qarTuli ena da literatura 6 - მოგესალმებათ EPRINTS -...

74
naTela maRlakeliZe, nana RonRaZe, nino jaSi qarTuli ena da literatura gamomcemloba `meridiani~ Tbilisi 2011 sakonkurso egzemplari maswavleblis wigni

Transcript of qarTuli ena da literatura 6 - მოგესალმებათ EPRINTS -...

naTela maRlakeliZe, nana RonRaZe, nino jaSi

qarTuli ena da

literatura

gamomcemloba `meridiani~

Tbilisi 2011

sakonkurso egzemplari

maswavleblis wigni

6

© gamomcemloba `meridiani~, 2011

© n. maRlakeliZe

uak

qarTuli enisa da literaturis gakveTilebi

VI klasi

maswavleblis wigni

naTela maRlakeliZe, nana RonRaZe, nino jaSiavtorebi:

neli elizbaraSviliredaqtori

daviT kutubiZedizaineri

ISBN

gamomcemloba `meridiani~,

Tbilisi, al. yazbegis gamz., #47. ( 39-15-22

E-mail: [email protected], [email protected]

N. Maglakelidze`Georgian language and literature~, the book of the teacher 6, in Georgian `Meridiani~ Publishing, Tbilisi - 2011

3

recenzia

4

meToduri miTiTebani maswavlebelTaTvis

meToduri miTiTebani maswavleblebisaTvis

`qarTuli enisa da literaturis~ saswavlo kompleqti moicavs Semdeg kom-ponenetebs:

I. moswavlis wigniII. aqtivobis rveuliIII. maswavleblis wigni

I. `moswavlis wigni~ Sedgenilia ganaxlebuli erovnuli saswavlo gegmis mixedviT. SevecadeT mTlianad dagvecva is moTxovnebi, romlebsac qarTuli eni-sa da literaturis sagnobrivi standarti uyenebs moswavles am etapze. sakiTxav masalad SerCeulia rogorc qarTuli klasikuri mwerlobis sayovelTaod cno-bili nimuSebi (romelTa didi nawili aprobirebulia saswavlo procesSi), ise qarTveli mwerlebis is nawarmoebebi, romlebic adre arasdros yofila Setanili saskolo qrestomaTiebSi. garkveuli adgili davuTmeT sazRvargareTul mwer-lobasac. vecadeT, SegverCia Janrobrivad mravalferovani nawarmoebebi (leqsi, moTxroba, zRapari, Tqmuleba, publicisturi statiebi...), romlebic davalageT Tematur-budobrivi principis mixedviT. warmodgenilia Svidi aseTi bude:

1) `mSobel miwaSi midgas fesvebi~...2) xma warsulidan3) xalxuri sibrZne4) literaturuli zRapari5) adamiani da buneba6) gaicaniT _ Tqveni Tanatolia7) sazRvargareTuli mwerloba

sakiTxavi teqstebis damuSaveba xdeba swavlebis interaqtiuri meTodebis gamoyenebiT, rac uzrunvelyofs moswavlis sagakveTilo procesSi CarTulobasa da kiTxvisaTvis aucilebeli unar-Cvevebis gamomuSavebas. meTodikuri aparati warmodgenilia Semdegi rubrikebis saxiT:

a) gavigoT, gaviazroT, SevafasoT _ aq mocemulia teqstis gageba-gaazre-basTan dakavSirebuli kiTxvebi, romlebic dalagebulia garkveuli Tanmimde-brobiT (codna, gageba, gamoyeneba, analizi, sinTezi, Sefaseba);

b) enobriv masalaze dakvirveba _ es rubrika miznad isaxavs teqstis eno-briv-gamomsaxvelobiT mxareze dakvirvebas. aq yuradReba ZiriTadad maxvildeba mwerlis mier gamoyenebul mxatvrul saxeebze, enobriv Taviseburebebze.

g) mSobliuri enis samyaroSi _ aq garkveuli sistematikiT aris dalagebu-li qarTuli enis gramatikis, orTografiis, punqtuaciis, praqtikuli stil­istikis sakiTxebi, romelTa codna aucilebelia moswavleTa metyvelebis kul-turis donis amaRlebisaTvis. ZiriTadi aqcenti keTdeba funqcionaluri grama-tikis sakiTxebze. am rubrikis mizania ara mxolod calkeuli enobrivi kategorie-bis gacnoba, aramed maTi praqtikulad gamoyeneba werasa Tu zepir metyvelebaSi. vcdilobT, enobrivi masalis damuSaveba moxdes sakiTxav teqstTan mWidro kav-SiriSi, rac uzrunvelyofs literaturuli da enobrivi masalis integracias.

