Quan niÖm vÒ con ngêi chÝnh trÞ trong triÕt häc cña C.M¸c ... · Lênin, tư tưởng Hồ...
Transcript of Quan niÖm vÒ con ngêi chÝnh trÞ trong triÕt häc cña C.M¸c ... · Lênin, tư tưởng Hồ...
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
PHẠM ANH HÙNG
Quan niÖm vÒ con ngêi chÝnh trÞ
trong triÕt häc cña C.M¸c vµ viÖc x©y dùng
®éi ngò c«ng chøc ë ViÖt Nam hiÖn nay
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ
Mã số: 62 22 03 02
HÀ NỘI - 2017
Công trình được hoàn thành tại
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. NGUYỄN VĂN HUYÊN
Phản biện 1
Phản biện 2
Phản biện 3
Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án
cấp Học viện họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Vào hồi ngày tháng năm 2017
Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia
và Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chính trị là lĩnh vực hoạt động cơ bản của con người, của loài người
kể từ khi xã hội có giai cấp và nhà nước. Để hoạt động sản xuất ra của cải
vật chất, thỏa mãn nhu cầu sống, xây dựng và phát triển một xã hội tốt đẹp,
con người (các công dân xã hội trong xã hội có giai cấp và nhà nước) và
nhất là những nhà lãnh đạo, cầm quyền phải luôn suy nghĩ, tìm kiếm và
hình thành nên các mô hình tổ chức, xây dựng cách thức hoạt động của các
tổ chức đó một cách tốt nhất để thực hiện mục tiêu của cộng đồng, tổ chức
mình. Điều đó nói lên rằng, trong xã hội có giai cấp và nhà nước, những
con người trong và của các cộng đồng, tổ chức chính trị đó phải là
những con người có tư duy, biết cách tổ chức hoạt động của cộng đồng,
định hướng và dẫn dắt tổ chức, cộng đồng thực hiện các mục đích, mục
tiêu của cuộc sống. Những con người như thế nằm trong nội hàm của
khái niệm con người chính trị. Con người chính trị theo nghĩa chung
nhất là những người hoạt động nhằm tổ chức và định hướng hoạt động
của cộng đồng, đảm bảo sự vận động, sự ổn định và phát triển của xã
hội. Nghiên cứu con người chính trị, nắm chắc những bản chất, đặc
trưng, năng lực, phẩm chất cần thiết của nó để xây dựng đội ngũ công
chức của nhà nước với tư cách là những người đảm đương các trọng trách,
làm tốt các nhiệm vụ của quốc gia, dân tộc thực hiện các mục tiêu chính trị
của Đảng, nhà nước và nhân dân.
Việt Nam đang trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại
hóa, xây dựng chủ nghĩa xã hội (CNXH) nhằm thực hiện những mục tiêu
chính trị tốt đẹp mà Đảng Cộng sản Việt Nam đã đặt ra. Công cuộc xây
dựng CNXH được Đảng nhận thức là vô cùng phức tạp, khó khăn, phải
trải qua nhiều bước và nhiều giai đoạn. Mục tiêu CNXH là mục tiêu mà
toàn Đảng và toàn dân ta quyết tâm thực hiện, vì nó mang lại hạnh phúc,
độc lập, tự do thực sự cho toàn thể nhân dân ta. Quyết tâm đó cũng được
thể hiện trong tinh thần, ý chí chính trị của những người làm việc trong bộ
2
máy của Đảng và Nhà nước, biểu hiện trong ý chí của toàn Đảng, toàn dân
trong những hành động, những chủ trương, chính sách, chiến lược để hoạt
động sản xuất, kinh doanh, phát triển xã hội. Bộ máy nhà nước muốn khơi
dậy, kiến tạo phát triển trong toàn bộ người dân thì trước hết, đội ngũ công
chức của nhà nước phải là những con người hành động có đủ phẩm chất,
năng lực và kỹ năng để làm tròn nhiệm vụ chính trị của mình là phục vụ
nhân dân để phát triển đất nước. Do đó, nghiên cứu con người chính trị
trong bộ máy nhà nước hiện nay là yêu cầu bức bách và cần thiết để xây
dựng một nhà nước liêm chính, kiến tạo phát triển, và hành động đảm bảo
việc thúc đẩy đất nước phát triển theo con đường XHCN.
Các nhiệm vụ trọng yếu của công cuộc xây dựng CNXH ở Việt Nam
hiện nay là xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, hoàn thiện
nhà nước pháp quyền XHCN, xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản
sắc dân tộc… Đó chính là những nhiệm vụ chính trị cốt lõi mà mỗi con
người chính trị ở Việt Nam phải thực hiện. Thực hiện nhiệm vụ này, đòi
hỏi đội ngũ công chức Việt Nam phải có đủ phẩm chất, năng lực, kỹ năng
chính trị tương ứng. Xây dựng con người chính trị Việt Nam nói chung,
đội ngũ công chức của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
nói riêng là nhiệm vụ quan trọng và cấp bách hiện nay.
Triết học C.Mác là khoa học về thế giới quan và phương pháp luận
chung của tự nhiên, xã hội và con người, về phân tích xã hội hiện tại cũng
như chỉ ra quy luật vận động và phát triển tất yếu của xã hội. C.Mác đã
chứng minh một cách khoa học tính tất yếu của CNXH với tư cách là
tương lai của xã hội loài người. Đảng ta luôn khẳng định lấy chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tưởng và kim chỉ nam
cho mọi hoạt động của Đảng. Triết học của C.Mác không phải là triết học
bàn về con người nói riêng, chủ đề con người chính trị thuần tuý không
phải là chủ đề trọng tâm trong các nghiên cứu của ông. Tuy nhiên, trong
triết học của mình, C.Mác giành nhiều nghiên cứu để nói về con người
cách mạng (nhân dân, công nhân, nông dân) là những nền tảng lý luận
3
khoa học hết sức quan trọng để nhận thức, vận dụng để xây dựng con
người chính trị nói chung và con người chính trị của việc xây dựng xã hội
XHCN nói riêng. Những luận giải khoa học của triết học C.Mác cần phải
được sử dụng làm nền tảng khoa học cho việc luận giải, xây dựng con
người chính trị Việt Nam nói chung và đội ngũ công chức của Nhà nước
pháp quyền XHCN Việt Nam.
Với những lý do trên, nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài: "Quan niệm về
con người chính trị trong triết học của C.Mác và việc xây dựng đội ngũ
công chức ở Việt Nam hiện nay" làm luận án tiến sĩ Triết học của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Luận án phân tích, làm rõ những nội dung cơ bản của quan niệm con
người chính trị trong triết học của C.Mác làm cơ sở cho nhận thức và xây
dựng đội ngũ công chức Việt Nam với tư cách là những con người chính
trị, trên cơ sở đó đề xuất phương hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm
xây dựng đội ngũ công chức nước ta, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi
mới, thực hiện mục tiêu chính trị của Việt Nam.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện được những mục đích trên, luận án sẽ giải quyết các
nhiệm vụ chủ yếu sau:
- Làm rõ lý luận về con người chính trị trong triết học C.Mác, con
người chính trị trong công chức Việt Nam, tầm quan trọng của việc nghiên
cứu con người chính trị trong xây dựng đội ngũ công chức nhà nước ở Việt
Nam hiện nay.
