Quickscan speelweefsel Oud Berchem

Speelweefsel in Oud-Berchem

Versie juni 2014

inleiding

2

Inhoudsopgave

• Meso: Het speelweefsel in Oud-Berchem op stadsdeelniveau 32

• Mobiliteit 33

• Twee verschillende wjkdelen 37

• Publieke ruimtes van wijkniveau 38

• Micro: Het speelweefsel in Oud-Berchem op buurt-en straatniveau 40

• Synthesekaart Bestaande Speelweefsel 42

• Vijfhoek 43

• Rond driekoningenstraat-Statiestraat 56

• Synthesekaart van het Gewenste Speelweefsel 95

3

• Inleiding: 2

• Project ‘Speelruimteweefsel in Oud-Berchem 4

• Doorlopen proces 6

• Afbakening van het studiegebied 7

• Planningscontext: geraadpleegde 8beleidsdocumenten

• Opbouw van dit document 9

• Macro: Het speelweefsel in Oud-Berchemgesitueerd in het bredere stadsweefsel 10

• Korte historiek van de wijk 11

• Demografie binnen de wijk 12

• Mobiliteit 14

• Lucht- en geluidskwaliteit 15

• Publieke ruimtes van stadsniveau 16

Project 'Speelruimteweefsel in Oud-Berchem'

• Naar een speelweefselplan en actieplan:Dit inspraakrapport vormde de aanleiding om een opdracht uit te schrijven voor de opmaak van een speelweefselplan (quickscan).Deze opdracht werd gegund aan Kind & Samenleving vzw. Huidige documenten bevat een analyse en een aantal voorstellen, die op 29 november reeds breed werden getoetst bij de stadsdiensten, en daarna werden bijgestuurd.

4

• Aanleiding voor dit project:Uit gegevens van de stadsmonitor en GIS-analyses (zie verder) bleek dat er vooral in de wijk Oud-Berchem weinig plaatsen zijn waar kinderen zich kunnen uitleven (natuur, speeltuinen, etc.). Daarenboven zijn de stad Antwerpen en het district Berchem momenteel in onderhandeling met de federale overheid over de aankoop van de restgronden langs de Ring (Wolvenberg, De Villegaspark, Leeuwerikpark, etc.). In het De Villegaspark ligt één van de weinige grote speelterreinen van Oud-Berchem. De onzekerheid over het eigenaarschap van de gronden heeft de geplande vernieuwing van de speeltuin voor onbepaalde tijd vertraagd.

• Inspraak als uitgangspunt:Dit vormde in 2012 de aanleiding voor het stedelijk wijkoverleg en de jeugddienst om via een onderzoek te peilen hoe kindvriendelijk de bewoners van Oud-Berchem hun wijk vinden. Dit resulteerde in het rapport 'Kindvriendelijk Oud-Berchem' (december 2012).

Project 'Speelruimteweefsel in Oud-Berchem'

• Speelweefselplanning: Een integrale aanpak:Het overal kunnen spelen, heeft met heel wat factoren te maken: ruimtelijke ordening, verkeer, beplantingen, toegankelijkheid van de ouders/opvoeders voor de veiligheid van kinderen en jongeren (gevaarlijk verkeer, onbetrouwbare mensen, ..), anderzijds hebben andere bewoners ook andere behoeften. Dit vraagt dus een integrale of totale benadering van speelruimte, die vorm krijgt in een samenwerking van verschillende sectoren en betrokkenen. Het resultaat moet iets zijn als een speelruimteweefsel. Dit is een fijnmazig netwerk van autoluwe of autovrije fietsen looproutes tussen de verschillende speelplekken, aangevuld met spelimpulsen langs de weg. Dit bestrijken van meer speelruimtes leidt tot het vinden van nieuwe speelkameraden. Ook ouders raken hierbij vaak betrokken en gaan dan zelf ook deel uitmaken van het netwerk. Er ontstaat zo een sociale betrokkenheid die ook op andere facetten van het buurt- of dorpsleven kan afstralen.

5

• Een 'speelruimteweefsel': kunnen en mogen spelen:Kinderen spelen niet alleen op de voor hen gereserveerde speelplaatsen. Kinderen spelen overal, voor hen is hun woonomgeving dus ook hun speelomgeving. Een zinvol speelruimtebeleid focust zich op de totale openbare ruimte en probeert deze ruimte ook kinderen en jongeren toegankelijk en bespeelbaar te maken. Publieke speelruimte staat onder druk. Nochtans is spelen voor kinderen een fundamenteel recht dat bovendien essentieel is voor hun ontwikkeling.

• Meer dan formele speelruimte:Wanneer we het hebben over speelruimte moeten we dus verder durven denken dan formele speelruimte –de ruimte wordt ingericht en aangelegd met als bedoeling een speelplek te zijn voor kinderen en jongeren. Ook de informele speelruimte als trottoirs, parkings, groenstroken, .. moeten beter bespeelbaar worden gemaakt. Dit kan door het zoeken naar speelaanleidingen in de bestaande publieke ruimte, of door deze speelaanleidingen aan te brengen, te accentueren (springpaaltjes, deurdrempels, waterfontein, …). Het uiteindelijke doel is het creëren van een volledig bespeelbaar gebied – een soort van speelweefsel – waarbinnen kinderen zich al spelend vrij en veilig van de ene plek naar de andere kunnen bewegen. Dit vergt een inclusieve benadering van openbare ruimte waarbij men vertrekt van de eisen van de meest intensieve gebruikers: de kinderen.

Doorlopen proces

6

• Dit document is de eindnota als uitkomst van een omvattend traject.

• Op 29 november 2013 vond een brede ambtelijke stuurgroep plaats waarin de analyse en een eerste draft werden voorgesteld.

• Op basis hiervan is het document herwerkt en verder uitgewerkt tot een nieuw voorstel.

• Dit voorontwerp is voor een eerste keer aan het Districtscollege voorgelegd op 18 februari 2014..

• In de periode april-mei 2014 organiseerde de Jeugddienst i.s.m. Stedelijk Wijkoverleg inspraak bij kinderen, jongeren en jonge ouders:- Oor: 84 kinderen (overwegend 9-14 jaar, met

overwicht aan jongens)- Stad in dialoog: 16 ouders- Buurtbabbel Posthof: 5-tal dames- Terugkoppelingsmoment voor ouders: 6 moeders moeders.

Deze resultaten zijn apart opvraagbaar bij de jeugddienst van het district. Een synthese is verwerkt in het document.

• Op 3 juni kwam de ambtelijke stuurgroep opnieuw bijeen.

Afbakening van het studiegebied

7

• Op de stuurgroep van 5 september 2013 is, in overleg met de opdrachtgevers, het studiegebied afgebakend.

• Onder ‘Oud-Berchem’ wordt verstaan: het gebied tussen:

• Posthoflei

• Binnensingel

• Generaal Lemanstraat

• Prins Albertlei-Boomgaardstraat

Planningscontext: Geraadpleegde beleidsdocumenten

• Voor opmaak van dit rapport zijn heel wat beleidsdocumenten geraadpleegd:

• Inspraakrapport van Stedelijk Wijkoverleg Berchem en Jeugddienst Berchem: ‘Kindvriendelijk Oud-Berchem’ (2012).

• Verkeerscirculatieplan

• Synthesenota Groene Singel

• Diverse RUP’s, Masterplannen en Herwaarderingsplannen

• Het Masterplan Groene Long Berchem (plan in opmaak)

8

• Bij het formuleren van de acties is maximaal aansluiting gezocht bij

• Het bestuursakkoord van het district

• De meerjarenplanning (openbaar domein)

Leeswijzer en opbouw van dit document

• Het bestaande en gewenste speelweefsel binnen het projectgebied Oud-Berchem is op verschillende schaalniveaus in kaart gebracht.

Dit document volgt deze opbouw.

1. macro: het speelweefsel in Oud-Berchem gesitueerd in het bredere stadsweefsel

2. meso:het speelweefsel in Oud-Berchem op stadsdeelniveau

3. micro:het speelweefsel in Oud-Berchem op buurt- en straatniveau

• Aanbevelingen en eerste ontwerpideeën voor het gewenste speelweefsel worden met dit type blauwe achtergrondkader aangeduid.De ambtelijke stuurgroep formuleerde reeds een voorstel voor prioriteit:- Prioritair: Vanuit het speelweefsel-idee de

belangrijkste acties, ongeacht de termijn.- Quick Win: Relatief snel te realiseren actie (in

principe nog deze beleidstermijn), met een aanzienlijke meerwaarde t.o.v. de te investeren middelen en tijd.

Een voorstel kan tegelijk als 'Prioritair' en als 'Quick Win' worden aangeduid.

9

Prior

QW

macroHet speelweefsel in Oud-Berchem gesitueerd in het bredere stadsweefsel

10

macro > korte historiek van de wijkRuimtelijke ontwikkeling: Sterke verdichting en breuken

Oud-Berchem is zeer dicht bebouwd en is vanaf de 19de

eeuw snel geëvolueerd van een dorp ‘op den bergh’ naar een zeer dichte stedelijke wijk met enkele prestigieuze straten.

De Brialmontvestingen en later de stadsleien en Ring zorgen nog steeds voor grote breuken en barrières in het stedelijke weefsel.

Sinds de 19de eeuw wordt Oud-Berchem steeds sterker verdicht. In Oud-Berchem zijn er geen grote publieke ruimtes van stads of stadsdeelniveau te vinden (genre ‘spoor noord’).

