 7

Walk-out han mga estudyante 7

Adlaw han kababayin-an, ginhinumdom 7

Mga Moro, biktima han militarisasyon 7

Pakyas an gerra han US ha Afghanistan 8

"Kontra-insurhensiya" ha Pilipinas 9

"Red-tagging...," tikang ha paypay 1han pon do ha mga or ga ni sa syon nga gin-nga ra nan hi ni nga mga "pren te han Par ti do Ko mu nis ta ng Pi li pi nas" ngan nag-uun dong han mga es koy la han nga Lu mad ha Min da nao. Kau pod hi ni ni ra an Ka ra pa tan, Ru ral Mis sio ‐na ri es of the Phi lip pi nes (RMP) ngan IBON Foun da ti on. Si gon ha tantiya han re hi men, na ka ka ra wat an nasering nga mga or ga ni sa syon han ma sob ra P70 mil yon ka da tuig ti kang ha mga ahen sya han EU. Gin pa pa ban ta yan li ‐wat han re hi men bi san an mga or ga ni sa syon ha Bel gi um nga na ki kig-u ru sa ha mga prog re si bo nga ka giu san ma sa ha Pi li pi nas.

Ma ku sog nga gin kun de nar han RMP an ma li syo so nga pag su sum pay han ira mga ak ti bi dad ha Ba gong Huk ‐bong Ba yan ngan an pa sa ngil nga igin si mang ni ra an na ‐ka ka ra wat nga pon do agud ig pa lit hin mga ar mas ngan mag pa pa hia ra han mga ba tan-on nga Lu mad pa ra ha

BHB. Si gon kan Sr. Ele ni ta Be lar do, RGS, an na tin dog nga Na tio nal Coor di na tor han RMP, an pag nga ran ha ira ko mo mga "pren te han PKP" nag ha tag han pe lig ro ha mga mi syu ne ro, pa di, mad re ngan iba pa nga re li hi yo so nga ma gin tar get han pag la nat.

Du gang pa ni Sr. Be lar do, an ira mga prog ra ma "na ‐ka ta dong ha li te ra si ya ngan nu me ra si ya han kabataan nga Lu mad, mga prog ra ma nga pa ngi na bu hi, re lief ngan re ha bi li ta syo n, pag pa pa hia ra ngan edu ka syon pa ra ha mga ko mu ni dad ha ka bar yu han agud ma gin hul-os an ira ki na bu hi."

Nag sa la wad na man han ka so an IBON ha Na tio nal Secu rity Agency ngan igin rek la mo an gin hi mo nga pag ‐nga ran ha insti tu syon ha pa nga lis kay. Gin-a yat hi ni an ahen sya nga proybaran an ira akusasyon.

an ba la ud mi li tar agud ku no atu han an mga tar hug han "Maois ta nga re bel yon." Nag pa pa bi lin ha po der hi Marcos tub tub 1986. Ya na, igin pa ‐nar hug li wat ni Du ter te an mur to han ko mu nis mo (pa ti na gi ha pon an murto han te ro ris mo) agud ta gan-ra son an pag puy poy ha mga de mok ‐ra ti ko nga ka tu ngod ha iya ka tu ‐yua nan nga pa hi la wi gon ha po der an ka lu ga ri ngon ngan an iya pa mil ‐ya ngan ig pa da yon an ira bu ruk ra ‐ta-ka pi ta lis ta nga pandambong ngan pag pa pa ri ko.

Ki na hang lan nga pur si gi do nga atu han han ka taw han Pi li pi no an am bi syon ni Du ter te nga ma gin dik ‐ta dor. Ki na hang lan tug ba ngan an pin tas han pa ngan dam ni Du ter te han dob le nga ti kos agud pak ya son an iya pla no. Di ri hi ra an gay mag ‐pa tar hug ha pag ga mit ni Du ter te ngan han AFP han pwer sa ngan te ‐ro ris mo han es ta do. Ki na hang lan hi ra nga mag ya kan ngan atu han an ar bit rar yo nga pag ma mar ka nga ko mu nis ta o te ro ris ta. Ki na hang lan pa ba tu non hi Du ter te ngan an iya mga upi syal ha se gu ri dad ha nga ta ‐nan nga pag ta la pas ha taw ha non nga ka tu ngod ngan gra be nga pag-a bu so ha ga hum ila rum han sistema nga kontra-in sur hen si ya nga NTF. Ki na hang lan nga paa ni nga lon ni ra an pa na wa gan nga pa tal si kon an pa sis ta nga re hi men US-Du ter te.

Ki na hang lan hi ra nga mag pur si ‐ge nga pa kus gon ngan pa hi lua gon

an nag ka kau ru sa nga pren te kontra ha ti ra ni ya ni Du ter te. Sam tang pa ‐da yon an bu wa nga ger ra ha druga ni Du ter te, an ger ra agud aga won an tu na han ka taw han Mo ro ngan an iya ger ra han pan mu muy poy ha bug-os nga na sud, la baw nga da mo an na pu pu kaw nga ma nin du gan kontra ha pa nga bu so han iya mga pwer sa mi li tar ngan pu lis. Sam tang gin ta ta li ngu ha ni Du ter te nga ig mo ‐nopol isa an ga hum, la baw nga nag-uu pay an kun di syon agud pa dig-u ‐non an pi na ka hi lu ag nga nag ka kau ‐ru sa nga pren te agud ihimulag ngan ibag sak an iya pag ha ha di.

Atu ba ngan han di rek ta ngan di ‐ri di rek ta nga pan mu muy poy, ki na ‐hang lan nga mai sog, maungod, baltok ngan ma hi mu on nga de pen ‐sa han ngan ig-in sis ter han ka taw ‐han Pi li pi no an ira de mok ra ti ko nga mga ka tu ngod nga gin-ga ran ti ya ‐han ila rum han mga kum ben syon nga in ter na syu nal, pa ti na ila rum han konsti tu syon han 1987. Poy de hi ra ma mi ling han ma da dau pan nga li gal ha mga kor te nga lo kal o in ter ‐na syu nal. Ka du ngan hi ni, ki na hang ‐lan ni ra pa kus gon an ira sik re to nga ka giu san ngan bu tag tok nga poy de at ra san han mga ak ti bis ta o gin ta ‐tar hug nga ares tu hon o pa ta yon ngan ga mi ton agud pa da yon hi ra nga ma kaa to ha takna nga ig-imponer an bu ta ray nga pag ha ha di mi li tar.