- Làm rõ những nhân tố cấu thành nên công chức Việt Nam với tư
cách là con người chính trị theo quan niệm về con người chính trị trong
triết học C.Mác và những vấn đề đặt ra về phẩm chất, năng lực và kỹ năng
chính trị của đội này.
- Đề xuất phương hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm xây dựng
đội ngũ công chức nhà nước ở Việt Nam theo quan niệm con người chính
trị trong triết học Mác.
4
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là con người chính trị trong triết
học của C.Mác và vấn đề xây dựng đội ngũ công chức ở nước ta hiện nay.
- Phạm vi nghiên cứu
Quan niệm về con người chính trị của C.Mác có thể có ở nhiều tác
phẩm được viết dưới góc độ kinh tế- chính trị hoặc chủ nghĩa xã hội khoa
học. Luận án chỉ khai thác quan niệm về con người chính trị của C.Mác từ
triết học. Về đội ngũ công chức, luận án tập trung nghiên cứu nó gắn với
những người làm việc trong các cơ quan nhà nước. Nghiên cứu xây dựng
đội ngũ công chức ở Việt Nam gắn với chủ trương xây dựng Nhà nước
pháp quyền Việt Nam được đặt ra từ Đại hội VII đến nay.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận
Luận án được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác -
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử
được sử dụng để nghiên cứu và giải quyết các vấn đề có trong luận án.
- Các phương pháp nghiên cứu cụ thể:
Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể: lịch sử và
lôgic, phân tích và tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá, lý luận gắn với
thực tiễn.
5. Những đóng góp về khoa học của luận án
- Luận án làm rõ phạm trù con người chính trị trong triết học và phân
biệt nó với cách hiểu của chính trị học và xã hội học chính trị.
- Góp phần làm rõ tầm quan trọng của việc vận dụng quan niệm về con
người chính trị của C.Mác trong xây dựng đội ngũ công chức ở Việt Nam.
- Làm rõ những nhân tố cấu thành nên công chức Việt Nam với tư
cách là con người chính trị và những vấn đề đặt ra về phẩm chất, năng lực
và kỹ năng chính trị của đội này.
5
- Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm xây dựng đội
ngũ công chức nhà nước ở Việt Nam hiện nay.
6. Ý nghĩa của luận án
- Ý nghĩa lý luận
Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho công tác tư
tưởng - văn hoá, công tác đào tạo lý luận chính trị cho công chức, các
chính sách và chủ trương của Nhà nước.
- Ý nghĩa thực tiễn
Luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và giảng
dạy cho các ngành: Triết học, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Luật học, Văn
hoá học,... ở các Học viện, các trường đại học và cao đẳng, các trường
chính trị tỉnh, thành phố ở Việt Nam.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận án gồm 4 chương, 10 tiết.
6
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VỚI LUẬN ÁN
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ VÀ CON
NGƯỜI CHÍNH TRỊ TRONG TRIẾT HỌC C.MÁC
1.1.1. Nghiên cứu về con người chính trị
Chủ đề "con người chính trị" với thuật ngữ "political man" là chủ đề
được các nhà triết học chính trị phương Tây quan tâm. Tác giả, Seymour
Martin Lipset, Con người chính trị: nền tảng xã hội của chính trị,
Alexander Dugin, "The fourth Political Theory", GS.TS Nguyễn Văn Huyên,
"Con người chính trị Việt Nam. Truyền thống và hiện đại" tập trung bàn luận theo
logic: Lập luận về bản chất của con người trong đời sống chính trị để làm
nền tảng cho những lập luận về đời sống chính trị và sự vận hành của nó.
Con người chính trị thường được nghiên cứu dưới dạng tích hợp giữa xã
hội học với chính trị học và triết học chính trị.
1.1.2. Nghiên cứu về con người chính trị trong triết học C.Mác
Những chủ đề về con người chính trị thường được đề cập gián tiếp
thông qua những nghiên cứu trung gian về xây dựng con người mới
XHCN, người đảng viên, về đội ngũ lãnh đạo quản lý, đội ngũ cán bộ của
Đảng Cộng sản và nhà nước XHCN, chưa đề cập trực tiếp với tư cách là
một phạm trù khoa học. Các tác giả và công trình nghiên cứu theo hướng
này khá đa dạng: GS.TS Nguyễn Văn Huyên, "Con người chính trị Việt
Nam. Truyền thống và hiện đại", Nguyễn Phú Trọng, Trần Xuân Sầm:
"Luận cứ khoa học cho việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ trong
thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước", Nguyễn Thế
Kiệt, Đạo đức người cán bộ lãnh đạo chính trị trong điều kiện kinh tế thị
trường ở Việt Nam hiện nay - thực trạng và xu hướng biến động
1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ PHẨM CHẤT CHÍNH TRỊ CỦA
CÔNG CHỨC VÀ XÂY DỰNG PHẨM CHẤT CHÍNH TRỊ CỦA CÔNG CHỨC
1.2.1. Nghiên cứu về phẩm chất chính trị của công chức
7
Phẩm chất chính trị của công chức Việt Nam được nghiên cứu riêng
lẻ dưới nhiều góc cạnh và cấp độ, kể cả từ khía cạnh lịch sử đến hiện tại ở
nhiều chuyên ngành lịch sử, văn hóa học, xây dựng đảng và chính quyền
nhà nước, chính trị học, xã hội học, tư tưởng Hồ Chí Minh, Lịch sử
Đảng…và trong các công trình nghiên cứu liên ngành.
Chuyên ngành đề cập nhiều nhất đến con người chính trị là Chính trị
học và Xây dựng Đảng. Hai chuyên ngành này đề cập đến con người chính
trị với tư cách là thủ lĩnh, là cán bộ lãnh đạo, quản lý hay đội ngũ đảng
viên. Trong số này có rất nhiều tác giả và các công trình nghiên cứu có thể
tham khảo được như: Nguyễn Văn Huyên, Phan Xuân Sơn, Lê Minh
Quân, Trương Thị Thông, Nguyễn Minh Tuấn…Cũng đề cập dưới góc độ
này nhưng từ những tiếp cận khác của triết học cũng nhiều tác giả đề cập
đến như, Lương Đình Hải, Hồ Bá Thâm, Trần Thành, Trần Văn Phòng,
Đặng Hữu Toàn, Nguyễn Văn Tài, Ngô Ngọc Thắng…
1.2.2. Nghiên cứu về xây dựng đội ngũ công chức nhà nước
Nghiên cứu xây dựng đội ngũ công chức rất phong phú các công
trình. Tuy nhiên, các nghiên cứu dưới góc độ khoa học hành chính, Luật
học, xây dựng Đảng, quản lý hành chính nhà nước…là cơ bản. Những
công trình đề cập đến những vấn đề chung, khái quát nhất mới gần gũi với
lĩnh vực nghiên cứu của đề tài. Một số công trình Luận án đã tham khảo và
chắt lọc như: Tô Tử Hạ: "Công chức và vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ,
công chức hiện nay". Viện Khoa học - Tổ chức cán bộ: "Đạo đức, phong
cách, lề lối làm việc của cán bộ, công chức theo tư tưởng Hồ Chí Minh".