5

II. `aqtivobis rveuliSi~ mocemulia is ZirTadi savarjiSoebi da aqtivobe-bi, romlebic unda Sesruldes ama Tu im masalis damuSavebisas. TiToeul teqst-Tan daaxloebiT 4-5 savarjiSoa mocemuli. ZiriTadi aqcenti keTdeba teqstis agebaze, praqtikuli sametyvelo unar-Cvevebis gamomuSavebaze, zepiri da weri-Ti metyvelebis kulturis daxvewaze... savarjiSoTa nawili zepirad sruldeba, nawili – werilobiT, zogi maTgani gankuTvnilia wyvilebSi, zogi ki _ jgufuri muSaobisaTvis, rac saTanado simboloebiT aris aRniSnuli. individualuri wer-iTi savarjiSoebidan romeli unda Sesruldes klasSi da romeli _ Sin, es mas-wavleblis gadasawyvetia. vimedovnebT, rom pedagogs damatebiT aRar mouwevs saklaso, saSinao da Semajamebeli davalebebisTvis savarjiSoebis moZieba da am mizniT calke rveulebis gamoyofa (Tumca mas, ra Tqma unda, aqvs amis ufleba).

III. `maswavleblis wigni~ gzamkvlevia pedagogisaTvis. Mmisi mizania gauad-vilos maswavlebels qarTuli enisa da literaturis gakveTilis dagegmva swav-lebis Tanamedrove moTxovnebis gaTvaliswinebiT. aq mocemulia agreTve damate­biTi informaciebi im sakiTxis Sesaxeb, romlebic ama Tu im teqstis damuSavebi-sas iCens Tavs. xazgasmiT aRvniSnavT, rom es informaciebi mxo lod maswavleb­lisaTvis aris gankuTvnili da misi am saxiT miwodeba moswavleebisaTvis mi­zanSeuwonelia.

sanimuSo gakveTilebis scenarebSi vecadeT konkretuli masalis safuZ-velze gveCvenebina swavlebis uaxlesi meTodebis efeqturoba. aq SexvdebiT `xuTstriqonian leqss~, `varaudebis sqemas~, `mzesa da mTvares~, `marTul kiTxvas~, `gmiris rukas~, `ra damamaxsovrda auditoriis datovebis Semdeg~, `strategia 1,2,3~, `roli, auditoria, formati _ RAFT­i~... aqve mocemulia am meTodebis aRwerac. ra Tqma unda, maswavleblis gadasawyvetia, saWirod CaTvlis Tu ara maT gamoyenebas ama Tu im masalis swavlebisas. gvsurs xazi gavusvaT im faqts, rom `maswavleblis wigni~ mxolod da mxolod saorientacioa da ara savaldebulo. Ppedagogs SeuZlia misi gamravalferovneba, cvlilebebis Set-ana sagakveTilo procesSi. Cven ki Cvens mizans miRweulad CavTliT, Tu es gza­mkvlevi odnav mainc daexmareba mas im miznebis miRwevaSi, romelTac erovnuli saswavlo gegma usaxavs qarTuli enisa da literaturis maswavlebels.

avtorebi: naTela maRlakeliZe (jgufis xelmZRvaneli) nana RonRaZe nino jaSi

6

sanimuSo gakveTilebis scenarebi

I TeEma: `mSOobel miwaSi midgas fesvebi~

gakveTilis masala1:ir. abaSiZis `palestinis dRiurebi~, mSobliuri enis, literaturuli

enisa da saxelmwifo enis raoba (2 sT)

miznebi:

• aramxatvruli teqstis wakiTxva-gaanalizeba• sxvadasxva saxis teqstSi mocemuli msgavsi informaciebis erTmaneTTan dakav-

Sireba da Sefaseba• informaciis miReba da gaziareba• kiTxvisa da weris strategiebis daufleba• sakomunikacio teqstis miznisa da adresatis amocnoba • `vicodi, gavige, minda gavigo~ sqemaze muSaoba• martivi saganmanaTleblo informaciis miReba: a) saqarTvelos farglebs gareT

mdebare istoriuli Zeglebis Sesaxeb, b) qarTuli anbanis warmoSobisa da ganvi-Tarebis Sesaxeb

I gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (7­8 wT).

aqtivoba 2. kiTxvisaTvis mzadeba/provocireba (10­12 wT):aq maswavlebels SeuZlia sxvadasxva strategiis gamoyeneba, Cven gTavazobT ramde-

nimes: a) moswavleebs vuCvenoT dokumenturi filmi palestinis siZveleebis Sesaxeb, b) proeqtoriT vuCvenoT palestinis siZveleebis amsaxveli fotomasala, g) gamoviyenoT gonebrivi ieriSis ruka: ra viciT sazRvargareT arsebuli qarTuli siZveleebis Se-saxeb.

aqtivoba 3. teqstis kiTxva (7­8 wT): teqstis gacnobamde moswavleebs ganvumartavT, rom amjerad vkiTxulobT `palestinis dRiurebis~ mxolod ramdenime fragments, da-narCeni fragmentebis Sesaxeb SeuZliaT Tavad gamoTqvan varaudi (erTad vakeTebT `va-raudebis sqemas~) da Tu survili gauCndebaT, waikiTxon kidec. umjobesia, teqsti mos-wavleebs wavakiTxoT pauzebiT, yoveli momdevno nawilis wakiTxvamde davsvaT kiTxva: Tqveni azriT, rogor ganviTardeba movlenebi Semdeg nawilSi? teqstis kiTxvis proces-Si aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ a) jvris monasteri, qarTuli reli-giuri da kulturul-saganmanaTleblo centri sazRvargareT, palestinaSi, axlandel israelSi, saqarTvelos samefo karis mxardaWeriTa da aqtiuri monawileobiT daaarsa qarTvelma moRvawem, giorgi proxorel-SavSelma, XI saukunis 30-50-ian wlebSi. gadmoce-miT, monastris adgilas moWrili xisagan gaakeTes is jvari, romelzedac qriste acves. 1071 w. ierusalimis aRebisas monasteri daarbies Turq-seljukebma. XII saukuneSi daviT

1 axali saswavlo wlis pirveli gakveTilis (g. leoniZis `vumRer samSoOblos~) dagegmvas mTalianad maswavlebels vandobT.

7

aRamSeneblis mxardaWeriT aRadgines da ganaaxles. Tamaris mefobis xanaSi araerTxel gauwies daxmareba, xolo 1192 wels ki sagangebo elCoba miavlines iq misi materialuri da uflebrivi mdgomareobis gasaumjobeseblad. 1273 w. monasteri CamoerTvaT qarTve-lebs da meCeTad gadakeTda. 1305 w. mefe daviT VIII-is mcdelobiT igi kvlav daubrunda qarTvelebs. XVII saukuneSi qarTvelTa yuradReba am monastrisadmi kvlav gaizarda. Aaq aRdgeniTi samuSaoebi Caatara n. ColoyaSvilma (irbaxma). Mman samegrelos mTavris _ levan II­is _ daxmarebiT SeakeTebina mTavari taZari, moaxatvina kedlebi da gumbaTi. Aama ve saukunis dasasruls igi sxva qarTul monastrebTan erTad gadaeca ierusalimis sapatriarqos, berZnuli samRvdeloeba yovelmxriv Cqmalavda am monastris qarTul warmomavlobas, freskebi sagangebod SeaTeTres, XX saukunis 50-ian wlebSi aq israelis samxedro nawilebi idga. swored es periodia aRwerili am `dRiurSi~ (q s e, I t, gv. 562).