Ha but nga han nati kag ra be nga ka mu ta ngan so syo -e ko no mi ko ngan pag ba ba le-wa ray ngan kai nu ti lan

han re hi men nga atu ba ngon an kau pa yan han ka taw han, ki na hang ‐lan mag kau ru sa an hi lu ag nga ma ‐sa, mag lan sar han mga pag gi os ha mga ko mu ni dad, mag ti rok ha kam ‐pus, mag wel ga ha mga pab ri ka ngan mag de monstra syon ha ka kal sa da ‐han agud ig pa ha yag an ira mga unga ra ngan atu han an pag pa pa mi ‐ngaw ha ira pro tes ta.

Ki na hang lan pa da yon nga mag ‐lan sar an Ba gong Huk bong Ba yan (BHB) han mga tak ti kal nga open si ‐ba ha bug-os nga na sud agud pa ‐kus gon an determinasyon han ka ‐taw han nga ipasu long an ira de ‐mok ra ti ko nga pa kig bi sog. Ki na ‐hang lan mag lan sar han mga reyd ngan ambus an huk bong ba yan, su ‐gad man li wat an mga is pe syal nga ope ra syon nga par ti sa no, nga nag ‐ta tar get ha pi na ka la nong nga na ‐nga nga bu so ha taw ha non nga ka tu ‐ngod, di ri la agud si ru tan hi ra ha ira kri men, kundi agud ig ta num liwat ha ira hu na hu na nga di ri hi ra poyde nga mag pa da yon ha pa nga nga bu so hin wa ray ka ba ray dan.

Sam tang gi ndudu so ni Du ter te an iya am bi syon nga mag in dik ta ‐dor, la baw ni ya nga igin pa pa ki ta ha ka taw han an katukmaan ngan ka ‐dag mi tan nga ipasulong an re bo lu ‐syunar yo nga ar ma do nga pa kig bi ‐sog. La baw nga nag-uu pay an sit ‐wa syon pa ra ha mas dag mit nga pag hi lu ag ngan pag ku sog han BHB ngan mas dag mit nga pag su long han ger ra han ka taw han.

"Atuhan...," tikang ha paypay 2

"BKPM...," sundan ha paypay 5

May da 12 nga par te an igin lan ‐sar nga pag pa pa hia ra. Ka hu man han eher si syo ha aga, igin tut do an ba ta kan nga ku mand ha por ma syon su gad han drill, marching ngan ma ‐nu al of arms.

Ha su mu nod nga ad law, igin tut ‐do an por ma syon pan kom bat ngan mga ma ni ob ra mi li tar ha mag ka di ‐ru di la in nga se nar yo han ag way. Ka tu yua nan hi ni nga ta gan-ka ka ya ‐han an mga ma nga ra way nga epek ‐ti bo nga gu mi os ha pa na hon han agway.

Usa kaad law an igin ta la an ha pag pa hia ra ha in di bid wal nga mga ka ka ya han han mga ma nga ra way. Gin ta laa nan na man han sa dang nga pa na hon an mga to pi ko ha pu si syon ha pag pu sil ngan pag la bay han gra ‐na da. Ha pag pa dig-on han de pen sa han huk bo han katawhan, igin tut do li wat an pag-aa yad han mga ko ber, pag ta ta go ngan pag bu tang han mga ko mop la he.

Tu nga kaad law an igin ta la an ha pag-a ram han mga pa maa gi ha pag ‐sal bar ha ka sa ma nga sa ma ran ha ag way ngan pag hatag han pa ti kang nga bu lig. Uma gi li wat an mga Pu la nga ma nga ra way ha usa nga obstacle cour se nga mayda 16 nga is ta syo n. An mga ka de te na mis mo an nag la tag han obstacle cour se ga ‐mit an ka hoy ngan uway pa ra pan ‐hi got. Ha ros nga ta nan han mga ga ‐mit ha pag pa hia ra ti kang la ha pa li ‐bot, la bot ha mga ga mit panklas ‐rum.

Ko mo pag-ap li kar ha mga gin-ad man ha sya han nga mga to pi ko, nag lan sar han mga war ga me o si ‐mu la syon han mga engkwentro mi li ‐tar giu tan han mga Pu la nga ma ‐nga ra way. Din hi naa ses an ka ka ya ‐han han in di bid wal nga mga ma nga ‐ra way ha pag san top ha mga prin ‐sip yo han mga ma ni ob ra, pu si syon ha pag pu sil ngan iba pa.

Gin ti ka ngan an mga war ga me ha usa nga dry run ngan surpre sa nga pag pa bu to han pu sil. Gi la yon nga iginpwes to an sya han nga

Igin ba sar an ha li pot nga kur so o crash cour se ha si la bus han mas hi la ba nga kur so nga nalas tar hin usa ka bu lan. Gin pa ha li pot ini ha na pu lo kaad law ko mo pag ha ha um ha pan mai ha an nga ope ra syon nga dasmag han mga ar ma do nga pwer ‐sa han es ta do ha re hi yon. Had ton 2018, naa bot na ha 13 kaba tal yon han Armed Forces of the Phi lip pi ‐nes, la bot pa ha mga yu nit han Phi ‐lip pi ne Na tio nal Po lice ngan CAFGU an igin tam bak ha re hi yon.

Na ka ta dong an pag pa hia ra ha pag pa hi ta as han pi si kal ngan mi li ‐tar nga ka pa si dad han mga Pu la nga ma nga ra way. Antes ig pai la rum an mga ka de te ha kur so, gin se se gu ro nga kumple to an ira pu li ti kal ngan teo re ti kal nga pag-aa ram ha sa kob han huk bo. Gin pa par ti si par ha pag ‐pa hia ra pa re ho an bag-o ngan may kaihaon na nga mga Pu la nga ma ‐nga ra way agud ma pa bi lin an ira di ‐wa nga ma pan-a to.

Ka dak-an han mga ka de te ti ‐kang ha kla se nga pa rag-u ma, pe ro may da li wat mga ka ba tan-u nan ti ‐kang ha syu dad. Ma yor iya ha ira na ka da ha 18-35 ngan ha ros ika tu lo mga ba ba ye.