Een aantal van de grote stedelijke parken (Brilschanspark, Middelheimpark) is wel bereikbaar met de fiets.

Er zijn ook enkele ruimtes van wijkniveau waarop moet ingezet worden. De oppervlaktes zijn echter eerder beperkt (in relatie tot de bebouwingsdichtheid), waardoor ze maar ten volle kunnen functioneren door de uitbouw van een integraal speelnetwerk en speelweefsel.

Volgens de recente voorstudie en inspraakrapport 'Kindvriendelijk Oud-Berchem' zijn bewoners "over het algemeen tevreden over hun stadsdeel. Ze wonen hier graag, ze zien Berchem als een dorp in de stad. Ze vinden ook dat het district veel doet voor kindvriendelijkheid." (p. 7-8). Er blijkt echter tegelijk een grote vraag naar bijkomende speelmogelijkheden en kindvriendelijke ruimtes. Dit valt te begrijpen vanuit de demografie.

11

noordoostkant. Dit tekort wordt door kinderen en ouders aangevoeld, zoals blijkt uit het inspraakrapport.

macro > demografie binnen de wijk

Demografisch: Zeer dicht weefsel, jonge bevolking

Momenteel wonen er een groot aantal kinderen en er is een piek in de leeftijdsklasse van potentiële ouders. De GIS-analyses laten zien dat geheel Oud-Berchem een tekortzone is, vooral aan de noordwesten

12Draagkracht en tekortzones (gearceerd)Oud-Berchem (blauw): >3,5 ha tekort

(Bron: Stad Antwerpen, Rapport Kindvriendelijk Oud-Berchem (2012)

macro > demografie binnen de wijk

Demografisch: Zeer dicht weefsel, jonge bevolking

Op heel korte termijn wordt er best op jongere kinderen ingezet (-10 jaar). Maar binnen enkele jaren al zal de leeftijdsgroep 10-12 jaar en ouder grote noden hebben.

In de wijk woont ook heel wat jong artistiek talent en sociaal potentieel.

13

macro > mobiliteit

ALGEMEEN

Potenties:

• Oud-Berchem heeft een belangrijk treinstation en heeft een goed uitgebouwd openbaar vervoersnetwerk. Dit is een goed uitgangspunt om het studiegebied binnenin autoluw te maken. Uit de bevraging blijkt dat kinderen en jonge gezinnen binnen Berchem veel verplaatsingen te voet of met de fiets doen.

• Voor Oud-Berchem is een verkeerscirculatieplan opgemaakt, dat verder wordt uitgevoerd.

Knelpunten:

• De randen van de wijk bestaan uit zeer drukke verkeersroutes (Binnensingel, Generaal Lemanstraat, Koning Albertparkweg). Dit zijn invalswegen naar het stadscentrum (‘stedelijke hoofdverkeerswegen’).

• Intern deelt de Grote Steenweg (een ‘wijkverzamelweg’) Oud-Berchem in twee wijkdelen: nl. Vijfhoek en het gebied rond de Driekoningenstraat-Statiestraat.

14

Bron: Verkeerscirculatieplan Oud-Berchem

macro > lucht- en geluidskwaliteit

Knelpunten:

• Luchtkwaliteit – Toestand 2012:Enkele elementen van luchtkwaliteit (in het bijzonder N02 en EC) zijn problematisch voor Oud-Berchem. Het gaat vooral om het zuidoostelijke deel (grensgebied Ring 1), de grote invalswegen en sommige horizontale verbindingen (Driekoningenstraat, Vredestraat,Uitbreidingsstraat).

15

Knelpunten:

• Geluidskwaliteit – Toestand 2012:Ook de geluidskwaliteit vormt een probleem en volgt een gelijkaardig patroon. Veel van de grotere publieke ruimtes (zie voorgaande bladzijden) liggen in probleemzones.Hiermee dient rekening te worden gehouden bij planning en eventuele (her)inrichting van publieke ruimtes in deze zones: bijv. geluids-en luchtbuffering.

NO2

EC

ALGEMEEN

macro > publieke ruimtes van stadsniveau

16

ALGEMEEN


Potenties:

• Net buiten de wijk liggen een aantal grotere publieke ruimtes:

• Koning Albertpark en Harmoniepark in het noordwesten

• Hertoghepark in het westen

• Stationsplein, Draakplaats en Dageraadplaats in het noordoosten

• Het Brilschanspark en Wolvenberg in het zuiden

• Het Brilschanspark ligt eigenlijk buiten Oud-Berchem. Toch is het behoorlijk bereikbaar door de voetgangersbrug over de Singel, spoorweg en Ring.

• Iets verder, maar nog steeds op fietsafstand, ligt het Nachtegalenpark-Middelheim. Dit park is bereikbaar via de ‘non-stop hoofdroute’ voor fietsen (Ringfietspad).

17

ALGEMEEN

Knelpunten:

• Veel van deze grote publieke ruimtes worden van de wijk gescheiden door drukke wegen en barrières: daardoor liggen ze mentaal verder weg.Vooral de Ring- en Singeloversteek via Grote Steenweg blijft problematisch.

BRILSCHANSPARK

Potenties:

• Inplanting:Is bereikbaar voor de wijk via de Berchembrug.

• Inrichting:Belevingsvol landschapspark met bovenlokale speelruimte.

• Masterplan voor Brilschanspark en 'Groene long Berchem' in uitvoering: Goed ingeplante cafetaria zou een grote meerwaarde betekenen en het park aantrekkelijker maken voor families en gezinnen.

Knelpunten:

• Het Brilschanspark blijft mentaal wat ver voor bewoners van Oud-Berchem, o.m. door de matige kwaliteit van de fietsbrug (zie verder) en de barrièrewerking van de Ring.

• Speelkansen in het Brilschanspark zijn vooral formeel. De informele speelkansen kunnen nog verbeterd worden: bijv. water.

18


BRILSCHANSPARK

Voorstellen:

• Een verdere opwaardering tot bovenlokaal park, binnen het 'Masterplan Groene Long Berchem' kan voor Oud-Berchem heel belangrijk zijn. Dit kan volgende elementen omvatten:- Een strategisch gelegen horeca-punt kan het park als aantrekkelijker maken:. bijv. aan de binnenkant van de V van het water.. bijv. met zicht op de speeltuin

- Beleefbaar maken van het water (cf. Dag van het Park)

- Goed picknickvoorzieningen en speelaanleiding langs het Ringfietspad, in de buurt vanBerchembrug.


(c) Carve

QW

LEEUWERIKPARK

Potenties:

• Inplanting:Zou in principe bereikbaar kunnen zijn voor Oud-Berchem via de Berchembrug. De Grotesteenwegvormt echter een barrière.Uit de online-bevragingen bij kinderen en ouders blijkt dat er wel vaak langs gefietst of gewandeld wordt, maar het park is niet echt gekend als verblijfsplek.

• Inrichting:Op zich wel ruimtelijk gevoel door open landschapspark.

• Masterplan Groene Long Berchem in opmaak.• Plan in opmaak voor speelruimte in Leeuwerikpark.

Knelpunten:

• Het Brilschanspark blijft mentaal wat ver voor bewoners van Oud-Berchem, o.m. door de matige kwaliteit van de fietsbrug (zie verder). In vergelijking met het Brilschanspark is er ook nog de sterke barrièrewerking van de Grote Steenweg.

• Uit de bevraging bij volwassenen (stad in dialoog) en kinderen (oor) blijkt dat de nabijheid van de Ring als heel storend wordt ervaren (geluid, luchtkwaliteit) en dat het park vaak een wat verlaten gevoel geeft.

20


LEEUWERIKPARK

Voorstellen:

• Door de moeilijke bereikbaarheid zal een inrichting als gewone speelruimte van wijkniveau wellicht niet volstaan om gezinnen van Oud-Berchem aan te trekken tot het Leeuwerikpark. Het Leeuwerikpark moet eerder als een ‘tussenhalte’ (bijv. rust- of picknickplek) worden gezien langs het Ringfietspad, bijv. op weg naar Middelheim en Nachtegalenpark. Het kan wel een eigen identiteit krijgen (bijv. land art, uitkijkpunt over klaverblad), zodat het uitnodigt om even halt te houden en een herkenbare plek wordt langs het traject.Tegelijk moet het ook een speelruimte blijven voor de buurt en aanliggende wijk.

• Er moet zeker aan een betere oversteekbaarheid van de Grote Steenweg en Coremansstraat worden gewerkt. De speelruimte ligt best zo ver mogelijk van de verkeersassen.

• Er moet worden gewerkt aan een goede buffering met de Ring (o.a. lawaai). Als de plek wat meer aantrekkelijk wordt, zal het sociale veiligheidsgevoel wellicht ook groter zijn.

• De bestaande open grasvelden worden nu reeds gebruikt als ruimte voor voetbal. Dit zou verder uitgebouwd kunnen worden op buurt- of wijkniveau. Omwille van de nabijheid van de Ring (en slecht luchtkwaliteit) is een uitbouw op bovenlokaal niveau niet aangewezen.


Referentiebeelden:

Speelse land-art voor Leeuwerikpark

(c) Carve

WOLVENBERG EN BERCHEMBRUG

Potenties:

• Inplanting:Wolvenberg is in principe bereikbaar voor de wijk door de Berchembrug (voetgangersbrug).Het gebied heeft een wat wilder/avontuurlijk karakter en heeft potenties voor de uitbouw van speelnatuur.