Thang Văn Phúc, Nguyễn Minh Phương: "Cơ sở lý luận và thực tiễn xây
dựng đội ngũ cán bộ, công chức". Luận án của Nguyễn Bắc Son: "Nâng
cao chất lượng đội ngũ công chức quản lý nhà nước đáp ứng yêu cầu công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước". Lê Văn Tuấn (2004), "Những phẩm
chất cơ bản cần có của người cán bộ trong sự nghiệp đổi mới". Lương
Đình Hải: "Mấy vấn đề về phẩm chất đạo đức của cán bộ, đảng viên trong
8
thời kỳ đổi mới". Ngoài ra, còn nhiều những tác giả và công trình luận án đã
tham khảo như Trần Sĩ Phán, Nguyễn Ngọc Hà, Đặng Hữu Toàn, Trần Văn
Phòng, Trần Thành, Đào Duy Úc, Nguyễn Tất Viễn….
1.2.3. Nghiên cứu về thực trạng đội ngũ công chức nhà nước ở
Việt Nam hiện nay
Bàn về thực trạng đội ngũ công chức hiện nay ít khi đề cập trực diện
đến các vấn đề liên quan đến cấu trúc các nhân tố cấu thành nên con người
chính trị. Tuy nhiên, luận án cũng có thể tham khảo và chắt lọc được nhiều
vấn đề bổ ích như: Thang Văn Phúc, Nguyễn Minh Phương: "Cơ sở lý
luận và thực tiễn xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức", Nguyễn Bắc Son:
"Nâng cao chất lượng đội ngũ công chức quản lý nhà nước đáp ứng yêu
cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước", Lê Đình Khiên: "Nâng cao ý
thức pháp luật của đội ngũ cán bộ quản lý hành chính"; …
Con người chính trị, con người chính trị của đội ngũ cán bộ công
chức ở nhiều góc độ khác nhau như: kinh nghiệm tổ chức và quản lý bộ
máy nhà nước của các quốc gia trên thế giới; giải pháp xây dựng đội ngũ
cán bộ, công chức đã được quan tâm nghiên cứu và có những kết quả đáng
trân trọng. Tuy nhiên, chưa có một công trình nghiên cứu nào đi sâu
nghiên cứu trực tiếp và có hệ thống về toàn bộ những nhân tố tạo con
người chính trị của công chức.
1.3. GIÁ TRỊ CỦA NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ TỔNG
QUAN VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU, LÀM
SÁNG TỎ THÊM
1.3.1. Giá trị của những công trình nghiên cứu đã tổng quan
Trong nghiên cứu về con người chính trị của triết học Mác qua tổng
quan các tài liệu nghiên cứu, còn tồn tại một số vấn đề cơ bản sau:
Một là, Nghiên cứu tổng thể về con người chính trị trong triết học
C.Mác từ nguồn gốc, bản chất, cấu trúc, và ảnh hưởng của những nhân
tố đó đến đời sống chính trị vẫn là những khoảng trống cần đào sâu
nghiên cứu.
9
Hai là, nghiên cứu con người chính trị với tư cách là tiền đề, cơ sở để
nhận thức, xây dựng phẩm chất chính trị của người cộng sản, người công
chức của nhà nước của nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Ba là, các vấn đề về bản chất của công chức trong các hoạt động vận
hành quyền lực nhà nước, những nhân tố cấu thành và vai trò của nó đối
với đời sống chính trị chưa có những nghiên cứu cụ thể, tổng hợp.
1.3.2. Một số vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu và làm sáng
tỏ thêm
Từ những tổng quan các công trình nghiên cứu trên, luận án tập trung
nghiên cứu những nội dung chủ yếu sau:
Một là, nghiên cứu, làm rõ bản chất quan niệm về con người chính trị
trong triết học của C.Mác, khái quát những nội dung chủ yếu về quan niệm
con người chính trị của C.Mác.
Hai là, trên cơ sở quan niệm về con người chính trị trong triết học
của C.Mác, luận án tham chiếu và khảo sát để làm rõ thực trạng đội ngũ
công chức ở Việt Nam với tư cách là những con người chính trị.
Ba là, từ đó, đề ra những phương hướng và các giải pháp tiếp tục xây
dựng đội ngũ công chức ở Việt Nam hiện nay.
Chương 2
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CON NGƯỜI CHÍNH
TRỊ TRONG TRIẾT HỌC C.MÁC
2.1. NHỮNG QUAN NIỆM TRIẾT HỌC TRƯỚC C.MÁC VỀ CON
NGƯỜI CHÍNH TRỊ
2.1.1. Tư tưởng của phương Tây
Trong triết học phương Tây, có hai phương pháp tiếp cận đến con
người trong triết học: chủ nghĩa duy lý và chủ nghĩa phi duy lý. Hai
phương pháp này là đối lập nhau ở khía cạnh bản thể luận, nhưng từ góc
độ nhận thức luận, chúng tồn tại song hành, tạo nên bộ mặt phong phú và
đa dạng của những nghiên cứu triết học về các vấn đề của con người.
10
Con người chính trị là thuật ngữ được sử dụng bởi Aristotle và hiện
nay được nói đến bằng thuật ngữ nhân học chính trị. Các nhà triết học khi
bàn về con người chính trị tuân theo logic: xuất phát từ tồn tại người để lý
giải về sự tồn tại của chính trị và đời sống chính trị, vai trò con người
trong hoạt động chính trị để lý giải sự tồn tại và vận hành của nền chính
trị. Chúng ta có thể thấy logic đó từ Platon, Aristotle, J.Loke, T.Hobbes,
J.J Rousseau, J.S Mill, Hegel và cuối cùng là C.Mác. Plato, con người
chính trị phải là những chính khách, là những công dân có những tố chất
đặc biệt: phải có kiến thức chuyên môn và phải là người có trí tuệ.
Aristotle đề cập con người chính trị chủ yếu trong tác phẩm Chính trị (The
Politics). Ông cho rằng, nhà nước là một hình thức hoàn hảo của cộng
đồng người: con người tồn tại trong hai đời sống cùng một lúc. Họ sống
trong gia đình và tham gia vào đời sống khác, đặc biệt hơn là đời sống
chính trị. Chính vì thế ông mới lập luận rằng bản chất con người khác với
con vật chính là cái khía cạnh chính trị của nó. Montesquie: Con người
chính trị trong các tác phẩm của Montesquieu là những cá nhân với một hệ
thống những phẩm chất chính trị như là những thuộc tính vốn có, tự nhiên.