b) n. ColoyaSvili, igive nikifore irbaxi _ pirveli qarTuli wignis erT-erTi gamomcemeli, 8 wlisa gaagzavnes italiaSi, sadac berZnul skolaSi miabares. iqve aRikve-ca berad. 1609 w. dabrunda saqarTveloSi da kaxeTis mefis_Teimuraz I-is _ karis moZ-Rvari gaxda. 1614 w. Sah-abas I-is saqarTveloSi laSqrobis dros ierusalimSi wavida. 1625 w. antisparsuli brZolis periodSi Teimuraz I­is davalebiT diplomatiuri misiiT gaemgzavra evropaSi. romSi yofnis periodSi aqtiuri monawileoba miiRo qarTuli wig-nis gamocemaSi. 1629 w.M misi daxmarebiT Camoisxa qarTuli anbani, SemuSavda da gamoica qarTul-italiuri leqsikoni _ pirveli qarTuli nabeWdi wigni, Semdeg ki _ `locvani~. 1629 w. dabrunda saqarTveloSi. 1632 w. rodesac Teimuraz I iZulebuli gaxda imereTis samefosaTvis Seefarebina Tavi, n. ColoyaSvili levan II dadianis uaxloesi TanamSromeli da politikuri Tanmzraxveli gaxda. 1643-1649 wlebSi kvlav ierusalimSia qarTvelTa jvris monastris winamZRvrad. 1650 w. igi kvlavEsaqarTveloSi dabrunda da levan II dadi-anis xelisSewyobiT dasavleT saqarTvelos kaTalikos-patriarqi gaxda. Llevan II dadi-anis gardacvalebis Semdeg axalma mTavarma vamey III-m sxva Tavis mowinaaRmdegeTa Soris isic Seipyro da sapyrobileSi moaTavsa, sadac gardaicvala kidec 1658 w.

g) saqarTveloSi Semonaxuli uZvelesi qarTuli warwerebidan yvelaze Zvelia bol­nisis sionis warwera (492-493 ww.), xolo 1950 wels palestinaSi l. korbos mier aRmoCe-nili qarTuli warwerebi 50 wliT mainc unda uswrebdes bolnisis warwerebs. mecnierTa erTi jgufis azriT, ki yvelaze Zvelad (Cv. w. IV s.) unda miviCnioT nekresis warwera, rome-lic yvarlis raionSia aRmoCenili. Ees warwerebi yvela asomTavruliT aris Sesrulebu-li (l. kvaWaZe, qarTuli ena, I naw. Tb.1981 w. gv. 81; z. WumburiZe, r. gabeCava, qarTuli ena, X klsis saxelmZRv, 2001 w. gv. 38).

aqtivoba 4. wakiTxulis gageba­gaazreba (5­6 wT): daismis kiTxvebi:

_ Tqven gaecaniT ramdenime nawyvets `palestinis dRiuridan~. ris Sesaxeb aris saubari am teqstSi? (palestinaSi, ierusalimSi, qarTuli delegaciis mier qarTul mo-nasterSi rusTavelis freskis aRmoCenis Sesaxeb).

_ rodis xdeba teqstSi aRwerili moqmedeba? (XX s, 1960 w.)_ ris aRmosaCenad arian Casulebi palestinaSi qarTveli mecnierebi? (qarTuli

siZveleebis)._ ram gaucruaT maT imedi? (yvelaferi ganadgurebuli da waSlili daxvdaT)._ ra moiZies maT? (rusTavelis freska)._ ra migvaniSnebs monastris siZveleze? (uZvelesi qarTuli warweris naSTi, gada-

Slili saukuneTa naquslariT)._ mwerals did mRelvarebas hgvris jvris monastris monaxuleba. sad, teqstis

romel striqonebSi, igrZnoba es? (`akaki SaniZe da giorgi wereTeli pirdapir dam-SeulebiviT mieWrnen kedlebs, freskebs, warwerebs~... `TvalmouSoreblad vakvirdebiT

8

svetis am adgils da Cveni mecnierebi xmadabla, dafaruli mRelvarebiT kiTxuloben~... `vRelavT, vfusfusebT. sixarulisagan vkrTiT~... `erTmaneTs vafrTxilebT, alersiviT msubuqad vwmendT~...).