Knelpunten:

• Wolvenberg heeft natuurwaarde en wordt door de beheerders als een natuurreservaat beschouwd waar recreatie en spelen niet welkom zijn.

• Uit de inspraak blijkt dat veel kinderen en volwassenen Wolvenberg niet goed kennen en er doorgaans niet vaak komen, behalve om te wandelen in de natuur, vaak met de hond. Ze komen zowel te voet als met de fiets, soms in groepsverband. Het terrein is slecht toegankelijk voor bijv. buggy's.

• De aanwezigheid van de Ring wordt als storend ervaren.Het gebied ligt in een probleemzone voor lucht- en geluidskwaliteit.

• De Berchembrug is geconstrueerd als voetgangersbrug, maar wordt vooral door fietsers gebruikt. Een oversteek te voet is lang en voelt zelfs wat gevaarlijk aan omwille van de beperkte breedte van de brug en de snelheid van de fietsers.

• De toegangs-'spiralen' tot de brug zijn niet zo duidelijk aangegeven voor buitenstaanders.

• Vooral ‘s avonds heerst er ook wel een gevoel van sociale onveiligheid. Er zijn meldingen van een exhibitionist en verdachte types.


22


Knelpunten:

• Synthesenota Visie Groene Singel:

Bruggen over de ‘Groene rivier’ in de buurt van Oud-Berchem blijven‘grijze bruggen’. Een herprofilering van deze bruggen is dus ook door deze studie niet op de agenda geplaatst.De Berchembrug wordt wel opgenomen als fietsbrug.Volgens de laatste inzichten wordt ook meer en meer duidelijk dat ook de ‘grijze bruggen’ een belangrijke functie moeten hebben voor zachte verkeersmodi en zelfs een groen karakter kunnen hebben.

23


23


Voorstellen:

• Synthesenota Visie Groene Singel:De Villegaspark, Wolvenberg en Brilschansparkworden als 'bermenlandschap' beschouwd in/aan de 'groene rivier'.Dit biedt mogelijkheden naar het verknopen van de deelgebieden met elkaar en optimalisering van de verdere inrichting in functie van de aanliggende wijken..

24



Voorstellen:

• Synthesenota Visie Groene Singel:De Villegaspark, Wolvenberg en Brilschanspark als 'parels in de groene rivier', waar ook strategische acties gepland zijn. Zo kunnen ze verder uitgroeien tot 'bijzondere plekken', waar ook speelkansen en 'de nodige sport-en spelinfrastructuur' een plaats kunnen vinden.

25



Voorstellen:

• Berchembrug als ‘belevingsbrug’: (lange termijn):

- Van een infrastructurele brug meer een 'belevingsbrug' door verblijfs- en belevingsplekken toe te voegen:. uitkijkplekken. zitplekken op de brug. architectuur als belevingselement. creëren van ‘stapstenen’ en plekken met identiteit op en langs de brug, zodat het traject bevatbaar en spannender wordt: in verschillende etappes langs attracties passeren.

- Bredere brug, scheiden van fietsers en voetgangers- Speelse en bespeelbare elementen aan de

grondpijlers en voet van de brug: bijv. spelen met hellingenbijv. hoogteverschil tussen brug en Wolvenberg oplossen met glijbanen of markante attracties.

26


Prior


Voorstellen:

• Berchembrug als ‘belevingsbrug’: Korte termijn (QuickWins):

- Signalisatie en integratie met wandelknooppunten: zowel door signalisatieborden als markeringen op het pad zelf: bijv. (door kinderen gemaakte) mozaïektegelsbijv. wegwijzers, wegwijzersblokken

- Herkenbare speelse en bespeelbare elementen (eventueel ontwikkeling van ‘huisstijl’), geplaatst aan de voet van de brug.

27


Prior

QW


Voorstellen:

• ‘Poort’ en toegang creëren tot Wolvenberg zodat het gebied beter gekend wordt en ook door kinderen en scholen gebruikt kan worden:- 'Poort' en toegang tot het natuurgebied moet ook

kinderen aanspreken en goed zichtbaar zijn van op Berchembrug.

- De zone aan de voet van de 3 pijlers van Berchembrug, aansluitend op de volkstuintjes kan als een speelse verblijfsplek uitgebouwd worden, met aandacht voor de veiligheid van treinsporen.

- Beter toegankelijk pad (bijv. buggy’s) en kleine passageplekjes met natuurelementen langsheen de wandelroute in het gebied, met het accent op natuureducatie. Echter niet overdrijven, het gebied mag wat ‘mysterieus’ en ‘ontdekkingsgebied’ blijven. Dit kan onderdeel worden in het masterplan ‘Groene Long Berchem’

• Creëren van speelse passageplekken en speelzones langs het Ringfietspad en aan de voet van Berchembrug:Het Ringfietspad verbindt heel wat groene ruimtes en wijken. Het kan als één bovenlokale kindroute worden uitgebouwd: Dit betekent concreet:- optimaal veilige fietsverbinding (in principe ongelijkvloerse oversteken met gemotoriseerd verkeer), in het bijzonder aan invalswegen

- complementariteit in de groene ruimtes, zodat verschillende doelpublieken hun plekje vinden:bijv. avontuurlijke plekken, maar ook ‘designpark’, klassieke speeltuinzones,...

- speelse passage- en rustplekkenDoor Berchembrug is Oud-Berchem behoorlijk verbonden met dit netwerk.

28


Referentiebeelden:

Aantrekkelijke poorten lokken gezinnen en kinderen

Speelse verblijfsplek aan de voet van Berchembrug

Passageplekken

PriorQW

Prior

QW



Voorstellen:

• Integreren van speelweefsel-ideeën in Masterplan 'Groene long Berchem':

Voor de gebieden rond Singel enR1 is een masterplan in opmaak.Bovenstaande concepten en ontwerp-ideeën voor uitbouw van hetspeelweefsel in en rond het Brilschanspark, Berchembrug, Wolvenberg en het De Villegasparkkunnen een plaats krijgen binnen dit Masterplan.

30


KONING ALBERTPARK-HARMONIEPARK

Potenties:

• Ook het Albertpark, met in de buurt nog het Harmoniepark, heeft onbenutte potenties.

• Oppervlakte:Grote groene ruimte aan de rand van de wijk.

• Inrichting:Historisch park met forse bomen, gazons en kiosk.

• Gebruik:Dit park wordt, in relatie tot de potentie, wellicht te weinig gebruikt als verblijfsplek. Het is meer een doorgangspark (bijv. naar het Harmoniepark). Uit de bevraging van kinderen en volwassenen blijkt dat het wel een zekere aantrekkingskracht heeft voor families, die vaak te voet komen. Ze picknicken er soms (of gaan er met verjaardagen), met de kiosk als anker. De wijdse open gazons bieden ruimte voor spelen, vaak ook balspel: voetbal, maar ook volleybal, basebal,...

Knelpunten:

• Inplanting:Aan de rand van de wijk.Niet goed bereikbaar omwille van:. Invalsweg Koning Albertparkweg zonder oversteek.. Haaks parkeren op de Prins Albertlei. 'Appartementenmuur' langs Prins Albertlei.

• Inrichting en uitrusting:Behalve de kiosk, weinig 'attracties' in het park om volk aan te trekken en te houden.

31


KONING ALBERTPARK

Voorstellen:

• Zoeken naar fundamentele oplossing voor bereikbaarheid van het Koning Albertpark vanuit Oud-Berchem:Op lange termijn en op macroniveau kan het Koning Albertpark maar ten volle haar rol spelen in het speelweefsel indien de barrière van de Koning Albertparkweg (N155) wordt opgeheven.Ook de oversteek met het Harmoniepark is een aandachtspunt, zodat beide parken complementair kunnen zijn.

• Op korte termijn:Uitbouw van oversteek ter hoogte van Le Grellelei:. (lichtgeregelde) oversteek. 2 parkeerplaatsen wegnemen op Prins Albertlei of eerder loodrecht parkeren.

• Daarna verdere bovenlokale uitbouw van het park.Suggesties vanuit de inspraak:- betere afscherming van het verkeer zodat er meer een 'echt parkgevoel' is en het park meer

geborgenheid biedt.- een echte (bovenlokale) speeltuin- meer activiteiten (bijv. zomerbar nabij kiosk)- open ruimte voor voetbal en balspel, echter weloverwogen, niet al te expliciet (bijv. eerder kleine onopvallende doeltjes in gazon dan agoraspace), niet louter voetbal (bijv. ook volley- of badmintonnet) en geïntegreerd in het geheel.

Prior

QW

mesoHet speelweefsel in Oud-Berchem op stadsdeelniveau

32

meso > mobiliteit

Potenties:

• Voor Oud-Berchem is een verkeerscirculatieplan opgemaakt, dat verder wordt uitgevoerd.Hierin zijn reeds keuzes gemaakt m.b.t. wegcategorisering, circulatie en rijrichtingen.Onder meer de as Driekoningenstraat-Statiestraat is autoluwer geworden.

• Er zijn kinderen in het straatbeeld te zien en op heel wat plekken wordt het openbaar domein ook effectief ingenomen met tegeltuinen, informele zitelementen.

Knelpunten:

• De randen van de wijk bestaan uit zeer drukke verkeersroutes (Binnensingel, Generaal Lemanstraat, Koning Albertparkweg).

