Računarske mreže - NETWARE - seminarski rad

RAUNARSKE MREE-NETWARE

SEMINARSKI RAD

SADRAJ

1. UVOD ............................................................................................................................ 2

2. ELEMENTI PROCESA KOMUNICIRANJA .......................................................... 3

3. RAZVOJ TELEKOMUNIKACIJA ........................................................................... 5 4. RAZVOJ RAUNARSKIH MREA ........................................................................ 6 4.1. Daljinska obrada podataka ..................................................................................... 6 4.2. Raunarske mree ................................................................................................... 7 4.3. Multimedijalne mree............................................................................................. 7 5. VRSTE RAUNARSKIH MREA ............................................................................ 8 5.1. Lokalne mree ........................................................................................................ 8 5.2. Rasprostranjene mree ......................................................................................... 10 5.3. Globalna mrea INTERNET ............................................................................. 10 6. METODE I TEHNIKE PRENOSA PODATAKA U MREI ................................ 11

7. STANDARDIZACIJA POVEZIVANJA OTVORENIH SISTEMA..................... 13 8. POSREDNICI ZA POVEZIVANJE MREA ......................................................... 14 9. NAINI POVEZIVANJA RAUNARA ................................................................. 15 10. PROTOKOLI U RAUNARSKIM MREAMA ................................................... 16 11. ZAKLJUAK ............................................................................................................. 18

12. LITERATURA ........................................................................................................... 19

1


SEMINARSKI RAD

1. UVODRaunarska mrea (eng. Computer Network ili Netware) je, najjednostavnije reeno, skup meusobno povezanih raunara koji mogu razmjenjivati informacije. Od pojave prvog raunara pa do danas, ljudi tee to boljem, efikasnijem i jeftinijem nainu meusobnog povezivanja i razmjene informacija putem raunara. S tim u vezi, nastali su razliiti koncepti njihovog povezivanja, a naroito sa ekspanzijom telekomunikacija, koje su umnogome doprinijele lakoj povezanosti raunara, kako na lokalnom, tako i na globalnom nivou. U dananje vrijeme raunarske mree su nezaobilazan segment svakog poslovnog sistema, jer olakavaju i poboljavaju njihovo funkcionisanje (omoguuju prebacivanje vee koliine podataka sa jednog raunara na drugi, olakavaju kancelarijsko poslovanje, pruaju mogunost dijeljenja internet veze, dijeljenje printera, skenera i drugih ureaja, itd.). Osim toga, globalna raunarska mrea (INTERNET) prua svim ljudima praktino neograniene mogunosti razmjene informacija, znanja i iskustava, kao i mogunosti obavljanja razliitih poslova "na daljinu", kolovanja, reklamiranja, kupovine, prodaje i sl. U narednim poglavljima bie rijei o pojmu, definiciji i osnovnim karakteristikama raunarskih mrea, njihovom nastanku i razvoju, kao i nainu funkcionisanja. Takoe, govorie se i o sprezi raunarske (informacione) tehnologije sa telekomunikacionom tehnologijom, s obzirom da su te dvije tehnologije odavno povezane i danas, praktino, nije mogue zamisliti funkcionisanje nijednog raunarskog sistema bez saradnje ovih dviju tehnologija.

2


SEMINARSKI RAD

2. ELEMENTI PROCESA KOMUNICIRANJASvaka informacija ima svoj izvor odakle potie i svoje odredite kome je namijenjena. Proces prenoenja informacije od subjekta koji alje informaciju do subjekta koji je prima naziva se komuniciranje. Na slici 1. prikazan je tradicionalni model procesa komuniciranja (Shannon C., 1946.)

Slika 1. Shannon-ov model komunikacije

Prema prikazanom modelu komunikacije, proces komuniciranja ima pet elemenata: 1. izvor (poiljalac poruke) osoba, grupa ljudi ili maina; 2. koder (kodiranje) proces kojim poiljalac odreeni misaoni sadraj (poruku) preobraava u simboliku formu, odnosno pretvaranje saoptenja u signal; 3. komunikacioni kanal element za uspostavljane veze izmeu komunikatora (poiljaoca i primaoca), odnosno put kojim se kree saoptenje (signal); 4. dekoder (dekodiranje) proces preobraavanja signala u misaoni sadraj koji je razumljiv primaocu; 5. primalac osoba, grupa ljudi ili maina kojoj je poruka upuena.

U savremenom modelu, komunikacija je kompleksnija. U pravilu je dvosmjerna, jer su osobe ujedno i primaoci i poiljaoci poruka i znatno se meusobno razlikuju po vjetini komuniciranja i drugim svojstvima bitnim za uspjeno komuniciranje. Ukoliko se posmatra proces komuniciranja sa aspekta poslovnog sistema, uoava se da su komunikacije meu ljudima u organizaciji neophodan uslov grupne aktivnosti, jer bez komunikacije nema koordinacije niti sinergijskog efekta. Svrha komuniciranja je da se obezbijedi unutranje funkcionisanje organizacije, ali i njeno povezivanje sa okolinom.