Gin pa ngu na han han mga Pu la nga ku man der ngan mga kad re ha pu li ti ka an pag pa hia ra. Tu lo nga instruk tor ngan usa nga pa rag su ‐bay bay an nag bub li gay pa ra ini ma ‐hi mo. Ka da ad law hi ra nga nag-aa ‐ses ha da la gan han kur so ngan pag-us wag han mga ka de te agud ma ka hi mo han mga pag ha um.

Nag ser be nga su por ta an usa pa nga pla tun han BHB ngan mga kaa pi han mi li sya han ka taw han han hi ra ‐ni nga ko mu ni dad. Gin-a ta man ni ra an sup lay ngan gin se gu ro an se gu ‐ri dad. Pi ra ka se ma na anay nga nag ‐ti rok han bu gas, pag ka on ngan iba pa nga sup lay pa ra se gu ro hon an 20 kaad law nga sup lay han kum pan ya. Su gad li wat, tempra no nga gin-an ‐dam han mga instruk tor an pu sil, mga ba la ngan mga ga mit panklas ‐rum su gad han pen tel pen, fol der, ma ni la pa per ngan iba pa.

Waray pa man mag ti kang an por mal nga pag pa hia ra, ka da ad law na nga nag-ee her si syo an mga ka ‐de te. Nag ma ma ta hi ra han alas-4 han kaa ga hon ngan gin hi mos an ira mga ga mit an tes ku mad to ha gin ha ‐wa nan nga par te han kam po nga nag ser be nga trai ning field.

Usa nga pla tun han mga Pu la nga ma nga ra way an na ka tang pos han 10-ad law nga Ba ta kang Kur so Pu li ti ko-Mi li tar (BKPM) ha North Central

Min da nao Re gi on (NCMR) had ton Peb re ro. Ika tu lo ini ha ser ye han mga pag ‐pa pa hia ra nga igin lan sar ha di ru di la in nga sub re hi yon. Ka par te ini han mga ak ti bi dad ha pag sa lin-u rog han ika-50 katuig han pagkatukod han BHB ha maa bot nga Mar so 29.

10-a raw nga BKPM, igin lan sar ha NCMR

"Disempleyo...," sundan ha paypay 6

ni ob ra ha es ta dis ti ka. Agud pa gu ti ‐on an tan tos han dis-emple yo, gin ‐pa ga was nga mas gu ti an ka bug-u ‐san nga ihap han mga tra ba ha dor agud gu ma was nga mas gu ti an por sye nto han mga wa ray tra ba ho. Had to pa nga 2005, wa ray na iha pa an gin-nga ra nan nga "discou ra ged wor kers" o ad ton unom ka bu lan na nga wa ray pa ka bu hi an ngan na di ri na ha pag pa mi ling han tra ba ho. Ti ‐kang 1986, nailista had ton Ene ro an pi na ka himu bo nga tan tos (60.2%) han mga Pi li pi no nga may tra ba ho o na mi mi ling han tra ba ho tan ding ha ka bug-u san nga ihap han po pu la syon nga may-ada edad 15 tipaigbaw. Ka ru yag sid ngon, an igin pan ham bog nga pag himu bo han tan tos han dis-emple yo di ri pa tu ‐ngod kay da mo an na ka bi ling han tra ba ho, kun di tu ngod kay ura-ura kadamo na an na wa ra yan han pag ‐la um nga ma ka bi ling han tra ba ho.

Ha igin-ga was nga da tos han reak syu nar yo nga gub yer no di ri pa la mai ha, li nu ros hin 387,000 an ihap han mga Pi li pi no nga may tra ‐ba ho ti kang 41.8 mil yon had ton Ene ro 2018 ngad to ha 41.4 mil yon ha Ene ro hi ni nga tuig. Ti kang 1986, may li ma nga hi ga yon la nga gi nu ti an ihap han mga may tra ba ho sa kob han sya han nga bu lan han tuig, du ‐ha din hi ila rum han pre sen te nga re hi men.

Wa ray kaawod hi Rod ri go Du ‐ter te nga nag pi nan ham bog nga na ‐ka hi mo an iya re hi men han 825,000 nga bag-o nga tra ba ho had ton 2018 nga wa ray ig kun si de ra an pag ka wa ‐ra han ma sob ra 663,000 nga tra ba ‐ho had ton 2017. Ba ga-ba ga hin na ‐hi nga li mot hi ya nga ini an pi na ka ‐da ko nga pag lu ros han emple yo ha sa kob han 20 an yos. Ha sya han nga

du ha ka tu ig ni Du ter te, na ka hi mo la han 81,000 tra ba ho ka da tuig, pi na ‐ka hi mu bo ti kang pa had ton 1986 ngan hi ra yo nga mas gu ti ha ti nu ig nga 836,000 ti kang 2007.

Igin pan ham bog li wat han re hi ‐men nga nailista had ton nag la bay nga tuig an pi na ka hi mu bo nga tan ‐tos han dis-emple yo (5.3%) sa kob han upat nga de ka da. Atu ba ngan han di ru di ret so nga pag lu ros han na hi hi mo nga bag-o nga tra ba ho, ba ga urusahon an paghimubo hi ni nga tan tos (ti kang 5.7% had ton 2017 ngad to ha 5.3% had ton 2018 ngan 5.2% had ton Ene ro 2019) ngan han ihap han wa ray tra ba ho (ti kang 2.4 mil yon had ton 2017 ngad to ha 2.3 mil yon had ton 2018 ngan 2.2 mil yon had ton Ene ro 2019).

An ti nu od, an pag gu ti han dis-emple yo re sul ta la han usa nga ma ‐

La baw pa nga na lu lud lod ha ka ku ri an an ka dak-an han ka taw han Pi li pi no da ra han paggra be han dis-emple yo ha na sud ila rum han re hi men US-

Du ter te.

Na ti kag ra be nga kri sis ha tra ba ho ila rum kan Du ter te

"BKPM...," tikang ha paypay 4 iskwad agud "ma kig bal yu ay han bu to." Din hi na ki ta an gi la yon nga ba ton ngan kaan da man han mga ma nga ra ‐way ha su gad nga se nar yo.