• In de praktijk blijken ook de Boomgaardstraat (noorden) en de Uitbreidingstraat (in het zuiden) drukke wegen.

• Intern deelt de Grote Steenweg (een ‘wijkverzamelweg’) Oud-Berchem in twee wijkdelen: nl. Vijfhoek en het gebied rond de Driekoningenstraat-Statiestraat.

33Voorstel fietsroutes:

Bron: Verkeerscirculatieplan Oud-Berchem

meso > mobiliteit

Knelpunten (vervolg):

• Uit de inspraak blijkt dat geheel Oud-Berchem als zeer druk en verkeersonveilig wordt aangevoeld (zie kadertekst hieronder en ook affiches in het straatbeeld). Dit heeft onder meer te maken met sluipverkeer. Het lussensysteem uit het wijkcirculatieplan blijkt niet helemaal goed te werken als geheel. Een aantal straten is aan heraanleg toe.

34

Bron: Kindvriendelijk Oud-Berchem

Potenties:

• In het verkeerscirculatieplan worden ‘bijkomende alternatieve functionele fietsroutes’ voorgesteld langsheen Driekoningenstraat-Boomgaardstraat en Sint-Hubertusstraat. De Sint-Hubertusstraat blijkt inderdaad een belangrijke gebruiksas.

meso > mobiliteit

Knelpunten:

• Het verkeerscirculatieplan stelt echter enkel functionele fietsroutes voor, geen recreatieve.

• De as Driekoningenstraat-Boomgaardstraat wordt als zeer druk aangevoeld door fietsers (cf. inspraakrapport) en moet volgens het mobiliteitsplan en verkeerscirculatieplan ook andere functies vervullen:nl. ‘lokale weg type III – weg in verblijfsgebied met gemengde centrumfunctie’ en als belangrijke busroute.

De vraag is of deze as, zeker vanuit kinderperspectief, al deze functies aankan en of er niet eerder naar parallelroutes voor fietsverkeer moet worden gezocht (‘ontvlechting’)?

35Voorstel fietsroutes:Bron: Verkeerscirculatieplan Oud-Berchem

• Parallel aan drukkere assen (bijv. steenwegen, Boomgaardstraat, Driekoningenstraat, Vredestraat, enz.), worden best alternatieve parallelroutes voorzien afgestemd op het voetgangers- en fietsverkeer ('ontvlechting').Zij kunnen uitgroeien tot 'kindassen' (zie onderdeel 'micro' voor meer details per wijkdeel.

• De heraanleg van schoolomgevingen kunnen aanleiding of aanjager zijn voor het realiseren van veilige school- en vrijetijdsroutes (cf. samen-werkingsovereenkomsten type IV van Vlaamse mobiliteitsconvenant).

meso > mobiliteit

36

Voorstellen:

• Mobiliteit is cruciaal voor elke ingreep in het speelweefsel. Het heeft geen zin om speelplekken te creëren, indien ze niet voldoende bereikbaar zijn.

De ambtelijke stuurgroep formuleerde daarom de volgende algemene principes voor Oud-Berchem (als een soort 'kindtoets'):1. 'Elke actie i.v.m. speelruimte of bespeelbare

publieke ruimte moet in principe gepaard gaan met acties op gebied van mobiliteit.'

2. Bij elke actie i.v.m. het speelweefsel vormt een eenvoudige kernvraag de leidraad:’Zou ik zelf mijn 10- à 12-jarige kind daar met een gerust hart laten spelen en er alleen naartoe laten gaan?'

• Het verdient aanbeveling om de verkeerscirculatie opnieuw te bekijken, zodat geen doorgaand sluipverkeer meer mogelijk is. Uit het inspraakrapport blijkt dat dit een van de belangrijkste zorgen is van kinderen en ouders.

• Er dient ook maximaal aandacht te zijn voor doorsteken en 'trage wegen'. Bestaande doorsteken kunnen bekend gemaakt, gesignaliseerd ('doorlopende straat') en gepromoot worden, zeker indien ze aansluiten op belangrijke gebruiks en kind-assen (zie verder).

Prior

QW

Prior

meso > twee verschillende wijkdelen

Demografisch: Minder kinderen in Vijfhoek

Het relatief aantal kinderen (0-17 jaar) is ongelijk gespreid over Oud-Berchem: aan de oostkant (rond Driekoningenstraat-Statiestraat) wonen beduidend meer kinderen dan aan de westkant (Vijfhoek)

37

Vijfhoek

Rond Driekoningen-

straat-Statiestraat

Bron: www.antwerpen.buurtmonitor.be

Vijfhoek

Rond Driekoningen-

straat-Statiestraat

Tuingrootte: Grotere tuinen in Vijfhoek

Ook de tuingrootte verschilt tussen de twee wijkdelen: aan de oostkant (rond Driekoningenstraat-Statiestraat) is het % van de woonomgeving dat uit tuin bestaat veel kleiner dan aan de westkant (Vijfhoek).Het belang van publieke ruimte is dus groter in het wijkdeel rond Driekoningenstraat-Statiestraat. Het zuidelijk deel van Vijfhoek is ook minder bediend dan het noordelijk deel.

meso > publieke ruimtes van wijkniveau

Potenties:

• Het De Villegaspark en het Frans Van Hombeeckplein. zijn publieke ruimtes van wijkdeelniveau. Ze liggen mooi verdeeld aan beide zijden van de Grote Steenweg.Ze zijn complementair doordat ze een eigen karakter hebben: groen vs. stenig.

• Het Frans van Hombeeckplein is zeer recent opnieuw aangelegd. Ook voor het De Villegaspark zijn plannen in de maak voor herinrichting.

• Het Frans Jochemsplein moet als één geheel worden gezien met de as Driekoningenstraat-Statiestraat. Ook dit ensemble is een belangrijke publieke ruimte van wijkniveau.

Knelpunten:

• Het De Villegaspark is op dit moment niet in handen van de Stad Antwerpen. Het is onzeker of de Stad eigenaar kan worden.

Voorstellen:

• Voorstellen voor deze ruimtes worden in volgend deel (‘micro’) behandeld in het desbetreffende wijkdeel.

38

39

meso > niet-ruimtelijke acties

NIET-RUIMTELIJKE ACTIES

Voorstellen:

• Actief promoten van speelstraten, in het bijzonder in de deelwijk rond Driekongingenstraat-Statiestraat.

• Programmeren van activiteiten in de publieke ruimtes van deelwijkniveau:- In het De Villegaspark: Vooral intensief programmeren na heraanleg.

- Op het Frans Van Hombeeckplein:Bijv. buurtsportactiviteiten.

• Sociaal-culturele programmatie en evenementen op de Victor-Jacobslei-Vredeplein (zie verder bij 'micro' voor het belang van deze as).

QW

microHet speelweefsel in Oud-Berchem op buurt- en straatniveau

1- vijfhoek

2- rond driekoningenstraat-statiestraat

40

micro > Synthesekaart Bestaande Speelweefsel

41

micro > Synthesekaart Bestaande Speelweefsel

42

1-vijfhoek

2- rond driekoningen-straat-statiestraat

micro > vijfhoek

43

SYNTHESEKAART BESTAANDE SPEELWEEFSEL

VIJFHOEK

micro > vijfhoek

Potenties:

• Frans van Hombeeckplein als goed functionerend centraal wijkplein

• Nabijheid van Koning Albertpark

• Publieke ruimte rond Sint-Willibrorduskerk: functioneert al voor scholieren en jongeren.

• Sint-Hubertusstraat als mogelijke nieuwe 'alternatieve functionele fietsroute'

• Tuinen in binnengebieden van noordelijke bouwblokken

• Straatpleintjes aan De Wittestraat en De Lesclusestraat

Knelpunten:

• Veel verouderde (autogerichte) straatprofielen

• Koning Albertpark moeilijk bereikbaar

• Tuinen in binnengebieden van noordelijke bouwblokken zijn privaat

44

VIJFHOEK GLOBAAL

Knelpunten:

• Voor deze gebruiksroutes is er op korte termijn geen heraanleg gepland.

Potenties:

• In dit wijkdeel zijn er aantal duidelijke gebruiksroutes zoals in kaart gebracht in het rapport 'Kindvriendelijk Oud-Berchem.Dit toont vooral het belang aan van:- De Merodestraat- De Merodelei-De Grellelei- Onze-Lieve-Vrouwstraat-(De Lescluzestraat)

micro > vijfhoek

45

VIJFHOEK GLOBAAL

micro > vijfhoek

VIJFHOEK GLOBAAL

Voorstellen:

• Verdere uitbouw van Sint-Hubertusstraat als fietsroute (geeft aansluiting op Hertoghepark-Hof van Leysen).

• Creëren van 'kindroutes', rekening houdend met de gebruiksroutes zoals in kaart gebracht bij de inspraak.Dit toonde vooral het belang aan van:- De Merodestraat- De Merodelei-De Grellelei- Onze-Lieve-Vrouwstraat-(De Lesclusestraat)

• Bij deze 'kind- en jongerenroutes' staat vooral het STOP-principe centraal.Zij kunnen verder gecombineerd worden met een aantal doorsteken doorheen binnengebieden van bouwblokken (zie verder).