_ rusTavelis portreti gamosaxulia or cnobil wmindans Soris. rogor fiqrobT, risi Tqma surda amiT mxatvars? (igi Tavad rusTavelsac wmindanad/wmindanTa sworad miiCnevs).

_ `davagvianeT, asi wliT mainc davagvianeT! _ mwuxarebiT ambobs akaki SaniZe~, _ weria teqstSi. raze migvaniSnebs am sityvebiT mwerali? (qarTveli mecnieris sinanulze, rom asi wlis win ar miecaT qarTvelebs am Zeglis monaxulebisa da Seswavlis saSuale-ba).

_ ra STabeWdileba aRZra TqvenSi am teqstis wakiTxvam? ram gamoiwvia igi? _ saqarTvelos gareT arsebul romel istoriul Zeglebze gsmeniaT kidev?_ Tqveni azriT, raze metyveleben isini?..

aqtivoba 6. Sejameba (5 wT) ecadeT, SeajamoT Tqveni codna:

ra vicodi rusTavelis Sesaxeb

ra gavige ris gageba mainteresebs

Aaqtivoba 7. ra damamaxsovrdeba klasis datovebis Semdeg (5 wT): maswavlebeli za-ris darekvamde ramdenime wuTiT adre moswavleebs urigebs baraTebs da sTxovs daweron, ra daamaxsovrdebaT klasis datovebis Semdeg.

Aaqtivoba 8. Sefaseba (2­3 wT): ganmsazRvreli Sefaseba amjerad moxdeba mxolod ori komponentis _ saSinao davalebisa da klasSi Sesrulebuli aqtivobebis _ mixedviT.

Aaqtivoba 9. saSinao davaleba (2­3 wT): a) ir. abaSiZis `palestinis dRiurebi~, b) davaleba #4 (aqt. rveuli) teqstSi warmodgenilia ramdenime nawyveti mwerlis dRiuri-dan. Tqveni azriT, romelia maT Soris yvelaze mniSvnelovani? ecadeT, gadmosceT misi Sinaarsi III pirSi. saTauri Tavad SeurCieT.

II gakveTili

Aaqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (10­12 wT).

aqtivoba 2. teqstis gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba (10­12 wT): _ mwerali dRiuris formiT gadmogvcems nanaxsa da gancdils. rogor fiqrobT, ra-

tom mimarTavs igi am xerxs? sxvagvarad Tu SeeZlo mas gadmoeca igive ambavi? (dRiurs, Cveulebriv, mxolod axloblebs akiTxeben. Mmwerali am xerxs imitom iyenebs, ufro meti siaxlove rom agrZnobinos mkiTxvels, Tavad mkiTxvelic am ambis monawile rom gaxa-dos, ufro uSualod rom miitanos mkiTxvelamde Tavisi saTqmeli.. igive ambavi mas See-Zlo gadmoeca III piris formiT da rogorc mxolod mwerals _ da ara am ambis erT-erT monawiles _ ise aRewera igi).

9

_ `SevdgiT fexi da TvalebiT pirdapir veZgereT (SeiZleba cota uxeSi kia, magram sxva gamoTqma ver mipovia) kedlis moxatulobas, freskebs, warwerebs~, _ weria teqstSi. Tqveni azriT, ratom iyenebs aq am gamoTqmas _ veZgereT _ mwerali? SeiZleba Tu ara misi Secvla sinonimiT? scadeT. (am sityviT mwerali gamoxatavs mouTmenlobas, mRelva-rebas... Cveulebriv, am sityvas sxva konteqstSi iyeneben, magram aq mweralma misi gamoye-neba dasaSvebad CaTvala gmiris emociis ukeT CvenebisaTvis. SeiZleba movuZebnoT sino-nimuri forma _ veciT).

_ risi gamoxatva surs mas am sityviT? igive gancda teqstis sxva adgilas romeli sityvebiT aris gamoxatuli? (mouTmenlobis, mRelvarebis; `sulganabuli mivadeqiT~, damSeulebiviT mieWrnen).