Ha ur hi nga par te, gin pa hia ra an mga Pu la nga ma nga ra way ha ta ma nga pag sayt han pu sil ngan mga prin sip yo ha pag pa bu to hi ni. May da tu lo nga eher si syo pa ra ma hia ‐ra ha pag sayt han pu sil—i ni an mga cut-out, ai ming bar ngan tria ngu la ti on.

Ha pag pa pa bu to han pu sil, si gon ha mga instruk tor, gin ki ki na hang lan nga ma ‐hia ra anay an mga ma nga ra way ha pag pa ‐bu to han ka lib re .22 nga rip le an tes an hig ‐ta as nga ka lib re han pu sil. La bot ha gin ki ki ‐na hang lan nga kontro lon an pag ga mit han ba la, gin pa pa hia ra hi ra ha ta ma nga pag gin ha wa, pag ‐sayt ngan pag kab lit ha pu sil.

Re gu lar nga nag-aa ses an mga nag pa hia ra nga gin ‐ba hin ha mga iskwad. Ha usa nga pag-aa ses, na ki ta han mga ka de te an epek ti bo nga pa maa gi han mga instruk ‐tor nga hi na um ha in di bid wal nga ka pa si dad han mga ma nga ra way. "May da tu lo nga kla se han mga nag pa pa ‐hia ra—an mga aban te, but nga ngan re la ti bo nga nauur ‐hi. Gin ki ki na hang lan ig ba sar an pag tu tut do ha in di bid ‐wal nga ba li tang agud ma ka du ngan an nga ta nan," si gon

kan Ka Ti no, usa ha mga instruk tor. Ha ka lu yo nga ba hin, nag de de pen de ha hi ta as nga

di wa ha pu li ti ka han mga ka de te an ira pag su nod ha instruk syon ngan pag-a tu bang ha mga ayat, la bi na ha mga pi si kal nga pagtrey ‐ning. Hi ta as an ira ka san tu pan ha ka ma ‐hi nung da non han pag pa hia ra ngan pur si ‐gi do an pa na li ngu ha nga la pa yan an anu ‐man nga ka ku ri an ngan ka pa ga lan. Ka tu ‐yu anan hi ni nga abu ton an usa nga hi ta as nga ba li tang han di sip li na ha ha n-ay han mga Pu la nga ma nga ra way agud mag ka ‐may-a da han "u sa nga kum pas, usa nga pag gi os" an pla tun.

Ha mga pa na hon nga ba kan te, nag hi ‐hi mo an mga iskwad han ka da ira nga reb yu ngan pag pa ‐hia ra ha obstacle cour se. Gin bu bu li gan han mga upi syal an pi pi ra ha mga ka sa ma nga re la ti bo nga nauur hi ngan na ku ku ri an.

Ka par te la an ha lipot nga kur so ha di ru di ret so nga pag pa pa hia ra ngan pag-aa ram han pla tun. "Di ri nau koy din hi an pag pa hia ra na ton. Ka da ad law pa da yon ki ta nga mag pa hia ra atu ba ngan ha mga aktwal nta sit wa syon ko ‐mo mga Pu la nga ma nga ra way," pag ta pos han usa nga instruk tor.

NAGHITAAS AN PRESYO han mga pro duk to nga pet rol yo ha lo kal nga mer ka do sa kob han unom nga mag ka su ru ‐nod nga se ma na. Had ton ka ta pu san nga se ma na han Peb re ro, uma bot na ha P43.44/lit ro an pre syo han die ‐sel, P52.69/lit ro an ga so li na, ngan P51.09/lit ro an ke ro ‐se ne.

La bot ha pag gi os han pre syo han la na ha pan ka li bu ‐tan nga mer ka do (pag hi ta as han $22.25/ba ri les ha pre ‐syo han die sel, ngan $18.50/ba ri les ha ga so li na ti kang Ene ro tub tub Peb re ro 2019) ngan an pag lu ya han pi so kontra dol yar (han P0.59 ha pa re ho nga pa na hon), nag ‐pa bi lin nga usa ha mga na ngu na nga sang kap ha pag hi ‐ta as han pre syo han kru do ha lo kal nga mer ka do an du ‐gang nga bu his nga gin pa tok han re hi men ila rum han TRAIN (Tax Reform for Acce le ra ti on and Inclu si on).

Ha ka bug-u san, ti kang han ig pa tu man an nasering nga ba la ud had ton nag la bay nga tuig, humitaas han P8.54/lit ro an pre syo han die sel, P7.19/lit ro an ga so li na, ngan P6.42/lit ro an ke ro se ne ha Met ro Ma ni la. Kun pag ‐gi os la han pre syo ha pan ka li bu tan nga mer ka do ngan an pag lu ros han ba lor han pi so an pag ba ba sa ran, ma bag sak an pre syo han die sel ngad to ha P38.40/lit ro ngan han ga so li na ngad to ha P48.60/lit ro. Nag pa bi lin nga hi ta as an pre syo han mga pro duk to nga pet rol yo tu ngod ha igin pa tok nga bu his nga P3.50/lit ro ha pre syo han die sel ngan P3.10 ha ga so li na su bay ha ba la ud nga TRAIN.

Kun su su ma hon an epek to han igin pa tok nga bu his han TRAIN ngan an anay va lue-ad ded tax (VAT) ha mga pro duk to nga pet rol yo, ma lu taw nga na dug ngan an pre ‐syo han die sel han P5.04/lit ro, ga so li na han P4.90/lit ro, ngan ke ro se ne han P4.48/lit ro ti kang hin ig pa tu man an ba la ud had ton nag la bay nga tuig.

Si gon ha Ibon Foun da ti on, pi na ka ma ku sog an ham ‐pak hi ni nga pa ras-a non nga bu his ha mga kab las tu ngod kay ura-ura nga himubo ngan di ri na ka bu bu hi an ira ki ‐ta. Gin-a yat han Ibon an re hi men nga tem po rar yo nga igsuspendir an mga igin pa tok nga bu his ha la na han TRAIN ngan bu hi on an pa pel hi ni ha pag ta ta la an han pre syo han la na ha lo kal nga mer ka do.