3


SEMINARSKI RAD

U svakoj organizaciji djeluju dvije vrste komunikacija: 1. formalna prenoenje saoptenja koja se u organizaciji tretiraju kao zvanina; 2. neformalna prenoenje nezvaninih informacija, koje se odvija bre, spontanije pa ak i pouzdanije nego kroz zvanine (formalne) kanale.

Komunikacije u organizaciji teku u tri osnovna smjera: 1. komunikacije odozgo na dole sadre informacije o ciljevima, strategijama, politici, programima, zatim instrukcije, informacije o postignutim rezultatima i sl; 2. komunikacije odozdo na gore sadre informacije o problemima, izvjetaje o uincima, finansijske i raunovodstvene informacije i sl; 3. horizontalne komunikacije sadre informacije koje se tiu rjeavanja problema izmeu pojedinih podsistema organizacije. Da bi komunikacija uspjeno funkcionisala, neophodno je da poiljalac i primalac poruke istom simbolu pripisuju isto znaenje, odnosno nema sporazumijevanja bez razumijevanja. S tim u vezi, postoji nekoliko osnovnih prepreka uspjenom komuniciranju: 1. iskrivljenje poruke smisao poruke na putu od poiljaoca do primaoca je izmijenjen (zbog nepreciznosti jezika, greaka u tumaenju ili statusnih razlika izmeu poiljaoca i primaoca); 2. izostavljanje dijela poruke poiljalac hotimino ili nehotino spreava dotok nekog dijela poruke; 3. informaciona preoptereenost primalac je zasut obiljem informacija, to onemoguava ili oteava uspjenu obradu informacija.

4


SEMINARSKI RAD

3. RAZVOJ TELEKOMUNIKACIJASvi oblici meuljudske komunikacije na daljinu jednim imenom se nazivaju telekomunikacije. Ljudi su oduvijek nastojali pronai adekvatnog posrednika za unapreenje meusobne komunikacije na daljinu, pa su razni eksperti doli do brojnih otkria koja su od epohalnog znaaja za razvoj takve komunikacije. Najznaajnija otkria su: 1. telegrafija iani prenos poruka na daljinu; 2. telefonija iani prenos ljudskog glasa na daljinu; 3. radiofonija (radiodifuzija) beini prenos zvunih signala na daljinu; 4. televizija beini prenos pokretne slike i zvuka na daljinu; 5. satelitska komunikacija prenos svih vrsta signala putem vjetakih Zemljinih satelita; 6. raunarske mree prenos raunarski generisanih podataka na daljinu. S obzirom da je razvoj telekomunikacione tehnologije poeo poetkom XIX vijeka, a prvi elektronski raunar ENIAC je razvijen 1944.godine, nije odmah dolo do pribliavanja telekomunikacione i informacione tehnologije, nego se to desilo tek nakon 20-ak godina, kada je informaciona tehnologija dostigla odreeni nivo zrelosti. U poetku je dolo do kooperacije, a kasnije i do potpune integracije ove dvije tehnologije. Integracija ovih dviju tehnologija dobila je poseban naziv:

TELEkomunkacije + inforMATIKA = TELEMATIKA Iako je naziv nastao u Francuskoj poetkom 1970-ih godina, u okviru ove tehnologije dominiraju termini anglosaksonskog porijekla kao to su Computer Network (raunarske mree), Informatin Network (informacione mree), Data Communication Network (mree za komunikaciju podacima), Data Network (mree podataka), itd.

5


SEMINARSKI RAD

4. RAZVOJ RAUNARSKIH MREARazvoj raunarskih mrea odvijao se kroz sljedee razvojne faze: 1. faza daljinske obrade podataka; 2. faza raunarskih mrea; 3. faza multimedijalnih mrea.