Ông cho rằng có niềm tin, tiêu chuẩn đạo đức chung nhất, không phụ thuộc
vào bất kỳ điều kiện cụ thể nào và ông cho rằng lòng biết ơn, đạo hiếu, sự trả
đũa v.v… là các phẩm chất chính trị như vậy. J.J. Rousseau: cho rằng với
bản chất tự nhiên con người đều bình đẳng và tự do. Thông qua "khế ước
xã hội" đã uỷ quyền tự nhiên đó của mình cho nhà nước. Quyền lực chính
trị của nhà nước là do nhân dân trao quyền cho mà có. Chính phủ xuất hiện
không phải để con người tự nhiên đạt được mục đích của mình mà để tạo
ra các mục đích mới.
2.1.2. Quan niệm của phương Đông
Nho gia và Pháp gia là hai trường phái đáng lưu ý nhất khi bàn về
con người chính trị. Nho gia là một học thuyết hết sức chú ý đến chính trị.
Theo Nho gia ý tưởng của con người, lý tưởng của các bậc quân tử là phải
tham chính. Trong quan điểm của Nho gia, hoạt động chính trị là hoạt
11
động của Nhà vua, của quan đại phu. Do vậy, chỉ có Vua và quan đại phu
mới là con người chính trị. Dân chúng và những người bình thường khác
không được coi là con người chính trị.
Pháp gia (đại biểu là Hàn Phi) đã xuất phát từ lợi ích, đặc biệt là lợi
ích cá nhân để lý giải về con người chính trị. Ông cho rằng ngay cả các
quan đối với Vua cũng là vì lợi ích ích kỷ của mình. Đối với Hàn Phi, con
người chính trị chỉ giới hạn ở hai con người: vua và bề tôi. Lý luận về con
người chính trị của Hàn Phi nổi bật nhất ở bậc thứ hai: đó là những quan
chức làm trong bộ máy triều đình. Học thuyết về con người chính trị của
Hàn Phi tử còn dựa trên lý thuyết "Bản tính con người là ác".Ông vua với
tư cách là chủ vũ đài chính trị phải tôn trọng và tuân theo pháp luật (theo
nghĩa của Pháp gia) để ngăn ngừa bề tôi làm điều ác với nhau và với Vua.
Do vậy, vua phải nắm chắc thưởng phạt, biết phòng xa và đặc biệt là phải
có thuật trị bề tôi, cả kỹ thuật và tâm thuật để cai trị đám bề tôi.
2.2. NHỮNG VẤN ĐỂ CHỦ YẾU VỀ CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ TRONG
TRIẾT HỌC C.MÁC
2.2.1. Quan niệm về con người và quan niệm về con người chính
trị trong triết học C.Mác
Triết học C.Mác bắt đầu bằng chủ đề tồn tại người của triết học cổ
điển Đức với hạt nhân là vấn đề tha hóa, hiện thực hóa con người. Con
người hiện thực và đang hiện thực hóa chính bản thân mình là cơ sở để xác
định bản chất của con người chính trị. Thông qua sản phẩm con người
sáng tạo ra, người ta nhận thức được chính bản thân con người và trình độ
của họ. Đời sống chính trị là toàn bộ những hoạt động chính trị của con
người, vừa là sản phẩm, vừa là cái để nhận thức về chính con người thông
qua các hoạt động chính trị và quan hệ chính trị do con người tạo nên. Vì
vậy, qua đời sống chính trị, ta nhận thức được con người chính trị từ chính
những cái mà họ tạo ra trong đời sống chính trị. Đời sống chính trị như thế
nào phản ánh bản chất con người chính trị với tư cách là các chủ thể của
đời sống chính trị như thế ấy. Con người chính trị là sự thống nhất của hai
12
phương diện: phương diện hoạt động chính trị và phương diện quan hệ
chính trị. Dựa trên cơ sở này, quan niệm về con người chính trị trong triết
học của C.Mác hàm chứa hai nội dung chính: Thứ nhất, con người chính
trị là tổng hòa các quan hệ xã hội trong lĩnh vực giành, giữ và thực thi
quyền lực nhà nước. Thứ hai: con người chính trị có vị thế khác nhau trong
một giai cấp, đang hoạt động trực tiếp trong quá trình giành, giữ và thực
thi quyền lực nhà nước
2.2.2. Một số đặc điểm của con người chính trị trong triết học
của C.Mác
- Trong triết học C.Mác, con người chính trị có tính lịch sử
Theo C.Mác, con người chính trị chỉ xuất hiện ở giai đoạn xã hội có
giai cấp và nhà nước. Con người chính trị là sản phẩm của xã hội có giai
cấp và nhà nước đồng thời nó là kết quả của quá trình phát triển của lịch
sử. Vì vậy mà chỉ có những con người chính trị cụ thể, hiện thực trong mỗi
giai đoạn phát triển nhất định của đời sống chính trị. Bản chất con người
chính trị là luôn vận động biến đổi theo sự biến đổi của lịch sử.
- Trong triết học C.Mác, con người chính trị với tư cách là chủ thể
lớn nhất là con người giai cấp.
Con người chính trị với tư cách là một chủ thể phải là thành viên của
một cộng đồng nhất định nào đó. Cộng đồng lớn nhất của nó chính là giai
cấp. Mỗi cá nhân trở thành thành viên tự giác của một giai cấp tham gia
cuộc đấu tranh giành, giữ và thực thi quyền lực chính trị nhằm bảo vệ
quyền lợi cho giai cấp mình thì lúc đó con người mới trở thành con người
chính trị theo đúng nghĩa của nó. Chính vì vậy, chúng ta có thể nói về con
người chính trị luôn thể hiện qua con người giai cấp.
- Trong triết học của C.Mác, con người chính trị là những mắt khâu
để hệ thống quyền lực chính trị vận hành trong đời sống xã hội. Mỗi mắt
khâu gắn với quy định nhiệm vụ, quyền hạn và lợi ích riêng. C.Mác đã
chứng minh rằng, con người thông qua cách thức quan hệ xã hội để định
hình vị thế, vai trò của mỗi cá nhân. Quyền lực chính trị, quyền lực nhà
13
nước là quan hệ xã hội giữa những người thực thi quyền lực với những
người bị tác động. Do vậy để hệ thống vận hành thông suốt thì mỗi cá
nhân trong các mắt khâu của hệ thống quyền lực chính trị và quyền lực nhà
nước đòi hỏi phải thực hiện đúng, đủ hết chức trách, nghĩa vụ và quyền
hạn của họ.