QW

micro > vijfhoekFRANS VAN HOMBEECKPLEIN

Potenties:

• Inplanting en oppervlakte:Fors plein, centraal in wijkdeel ‘Vijfhoek’, aan voorkanten van woningen en met heel wat voorzieningen: scholen, academie,...De materialen en straatmeubilair van de as Statiestraat-Driekoningenstraat zijn doorgetrokken.

• Inrichting en uitrusting:Het Frans van Hombeeckplein is zeer recent opnieuw aangelegd. Parkeren gebeurt nu grotendeels ondergrond, wat heel wat gebruiksruimte geeft.

• Gebruik:Het plein wordt al goed gebruikt.

Knelpunten:

• Het plein voelt wat strak en zeer stenig aan.De mogelijkheden voor gebruik als evenementenplein zijn beperkt.

• Er is wat onduidelijkheid of er gevoetbald kan/mag worden.

Voorstellen:

• Het gebruik van het plein bevragen bij terugkoppeling en eventueel bijsturen (bv. doordacht plaatsen van minigoaltjes).

• Buurtsportactiviteiten of plein-animatie organiseren op het plein.

QW

SINT-WILLIBRORDUSPLEIN

Potenties:

• Inplanting en oppervlakte:Grote pleinruimte rond kerk, dicht nabij scholen (waarvan een aantal ook aan de overzijde van de Grote Steenweg).Graszone tussenin buffert wat met de aanliggende appartementen.Onderdoor naar binnenplein van een blok.Schaalbreuk met omgeving (grootschalige kantoren)

• Inrichting en uitrusting:Landschappelijk zeer waardevolle beuk ('oudste beuk van Antwerpen', die een plek markeert.Behoorlijk evenwicht tussen stenig en groen.

• Gebruik:Het plein wordt al goed gebruikt, vooral door scholieren.

Knelpunten:

• Inrichting en uitrusting:Wat rommelige en verouderde inrichting, weinig (spel)functioneel. Er zit meer in dit plein, zowel voor kinderen en tieners, als voor andere omwonenden. Concreet vragen zij (cf. oor-bevraging) bijv.: ruimte om spelletjes te spelen, enkele spelelementen, ruimte voor voetbal, meer zitmogelijkheid...

• Ook het binnenplein van de blokken is stilaan aan renovatie toe.

• De beuk (en mogelijk het hekwerk) is beschermd en heeft een fragiel wortelstelsel. 48

micro > vijfhoek

49

micro > vijfhoekSINT-WILLIBRORDUSPLEIN

Voorstellen:

• Plein uitbouwen als intergenerationeel plein, maar met specifieke aandacht voor tieners en scholieren.- De plek rond de boom kan nog meer een unieke ontmoetingsplek worden: . bijv. zitpaaltjes i.p.v. functionele paadjes. bijv. bank rond de boom, met respect voor de

wortels- Spelprikkels: Bijv. watergootjes, water,...- Speelse zitarena, zitmuurtjes,...- Functioneler maken van het groenperk.- Intergenerationele speeltafels (bijv. schaakspel)(cf. inspraakresultaten)

• Heraanleg binnenblok indien er veel jonge kinderen wonen.

QW

Prior

QWQWQW

micro > vijfhoek

STRAATPLEINTJES

Potenties:

• Aan de westzijde (waar er minder grote publieke ruimtes zijn), liggen enkele heel kleine pleintjes (straatniveau):- De Lescluzestraat- De Wittestraat: reeds uitgewerkt als plein

• Inplanting:Door het stervormige stratenpatroon, zijn deze pleintjes doorgaans centraal gelegen.

Knelpunten:

• Inrichting en uitrusting:De pleintjes op de De Lescluzestraat zijn als rond punt uitgewerkt. Dit is gebeurd i.f.v. het busverkeer, maar de bustrajecten zijn ondertussen gewijzigd.

Voorstellen:

• Door wijziging van de bustrajecten kunnen de straatpleintjes in de De Lescluzestraat anders uitgewerkt worden, zodat ze minder autogericht zijn en ook verblijfsruimte bieden: cf. straatpleintje op hoek van De Wittestraat en De Lescluzestraat.Hier zijn ook kleine informele spelprikkels mogelijk.Hiervoor verwijzen we naar de straatpleintjes in het oostelijk wijkdeel 'Driekoningenstraat-Statiestraat'.

50

De Lescluzestraat

Straatpleintje in de De Wittestraat: creëren van maximale verblijfsruimte

micro > vijfhoek

FREDERIK DE MERODEPLEIN

Potenties:

• Klein maar goed gelegen stedelijk pleintje aan Grote Steenweg, recht tegenover de groene ruimte aan de Belpairestraat.

• Potentie voor spelprikkel aan horeca.

Knelpunten:

• Inrichting en uitrusting:Vooral ingericht in functie van horeca en zicht op het standbeeld.

51

52

micro > vijfhoek

FREDERIK DE MERODEPLEIN

Voorstellen:

• Informele spelprikkel creëren aan de voet van het standbeeld: - in relatie tot terrasjes- voldoende afscherming van de weg- bij voorkeur intergenerationeel: ook (speelse)

volwassenen moeten het leuk vinden

• Eventueel verwijzend naar geschiedenis:Frederic de Merode werd gewond tijdens Belgische revolutie (slag om Berchem), werd een been geamputeerd en overleed korte tijd daarna.Bijv. Het been of de voet van De Merode aan de voet van het standbeeld.

• Eventueel het mogelijk maken om op de leeuw te mogen zitten.

Spelprikkel nabij horeca Mechelen:Paaltjes met luchtdruk: wie zwaarst weegt, duwt de andere naar boven

QW

micro > vijfhoek

GROENE BINNENGEBIEDEN ROND SINT-HUBERTUSSTRAAT EN KARDINAAL MERCIERLEI

Potenties:

• In en rond deze twee straten liggen heel wat groene binnengebieden (klooster- en kasteeltuinen) die de doorsteek naar het Koning Albertpark (zie ‘macro’) kunnen maken en speelkansen zouden kunnen inhouden.

• De Sint-Hubertusstraat maakt verder de verbinding naar het Hertoghepark en het Hof van Leysen.

Knelpunten:

Deze binnengebieden zijn privaatbezit.

Voorstellen:

• Onderzoeken van mogelijkheid voor creëren van doorsteek / doorsteken doorheen binnengebieden.

• Onderzoeken van mogelijkheden tot openstellen of aankoop van binnengebieden. Vooral de kloostertuin tussen de De Merodelei en de Kardinaal Mercierlei lijkt potenties te hebben (aan straatzijde).

54

micro > vijfhoek

SYNTHESEKAART GEWENSTE SPEELWEEFSEL VIJFHOEK

micro > rond driekoningenstraat-statiestraat

Potenties:

• As Statiestraat-Driekoningenstraat-Frans Jochemsplein als kloppend hart van de wijk, ook voor kinderen en jongeren.

• Victor Jacobslei (en in minderre mate ook de De Villegasstraat) als publieke ruimte-as, loodrecht op Driekoningenstraat-Statiestraat.

• De Villegaspark als wijkpark en door de fietsbrug ook een stapsteen naar het bovenlokale parkennetwerk.

Knelpunten:

• Zeer dichtbebouwd wijkdeel, vooral ten noorden van de as Driekoningenstraat-Statiestraat.

• Druk verkeer, wordt als verkeersonveilig aangevoeld.

55

GLOBAAL


56

SYNTHESEKAART VAN HET BESTAANDE SPEELWEEFSEL ROND DRIEKONINGENSTRAAT-STATIESTRAAT


Knelpunten:

• Op korte termijn geen heraanleg gepland van deze gebruiksroutes.

57

GLOBAAL

Potenties:

• In dit wijkdeel zijn de gebruiksroutes (zoals in kaart gebracht in het rapport 'Kindvriendelijk Oud-Berchem) minder eenduidig af te lezen.Een aantal gebruiksassen staat buiten kijf:- Uitbreidingsstraat- Hogeweg- Driekoningenstraat-Statiestraat- Callensstraat-Van Vaerenberghstraat-MimosastraatDe andere gebruiksroutes zijn meer diffuus.

58


GLOBAAL

Voorstellen:

• Uitbouw van een netwerk van kindassen of speelweefsel-assen doorheen dit wijkdeel, elk met een eigen karakter. De kindassen worden bij voorkeur 'ontvlecht' van autoverkeer: er worden dus assen uitgebouwd die prioritair op fietsers en voetgangers zijn afgestemd.

• Een aantal assen loopt parallel aan de Boomgaardstraat en Driekoningenstraat-Statiestraat (die door sommige mensen als te druk wordt ervaren door de bussen) en vormt hiervoor een alternatief:

- As Vredestraat-Hogeweg- As Uitbreidingsstraat-Sint-Willebrordusplein- As Ferdinand Coosemansstraat-Weidestraat.

• Loodrecht daarop staan nog assen, als veilige en beleefbare (en soms speelse) noordzuid-verbindingen:

- As Victor Jacobslei-Beernaertstraat-Generaal Drubbelstraat

- As Sint-Lambertusstraat-Patriottenstraat - As De Villegasstraat- As Willem Van Laarstraat-Walemstraat

De juiste trajecten en keuze tussen alternatieve routes worden nog verder getoetst via inspraak.

Prior

59


GLOBAAL

Voorstellen:

• Elke as heeft een eigen functie en karakter, en vereist eigen ontwerpmaatregelen:

1. As Driekoningenstraat-Statiestraat:Grotendeels reeds gerealiseerd als beleefbare winkel- en voorzieningenas. Er moeten echter alternatieven zijn voor wie rustigere en veiligere verbindingen zoekt.