4.1. Daljinska obrada podataka (Remote Processing) U poetnoj fazi razvoja poslovne informatike, ureaji namijenjeni obradi podataka bili su koncentrisani u elektronskom raunarskom centru. Korisnici, bez obzira gdje su bili fiziki i organizaciono locirani, ukoliko su trebali uslugu informacionog karaktera morali su dolaziti u elektronski centar i od njegovog osoblja traiti da obavi odreenu obradu podataka. Takav nain rada je bio neracionalan i nepouzdan, pa se pristupilo realizaciji dva osnovna cilja da ulazne jedinice budu na onim mjestima gdje podaci nastaju, te da izlazne jedinice budu na onim mjestima gdje su rezultati obrade potrebni. Prvi korak je uinjen pojavom tree tehnoloke generacije elektronskih raunara i uvoenjem terminala (perifernih jedinica), koji su komunikacijskim kablovima bili direktno povezani sa centralnom jedinicom raunarskog sistema, te su tako omoguili fiziko (prostorno) odvajanje ulazno-izlaznih od aritmetiko-logikih operacija u okviru elektronske obrade podataka. Meutim, zbog tehnikih ogranienja (kratak domet direktnih komunikacijskih veza) dolazilo je do pojave greaka u prenosu, to je onemoguavalo dobijanje pouzdanih rezultata obrade podataka. S obzirom da je telefonska mrea ve bila poprimila globalni karakter, poelo se tragati za telekomunikacionim sredstvima koja bi pomogla u daljinskoj obradi podataka. Tako je nastao poseban ureaj od nazivom MODEM (MOdulacija i DEModulacija) kao posrednik izmeu telefonske i informacione tehnologije. Modem obavlja dvije funkcije modulaciju i demodulaciju, to je prikazano na slici 2.

Slika 2. Funkcije modema

6


SEMINARSKI RAD

4.2. Raunarske mree (Computer Network) Raunarske mree predstavljaju narednu fazu u integraciji raunara i

telekomunikacija, podrazumijevajui naputanje starog naina obavljanja poslova u raunskom centru sa jednim velikim raunarom (Mainframe) i uvoenje nekoliko odvojenih, ali meusobno povezanih i usklaenih raunara u svrhu razmjene podataka. Raunarske mree se sastoje od dva podsistema: 1. podsistem raunara i terminala ine ga ureaji koji komuniciraju sa drugim ureajima u mrei i koji mogu da prihvate ulazne podatke u mreu ili da daju izlazne informacije; svaki takav ureaj naziva se mreni vor (Knot) i mora biti opremljen adapterom (karticom) koji mu omoguava rad u mrei, kao i adekvatnim mrenim operativnim sistemom; 2. prenosni (transportni) sistem ine ga veze (kablovski, mikrotalasni, laserski, optiki, satelitski kanali), kojima teku informacije izmeu mrenih vorova. U ovakvoj mrei svaki korisnik moe birati raunar od kojeg e traiti odreenu informacionu uslugu, to predstavlja osnovu za eventualnu specijalizaciju razliitih raunara za obavljanje razliitih zadataka. Takoe, raunari koji direktno komuniciraju u mrei mogu meusobno da se dopunjuju tako to e jedan raunar preuzeti zadatke od drugog, ukoliko drugi raunar iz bilo kojeg razloga nije u mogunosti da udovolji zahtjevu korisnika (npr.u sluaju kvarova i sl.) ime se poveava otpornost cijelog mrenog sistema. 4.3. Multimedijalne mree (ISDN) U sutini, koncept raunarske mree je vrlo jednostavan, jer podrazumijeva da svi meusobno povezani raunari funkcioniu na jednoobrazan nain. To je izvodljivo ako se radi o manjim mreama, dok se kod sloenijih raunarskih mrea javlja problem neusklaenosti (inkompatibilnosti) razliitih proizvoda i razliitih tehnologija. Iz tog razloga, radi neometanog komuniciranja potrebno je utvrditi osnovne standarde pomou kojih e svi raunari "govoriti istim jezikom". Multimedijalna mrea koja je u fazi globalne svjetske ekspanzije je tzv. digitalna mrea integrisanih usluga ISDN (Integrated Services Digital Network), kojom se prenose digitalni elektronski signali u svim do sada poznatim oblicima (raunarski generisani podaci, zvuk, slika, video-zapis), brzinom koja se izraava mjernom jedinicom bit u sekundi (bps, bit/s).7