- Động lực thúc đẩy con người chính trị hoạt động là nhu cầu, lợi
ích. Con người muốn thỏa mãn các nhu cầu bắt buộc phải hoạt động xã hội
qua đó gia nhập vào quan hệ xã hội. Lợi ích ảnh hưởng rất lớn đến con
người chính trị. Thông qua các mối liên hệ xã hội giữa cá nhân, giai cấp và
tầng lớp trong những cộng đồng xã hội các chủ thể đều đạt được những lợi
ích của mình. Trong các thể chế xã hội thì thể chế chính trị là cái quyết
định nhất đến khả năng con người chính trị đạt lợi ích của mình. Con
người chỉ có thể đạt được lợi ích trong những khuôn khổ của thể chế chính
trị nhất định
2.3. NHỮNG NHÂN TỐ CẤU THÀNH CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ
2.3.1.Nhân tố cấu thành ý thức chính trị của con người chính trị
Ý thức chính trị của con người chính trị là phạm trù dùng để chỉ mặt
tinh thần của con người chính trị. Cấu trúc của ý thức chính trị bao gồm hệ
tư tưởng chính trị (của giai cấp cầm quyền), các thái độ và quan điểm đối
với chính trị, tâm lý chính trị thông thường.
Hệ tư tưởng chính trị
Hệ tư tưởng là một hệ thống phạm trù, quy luật, mục tiêu, quan điểm,
phương pháp, hình thức, nội dung chính trị của một giai cấp nhất định. Hệ
tư tưởng chỉ ra con đường và phương thức để đạt tới các mục tiêu chính trị
mang tính phổ quát, làm cơ sở nhận thức luận cho các Đảng chính trị
trong quá trình đề ra đường lối chính sách và phương thức hoạt động
phù hợp với thực tiễn của đời sống chính trị. Đường lối chính sách của
đảng trong cuộc sống chính là cuộc vận động lớn của đời sống chính trị,
thành một nhân tố cấu thành nên đời sống chính trị và gia nhập vào con
người chính trị.
14
Tri thức chính trị
Tri thức chính trị là một phần của tri thức con người về xã hội. Tri
thức chính trị cũng có hai loại: tri thức chính trị kinh nghiệm và tri thức
chính trị lý luận. Tri thức kinh nghiệm chính trị được hình thành nhờ
những trải nghiệm cá nhân, những đúc rút cá nhân họ trong quá trình làm
việc. Tri thức chính trị lý luận là tri thức dựa trên nền tảng khoa học, được
trang bị và cung cấp khi họ học tập và nghiên cứu lý luận chính trị. Phẩm
chất nổi bật của con người chính trị cần phải bàn đến đầu tiên đó chính là
tri thức chính trị và cần phải nâng tri thức chính trị đó thành tri thức về lý
luận chính trị.
Cấu trúc thái độ, quan điểm, tâm lý chính trị thông thường
Cấu trúc về thái độ, quan điểm, tâm lý chính trị được biểu hiện thông
qua những nhân tố cụ thể sau:
Văn hóa và đạo đức chính trị. Văn hóa và đạo đức chính trị là một
khía cạnh của văn hóa và đạo đức trong hoạt động chính trị. Có hai vấn đề
liên quan đến văn hóa và đạo đức của con người chính trị: một là, con
người phải hoạt động như thế nào trong các cơ quan nhà nước để cho
những giá trị văn hóa và đạo đức chính trị làm nền tảng cho hoạt động
nhưng đảm bảo nguyên tắc tổ chức và quy định của pháp luật. Hai là, bộ
máy nhà nước phải được vận hành và dựa trên những quy định pháp luật
như thế nào để cho hoạt động của con người là dựa trên những giá trị và
sáng tạo ra các giá trị trong hoạt động chính trị. Lý tưởng chính trị: Là mục
tiêu chính trị cao nhất của mỗi con người chính trị. Lý tưởng chính trị là
cái thôi thúc mạnh mẽ con người chính trị hoạt động. Lý tưởng chính trị
muốn được khoa học và cách mạng thì nó cần phải được dựa trên lý luận
khoa học và tiến bộ, phải biến thành tri thức chính trị của chính con người
chính trị. Niềm tin chính trị: Niềm tin chính trị vừa có tính cảm tính, vừa
có tính lý tính, nó là thái độ chủ quan của con người chính trị nên có thể
dẫn đến sai lầm. Lý trí chính trị là trạng thái nhận thức của con người chính
trị theo một quy chuẩn khoa học nhất định. Con người chính trị hoạt động
15
trên cơ sở thôi thúc bởi niềm tin, bởi lợi ích nhưng nó chỉ thực sự thành động
lực chắc chắn khi đó là sự thôi thúc bởi lý trí khoa học.
2.3.2. Nhân tố cấu thành hoạt động chính trị của con người
chính trị
Khi tham gia hoạt động trong đời sống chính trị, con người chính trị
huy động toàn bộ các nhân tố cấu thành nên bản thân mình vào hoạt động.
Toàn bộ các nhân tố thuộc về con người và tham gia vào các hoạt động
chính trị bao gồm: Năng lực hoạt động chính trị: có hai hoạt động cơ bản:
hoạt động lý luận và hoạt động thực tiễn. Năng lực chính trị quyết định
hiệu quả (hàm lượng, mức độ, giá trị) của hiệu quả trong hoạt động chính
trị. Bản lĩnh chính trị là tính kiên định, mục tiêu, lý tưởng đã lựa chọn. Bản
lĩnh chính trị chính là phẩm chất và khí chất của cá nhân khi tham dự vào
các hoạt động chính trị. Bản lĩnh chính trị được hiểu là sự kiên định, trung
thành của cá nhân - các đảng viên đảng cộng sản đối với học thuyết của
chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, với chính đảng Đảng
Cộng sản Việt Nam, và chế độ chính trị, mục tiêu chính trị là độc lập dân
tộc và chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam mà cá nhân đó đã lựa chọn và theo
đuổi với một thái độ dứt khoát và với sự tự chủ,độc lập và sáng tạo trong
hoạt động.
Chương 3
ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC VIỆT NAM NHÌN TỪ QUAN NIỆM
CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ TRONG TRIẾT HỌC C.MÁC
3.1. ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC VIỆT NAM VỚI TƯ CÁCH LÀ CON
NGƯỜI CHÍNH TRỊ THEO QUAN NIỆM TRIẾT HỌC CỦA C.MÁC
3.1.1. Công chức từ tiếp cận con người chính trị trong triết học
C.Mác
V.I.Lênin đã chỉ ra bản chất nhà nước xã hội chủ nghĩa là nhà nước
chuyên chính vô sản, mang bản chất giai cấp công nhân - giai cấp công
16
nhân trở thành một chủ thể của quyền lực. Khi đó, họ cần phải tập làm
quen với công việc mới, thích ứng với yêu cầu mới, phải học cách lãnh đạo
và quản lý, đặc biệt là quản lý kinh tế và quản lý nhà nước, bảo đảm tốt
nhất sự uỷ quyền của nhân dân, làm cho việc thực thi quyền lực đó không
bị biến dạng, thoái hoá, để cho quyền lực thực sự là của dân và dân thực sự
được làm chủ, trở thành người chủ. Con người chính trị của công chức
Việt Nam theo lý luận về con người chính trị trong triết học C.Mác chính
là nói đến tổng hợp những phẩm chất, những thuộc tính chính trị cụ thể
của đội ngũ công chức cần phải có để làm việc trong các cơ quan nhà nước
mang bản chất của giai cấp vô sản.