2. As Vredestraat-Hogeweg:Ook reeds deels heraangelegd.Om deze as voor fietsers aantrekkelijker te maken, dient een comfortabel 'karrespoor' in de rijloper van (ongezaagde) kasseien te worden ingelegd (cf. Coveliersstraat) .

3. As Uitbreidingsstraat-Sint-Willebrordusplein:Uitbouw vnl. in functie van tieners en jongeren:Behoud van bussluis en breder, afgescheiden fietspad.

4. As Ferdinand Coosemansstraat-Weidestraat:- Uitbouw als fietsstraat- Heraanleg kruispunten (bijv. verkeersplateaus)

5. As Victor Jacobslei: Uitbouw als echte 'speel-rambla': zie verder.

6. As Sint-Lambertusstraat-PatriottenstraatVooral afgestemd op fietsers: Uitbouw als fietsstraat

7. As De Villegasstraat:Uitbouw als 'speel-rambla': cf. Victor Jacobslei

8. As Willem Van Laarstraat-Walemstraat:Uitbouw als functionele fietsen voetgangersverbinding.

Vredestraat

Ferdinand Coosemansstraat

Uitbreidingsstraat

Referentie 'karrespoor': Coveliersstraat

Prior

Prior

Prior

Prior

Prior

Sint-Lambertusstraat

Afgescheiden fietspad

60


GLOBAAL

Check van de kindassen met inspraak:

Uit een kleine steekproef bij6 ouders (opmaak van kaart met gebruiksroutes tijdens 'stad in dialoog'), blijkt dat het merendeel van de gebruiksroutes die de participanten tekenden, samenvalt met de 'gewenste kindassen' zoals voorgesteld in dit rapport.

Noot:Op basis van deze gegevensen die van 'oor' is nog een extra kindas bijgevoegd: nl.de Willem de Laarstraat-Walemstraat.

gebruiksroute fiets

gebruiksroutes te voet


Potenties:

• In de buurt ten noorden van Driekoningenstraat-Stationstraat (buurt Wasstraat en aanpalende smalle straten) zijn heel wat goed ontworpen woonerven.

Knelpunten:

• Andere woonstraten zijn ofwel aan vernieuwing toe, ofwel nog behoorlijk autogericht (zie verder).

• De parkeerdruk is hoog.

• Er is nog te veel doorgaand verkeer, o.m. ook als onbedoeld gevolg van autoluwer maken van de Drie Koningenstraat-Statiestraat.

• Er wordt geklaagd over hoge snelheden, wat ook te maken heeft met de wegprofielen.

61

Patriottenstraat:

rechtlijnigheid zet aan tot

hoge snelheid van auto’s

Belpairestraat:

verouderd autogericht wegprofiel

LOKALE WOONSTRATEN

DRIEKONINGENSTRAAT-STATIESTRAAT

Potenties:

• Inplanting:Centraal in het stedelijke weefsel, het kloppend hart van de wijk.

• Inrichting en uitrusting:Ingericht als beleefbare winkelstraat met bijzonder straatmeubilair, dat spelkansen biedt.Hoeken met zijstraten goed uitgewerkt.

• Gebruik en beleving:Druk gebruikte winkelstraat met heel wat voorzieningen die voor kinderen relevant zijn (buurtwinkels, CC Berchem,...).

Knelpunten:

• (Voornamelijk subjectief ) verkeersonveiligheidsgevoeldoor drukte en bussen.

Voorstellen:

• Uitwerken van parallelle routes voor kinderen en ouders die deze as te druk vinden.

• Uitwerking van 1 nog speelsere variant van het straatmeubilair. Zitelementen iets dichter bij elkaar zetten of combineren met paaltjes, zodat parcours ontstaat.

62


FRANS JOCHEMSPLEIN

Potenties:

• Inplanting:Centraal in het stedelijke weefsel, op het kruispunt van de Driekoningenstraaten Grote Steenweg.

• Inrichting en uitrusting:Ingericht als ontmoetingsplein met grote speelfontein.

• Gebruik en beleving:Wordt vooral bij zomerweer vaak gebruikt en sterk gewaardeerd.

Knelpunten:

• Minder functionele oranje strip rond bomen. Dit biedt wel een buffer t.a.v. de drukke en lawaaierige straatkant. In het inspraakrapport wordt echter aangehaald:"Fonteintjes aan de Grote Steenweg zijn gevaarlijk. Kunnen de fonteintjes en de Hogeweg fysiek worden afgescheiden?"

Voorstellen:

• Nadenken over betere invulling van de oranje strook zodat ze tegelijk meer geborgenheid biedt aan de straatkant en een meer functionele invulling kan krijgen aan de pleinkant.

63


Foto’s onder: Stramien bvba

TUIN VAN BIBLIOTHEEK EN ACADEMIE

Potenties:

• Inplanting:Centraal nabij stedelijke voorzieningen en langs autoluwe Hogeweg.

• Inrichting en uitrusting:Plannen in opmaak (cf. bestuursakkoord en meerjarenplanning): Creëren van een doorsteek en publieker maken van de tuin tussen het districtsgebouw en de Bibliotheek/academie.Programmatie vanuit de verschillende partners die rond dit plein zitten kan een enorme meerwaarde geven voor het plein en de wijk.


c

c


TUIN VAN BIBLIOTHEEK EN ACADEMIE

Voorstellen:

• Creëren van doorsteek zodat plein en tuin beter gebruikt zullen worden.

• Niet alleen een kijktuin. Ook een ‘chill’- en belevingstuin met bijv. bespeelbare kunst.

• Tijdelijke installaties zorgen voor variatie en afwisseling.

• Genoeg fietsenstalling voorzien voor kinderen en ouders die met de fiets komen.

• Het programma wordt verder opgemaakt door de bibliotheek en de academie, in samenspraak met de bezoekers.

Referentiebeelden:QW

OMGEVING STATION ANTWERPEN-BERCHEM

Potenties:

• Inplanting:Potentie voor uitbouw als stedelijke plek (stadsniveau).- Masterplan stationsomgeving in uitvoering.- Stedelijke non-stop-fietsroute wordt gecreëerd.

• Inrichting en uitrusting:Statiestraat reeds als poort uitgebouwd.

• Reeds plannen voor mobiele tuinen op het Burgemeester Edgard Ryckaertsplein (voorplein)

Knelpunten:

• De oppervlakte aan kant Oud-Berchem is eerder beperkt.

• Plein aan kant Cogels-Osylei is niet beleefbaar, weinig functioneel en weinig bespeelbaar.Het speelpleintje aan de Klokstraat functioneert goed, maar het is van buurtniveau en wat te klein om kinderen van over de spoorweg aan te kunnen trekken.

• Gebruik en beleving van huidige zone tussen station en Driekoningenstraat:Nu vooral transitruimte.

66



OMGEVING STATION ANTWERPEN-BERCHEM

Voorstellen:

• Herinrichting van het Burgemeester Edgard Ryckaertsplein (voorplein voor station) in 2 stappen:1. Inbreng van tijdelijke elementen:

- bijv. mobiele tuinen en speelse varianten- bijv. speels zitmeubilair- bijv. meer functionele inrichting van doolhof-

idee2. Grondige herinrichting op langere termijn.

Referentiebeelden:

Voorstel voor Henkelsite: Speelse varianten op mobiele tuinen(voorstel van bewoners: Henkel-community)

sundeck-garden

play-garden

barbecue-garden

PriorQW

VREDEPLEIN

Potenties:

• Inplanting:Plein met grote potentie door de oppervlakte en goede ligging (aan voorkanten van woningen, op kop van Victor Jaboslei).Reeds verkeersluwe maatregelen.

• Inrichting en uitrusting:Ingericht als verkeersluw plein waar ook horeca mogelijk is.

• Gebruik en beleving: Vervult reeds pleinfunctie, vooral aan de randen. Het plein wordt niet intensief gebruik in verhouding tot potentie. Deze potentie wordt aangehaald in het inspraakrapport (p. 33):

Knelpunten:

• Inrichting en uitrusting:Wat kaal en vooral esthetisch. Daardoor weinig (speel)functioneel en weinig attractief. In dit plein zit veel meer i.f.v. het speelweefsel of als intergenerationeel plein.Het plein moet wel bruikbaar blijven voor een aantal culturele evenementen (bijv. concerten).

• Autoverkeer blijft dominant en meer afscherming gewenst van het autoverkeer. Dit is ook een expliciete vraag van kinderen en jonge ouders (cf. bevragingenoor en stad in dialoog)

68


VREDEPLEIN

Knelpunten (vervolg):

• Inrichting en uitrusting:Is nu zeer ‘stenig’en ‘leeg’, terwijl dit vroeger zeer ‘groen en vol’ was.