SEMINARSKI RAD

5. VRSTE RAUNARSKIH MREAIzgradnja raunarske mree je veoma sloen i delikatan posao, koji zahtijeva znaajne investicije i to u dvije vrste komponenti aktivne (ureaji kojima se ostvaruju mrene funkcije, tj.funkcije prenosa podataka) i pasivne (komunikacione veze kanali, vodovi putem kojih se prenose podaci, tj.pomou kojih se povezuju aktivne komponente). S obzirom na nain finansiranja izgradnje i na to ko je vlasnik, mree mogu biti: 1. javne raunarske mree (Public Network) grade ih dravna tijela iz sredstava dravnih prihoda (porezi, takse), a moe ih koristiti svaki zainteresovani subjekt uz odreenu naknadu za koritenje usluge (tzv. mrena tarifa); 2. privatne raunarske mree grade ih i koriste privatne kompanije za svoje potrebe, mogu biti lokalne i meunarodne, a najpoznatije su one u bankarstvu (SWIFT), vojnom sektoru (MILNET) i aviotransportu (SITA); pristup tim mreama imaju samo korisnici sa doputenjem, a svaki pokuaj neovlatenog pristupa i koritenja smatra se povredom prava vlasnitva i kanjiv je. S obzirom na geografsku rasprostranjenost i meusobnu udaljenost raunara koji ine raunarsku mreu, postoje: 1. lokalne mree LAN ( Local Area Network); 2. rasprostranjene mree WAN (Wide Area Network) i 3. globalna mrea INTERNET 5.1. Lokalne mree (Local Area Network) Lokalne mree se grade na manjem geografskom prostoru, koji odgovara fizikoj lokaciji nekog poslovnog sistema ili neke zatvorene organizacione jedinice poslovnog sistema. Prvenstveno slue povezivanju raunara manjih dimenzija (PC-a), pomou kojih zaposleni obavljaju svoj dio nekog zajednikog posla. Osnovni hardverski element koji preko operativnog sistema kontrolie rad itave mree naziva se server. U jednoj mrei moe biti nekoliko servera razliitog tipa i namjene (server datoteka, server baza podataka, server za tampanje, komunikacijski server, itd.). Personalni raunari (Personal Computer) koji posjeduju vlastite procesore i memorije, kao i mogunost razmjene podataka u mrei nazivaju se radne stanice (Workstation). Na slici 3. prikazan je model lokalne raunarske mree.

8


SEMINARSKI RAD

Slika 3. Lokalna raunarska mrea LAN

Sa aspekta organizacije povezivanja raunara u lokalnoj mrei, razvijene su etiri arhitekture lokalnih raunarskih mrea: 1. zvjezdasta arhitektura (Star Architecture) centralnu ulogu zauzima jaa server maina (Host), direktno (kablovski) povezana sa raznim manjim jedinicama; u sluaju prekida jedne od veza, ostatak sistema ostaje operativan (slika 4.); 2. prstenasta arhitektura (Ring Architecture) zatvoreni tip komunikacione mree, koji je mogue realizovati samo onda kada se meu vorovima mree mogu uspostaviti direktne komunikacione veze; mogua su dva smjera kretanja podataka izmeu vorova mree i to u smjeru kazaljke na satu i suprotno (slika 5.); 3. sabirnika arhitektura (Bus Architecture) slina zvjezdastoj, s tim to njenu osnovu ne ini glavni server (Host), nego zajednika sabirnica ili magistrala, koja se naziva "kima" ili "inteligentni vod" (Backbone); glavni zadatak sabirnice je upravljanje prenosom podataka (Data Transfer Management) izmeu razliitih radnih stanica (terminala), koji su prikljueni na sabirnicu preko konektora (slika 6.); 4. hibridna arhitektura (Hybrid Architecture) kombinacija tri prethodno navedene arhitekture; u praksi je ova arhitektura najprisutnija, iako je zbog sloenosti upravljanje njome izuzetno komplikovano, jer zahtijeva optimalno funkcionisanje svake pojedine jednostavnije arhitetkture, postojanje programa za upravljanje mreom (izuzetno sloeni i skupi), kao i instalaciju dodatnih ureaja na spojevima podmrea.9


SEMINARSKI RAD

Slika 4. Zvjezdasta arhitektura

Slika 5. Prstenasta arhitektura

Slika 6. Sabirnika arhitektura

5.2. Rasprostranjene mree (Wide Area Network) Ove mree pokrivaju velika geografska podruja (gradske, regionalne, nacionalne i meunarodne mree) i najbolji su pokazatelj koncepta meusobno povezanih raunara na daljinu. O arhitekturi mree, njenom radu i kvalitetu usluga pruenih korisnicima brine davalac ili provajder usluga (Network Service Provider). Najee su to potanske ili telekomunikacione kompanije ili agencije, kojima je to osnovna djelatnost. Zadatak provajdera je upravljanje mreom, koje moe biti centralizovano (kod manjih mrea) i decentralizovano (kod veih mrea). 5.3. Globalna mrea INTERNET Podrazumijeva mreu svjetskih razmjera, koja se naziva INTERNET, "mrea svih mrea" ili "mrea nad mreama". Ovoj mrei se moe pristupiti praktino sa svake take na Zemlji uz uslov da se raspolae barem telefonskom vezom.10


SEMINARSKI RAD

6. METODE I TEHNIKE PRENOSA PODATAKA U MREINajpoznatije metode prenosa podataka u raunarskim mreama su: 1. metoda komutacije (prespajanja) paketa podataka (Paket Switching); 2. metoda prespajanja vodova (Circuit Switching); 3. metoda prespajanja poruke (Message Switching). Najefikasnija metoda za prenos podataka u raunarskim mreama je metoda komutacije (prespajanja) paketa podataka, koja se sastoji u segmentiranju poruke, odnosno informacije vee duine u dijelove fiksne duine. Takav dio poruke naziva se paket podataka. Segmentiranje poruke u pakete podataka vri specijalizovani komunikacioni ureaj za pripremu i analizu podataka PAD (Packet Adjusting Device ili Packet Assembler/Dissembler) tako to dijelovima izvorne poruke dodaje kontrolne (upravljake) informacije. Konani paket podataka sadri zaglavlje (Header), informaciono tijelo (Information Body) i oznaku (Flag). Zaglavlje sadri podatke o primaocu poruke, informaciono tijelo odabrani dio izvorne poruke, a oznaka adresu poiljaoca poruke, redni broj paketa u nizu, kontrolni znak i jo neke upravljake informacije (slika 7.).