3.1.2. Những đặc trưng con người chính trị của đội ngũ công
chức Việt Nam từ quan niệm con người chính trị trong triết học
C.Mác
- Đặc trưng con người chính trị của công chức dựa trên sự bao trùm
của chính trị đối với việc thực hiện hai chức năng của nhà nước: chức năng
chính trị và chức năng xã hội.
- Tiếp cận từ hoạt động, hoạt động công vụ là quá trình hiện thực hóa
phẩm chất chính trị của công chức.
+ Con người chính trị công chức là sự hòa quyện giữa yếu tố cá nhân
với môi trường xung quanh. Hệ thống các yếu tố cấu thành của công chức
Việt Nam về cơ bản bao gồm: Một là, một hệ thống các yếu tố thuộc về cá
nhân người công chức như: phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức, lối
sống, năng lực, trình độ, phong cách, sức khỏe và độ tuổi. Hai là, cách
thức các mối liên hệ của người công chức với cơ quan nhà nước và môi
trường công tác Những yếu tố riêng của cá nhân hòa quyện với những yếu
tố thể hiện trong các mối quan hệ công tác thành một chỉnh thể để nhận
biết về con người chính trị trong họ
- Con người chính trị của công chức là sự hòa quyện giữa văn hóa,
đạo đức, trách nhiệm và nghĩa vụ công vụ.
17
3.2. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VỚI ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC VIỆT
NAM HIỆN NAY VỚI TƯ CÁCH LÀ CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ THEO
QUAN NIỆM CỦA TRIẾT HỌC C.MÁC
3.2.1. Những nhân tố tác động đến công chức với tư cách là con
người chính trị
- Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và ảnh hưởng của
nó đến công chức và đội ngũ công chức với tư cách là con người chính trị
Sự tác động này thể hiện qua những khía cạnh sau: Một là, KTTT tạo
ra cơ cấu giai cấp xã hội phức tạp và bản thân cơ cấu này tác động và ảnh
hưởng lớn đến con người chính trị của công chức. Hai là, hoàn thiện thể
chế KTTT luôn đòi hỏi sự sự thay đổi và đáp ứng của đội ngũ công chức.
Ba là, KTTT là nguyên nhân tạo ra nhiều thói xấu của công chức
- Môi trường làm việc và quan hệ công tác cũng tác động mạnh mẽ
đến con người chính trị của công chức
- Nhu cầu và lợi ích cá nhân chính đáng của người công chức ảnh
hưởng lớn đến động lực hoạt động và khả năng rèn luyện những phẩm chất
chính trị của họ
- Tiền lương và các lợi ích khác của người công chức.
- Ảnh hưởng của truyền thống đến con người chính trị của công chức
3.2.2. Những vấn đề đặt ra với con người chính trị trong công
chức Việt Nam
- Ảnh hưởng của yếu tố tâm sinh lý cá nhân đến hoạt động công vụ.
Khi hoạt động công vụ, những đặc tính tâm lý, nhân cách được người công
chức huy động toàn bộ vào quá trình hoạt động công vụ. Vì vậy, khi hoạt
động công vụ những ảnh hưởng từ tâm sinh lý cá nhân sẽ gây nên những
tác động đến việc thực hiện chức năng và nhiệm vụ của công chức.
- Công chức hiện nay đông số lượng nhưng chất lượng hoàn thành
nhiệm vụ chuyên môn nghiệp vụ chưa cao. Đội ngũ công chức đông đảo
nhưng không mạnh sẽ làm cho sự phình to, cồng kềnh của bộ máy nhà
nước, ảnh hưởng rất lớn đến ngân sách, tiền lương, hiệu quả của công việc.
18
- Về ý thức chính trị của công chức. Ý thức chính trị của công chức
được biểu hiện rõ nét và cụ thể nhất thông qua năng lực nhận thức và trình
độ của họ về lý luận chính trị. Qua nhận thức về chính trị của đội ngũ
công chức gián tiếp giúp chúng ta đo lường được những nhân tố như hệ
tưởng chính trị, ý thức chính trị, bản lĩnh chính trị…của họ. Về nâng cao
nhận thức và trình độ lý luận chính trị tuy quy mô đào tạo được mở rộng,
nhưng vẫn chưa giải quyết thấu đáo và kết hợp được giữa mở rộng quy mô
đào tạo với nâng cao chất lượng đào tạo, chưa lồng ghép được những
phẩm chất chính trị vào kỹ năng lãnh đạo và quản lý: kỹ năng ra quyết
định, kỹ năng tiếp xúc với truyền thông, kỹ năng chủ trì và ra các nghị
quyết của Đảng, rèn luyện tư tưởng, đạo đức, tác phong trong làm việc và
tiếp xúc với nhân dân.
- Về hệ tư tưởng chính trị của đội ngũ công chức
Hệ tư tưởng chính trị của chủ nghĩa Mác- Lênin luôn được xác định
là nền tảng cho mọi hoạt động của công chức kể cả những người chưa là
đảng viên. Có hệ tư tưởng chính trị chung đội ngũ công chức mới có lập
trường tư tưởng, nhạy bén về chính trị, họ sẽ nắm chắc các chủ trương,
đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, hiểu được mục
đích và yêu cầu về chính trị đối với họ.
- Sự đan xen giữa mặt mạnh- mặt yếu, truyền thống- hiện đại trong
đội ngũ công chức. Sự đan xen này thể hiện dưới những khía cạnh cụ thể
sau: một là, do tính đa dạng, phức tạp trong nguồn gốc xuất thân. Hai là,
cơ cấu xã hội của nước ta đang có những chuyển biến, đan xen rất phức
tạp. Điều này tác động mạnh mẽ đến công chức khi họ phải thực thi công
vụ, làm công việc “ làm dâu trăm họ”. Ba là, ngay cả trong nội bộ từng
giai cấp, tầng lớp đang có sự phân hóa và chia rẽ, vì vậy mà công chức
cũng không nằm ngoài sự phân hóa và chia rẽ này.
- Sự khiếm khuyết những phẩm chất chính trị cần thiết của người
làm công vụ trong nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Hoạt
động chính trị cũng như những đòi hỏi về phẩm chất và năng lực của đội
19
ngũ công chức phù hợp với từng điều kiện kinh tế xã hội của địa phương,
ngành và của nhà nước. Do sức ỳ của tâm lý xã hội mà công chức luôn có
độ vênh nhất định về phẩm chất và năng lực so với những đòi hỏi của
thực tiễn.