Pre syo han la na, pa da yon nga na si rit

"Disempleyo...," tikang ha paypay 5Kun ga ga mi ton an ka da an nga de ‐pi ni syon han dis-emple yo ngan idu ‐gang an ihap han mga gin tang gal hi ni ha es ta dis ti ka, maa bot ha 9.8% an ti nu od nga tan tos han dis-emple yo had ton Ene ro. Naa bot na ‐man ha 4.5 mil yon an ihap han wa ‐ray tra ba ho o ha los dob le han gin ‐pa ga was ni Du ter te. Di ri pa upod din hi an ma sob ra 6.7 mil yon nga tra ba ha dor nga gin-nga ra nan nga "un de remplo yed" o ku lang an tra ‐ba ho, nga ha pag ka ti nu od wa ray tra ba ho.

Pi na kag ra be an destro so han kri sis han dis-emple yo ha sek tor han ag ri kul tu ra. Ti kang 10.9 mil yon nga may tra ba ho had ton Ene ro 2018, na wa ra yan ini han 1.7 mil yon tra ba ho ngad to ha 9.2 mil yon had ‐ton Ene ro han pre sen te nga tuig. Pi ho nga maguti pa ini ha ti da ra on nga mga tuig da ra han pag pa pa tu ‐man ni Du ter te ha Rice Import Li ‐be ra liza ti on Law ngan pagpabuylo ni ya ha hi lua gan nga kum ber syon han mga tu na nga ag ri kul tu ral nga

hi lua gan nga na pa tay ha pa ka bu hi ‐an han mga pa rag-u ma.

Sam tang, gin ba wi la an pag gu ti han emple yo pi naa gi han pag hi mo han 490,000 nga bag-o nga tra ba ‐ho ha sub sek tor han konstruk syon nga ban tog ha pag hi mo han mga tem po rar yo nga kontraktwal nga tra ba ho; ngan 328,000 ha sub sek ‐tor han pam pub li ko nga ad mi ‐nistra syon nga po sib le da ra han ti ‐ka hi ra ni nga elek syon nga

mid-term. Atu ba ngan han natikagrabe

nga kri sis han dis-emple yo, ka du ‐ngan han paggra be han kri sis ha pa ka bu hi an, wa ray na iba nga ma ‐pi pi li an an ka taw han kun di sul su ‐gon an da lan han mi li tan te nga pa ‐kig bi sog. Gin ki ki na hang lan nga la ‐baw pa nga atu han an mga palisiya nga neo li be ral nga na pa tay ha tra ‐ba ho ngan nag lu lud lod ha ma sa nga anak bal has ha ka ku ri an.

Mga si bil yan nga Mo ro, bik ti ma han mi li ta ri sa syon

DIRI MAMENOS HA 3,295 pa mil ya nga Mo ro o ha ros 16,000 si bil yan an na pi ri tan nga mag-e bak wet ti kang ha ira mga ko mu ni dad ha li ma nga bung to ha Ma gu in da nao du rot han gra be nga ata ke han Armed Forces of the Phi ‐lip pi nes (AFP) Joint Task Force Central ti kang had ton Mar so 11.

Na ka da ya na an mga pa mil ya ha mga sentro han ebak wa syon ha mga bung to han Sha riff Sai do na Mus ‐tap ha, Sha riff Agu ak ngan Da tu Sa li bo.

Di ri pa upod ha ihap han mga bak wet an mga nag-e ‐bak wet ha mga ba ra ngay han Da tu Sau di Ampa tu an ngan Da tu Piang. Igin su mat li wat han mga or ga ni sa syon ha kawang-gawa nga da mo pa nga pa mil ya an nai pit ha mga ko mu ni dad ha nasering nga du ha nga bung to tu ‐ngod kay gin sad han han AFP an mga kal sa da.

Anay na nga na bik ti ma an mga re si den te han Ma ‐guin da nao had ton Septyembre 2018, han ginbomba ngan ginkanyon han Joint Task Force Central an pa re ho nga mga bung to nga nag re sul ta ha upat nga kas wal ti nga si ‐bil yan ngan yu kot-yu kot nga pa mil ya nga na pi ri tan nga

gu mi kan. Ti kang han uma ta ke an AFP, di ru di ret so an pag hu log

han bom ba han mga fighter jet ngan he li kop ter han Phi ‐lip pi ne Air Force. Ka du ngan li wat hi ni an pa nga ngan yon han mga ho witzer ngan panga ta ke han mga sun da lo ha mga ba ra ngay. Igin ra son han AFP nga tar get ku no ni ra an mga kam po han Bang sa mo ro Isla mic Free dom Fighters (BIFF) nga pumatay ha tu lo nga sun da lo had ton Peb re ro 28-Mar so 3.

Si gon na man ha BIFF, nag de pen sa la hi ra kontra ha mga ata ke han AFP. Ginbabantayan pa nira ha presente an hi nga rad tu an han bag-o nga tin dog nga Bang sa mo ro Au to no mo us Re gi on in Mus lim Min da nao (BARMM). Ka ‐par te han pa ke te han pagtukod han BARMM an hul-os nga pag-dis-ar ma han Mo ro Isla mic Li be ra ti on Front (MILF) pag-a bot han 2021-2022. Gin la lau man nga 12,000 nga ma nga ra way han MILF an masu ren der han ira ar mas ya na nga tuig, ngan ka du ga ngan nga 35% ha 2020.

GINHANDUM HA MAGKALAIN-LAIN nga par te han Pi li pi nas an Inter na syu nal nga Adlaw han Ka ba ba yin-an had ton Mar so 8 pi naa gi han pag sa yaw ngan mga pro tes ta.

Ha Met ro Ma ni la, ga tus-ga ‐tos nga ka ba ba yin-an ngan ira mga tag su por ta an nag ti rok atu ba ngan han Ma lacañang agud suk na on an macho-pa sis ta nga re hi men US-Du ter te ngan ig pa na wa gan an pag ba su ra ha iya mga pa ta ka ran nga an ti-ka ‐taw han. Na ngu na din hi an ba la ‐ud nga TRAIN nga du gang pa ‐ras-a non han ka ba ba yin-an.

Ha Ba guio City, nag kaa da hin mga pag ti ti rok an ka ba ba ‐yin-an kun diin gin paa bat ni ra an ira pag ka kau ru sa pi naa gi han pag sa yaw. Ha Isa be la, uma bot ha 8,000 an nag ti rok pa ra ha oka syo n. Pi nar ti si pa ran an ka ti ‐ti rok han mga ti nag la was han Gab rie la Wo men’s Party.