Slika 7. Segmentiranje poruke u pakete podataka

Takoe, u raunarskim mreama se primjenjuju tri tehnike prenosa paketa podataka: 1. tehnika virtuelnog (prividnog) voda (Virtual Circuit Technique) provajder mree stvara komunikatorima (poiljaocima i primaocima) privid da izmeu polazita i odredita postoji direktna fizika veza, iako to nije tako, ve razliiti paketi mogu putovati razliitim vodovima, ali provajder vri kontrolu kretanja paketa i njihovu konsolidaciju (uspostavljanje ispravnog redosljeda) prije dostavljanja primaocu;

11


SEMINARSKI RAD

2. tehnika datagrama (Datagram Technique) potpuna nezavisnost paketa podataka, tako da svaki od njih pronalazi najbolji put kroz mreu od polazita do odredita; provajder garantuje da e svaki paket od polazita do odredita stii najoptimalnijim putem, ali ne garantuje i da e paketi stii po izvornom redosljedu, pa zato PAD vri kontrolu prijema i konsolidaciju paketa podataka; 3. tehnika tafete (Token Ring Technique) primjenjuje se samo u mreama prstenaste arhitekture; funkcionie na principu da jedan od vorova mree trajno i odreenom dinamikom alje u mreu prazne pakete ili okvire (Frame), koji krue mreom, a vor koji eli poslati neke podatke uzima ih i puni potrebnim informacionim sadrajem; napunjeni okvir postaje paket i vor ga alje u mreu kojom putuje do odredita. Budui da su raunarske mree veoma sloeni sistemi, u njihovom radu uvijek treba raunati na uticaje razliitih smetnji, koje mogu dovesti u pitanje integritet (cjelovitost) podataka. Pored ostalih elemenata komunikacionog sistema, moe se rei da su komunikacioni kanali najvie izloeni uticaju smetnji. Uticaj smetnji se ogleda u oteenju ili potpunom unitenju podataka, zbog ega je jedan od najvanijih upravljakih zadataka svakog mrenog sistema kontrola ispravnosti podataka i osiguranje integriteta podataka.

Metoda kontrole integriteta podataka naziva se metoda kontrole parnosti ili pariteta (Parity Check), a zasniva se na davanju kontrolnog bita poruci koja e se prenositi. Vrijednost kontrolnog bita (0 ili 1) bie utvrena tako to zbir svih jedininih bitova u poruci, odnosno svih bitova ija je vrijednost 1, ukljuujui i kontrolni, mora da bude paran broj. Kontrolni bit nastao na ovaj nain naziva se paritetni bit (Parity Bit). Na prijemnoj strani, odnosno u bilo kojoj kontrolnoj taki prenosa, prebrojavaju se jedinini bitovi u cjelokupnoj poruci i ako je njihov zbir paran, poruka se smatra ispravnom, a ako nije, poruka je pograna.

Kodovi za kontrolu parnosti mogu biti jednodimenzionalni ili kodovi za otkrivanje greaka EDC (Error Detecting Codes) i viedimenzionalni ili kodovi za ispravljanje greaka ECC(Error Correcting Codes).