3.2.3. Những vấn đề đặt ra đối với việc xây dựng phẩm chất
chính trị cho đội ngũ công chức đáp ứng được công cuộc đổi mới
- Vấn đề đặt ra với công tác xây dựng phẩm chất chính trị cho đội
ngũ công chức
Hai thành tố cơ bản cấu thành con người chính trị của người công
chức là phẩm chất và năng lực hoạt động công vụ. Có một số vấn đề đặt ra
đối với hai thành tố cơ bản này. Một là, bản thân công chức và các cơ quan
nhà nước chú trọng hơn đến đào tạo và rèn luyện để nâng cao năng lực
chuyên môn, nghiệp vụ ít quan tâm đến xây dựng phẩm chất chính trị của
công chức, hoặc xem đó là hai quá trình tách rời nhau. Hai là, tiêu chí
đánh giá phẩm chất chính trị của công chức vẫn chỉ dừng lại ở những tiêu
chí chung chung, không cụ thể dẫn đến công chức khó xác định những
mục tiêu cụ thể để rèn luyện phẩm chất chính trị cho mình
- Vấn đề đặt ra với công tác chống tham những để ngăn ngừa sự suy
thoái và tha hóa về chính trị của đội ngũ công chức
Trong thực tế, những người giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, tham ô, tham
nhũng thì họ đồng thời là những người thiếu tu dưỡng, rèn luyện, giảm sút
ý chí chiến đấu, không hoàn thành trách nhiệm, bổn phận trước Đảng,
trước nhân dân. Chính vì mối liên hệ biện chứng này mà ngăn chặn và
phòng ngừa hành vi tham nhũng được xem như là biện pháp để ngăn chặn
và chống lại sự suy thoái về tư tưởng và chính trị của đội ngũ công chức.
- Vấn đề suy thoái và tha hóa đạo đức công vụ của công chức, là
nguyên nhân của suy thoái và tha hóa về chính trị
Sự suy thoái và tha hóa về đạo đức của công chức có cả những
nguyên nhân chủ quan và khách quan khác nhau. Nguyên nhân chủ yếu
nằm ở chủ quan chủ quan thuộc về người công chức như: thiếu được rèn
20
luyện những phẩm chất chính trị tốt đẹp của người cộng sản, người cán bộ
cách mạng, thiếu tuân thủ những quy định, quy tắc ứng xử trong nền công
vụ, dễ dàng chấp nhận và bị ảnh hưởng của lối sống thực dụng. Những
quy định về phát huy vai trò của các cấp uỷ đảng, chính quyền, các tổ
chức chính trị - xã hội trong việc nâng cao đạo đức công vụ cho đội ngũ
công chức vẫn chưa được thực hiện một cách rốt ráo, hệ thống các quy
định và pháp luật để quản lý đạo đức công vụ thiếu đồng bộ và chưa sát
với thực tế.
- Thực hiện trách nhiệm chính trị trong hoạt động công vụ của công
chức chưa có nhiều chế tài để kiểm soát cũng như thúc đẩy họ hoàn thành
trách nhiệm.
- Đổi mới cơ chế hoạt động, cơ chế phối hợp, quyền và nghĩa vụ của
công chức để thúc đẩy hoạt động chính trị của công chức.
Chương 4
PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC XÂY DỰNG ĐỘI
NGŨ CÔNG CHỨC VIỆT NAM THEO QUAN NIỆM VỀ CON
NGƯỜI CHÍNH TRỊ TRONG TRIẾT HỌC C.MÁC
4.1. PHƯƠNG HƯỚNG XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC BẢO
ĐẢM NHỮNG YÊU CẦU VỀ PHẨM CHẤT CỦA CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ
- Kiên định mục tiêu xã hội chủ nghĩa, phát triển nền kinh tế thị trường
hiện đại, tiếp tục hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là điều
kiện chính trị, kinh tế và xã hội để xây dựng đội ngũ công chức.
- Kết hợp giữa những quan niệm chính trị hiện đại với vận dụng sáng
tạo quan niệm con người chính trị trong triết học C.Mác để xây dựng đội
ngũ công chức đáp ứng yêu cầu của nhà nước kiến tạo phát triển.
- Xây dựng và phát triển nền văn minh công sở, đạo đức công vụ,
văn hoá chính trị của đội ngũ công chức.
Một là: Xây dựng, hình thành và ban hành các quy định về tính liêm
chính của đội ngũ công chức.
21
Hai là: Xây dựng văn hoá chính trị phù hợp với đội ngũ công chức
của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Ba là: Xây dựng đạo đức công vụ, đạo đức của người công chức
chính là xây dựng đạo đức của người làm chính trị.
- Nâng cao năng lực chính trị và định hướng hoạt động chính trị của
công chức đáp ứng chức năng, nhiệm vụ của nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa, nhà nước kiến tạo phát triển.
4.2. NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO PHẨM CHẤT
CHÍNH TRỊ CỦA ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
4.2.1. Đẩy mạnh đào tạo và giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức
cho công chức
Đào tạo và giáo dục chính trị tư tưởng là một nhiệm vụ quan trọng
trong việc nâng cao phẩm chất chính trị cho công chức. Giáo dục và đào
tạo về tư tưởng chính trị cần phải được tiến hành thường xuyên, dưới
nhiều hình thức đa dạng để phù hợp với nhiều đối tượng công chức để tạo
điều kiện cho công chức được đào tạo và đào tạo lại nhằm nâng cao phẩm
chất chính trị cho Tư tưởng chính trị làm cho công chức họ có thêm lý
luận, thêm niềm tin, bản lĩnh và đạo đức của người cộng sản để họ có thể
lồng ghép, sử dụng tốt hơn các khả năng, tiềm năng vốn có của họ, phát
huy hết năng lực làm việc của họ đóng góp cho sự nghiệp cách mạng của
Đảng và Nhà nước.
4.2.2. Đẩy mạnh cải cách hành chính nhà nước
Cải cách hành chính nhà nước không chỉ nhằm thay đổi điều kiện,
môi trường và trật tự các mối liên hệ trong hoạt động chính trị mà còn để
xoá bỏ những tàn tích của cơ chế cũ. Việc cải cách thủ tục hành chính là
thay đổi tốc độ tốc độ và hình thức hoạt động của nhà nước và bộ máy nhà
nước cho gần với tốc độ biến đổi của nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa. Hơn nữa, trong thời gian gần đây, bộ máy nhà nước hiện đại
nói chung cần phải đối mặt với nhiều thách thức khác dẫn đến sự thay đổi
của chính trị và quyền lực chính trị. Bộ máy nhà nước sẽ hoạt động hiệu
22
quả khi được tiếp sức thông qua quá trình cải cách và đổi mới cả hệ thống
bộ máy chi phối quyền lực chính trị. Đẩy mạnh cải cách hành chính vì vậy
mà phải gắn chặt với quá trình đổi mới trong công tác xây dựng và chỉnh
đốn Đảng.
