Radiation Unit
-
Upload
pawitra-masa-ah -
Category
Education
-
view
2.404 -
download
0
Transcript of Radiation Unit
RADIATION UNITS
Pawitra Masa-ah
ปริมาณ และหน่วยวัดทางรังสี
Radioactivity คือ การสลายของสารกัมมันตรังสีต่อหน่วยเวลา แสดงถึง ความแรงของต้นก าเนิดรังสี
มีหน่วยเป็น
Becquerel (Bq) : การสลายของสารกัมมันตรังสีต่อ 1 วินาที หรือ Disintegration per second (dps)
Curie (Ci) : คือหน่วยวัดที่อ้างอิงการสลายตัวของสารกัมมันตรังสีจากการสลายตัวของเรเดียม 1 กรัม
ซึ่ง 1 Ci = 3.7 x 1010 Bq
Half-Life ค่าครึ่งชีวิต
ครึ่งชีวิตของกัมมันตภาพรังสี
ความเข้มของรังสีที่ออกมาจากต้นก าเนิดรังสี จะลดลงตามเวลา โดยมีอะตอมที่มีกัมมันตภาพรังสีสลายตัวไปเป็นอะตอมที่เสถียรตลอดเวลา
ครึ่งชีวิต (half-life) เป็นช่วงเวลาที่ความเข้มของรังสีลดลงครึ่งหนึ่ง ซึ่งเกิดจากอะตอมที่ มี กั มมั นตภาพรั งสีสลายตัวไปแล้วครึ่งหนึ่งในช่วงเวลานั้น
จากภาพ เมื่อเวลาผ่านไป 3 Half-life Activity ของกัมมันตภาพรังสีจะเหลือเท่าไหร่?
ปริมาณ และหน่วยวัดทางรังสี
Exposure คือ หน่วยวัดปริมาณรังสีที่ท าให้อากาศแตกตัวเป็นไอออนจนเกิดเป็นประจุไฟฟ้า
มีหน่วยเป็น
c/kg (คูลอมบ/์กิโลกรัม)
Roentgen (R) : เรินต์เกน
ซึ่ง 1 R = 2.58 x 10 -4 c/kg
ปริมาณ และหน่วยวัดทางรังสี
ปริมาณรังสีที่บุคคลจะได้รับมาจากหลากหลายแหล่ง เช่น การหายใจ อาหาร หรือการท างาน รวมไปถึงการได้รับรังสีจากธรรมชาติ ซึ่งบุคคลในวัยต่างๆ จะมีผลกระทบจากรังสีไม่เท่ากัน
สามารถจ าแนกออกเป็น 3 ประเดน็ คือ
1. Absorbed dose in tissues / organs, Gy
2. Equivalent dose in tissues / organs, Sv
3. Effective dose, Sv
ปริมาณ และหน่วยวัดทางรังสี
Absorbed Dose (ปริมาณรังสีดูดกลืน) คอื ปริมาณพลังงานที่วัตถุดูดกลืนเมื่อได้รับรังสี
มีหน่วยเป็น
Gray (Gy) : เกรย์
Rad : แรด
ซึ่ง 1 Gy = 100 Rad
ปริมาณ และหน่วยวัดทางรังสี
Equivalent Dose (ปริมาณรังสีสมมูล) คือ ผลรวมของปริมาณรังสีดูดกลืนในเนื้อเยื่อหรืออวยัวะใด ๆ ของมนุษย์
Sv = Gy x WR (Radiation weighting factor)
มีหน่วยเป็น
Sievert (Sv) : ซีเวิร์ต
Rem : เรม
ซึ่ง 1 Sv = 100 Rem
ปริมาณ และหน่วยวัดทางรังสี
Effective dose เป็นผลรวมของ weighted equivalent doses ในทุกอวัยวะหรือเนื้อเยื่อทุกส่วนของร่างกาย
Effective dose = equivalent dose x WT (tissue weighting factor)
การประเมินการได้รับรังสี
ในการประเมินอันตรายของรังสี ปริมาณรังสีจะวัดในหน่วยของ Sievert (Sv) ซึ่งเป็น equivalent dose เป็นปริมาณของรังสีที่เนื้อเยื่อได้รับ
รังสีมีอ านาจในการท าลายแตกต่างกนั จึงมีการปรับแก้ด้วยค่าแก้ตามชนิดของรังสี ซึ่งเรียกว่า WR (radiation weighing factor)