12


SEMINARSKI RAD

7. STANDARDIZACIJA POVEZIVANJA OTVORENIH SISTEMANa dananjem stepenu razvoja uslovi rada u mreama razliite arhitekture su razliiti, metode upravljanja mreom su razliite, razliiti raunari funkcioniu na razliite naine, podaci se mogu kodirati i interpretirati na razliite naine. To dovodi do potrebe za standardizacijom prenosa podataka, kako bi se omoguila meusobna povezanost mrea i ureaja, njihova kompatibilnost kao i razmjena podataka, odnosno komunikacija. U rjeavanju tog problema polo se od koncepta tzv. otvorenih sistema (Open System), pa je ustanovljen opteprihvaeni referentni model za meusobno povezivanje otvorenih sistema poznat kao OSI referentni model (Open Systems Interconnection), koji je definisan meunarodnim standardom ISO 7498 od strane Meunarodne organizacije za standarde (ISO). Ovaj sloeni model se sastoji od sedam nivoa ili slojeva (Layer): 1. fiziki sloj (Physical layer) standardizuje napon koriten u mrei, vremenski interval u prenosu podataka, uspostavljanje i prekid veze i modalitete prenosa signala; 2. sloj povezivanja podataka (Data Link Layer) standardizuje strukturu, dimenzije, sadraj i kontrolne informacije u paketima podataka primjenom Parity Check metode; 3. mreni sloj (Network Layer) standardizuje tehnike prenosa paketa podataka u mrei; 4. transportni sloj (Transpost Layer) standardizuje komunikacione usluge ili servise u mrei i naine spajanja dva korisnika; 5. sloj sesije (Session Layer) standardizuje komunikaciju izmeu dva ili vie uesnika u mrei, naine njihove identifikacije i ovlatenja za koritenje mrenih usluga; 6. prezentacioni sloj (Presentation Layer) standardizuje predstavljanje podataka u pojedinim aplikacijama (u smislu tipova, formata, dimenzija i sl.), naine osiguranja nesmetanog rada mree, prenosa datoteka na daljinu i formatiranja podataka; 7. aplikativni sloj (Aplication Layer) standardizuje upravljanje porukama, prijavu udaljenih korisnika za rad u mrei, upravljanje bazama podataka, mrenih servisa, rada i funkcija pojedinih servera i naredbi operativnog sistema. Sistemi koji ele meusobno komunicirati na jednoobrazan nain moraju biti struktuirani po navedenim slojevima i pridravati se zajednikih standarda svojstvenih svakom sloju, uz koritenje odgovarajuih komunikacionih protokola (Communication Protocol), tj.propisa o svojstvima koje svaki sistem mora imati da bi se smatrao otvorenim.

13


SEMINARSKI RAD

8. POSREDNICI ZA POVEZIVANJE MREAPodrazumijevaju odgovarajue posrednike ureaje (hardversko softverske komponente), koji e omoguiti nesmetan protok podataka izmeu mrea. Bez adekvatnih posrednika (Relay), komunikacija izmeu mrea razliitih arhitektura je neostvariva. U zavisnosti od karakteristika mrea, zahtjeva protoka podataka i sloenosti koritenih aplikacija, najee se koriste sljedei posredniki ureaji: 1. repetitori ili prenosnici (Repeater) povezuju dijelove iste mree, pojaavajui i oblikujui elektrine signale koji predstavljaju bitove prenoenih podataka; djeluju u OSI sloju 1; 2. mostovi (Bridge) povezuju istovrsne ili ne previe razliite mree na bazi pripadnosti prenoenih okvira podataka; djeluju unutar OSI sloja 2; 3. ruteri (Router) povezuju razliite mree, pri tome usklaujui razliite formate adresa pojednih raunara i duine paketa; djeluju u OSI sloju 3; 4. mreni prolazi ili kapije (Gateway) povezuju razliite mree i nad njima ostvarene distribuirane aplikacije koje koriste razliite protokole; poto konvertuju protokol, nazivaju se i konvertori protokola i djeluju u OSI slojevima viim od 3. Most (Bridge) je veoma brz posredniki ureaj zaduen za polazinu i odredinu adresu paketa podataka. Posjeduje memoriju sa tabelom adresa raunara koji pripadaju njegovoj lokalnoj mrei, na osnovu koje vri filtriranje (Filtering) paketa podataka uporeujui odredine adrese iz paketa sa onima koje su sadrane u tabeli. Ukoliko adrese odgovaraju, most izdvaja te pakete iz niza i upuuje ih na odredite, a ostale prosljeuje mostu druge mree na dalje filtriranje. Ruter (Router) je posredniki ureaj koji bira put prenosa podataka od polazita do odredita. Iako je alternativa mostu, specifian je s obzirom da poznaje samo protokol mree iji je sastavni dio. Moe posluiti kao svojevrstan "vatreni zid" (Firewall), jer titi svoju mreu od paketa podataka generisanih u skladu sa protokolom koji mu nije poznat (npr.ako se na bilo kom voru u mrei dogodi neki kvar, pa se pojave nizovi neispravnih paketa podataka, to moe dovesti do zaguenja u prometu podataka i ispadanja pojedinih dijelova mree). Gejtvej (Gateway) je posredniki ureaj koji se koristi kod prikljuivanja lokalnih mrea na rasprostranjenu mreu. Omoguuje konvertovanje specifinog protokola svake lokalne mree u standardni protokol rasprostranjene mree i obrnuto, a taj proces se naziva emulacija (Emulation). Postoji lokalni (Local Gateway) i udaljeni gejtvej (Remote Gateway).14


SEMINARSKI RAD

9. NAINI POVEZIVANJA RAUNARAU praksi se koristi nekoliko naina meusobnog povezivanja (umreavanja) raunara, a to su veza pomou koaksijalnog kabla, UTP/STP veza i WLAN veza.