4.2.3. Khoa học hoá công tác tổ chức cán bộ trên cơ sở lý luận và
phương pháp của chủ nghĩa Mác về con người chính trị
Khoa học hoá công tác tổ chức cán bộ phản ánh trên hai khía cạnh:
công tác tố chức cán bộ được tiến hành theo một quy trình khoa học, và
các quy trình tổ chức cán bộ cũng dựa trên khoa học. Giải pháp cụ thể như
sau: Một là: xây dựng các tiêu chí về phẩm chất chính trị theo một quy
trình khoa học. Hai là: Tiêu chí lựa chọn, bố trí, sử dụng cán bộ, cần phải
được khoa học hóa để xác định nhưng yêu cầu phù hợp về chuyên môn,
năng lực, phẩm chất, trình độ lý luận chính trị, bản lĩnh chính trị...của từng
loại công chức Ba là: Công tác đánh giá, sắp xếp, quy hoạch, đào tạo và
luân chuyển cán bộ cũng phải được xây dựng dựa trên những quy chuẩn
khoa học nhất định. Bốn là: Tiếp tục đổi mới nội dung, chương trình và
phương thức đào tạo, bồi dưỡng chính trị của cán bộ công chức trong hệ
thống các trường chính trị. Năm là: Xây dựng phương án luân chuyển cán
bộ thực sự khoa học.
4.2.4. Xây dựng môi trường văn hoá, văn minh công sở phù hợp
với hoạt động chính trị cho đội ngũ công chức
"Chính trị vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật" nên hoạt động chính
trị là hoạt động hướng đến quy chuẩn của cái đẹp. Cái đẹp của người công
chức chính là hoạt động vì nhân dân, hoạt động vì lợi ích của nhân dân.
Khi hoạt động công chức là phù hợp với môi trường văn hoá, được môi
trường văn hoá nuôi dưỡng và thúc đẩy không chỉ giúp cho đội ngũ công
chức ý thức được trách nhiệm công tác của mình mà còn nhận thức sâu sắc
hơn nghĩa vụ công dân của một đất nước, xây dựng môi trường văn minh
công sở phù hợp với hoạt động chính trị của người công chức là quá trình
thực tiễn hoá nhận thức, thái độ của công chức theo quy chuẩn của cái đẹp
23
4.2.5. Hoàn thiện thể chế, chính sách và chế độ công chức tạo
điều kiện cho công chức làm việc hiệu quả
Hoàn thiện là quá trình cụ thể hoá các văn bản hiện hành, đề xuất với
chính phủ một số quy định bổ sung về luật công chức, công vụ, xây dựng
các văn bản hướng dẫn thực hiện các tiêu chuẩn, chức danh, ngạch công
chức cụ thể găn với trách nhiệm và nghĩa vụ của họ. Quá trình hoàn thiện
thế chế làm việc cho đội ngũ công chức gắn với việc ban hành các chế độ,
chính sách hợp lý tạo điều kiện cho đội ngũ công chức yên tâm công tác là
một giải pháp cần được tiến hành đồng bộ bao gồm: Cải cách thể chế,
trước hết là thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; thể chế
về tổ chức và hoạt động của hệ thông hành chính nhà nước; Đổi mới quy
trình xây dựng và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật; Cải cách
phương thức hoạt động và thủ tục hành chính theo cơ chế "một cửa"; Cải
cách tổ chức bộ máy hành chính; bố trí cơ cấu bộ máy các phòng ban theo
hướng gọn nhẹ, có hiệu quả; Xây dựng đội ngũ công chức có kỹ năng hành
chính và những năng lực, phẩm chất tâm lý cần thiết đáp ứng yêu cầu cải
cách hành chính trong giai đoạn phát triển mới; Cải cách phương thức
quản lý chính sách tài chính công - tăng cường tính công khai, minh bạch
trong các chính sách tài chính, đặc biệt là các khoản thu, chi tiêu công; Cải
tiến quy trình phân bổ ngân sách một cách hợp lý; tăng cường sự giám sát
của hội đồng nhân dân và các tổ chức đoàn thể xã hội đại diện nhân dân,
giảm thiểu tối đa những chi phí không cần thiết, thực hành tiết kiệm,
chống thất thoát và lãng phí...
KẾT LUẬN
Từ nghiên cứu lý luận con người chính trị được đề cập trong triết học
của C.Mác và vận dụng nó trong xây dựng những phẩm chất chính trị cho
đội ngũ công chức nhà nước ở Việt Nam hiện nay có thể nói là một yêu
cầu tất yếu, một giải pháp quan trọng nhằm góp phần xây dựng và hoàn
thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do
24
nhân dân, vì nhân dân. Đồng thời, những nghiên cứu theo hướng này góp
phần vào xây dựng đội ngũ công chức thấm nhuần hệ tư tưởng, bản lĩnh
chính trị, lý tưởng chính trị… của chủ nghĩa Mác - Lênin trong quá trình
học tập, rèn luyện để trở thành người công chức nhà nước trong bối cảnh
mới: hội nhập và phát triển kinh tế thị trường. Cơ sở lý luận quan trọng
của việc xây dựng những phẩm chất chính trị của người công chức theo lý
luận triết học của C.Mác nằm ở bản chất của con người hình thành do tổng
hoà các quan hệ chính trị mà người công chức phải tham dự vào. Tổng hoà
các quan hệ chính trị của người công chức có được là nội dung, bản chất, là
tất yếu của những hoạt động chính trị của họ. Trong mối quan hệ biện chứng
này, xây dựng con người chính trị của đội ngũ công chức Việt Nam phải
đồng thời chú ý cả hai mặt năng lực chuyên môn và phẩm chất chính trị.
Trong quá trình đất nước chuyển sang thời kỳ đổi mới toàn diện, phát
triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tương ứng với
nền kinh tế ấy, về chính trị, chúng ta thực hiện xây dựng nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa. Điều này đòi hỏi phải có đội ngũ công chức nhà
nước có những phẩm chất chính trị cao hơn. Phát triển đội ngũ công chức
luôn là nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước coi trọng hàng đầu trong số các
nhiệm vụ cần ưu tiên thực hiện vì "cán bộ là gốc của công việc", là nhân tố
quan trong trong thực hiện và đảm bảo công cuộc đổi mới của nước ta.
Chúng ta đã thấy nhiều sự trưởng thành của người công chức qua thực tế
sự đánh giá của người dân với công chức nhà nước. Tuy vậy, chúng ta
nhận thức được một số những vấn đề đáng lo ngại trong phẩm chất chính
trị của họ. Việc tìm kiếm các giải pháp để xây dựng họ thành con người
chính trị định hướng xã hội chủ nghĩa trong luận án đề cập là hướng đi khả
dĩ có thể thực hiện.
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ
ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI CỦA LUẬN ÁN
1. Nguyễn Thị Nga, Phạm Anh Hùng (2015), Lao động nữ không được trả
công ở Việt Nam, Khoa học xã hội Việt Nam (1), tr 67-74.
2. Nguyen Thi Nga, Pham Anh Hung (2015), "Women’s unpaid Labor in
Vietnam", Vietnam Social Sciences, (5), Page 17-23
3. Phạm Anh Hùng (2017), "Chủ đề con người trong triết học Mác giai
đoạn đầu", Tạp chí Thông tin khoa học Lý luận chính trị, (01),
tr.90-96.