Ha Aklan, ga tus-ga tos an inu pod ha ka ti ti rok. Nag kaa da li wat hin mga ka ti ti rok ha Davao City, Ca ga yan de Oro City ngan Bu kid non.

Adlaw han ka ba ba yin-an, gin han dumPWERSAHAY NGA GINPAPIRMA han mga ele men to han 71st IB an 153 nga

tra ba ha dor han Mu sa ha mat Farms ha Pan tu kan, Com pos te la Val ley agud pa ‐ga wa son nga nag bul-iw hi ra ha ira mga tra ba ho had ton Mar so 8. Kau pod ha mga pwer sa hay nga gin pa bul-iw an pre si den te ngan bi se-pre si den te han un ‐yon nga hi ra Espe ri di on Ca bal te ra ngan Richard Ge na be, ngan sek re tar ya han un yon nga hi Ro nald Ro sa les. Antes hi ni, ginsikmit han mi li tar an tu lo ngan gin tortyur had ton Peb re ro 27.

Sam tang, gin kun de nar han Concer ned Artists of the Phi lip pi nes an ili gal nga pag-a res to han mga pu lis kan Alvin For ta liza had ton Mar so 4 ha Guin ‐dul man, Bo hol. Hi For ta liza usa nga li der han Bol-a nong Artis ta nga may Di ‐wang Da go hoy (Ban si wag) Bo hol Cul tu ral Net work ngan kaa pi han Anak pa wis Partylist. Na nga ngam pan ya hi ya ha mer ka do han Guin dul man hin gin-a res to .

GINAWAS HA IRA mga kla se an maabot 200 nga es tud yan te han Univer sity of the Phi lip pi nes-Los Baños (UPLB) had ton Mar so 8 agud ip ro tes ta an ka wa ‐ray-ak syon han ad mi nistra syon han uni ber si dad ha ira mga reklamo. Kalakip din hi an pre sen sya han mga sun da lo ha kam pus, an Red-tag ging ha mga ak ti ‐bis ta ngan mahinay nga pag ka ra wat ha mga es tud yan te nga naur hi ha en ‐rollment.

Ka sum pay ha ur hi, ki na hang lan ki lal-on han uni ber si dad an ka ku ri an han da mo nga es tud yan te nga da yon nga ma ka ba yad han mat ri ku la, hi nung dan kun kay ano nga di ri da yon ma ka g-en roll an ka dam-an han 500 nga es tud ‐yan te. Di ri nga ta nan han mga es tud yan te an sakop han lib re nga mat ri ku la, se ring ni ra, sang lit nag pa pa bi lin an prob le ma han hi ta as nga mga ba ray dan

bi san ha mga pam pub li ko nga uni ber si dad. Ha UP Di li man, gin kun de nar han mga es tud yan te

an pa nar hug han usa nga ahen te han pa nik tik han re ‐hi men. Gin kad to han nasering nga ahen te an ba lay ni Ralph Ba gui non, ta ga pa ngu lo han kon se ho han UP Col ‐le ge of Engi nee ring, ngan igin-a gi ha iya pa mil ya an tar hug nga pa pata yon hi ya.

Mga es tud yan te han UPLB nagwalk-out

Mga tra ba ha dor, ginpirit mag bul-iw ha tra ba ho

ngan ku rap nga pu li ti ko. Ini nga gub yer no an na gin ka bak yang li wat han dag ko nga kom pa ni ya nga US nga naghakin ha mag tam bok nga kontra ta nga pam pub li ko agud tin-dugon an ba ta kan nga imprastruk ‐

tu ra nga gin ru ba han mga tro pa ngan edro nga

Ame ri ka no. Ha pro se so han

pag pa tu man han estra ‐te hi ya nga kontra-in ‐sur hen si ya, gin tam bak han had to anay re hi ‐men ni Ba rack Oba ma an ha ros 70,000 nga du gang nga tro pa ha na sud agud pa kus gon

an pwer sa kontra ha Ta li ‐ban. Ti kang ha 30,000, di na ko

ngad to ha 100,000 an ihap han mga Ame ri ka no nga sun da lo had ‐ton 2009-2011. La bot pa hi ni an du gang nga 30,000 nga mga sun ‐da lo ti kang ha mga na sud ha Eu ‐rope (prinsipal ti kang ha UK ngan Ger many) nga kaa pi han North Atlan tic Tre aty Orga niza ti on (NATO) ngan gatos ka yu kot nga lo ‐kal nga pwer sa pan se gu ri dad han niyutiyo nga es ta do.

Ha lu yo han pagdulok han lang-yawanon nga tro pa, nag pa bi lin nga pa tas an ka him tang han du ha nga ga pil ti kang 2009 tipaunhan, si gon mis mo ha da tos han US. Sam tang di na ko an ihap han mga da yu han nga tro pa ha na sud, la baw li wat nga di na mo an mga open si ba han Ta li ban ngan nai du du rot hi ni nga mga kas wal ti han ha n-ay han ira pangontra. Ha bug-os nga 17 ka tu ‐ig, gin tan ti ya nga aa da ha 2,400 sun da lo nga Ame ri ka no an na pa tay ha Afgha nis tan, sam tang maabot ha 1,100 an na pa tay ha mga sun ‐da lo nga Eu ro pe an ngan 1,700 ha mga pri ba do nga kontrak tor. Had ‐ton 2014, han ti ka ngan han US an pag-at ras han da ko nga bul to han mga tro pa hi ni, igin bi rik han Ta li ‐ban an mga ata ke hi ni ha lo kal nga mga pwer sa. Gin tan ti ya nga maa ‐bot ha 45,000 nga sun da lo han pa ‐pet nga gub yer no an na pa tay sa kob la han upat ka tu ig.