Koaksijalni kabal Dobio je ime po dvije osi koje prolaze u ravnini horizontalnog presjeka ice (co-axe), a vrlo je prilagodljiv i koristan prenosni medij. Kabal se sastoji od vanjskog vodia okruenog sa jo jednim, a izmeu ta dva obino se nalazi dielektrini materijal i cijela ica se prekriva izolacijskim "oklopom". Koaksijalni kabal je dosta dobro zatien od interferencija i moe se koristiti na veim udaljenostima izmeu taaka. Koaksijalni kabal 10base5/2 podrava brzinu prenosa do 10Mbps, s tim da 10base5 dozvoljava maksimalnu duinu ice izmeu taaka do 500 metara, a 10base2 do 180 metara.

UTP/STP Sastoji se od kabla sa upletenom paricom (twisted pair). To je par upletenih ica kombinovanih da tvore kabal. Cijeli je okruen PVC izolacijom da ga titi od oteenja. Obino se koristi kod brzina protoka od 10 do 100Mbps, ali ta se brzina moe smanjiti usljed djelovanja drugih greaka u sistemu, od smetnji u vodiu do elektromagnetske interferencije. Moe biti neoklopljeni (UTP) ili oklopljeni (STP). STP se koristi da bi se TP zatitio od elektrinih i magnetnih polja.

WLAN Wireless LAN (beino umreavanje) koristi tehnologiju radio talasa frekvencije 2,4GHz. Danas postoji nekoliko razliitih standarda za beino umreavanje. Jedan od 802.11x standarda je 802.11g propusnosti 54Mbps koji je i najpopulamiji. Postoje standardi propusnosti 22Mbps i 11 Mbps. Za beino povezivanje koriste Access point, koji moemo shvatiti kao beini mreni switch ili hub.

15


SEMINARSKI RAD

10. PROTOKOLI U RAUNARSKIM MREAMAProtokol (Communication Protocol) je najednostavnije objasniti kao skup pravila koji se koriste za razmjenu podataka izmeu posluioca i klijenta. Ako dva raunara mogu koristiti isti protokol, tada mogu i komunicirati. Najee koriteni protokoli su: 1. NetBEUI (NetBIOS Extended User Interface Protokol), 2. IPX/SPX 3. TCP/IP

NetBEUI je Microsoft-ova vezija NetBIOS standarda. NetBEUI je godinama bio omiljeni Microsoftov mreni protokol, i u malim radnim grupama ili odjelnim mreama radi dobro. Jednostavno ga je postaviti i konfigurisati i prilino je brz na malim zadacima. Ogranien je na 254 sjednica (Session), tj.spojeva na druge raunare za svaki proces. NetBEUI ne moe biti usmjeren iz jednog segmenta mree u drugi. Ne odgovara velikim mrenim okruenjima u kojima su usmjerivai "navikli" spajati razliite segmente mree. Bira se kada treba odrati spojivost s postojeim naslijeenim mreama koje zahtijevaju upotrebu ovog protokola. Neki primjeri mrea zasnovanih iskljuivo na NetBEUI-ju su Microsoft LanManager 2.x, IBM-ov OS/2 Lan Server i Windows for Workgroups 3.x mree. IPX/SPX je izvorni protokol NetWare mrea. Treba li mrea saraivati s NetWare mreom, mora biti instaliran u operativnom sistemu. NT posluitelj moe funkcionisati kao pristupnik NetWare mrei, osigurajvajui pristup i podravajui NetWare posluitelje za Windows mrene klijente bez zahtjeva da NetWare klijent softver bude uitan na klijentske ureaje. IPX/SPX protokol se moe usmjeriti, to omoguava dijeljenje mree u logike segmente. Moe komunicirati zajedno sa TCP/IP protokolom. Nema mogunost provjeravanja "izgubljenih" paketa. TCP/IP je softverski komunikacijski protokol koji se koristi u raunarskim mreama. Prepoznaje greke u prenosu, upravlja smjerom i isporukom podataka, i kontrolie trenutni prenos podataka kroz unaprijed odreene statusne signale. Svaki raunar na Internet mrei ima svoju numeriku adresu, a protokol IP "zna" kako slati poruke (paket s podacima) na tako adresirane raunare. Svaki raunar na mrei dobiva adresu u obliku etiri broja odvojena takama (npr.195.29.150.3). IP-adrese u dekadnom obliku (etiri broja s takama) tee se16