69


70

micro > rond driekoningenstraat-statiestraatVREDEPLEIN

Voorstellen:

• Uitbouw van Vredeplein als ‘mini-Dageraadplaats’ of ‘mini-Draakplaats’:Zie o.m. Inspraakrapport: ‘Kindvriendelijk Oud-Berchem’, p. 35:

Cruciaal daarin is een betere geleiding en afscherming van autoverkeer:

bijv. door volledig autovrij maken van de kop vande Victor Jacobslei (is nu al terraszone)

bijv. door straatmeubilair (maar niet doorhekwerk)

Daarnaast kan dit ook betekenen:- Koppeling met Victor Jacobslei (zie verder)- Inbreng van een spelen belevingselementen:

. water

. beklimbare kunst: bijv. ontworpen door een Berchemse kunstenaar

. fietsparcourtje en fietsmogelijkheid

. mobiele speelelementen i.s.m. horeca: bijv. zomerzandbak, gocarts of fietsjes,...(echter met goede afspraken, de stad houdt bestook de regie in handen)

- Koppeling met horeca en WC- Meer (subtiele) geleding van het plein- Programmeren van (speelse) activiteiten

(Rand van) Dageraadplaats:

Prior

71

micro > rond driekoningenstraat-statiestraatVREDEPLEIN

Voorstellen:

• Uitbouw van Vredeplein als ‘mini-Dageraadplaats’ of ‘mini-Draakplaats’:

Daarnaast kan dit ook betekenen:- Speelse bank(en) op het plein en die ook gebruiken om het plein af te schermen van het autoverkeer: Bijv. in een halve ronde, zodat een meer geborgen plek ontstaat. Bij voorkeur wordt die bank speciaal ontworpen op maat van de plek, bijv. door een Berchemse kunstenaar of met een gemeenschapsproject (cf. Pierkespark Gent). Er moet ook aandacht zijn voor zitcomfort.

- Wel voldoende open ruimte houden. Dit zowel voor de organisatie van culturele evenementen als op vraag van de kinderen.

Referentiebeelden:Prior

QW

PLEINTJE VOOR DE SINT-HUBERTUSKERK

Potenties:

• Inplanting en oppervlakte:Plein op kop van Victor Jacobslei met zekere oppervlakte, twijfelend tussen straat- en buurtniveau.

• Inrichting en uitrusting:In het verleden reeds functioneel ingericht, zodat het toch veel gebruikt wordt als spel en verblijfsruimte.

Knelpunten:

• Niet optimaal efficiënt ingericht. Er kan meer uit gehaald worden door een meer integraal ontwerp, gekoppeld aan Victor-Jacobslei.

• Gebruik en beleving:Pleintje werkt momenteel behoorlijk goed, maar “pleintje voor kerk volstaat niet (niet voorzien op voetballende kinderen), De Villegas is te ver voor deze kinderen.” (Uit rapport ‘Kindvriendelijk Oud-Berchem) .

• Er is vraag naar meer speeltoestellen of spelprikkels.

• De kerk en het voorplein maken deel uit van een beschermd stadsgezicht. Een herinrichting is niet vanzelfsprekend en moet in de lijn liggen van het herwaarderingsplan.

72


VICTOR JACOBSLEI

Potenties:

• Inplanting:Bredere laan met smalle groenstrook centraal in de wijk. Aan beide uiteinden zijn er buurtpleintjes:- Pleintje aan kerk- VredepleinDit was vroeger een belangrijke ‘mentale’ as.(zie ook prentkaarten op volgende pagina).Samen met de Beernaertstraat-GeneraalDrubbelstraat vormt deze straat een route naar het Oud Militair Hospitaal.

• Inrichting en uitrusting:Potentie van statige bomen.

• Gebruik en beleving:Behoorlijk sociaal weefsel van jonge gezinnen in deze buurt (speelstraat). Er is sterke vraag vanuit deze buurt naar meer speelruimte en iets meer speel-elementen: een renovatie van de speeltoestellen, een waterfonteintje,...

Knelpunten:

• Inrichting en uitrusting:- Weinig belevingsvol ingericht - Eerder gecompartimenteerd dan verbindend- Er is meer mogelijk met deze ruimte.

• Bomen (lindes) groeien breed uit en bemoeilijken onderbegroeiing. Tijdens de inspraak wordt ook aangegeven dat het pleintje daarom donker aanvoelt.

73


74


VICTOR JACOBSLEI

Potenties:

• De Victor Jacobslei was vroeger een belangrijke ‘mentale as’ waarlangs men zich graag liet fotograferen.Momenteel wordt een her-waarderingsplan opgemaakt voor dit onroerend erfgoed enhet beschermde stads-gezicht.

- Spelprikkel rond voet van monument:

- Veiligere oversteek op kruispunt:

- Speelse slinger in/tussen bomen:


AS VICTOR JACOBSLEI

Voorstellen:

• Victor Jacobslei: uitbouw als speelroute ('speelrambla'):

- Sint-Hubertuspleintje verbinden met groene middenstrook:event. plein van gevel tot gevel,

rekening houdend met het herwaar-deringsplan.

- Verbinden i.p.v. compartimenteren:

- Parkeren anders organiseren, zodatmeer middenruimte ontstaat?

Prior

micro > rond driekoningenstraat-statiestraatAS VICTOR JACOBSLEI

Voorstellen:

• Victor Jacobslei: uitbouw als speelroute (‘speelrambla’)

- Begeleidende mobiliteitsmaatregelen zijn absoluutnoodzakelijk en een belangrijke randvoorwaarde:

Victor Jabocslei als mini-'Rambla': Opdat de ruimte echt bespeeld zou worden, moet er voldoende (objectieve én subjectieve) verkeersveiligheid zijn.

Een 'rambla' is een model dat in Barcelona vaak wordt toegepast, op grote én op kleine schaal.In wezen gaat het om de uitbouw van publieke ruimte op een 'middenberm' tussen twee rijrichtingen.

De oversteek met de Driekoningenstraat is ook een aandachtspunt en kan beter, vooral op de ‘middenrambla’ zelf: de oversteken zijn nu immers naast de middenrambla.

Maar ook de rijloper zelf zou meer een pleingevoel moeten opwekken (erfaanleg).Ook de organisatie van het parkeren is hierin belangrijk. Een keuze voor autovrije of sterk autoluwe zones is dan ook aangewezen.

Op die manier kan een echte verblijfsruimte ontstaan die een sociaal-culturele meerwaarde biedt en ook tot evenementenas kan uitgroeien.

'Rambla'-model (Barcelona)

Prior

77

micro > rond driekoningenstraat-statiestraatAS VICTOR JACOBSLEI

Voorstellen:

• Victor Jacobslei: uitbouw als speelroute:(‘speelrambla’)

- Samen met uitwerking van de mobiliteits-maatregelen kan men een speels- artistieke slinger tussen bomen gaan ontwerpen:Alle elementen moeten in een echt landschapsontwerp worden geïntegreerd.Indien er te sterke beperkingen zijn voor het noordelijk deel (door het herwaarderingsplan erfgoed), kunnen de speelse elementen worden beperkt tot het deel van de Victor Jacobslei ten zuiden van de Driekoningenstraat.Het uitgangspunt moet echter zijn dat speelse of bespeelbare elementen ook in een historisch landschapsontwerp geïntegreerd kunnen worden.

Referentiebeelden::

Prior

QW

DE VILLEGASPARK

Potenties:

• Inplanting:

- Nabijheid van voorzieningen: scholen,...

- Vormt, door haar ligging nabij Berchembrug, een soort stapsteen naar andere bovenlokale groengebieden.

• Behoorlijke oppervlakte: kan als wijkdeelpark functioneren.

• Inrichting:Reeds landschappelijke kwaliteiten aanwezig: glooiende heuvels, bomen, struiken,...Uitrusting van wijkniveau: voetbalpitch, speeltuin

• Potentie om aanliggende ruimte van school te integreren

• Gebruik:Het nieuwe park wordt reeds goed gebruikt door kinderen, scholieren, jongeren en jeugdwerk.

78


DE VILLEGASPARK

Knelpunten:

• Eigenaarschap:De Stad Antwerpen is nog geen eigenaar en het eigenaarschap blijft onzeker.

• Inplanting:

- Ligt eerder aan de rand van de wijk.

- De Uitbreidingstraat vormt voor jongere kinderen een barrière. Deze barrière kan nog versterken indien de ‘toekomstige tramlijn’ (cf. verkeers-circulatieplan) wordt aangelegd.

- Nabijheid van Binnensingel en Ring zorgt voor storend geluid.

• Inrichting en uitrusting:Het park is aan renovatie en vernieuwing toe.Het hekwerk bemoeilijkt de toegang en zorgt ervoor dat mensen moeten omlopen en het park minder frequent gebruiken. Het park kan ook sneller worden geclaimd door het hekwerk.

• Imago van onveiligheid:Door een bewogen geschiedenis blijft het park een slechte naam hebben.

• Overgang naar school kan beter. Sportvoorzieningen van de school zouden kunnen geïntegreerd worden.

79


80

micro > rond driekoningenstraat-statiestraatDE VILLEGASPARK

Voorstellen:

• Eigenaarschap verzekeren, want dit is de enige grote groene ruimte binnen dit stadsdeel.

• Uitvoering van plannen in opmaak, met aandacht voor alle leeftijden en bevolkingsgroepen:subtiel uit elkaar leggen van ruimte voor jongeren en voor kleine kinderen.

• Aandachtspunt bij het nieuwe ontwerp:De randen van het park meer 'activeren' en toegankelijker maken. Dit betekent:- opener maken (echter met aandacht voor degeborgenheid en verkeersveiligheid)

- enkele rustpunten of plekken creëren op de rand

• Verbeteren van bereikbaarheid:- Aanpakken barrière-effect van Uitbreidingstraat.- Indien tramplannen gerealiseerd

worden: veilige oversteken en behoud van de vier toegangen vanuit elke straat.