Wa ray lu gar o ko mu ni dad an

Ma ni pis nga ta hub an nasering nga ne go sa syon pa ra ha di ret so nga pag-at ras han mga tro pa nga US ha na sud. Pag ma tu od ini ha hul-os nga pag ka per di han US ha had to pa man gin-nga ra nan na nga "ger ra nga di ri mai da da ug." Ka bal yo han pag-at ras han mga tro pa nga Ame ‐ri ka no, igin sa ad han Ta li ban nga di ri hi ni tu tu gu tan nga ga mi ton an Afgha nis tan ko mo ba se han in ter ‐na syu nal nga ka giu san nga "mi li ‐tan te," usa nga ter mi no nga gin-ga mit agud lik yan an pu long nga "te ro ris ta." Wa ray su mu got an Ta li ban nga pu mar ti si par ha ne go ‐sa syon an lo kal nga gub yer no nga igin kon si de ra hi ni nga niyutiyo han US.

Gin-a ta ke han US an Afgha nis ‐tan ka hu man an te ro ris ta nga pan ‐mom ba han gru po nga Al Qae da ha US had ton Septyembre 11, 2001. Wa ray bi san usa ha mga gin-aku-saran an Afghan ngan di ri li wat ak ‐ti bo nga gin su su por ta han han na ‐sud, o bi san han Ta li ban, an Al Qae da hi ton nga pa na hon. Su gad ‐pa man, igin ra son han US an pag ba ‐se did to han Al Qae da ngan li der hi ni nga hi Osa ma bin La den, ha ka ‐bu ki ran han Afgha nis tan agud ata ‐ki hon an na sud, rub-on an imprastruk tu ra hi ni ngan ig pa tok din hi an "de mok ra sya nga Ame ri ka ‐no." Wa ray kaso bisan kun mas da ‐ko nga par te han pag pap la no ngan pag pa hia ra han mga nan mom ba ha US gin hi mo ha Ger many, Pa kis tan ngan US mis mo. Had ton 2011, gin ‐pa tay han mga is pe syal nga tro pa han US hi bin La den ha Pa kis tan. Ha lu yo han dek la ra syon hi ni nga na ‐per di na an Al Qae da had to nga pa ‐na hon, nag pa bi lin an mga tro pa nga US ha Afgha nis tan.

Agud ta gan-ka ta du ngan an ba ‐ga-ba ga di ri nahuhuman nga ger ra ha Afgha nis tan, pa ba lik-ba lik nga igin pan ham bog han US an ku no hay mga pag da ug han ger ra ngan

estra te hi ya hi ni sa ‐kob han ha ros du ‐ha kade ka da. Gin-ga mit hi ni an na sud agud bug-u ‐son an doktri na nga gin-nga ra nan hi ni nga "kumpre ‐hen si bo nga estra ‐te hi ya kontra ha kontra-in sur hen si ‐ya" nga gin hi mo nga upi syal nga gi ya ha pag puy poy ha mga ar ma do nga pag-a to ha iba pa nga par te han ka li ‐bu tan, kau pod ha Pi li pi nas.

Na pa sa kob ini nga doktri na ha do ku men to nga US Government Coun te rin sur gency Gui de nga igin-ga was han De ‐partment of Sta te had ton 2009. Din hi, iginplas tar an upat nga sang ‐kap agud re sol ba hon an ar ma do nga banggaay ha gin-nga ra nan nga "who le-of-society," ngan "who le-of-government approach" nga gi n-ga mit ha Afgha nis tan.

An eksper yen sya nga Afghan Bru tal, ku rap ngan kri mi nal an

na gin por ma han "ger ra kontra-in ‐sur hen si ya" han US ha Afgha nis tan. Gi n-ga mit hi ni an bug-os nga ku sog han pwer sa mi li tar, mga pri ba do nga kontrak tor ngan niyutiyo nga huk bo di ri la kontra ha Ta li ban, kun di ha bug-os nga si bil yan nga po pu la syo n. An Ta li ban usa nga net work han mga ar ma do nga gru po nga nagamit han mga tak ti ka nga ge ril ya ha pag-a to. Si gon ha su mat han US, ka ra wat han da mo nga Afghan an Ta li ban ko mo al ter na ti bo ha bru tal ngan kri mi nal nga mga war lord nga nag ha di ha na sud tub ‐tub de ka da 1990.

Ka bak yang han mga pwer sa pan se gu ri dad an niyutiyo nga gub ‐yer no nga igintukod han US ngan gin kom po ner han mga kri mi nal

Hi ni nga tuig, du ha ka be ses na nga na kig ne go sa syon an US ha Ta li ban, an na ngu ngu na nga ar ma do nga gru po nga kaa way hi ni ha Afgha nis tan, ha

usa nga pro se so nga na di ri hi ni nga ta wa gon nga eres tor ya pan ka mu ra ya ‐wan. Ini ka hu man an 18 tuig nga pag bu hos hi ni han tro pa, ga mit ngan pon do ngan ha lu yo han pa ba lik-ba lik nga pa num pa han US nga di ri ini ma kig ne go ‐sa syon ha mga "te ro ris ta nga gru po."

Pak yas an ger ra han US ha Afgha nis tan

ope ra syon mi li tar ngan igin lu sot an pre sen sya ngan oku pa syon han mga sun da lo ha mga ko mu ni dad ngan bar yo ha ta hub han bu ruk ra sya si ‐bil.

Na ka tung tong an prog ra ma han NTF ha bu wa nga da mo na nga kaa ‐pi ngan tag su por ta han Ba gong Huk bong Ba yan an "su mu ren der." Igin pan ham bog han AFP had ton Ene ro nga na ka da ha 12,000 na ha ira an na pa sa kob ha E-CLIP, an prog ra ma nga nag ha tag han pon do nga pa ka bu hi an ha mga "nag ba lik-loob." Wa ray ka ma tuo ran ini nga ihap, nga ti nu yo nga gin pa da ko agud ma ku ha ngan mai bur sa han mga upi sya l-mi li tar an pon do.

An Coun te rin sur gency Gui de han US an gin ba sa ran nga do ku ‐men to han "who le-of-na ti on/go-vernment approach" nga ba la yan han mga kam pan ya nga ma pan muy ‐poy ha na sud ha nag la bay nga de ‐ka da—ti kang ha Oplan Ba ya ni han han re hi men Aqui no tub tub ha Oplan Ka pa ya pa an ngan Na tio nal Inter nal Secu rity Plan (NISP) han re hi men US-Du ter te.

Ha pre sen te, na ka da ini ha por ‐ma han Na tio nal Task Force (NTF) to End Local Com mu nist Armed Conflict nga igin tin dog pi naa gi han Execu tive Order 70 had ton 2018.