SEMINARSKI RAD

pamte od imena, zato su mreama i raunarima nadjevena sasvim normalna imena (adrese). Adresa raunara upisana u tom obliku naziva se Fully Qualified Domain Name (FQDN). Posebno posluitelji na mrei koji pretvaraju lP adrese u FQDN i obratno nazivaju se Domain Name Service (DNS) posluiteljima. Najee primjenjivani dijelovi TCP/IP protokola su: 1. Telnet - prua mogunost rada na udaljenom raunaru; korisnik se s jednog raunara moe logovati (prijaviti) na drugi i ponaati se kao da je tano na tastaturi drugog raunara; ova veza moe biti stvorena u lokalnoj mrei ili izmeu bilo koje dvije take na svijetu, dokle god korisnik ima doputenje da se uloguje na udaljeni raunar. 2. File Transfer Protocol (FTP) - moe datoteku na jednom raunaru kopirati na drugi; korisnik se zapravo ne loguje kao pravi korisnik na raunaru kojem pristupa (kao kod telneta), nego koristi FTP program koji se koristi odreenim setom instrukcija kojim "razgovara" s udaljenim raunarom; ponovo, korisnik mora imati odreena doputenja na udaljenom raunalu da bi mogao pristupiti datotekama; jednom kada se uspostavi veza, FTP omoguuje kopiranje jedne ili vie datoteka sa ili na va raunar; iroko se koristi na Intemetu, kao i na mnogim veim LAN-ovima i WAN-ovima. 3. Simple Mail Transfer Protocol (SMTP) - koristi se za prenos elektronske pote (email); transparentan je za korisnika, a "iza scene" se spaja na udaljene raunare i prenosi e-mail poruke slino poput prenosa FTP-om; korisnici su rijetko uopte svjesni djelovanja SMTP-a, a sistem administratori rijetko imaju problema s njim; globalno posmatrano, ne postoji sistem koji ga ne podrava. 4. Domain Name System (DNS) omoguava mrenim imenima raunara pretvaranje u mrene adrese, npr. PC-u zvanom Luka ne moe se pristupiti sa bilo kojeg drugog raunara na mrei ukoliko ne postoji neka metoda povezivanja raunarovog imena sa mrenom adresom; upravo DNS obavlja ovu konverziju.

17


SEMINARSKI RAD

11. ZAKLJUAKInformaciona tehnologija ne samo da je izmijenila nain na koji se danas obavljaju poslovi, nego je izmijenila i samu prirodu poslova koji se obavljaju i razloge zbog kojih se obavljaju. Moda najbolji primjer za to je internetska tehnologija, koja danas odreuje poslovnu strategiju kako velikih tako i malih poslovnih sistema. Svaki pojedinac ili organizacija moe pristupiti tekstualnim, numerikim, zvunim, grafikim i video informacijama sa bilo koje umreene lokacije, ali isto tako plasirati i vlastite informacije u svim navedenim oblicima, bilo kome u mrei ko je zainteresovan. Beine komunikacije i odgovarajui prenosni ureaji omoguavaju da se to ini ak i u pokretu, dakle na mobilan nain. Internet, u svom osnovnom obliku zamiljen kao mrea raunara, prerasta u globalnu multimedijalnu mreu, odnosno virtuelni prostor u kojem se mogu zadovoljiti poslovne, komunikacione i brojne druge potrebe njegovih korisnika. Ostvaren je znaajan napredak u meusobnom povezivanju stacionarnih i mobilnih komunikacionih tehnologija, ime su nestala prostorna ogranienja koja su nametale stacionarne komunikacione mree.

Sve navedeno ukazuje na dubinske promjene u savremenoj ekonomiji, koje se manifestuju optom a time i privrednom globalizacijom, koja dovodi do tzv.konvergencije (meusobnog zbliavanja vie razliitih tehnologija i tehnolokih rjeenja) i njihove integracije (ujedinjavanja) kroz proces digitalizacije i pojave tzv. digitalne ekonomije u kojoj se teite proizvodnih aktivnosti prebacuje iz materijalne sfere u sferu usluga, a informacija postaje osnovni poslovni resurs. Sve ovo su posljedice prvobitne koncepcije meusobnog umreavanja razliitih vrsta ureaja, najprije samih raunara, a kasnije i mnogih drugih ureaja. To se najprije moglo realizovati na lokalnom nivou (izmeu dva raunara ili izmeu vie raunara u okviru jedne poslovne organizacije), a kasnije, kako su se razvijale razliite tehnologije (prije svega, informaciona i telekomunikaciona tehnologija), koncept je proiren i na globalni nivo. Time je stvoren veliki broj drutveno pozitivnih promjena, koje su od opteg znaaja.

18


SEMINARSKI RAD

12. LITERATURAProf.dr V.Aleksi-Mari, prof.dr D.Stojanovi, "INFORMACIONI SISTEMI", Ekonomski fakultet Banja Luka, 2005.;

http://mojlink.wordpress.com

http://en.wikipedia.org/wiki/Modem

19

Računarske mreže - NETWARE - seminarski rad

Documents

Transcript of Računarske mreže - NETWARE - seminarski rad