• Intensief blijven opvolgen van gebruik, onderhoud en sociale veiligheid. Eens de heraanleg zeker is, kan men ook door programmatie het imago van het park terug opkrikken.Cf. idee vanuit inspraak: zomerbar in het De Villegaspark.

• Zoeken naar synergie met schoolterrein:Integreren van sportvoorzieningen. Dit naar aanleiding van het nieuwe Singelfietspad, dat via de schoolterreinen aangesloten kan worden op het bovenlokale fietsnetwerk.

Activeren van randen

Integreren van schoolterrein n.a.v. heraanleg Singelfietspad

Prior

QW

DE VILLEGASSTRAAT EN PATRIOTTENSTRAAT

Potenties:

• Inplanting:Beide straten vormen een as naar het De Villegaspark.

• Inrichting en uitrusting:Ook middenruimte in de Villegasstraat:(cf. ‘rambla’-model van Victor Jacobslei)

• Gebruik en beleving:- Regelmatige markt in de De Villegasstraat.- Symbolische actie van KRAS vzw (zie volgende

pagina).

Knelpunten:

• Inrichting en uitrusting:- Rechtlijnigheid van de twee straten.- Inrichting van de De Villegasstraat is op het

marktgebeuren afgestemd.

81


Patriottenstraat De Villegasstraat met markt


Potenties:

• Gebruik en beleving:Symbolische actie van KRAS vzw.

82


83



Voorstellen:

• De Villegasstraat:- Creëren van speelse bank rond boom

cf. symbolische actie van KRAS vzw.Dit kan wellicht binnen de perimeter van het hek.Het hek wordt echter bij voorkeur vervangen dooreen lineair zitelement, dat de zone rond de boom evenzeer afbakent.

- Zo veel mogelijk ontwikkelen als ‘rambla’, rekening houdend met aanwezigheid van de markt.

- Er is ook vraag vanuit de inspraak om meer pleinte creëren rond horecazaak Sonseveria.

Referentiebeelden:

QW

WASPLEIN

Potenties:

• Inplanting en oppervlakte: Dit is het enige pleintje met enige oppervlakte in deze buurt.Aanwezigheid van kinderopvang zorgt voor sociale controle.

• Inrichting en uitrusting:Ingericht als buurtparkje met buurtspeelruimte.

• Gebruik en beleving:Druk gebruikt en goed gekend, behoorlijk goed functionerend.(cf. Rapport ‘Kindvriendelijk Oud-Berchem’).Er is grote bezorgdheid over het voorbestaan van het pleintje (inspraak ‘stad in dialoog’ en ‘terugkoppeling inspraak’).

• Heraanleg gepland.

Knelpunten:

• Inplanting:In binnengebied: daardoor veel achterkanten, waardoor de inplanting niet ideaal is.

• Inrichting en uitrusting:Staat wat vol en moet veel noden en wensen combineren. Door de schaarste in de buurt, balanceert het wat tussen een speelruimte van buurtniveau of wijkniveau, terwijl de oppervlakte en inplanting dit laatste niet helemaal toelaten.

84


85


WASPLEIN

Voorstellen:

• Goed opvolgen van gebruik en sociale veiligheid.

• Indien veranderingen (zie geplande heraanleg): uitgebreid in overleg gaan met de buurt (kinderen, tieners, jongeren, volwassenen).

• Onderzoeken van mogelijkheid tot verwerving van terreinen voor uitbreiding.In het bijzonder:- De 'ODAR'-achtergebouwen (zie foto)- De parkingOp die manier kan de toegang verbeterd worden en het pleintje beter in de straat geïntegreerd.Blijven opvolgen van mogelijke verkoop panden uit de omgeving (eventueel voorkooprecht?).

QW

WOONPROJECT ‘OUD MILITAIR HOSPITAAL’

Potenties:

• Inplanting en oppervlakte: Nieuw groot stedelijk woonproject aanliggend aan het studiegebied.

• Inrichting en uitrusting:Vooral Paradeplein als grotere, multifunctionele publieke ruimte. Speelterreinen, speelaanleiding en parkje gepland.

• Gebruik en beleving:Nog in opbouw, maar heeft de sfeer van een wat op zichzelf gericht stadsdeel (?)

• Cruciaal belang van Albert Claudestraat en Boomgaardstraat als verbinding tussen woonproject en wijk.

Knelpunten:

• Inplanting:- Ligt eigenlijk buiten de wijk (Boomgaardstraat

als barrière)- Paradeplein is wat naar binnen gericht

Dit vormt een risico op privatisering door nieuwe bewoners.

• Inrichting en uitrusting:Eerder esthetiserende inrichting. Beleving en speelsheid staan niet echt voorop.

86



WOONPROJECT ‘OUD MILITAIR HOSPITAAL’

Voorstellen:

• Cruciaal belang van toegangen via Albert Claudestraat en Boomgaardstraat. Deze entrées moeten duidelijk aanvoelen als publiek domein en zo open mogelijk zijn.

QW


PARKING EANDIS BOOMGAARDSTRAAT

Potenties:

• De parking van Eandis in de Boomgaardstraat is een omvangrijke open ruimte nabij een deel van Oud-Berchem dat over zeer weinig publieke ruimte beschikt.

• Hier staat een woonproject op stapel, waardoor ook de parking een ander karakter kan krijgen. In de nieuwe woningen zullen wellicht ook gezinnen met kinderen komen wonen.

Knelpunten:

• Dit is een private ruimte en een privaat project.

Voorstellen:

• Korte termijn:Onderzoeken of medegebruik van een deel van de parking mogelijk is: bijv. het voorste deel (dubbel heksysteem).Deze ruimte zou gebruikt kunnen worden als plek voor voetbal (cf. GBA-parking), bijv. in het weekend.Dan is er wel goede opvolging en toezicht nodig

• Lange termijn:Voldoende kwalitatieve (speel)ruimte voorzien, bij voorkeur ook met een (goed ingeplant en gebufferd) sportveldje.

Prior

PLEIN BOVEN PARKING BELPAIRESTRAAT

Potenties:

• Inplanting en oppervlakte: Goed gelegen aan Grotesteenweg.Ook de Belpairestraat lijkt veel te worden gebruikt.

Knelpunten:

• Inplanting:Ruimte heeft wat last van drukte van Grote Steenweg.

• Ondergrondse parking stelt technische randvoorwaarden aan ontwerp.

• Inrichting, gebruik en beleving:Op dit moment troosteloos en saai, nauwelijks gebruikt.

89



PLEIN BOVEN PARKING BELPAIRESTRAAT

Voorstellen:

• Speelse ruimte realiseren :- Tussen buurt- en straatniveau- Stenig kan, maar ook groene accenten- Buffer voor lawaai en fijn stof creëren aan kant Grote Steenweg

• Mobiele tuinen als tijdelijke interventie en als aanleiding tot meer structurele ingrepen.

QW

STRAATPLEINTJES IN HET OOSTEN (Mimosastr., Van Varenbergstr., Anjelierstr., Weidestr., ...)

Potenties:

• Inplanting en oppervlakte: Enkele hoeken in de speelkansarme buurt ten (noordoosten) van het wijkdeel.

Knelpunten:

• Inplanting en oppervlakte:Beperkte oppervlakte (max. op straatniveau uitbouwen).

• Inrichting, gebruik en beleving:Op dit moment niet ingericht als verblijfsruimte.Uit het inspraakrapport (p. 8) blijkt dat kinderen en bewoners groen en buurtpleintjes missen:

91



Voorstellen:

• Deze straatpleintjes kunnen verder uitgebouwd worden indien ze in een 'kindroute' zitten.Dit kan door nauwgezette plaatsing van het straatmeubilair: cf. 'SKWAR' in BeeldkwalitiesplanMechelen. Zo kunnen parcours ontstaan voor kinderen.Een mogelijks interessante kindroute (nu al gebruiksroute) loopt langs: Van Vaerenberghstraat-Mimosastraat.

92




Voorstellen:

• Uitbouwen als straatpleintjes (straatniveau) met informele spelprikkels. Mogelijke bouwstenen hiervoor zijn:

- Speels straatmeubilair:

- Patronen en lijnenspel in de straatmaterialen:

- Combinatie van groen met zit- en speelelementen: - Speelse goten:


SYNTHESEKAART VAN HET GEWENSTE SPEELWEEFSEL ROND DRIEKONINGENSTRAAT-STATIESTRAAT

synthesekaartvan het gewenste speelweefsel

synthesekaart met

prioritaire zones en acties

synthesekaart met

prioritaire zones en acties1. Speelse uitbouw van tuin bibliotheek en academie2. St.-Willebrordusplein: uitbouw van intergenerationeel

plein, met aandacht voor tieners en scholieren3. Uitbouw Berchembrug als belevingsbrug naar Ringfietspad

en markeren van ingang Wolvenberg4. Uitbouw Vredeplein als mini-‘Dageraadplaats’ met spelprikkels5. Uitbouw Victor Jacobslei als ‘speel-rambla’6. Uitbouw van kindassen: o.a. fietsstraten7. Oversteek t.h.v. Le Grellelei8. Heraanleg of spelprikkels op Edgard Ryckaertsplein

7

23

4

5

6

1

8

Quickscan speelweefsel Oud Berchem

Documents

Transcript of Quickscan speelweefsel Oud Berchem