Sv = Gy x WR (Radiation weighting factor)
Example จากตาราง แกมมามีค่า WR = 1 , โปรตอน WR = 5
นิวตรอนพลังงานระหว่าง 0.1 - 2 MeV, WR = 20
จะได้ว่า ปริมาณรังสี 1 Sv = 1 Gy (absorbed dose) ส าหรับแกมมา
1 Sv = 0.2 Gy ส าหรับโปรตอน
1 Sv = 0.05 Gy ส าหรับนิวตรอน
การประเมินการได้รับรังสี
ปริมาณรังสี 1 Sv จากรังสีทั้ง 3 ชนิดนี้จะก่อให้เกิดผลกระทบทางชีวภาพที่เหมือนกัน
แต่ในความเป็นจริงอวัยวะต่าง ๆ กัน ก็มีความทานทนหรือไวต่อรังสีต่างกันไป จึงมีค่าแก้ที่เรียกว่า WT (tissue weighting factor)
อย่างไรก็ดี เป็นเรื่องซับซ้อนที่เราจะสามารถค านวณปริมาณรังสีที่อวัยวะนั้น ๆ ได้ถูกต้องจริง ๆ เหตุเพราะเงื่อนไขและสภาพทางชีวภาพของเซล์ลนั้นต่างกันไป การประเมินปริมาณรังสีจึงเป็นเพียงค่าที่ประมาณการมาโดยตลอด แต่ค่าแก้ WT ก็ท าให้การประมาณการมีค่าความถูกต้องสูง
ประโยชน์ของการประเมินปริมาณรังสี ก็เพื่อเป็นดัชนีในการประเมินความรุนแรงของผลของรังสี ต่อเนื้อเยื่อหรืออวัยวะนั้น ๆ อีกทั้งยังเป็นแนวทางในการรักษาเพื่อช่วยชีวิตผู้ได้รับบาดเจ็บต่อไปอีกด้วย
Conclusion of Radiation Unit
ปริมาณSI Unit
(หน่วยสากล)Old Unit
(หน่วยเดิม) ตัวกลาง จุดประสงค์ของการวัด
ActivityBecquerel
(Bq)Curie (Ci) - วัดการสลายตัวของสารกมัมันตรังสี
1 Ci = 3.7 x 1010 Bq
1 Ci = 37 GBq
Exposure C/kg Roentgen (R) อากาศ วัดจากการแตกตัวของอากาศ1 R = 2.58 x 10 -4 c/kg
Absorbed Dose Gray (Gy) Rad วัตถุ วัดปริมาณพลังงานที่วัตถุดูดกลืน1 Gy = 100 Rad
Equivalent Dose Sievert (Sv) Rem เน้ือเยื่อ, ร่างกายมนุษย์ วัดเป็นผลทางชีววิทยา1 Sv = 100 Rem
หากเปรียบ “แสง” กับ “กัมมันตภาพรังส”ี
ความสามารถในการส่องสว่าง
หน่วยวัดความเข้มของแสง คือ Candela (cd)
-------------------------------------ในขณะที่ ลักซ ์(lux) คือหน่วยของ
ปริมาณการส่องสว่างบนพ้ืนที่รับแสง
ความสามารถในการแผ่รังสี (=Radioactivity)
หน่วยวัดกัมมันตภาพรังสีที่แผ่ของมาคือ Becquerel (Bq)
---------------------------------------ในขณะที่ Sievert (Sv) คือหน่วยวัดเมื่อกัมมันตรังสีตกกระทบร่างกายมนุษย์
Understanding of Radiation Unit
ค่ามาตรฐานการไดร้ับรังสี
หลักการที่ส าคัญในการปอ้งกนัอันตรายจากรังสีจึงเน้นที่การก าหนดให้ได้รับรังสีไม่เกินกว่าค่ามาตรฐานที่ยอมรับได้ตาม ICRP 60 ดังตาราง
ประเภท บุคลากรทางด้านรังสี ประชาชนทั่วไป
Effective dose 20 mSv/yr
average 5 yr
1mSv/yr
Equivalent dose
แยกตามอวัยวะ
เลนส์ตา 150 SV 15 mSv
ผิวหนัง 500 mSV 50 mSV
มือและเท้า 500 mSV ไม่ระบุ
ปริมาณรังสีที่ชาวญี่ปุ่นได้รับตอ่ปี
เราได้รับรังสีจากกิจกรรมใดมากที่สุด ??
อ.ปวิตรา หมะสะอะ
Thank you