Gin pa pa ser be han NTF, nga gin pa ‐pa mu nu an ni Rod ri go Du ter te ngan gin kom po ner han iya mga he ne ral, an mga prog ra ma ngan pon do han mga ahen sya han gub yer no agud per di hon an "in sur hen si ya."

Pu ro nga ina ma sang an igin dek ‐la ra hi ni nga ka tu yua nan han "pag ‐du dul-ong han mga ba ta kan nga ser bi syo, pag ha ha tag han emple yo ngan mas mau pay nga ka li dad han pa ngi na bu hi" ha mga lu gar nga apek ta do han ar ma do nga ag way. Igin pai la rum hi ni an pag ha ha tag han mga lo kal nga gub yer no han mga ba ta kan nga ser bi syo ha mga

Di ri di rek ta an oku pa syon han mga tro pa nga Ame ri ka no ha Pi li pi nas kundi kla ro an kontrol ngan di rek syon hi ni ha lo kal nga prog ra ma nga "kontra-in ‐sur hen si ya."

Bang ka ro te ngan ku rap nga estra te hi ya han kontra-in sur hen si ya

ha mga sentro han ebak wa syon sa ‐kob han na sud. May da du gang pa nga pi pi ra ka mil yon nga refu gee an na pa la yas ngad to ha Iran, Pa kis tan ngan mga na sud ha Eu ro pe.

Ka du ngan hi ni, la baw nga nag ‐ku ku ri an ki na bu hi han mga Afghan ha lu yo han pag bu hos han US han $130 bil yon nga pon do pa ra ha "re ‐konstruk syo n." Bil yun-bil yon nga dol yar an wa ray-a wod nga igin bur ‐sa han mga ku rap nga upi syal han gub yer no nga Afghan, su gad li wat han mga upi syal mi li tar hi ni. Ha ka ‐ku s gon han ger ra, na pa ma tud-an nga 80% han iginpanhambog han US nga natukod nga mga es koy la ‐han ngan health cen ter di ri ti nu od. Na buk sas li wat nga an iginparayaw ni ra nga mil yun-mil yon na nga ka ‐ba tan-u nan nga ba ba ye nga Afghan nga na kag-a ram du rot han mga re ‐por ma nga igin du so hi ni ha niyutiyo nga gub yer no hi ni mu-hi mo la nga mga nu me ro.

Waray nagin matuod-tuod ha mga Afghan an mga pro se so nga igin pa tok han US agud ma gin de ‐mok ra ti ko ku no an na sud. Pu tos han pan lim bong ngan ano ma li ya an du ha nga elek syon nga gin hi mo hi ni agud pi li on an mga li der han niyutiyo nga es ta do. Pi naa gi hi ni nga mga elek syo n, na kap wes to ha gub yer no an mga pa mil ya nga ki la ‐lado ko mo pi na ka dag ko nga drug

lord ha na sud. Na gin instru men to pa an mga tro pa nga Ame ri ka no ha panmatay ha mga kaa way nga sin ‐di ka to han mga gin pa ling kod hi ni ha pwes to. Ha bug-os nga oku pa ‐syon han US, ka da tuig an pag da ko han ani han poppy, an ta nom nga gin-ga ga mit ha pro duk syon han ili ‐gal nga dru ga nga he ro in, ngan humitaas an ki ta ti kang ha ili gal nga pag ba ba lig ya hi ni.

WARAY NAGPULOS ha ger ra ha Afgha nis tan kun di an hi gan te nga kom pa ni ya nga mi li tar-in dustri yal han US nga na kak war ta ti kang ha pag ba lig ya han mil yun-mil yon nga bom ba, ba la ngan ga mit-mi li tar nga igin bu hos ha ger ra. Ka du ngan nga nag ri ko an mga pri ba do nga kontrak tor ngan mga ginbabaydan nga sun da lo nga gi n-ga mit ko mo mga tag de pen sa ha hig ta as nga upi syal nga Ame ri ka no ngan ira mga ka kun sa bo ha niyutiyo nga gub yer no nga war lord ngan li der han mga sin di ka to ha dru ga.

Ha pag ta pos han ger ra ngan oku pa syon han US ha Afgha nis tan, naa tu bang an ka taw han din hi ha gra be nga ayat ngan pag-a to. Ru ba an ba ta kan nga imprastruk tu ra ngan ka li bu ngan du rot han de ka-de ka da na nga ger ra. Atra sa do an lo kal nga pro duk syon ngan ha ros wa ray pa ka bu hi an an ka taw han.

hul-os nga na kontrol han US, bi san ha Ka bul, ka bi se ra han na sud. Wa ‐ray li wat nai su mat nga hul-os nga na perdi nga yu nit an Ta li ban, bi san ka hu man han sus ru nod nga mga pan mo m ba ngan tag dag ko nga mga ope ra syon mi li tar. An pi na ka na am ‐kon la han US nga te ri tor yo amo an mga tu na nga gin tin du gan han ira mga kam po, ngan na hi mu mu ta ngan han ira mga mor tar ngan kan yon. Ha hig ra yo nga mga lu gar, gin ba ‐ban ta yan han Ta li ban an pag sa kob han mga tro pa nga Ame ri ka no tu ‐ngod kay na nga nga hu lugan ini han pag bu hos han higamit mi li tar ngan ayu da nga di rek ta ni la nga ma pa hi ‐mul san.

Imbes nga ma kontrol an po pu ‐la syo n, la baw pa nga gin pa la rab han US an ka nga las han mga Afghan du rot han ura-ura kadamo nga ka so han pa nga nga bu so han mga tro pa nga Ame ri ka no. Sam tang nag ti ka da mo an mga sun da lo han US, nag da da mo li wat an ira mga kri men. Ha tan ti ya han Uni ted Na ti ‐ons ti kang 2009, ina bot na ha 100,000 nga si bil yan an na pa tay ha mga ata ke han mga sun da lo, he li ‐kop ter ngan edro han US. Ka da tuig na hi ta as an ihap han mga kas wal ti nga si bil yan. Ma sob ra usa ka mil yon nga Afghan an na pa-e bak wet du rot han panrumpag han ira mga ko mu ‐ni dad ngan na pi ri tan nga ma ngu koy