_ teqstSi uxvad gvxvdeba Zaxilis winadadebebi. ra emociebs gamoxataven isini? romeli winadadeba gamoxatavs mwuxarebas? ( `davagvianeT, asi wliT mainc davagvia-neT!~... M) sinanuls? (`aRaraferi! TiTqmis aRaraferi, garda ramdenime freskisa da ked-lis oriode warwerisa! xelovnebis es brwyinvale nimuSi dRes upatronod aris migdeb-uli! Aaq wirva-locva aRar aris!~...). aRtacebas? (mivageniT, namdvilad mivageniT! Aaq aris rusTavelis portreti!~...). ecadeT, waikiTxoT es winadadebebi swori intonaciiT.

_ teqstSi naxsenebia qarTuli anbanis ganviTarebis adreuli safexuri. ra safex-uria es? (asomTavruli, igive mrgvlovani, romelic gavrcelebuli iyo V-IX s-Si) gaix-seneT qarTuli anbanis ganviTarebis danarCeni ori safexuric (nusxa-xucuri _ X-XI s., mxedruli _ Caisaxa XI s-Si). ra gaxsovT qarTuli anbanis warmoSobisa da ganviTarebis Sesaxeb? (moswavleebi ixseneben informacias, romelic maT me-5 klasSi miiRes qarTuli anbanis Sesaxeb).

gairkveva, rom dedaena aris is ena, romelsac bavSvi pirvelad swavlobs mSoblebi-sa da axloblebisagan; es aris ena mSobeli xalxisa, im erisa, romlis Svilobac adamians bedma arguna. Aaqve vawvdiT moswavleebs saxelmwifo enisa da literaturuli enis gan-martebebsac:

saxelmwifo ena _ ama Tu im qveynis oficialurad aRiarebuli ZiriTadi ena.saliteraturo ena _ samwerlobo ena, romelic moicavs yvela im sferos, sadac ki

oficialurad SeiZleba funqcionirebdes saxelmwifo ena (v. Tofuria, qarTuli ena da marTlweris zogierTi sakiTxi, Tb. 1964 w. gv.).

aqtivoba 3. jgufuri diskusia (10­12 wT): qarTul enas, rogorc viciT, didi xnis istoria aqvs. igi saxelmwifo enaa. bevri TqvenganisaTvis igi dedaenac aris. jgufTan erTad moemzadeT diskusiisaTvis am sakiTxebis irgvliv:

a) qarTuli saxelmwifo enaab) qarTuli Cemi dedaenag) qarTuli saliteraturo enaa

klasi iyofa sam jgufad. Mmaswavlebeli klass winaswar afrTxilebs, rom unda da-icvan reglamenti, etiketi, rigiToba, pativi scen gamoTqmul mosazrebas. TiToeuli jgufi sadiskusiod irCevs erT-erT Temas, mosafiqreblad eZlevaT 5-6 wuTi. jgufis lideri axdens prezentacias. ismens moswavleebisa da maswavleblis mosazrebebs, zogi-erTs eTanxmeba, zogierTs _ ara, magram aucileblad asabuTebs jgufis azrs aRniSnuli sakiTxis Sesaxeb.

aqtivoba 4. wyvilebSi muSaoba (4­5 wT): davaleba #3. (aqt. rveuli): gaesaubreT

qarTvel mecniers akaki SaniZes.

aqtivoba 5. Sefaseba (2­3 wT): ganmsazRvreli Sefaseba amjerad mxolod ori kompo-nentis _ saSinao davalebisa da saklaso muSaobis _ mixedviT moxdeba. Sefasdeba teqs-

10

tis gaazreba-gaanalizebis, Txrobis, msjelobis, prezentirebis, gamometyvelebiTi kiTxvis, SemoqmedebiTobis, TanamSromlobis, aqtiurobis... unar-Cvevebi.

aqtivoba 6. saSinao davaleba (2­3 wT): a) rogorc ukve iciT, mwerali Tavis azrs dRi-

uris formiT gadmoscems. scadeT, dRiuris saxiT Tqvenc gadmosceT Tqveni cxovrebis yvelaze mniSvnelovani ambavi. saTauri Tavad moifiqreT (aqt. rveuli #5).

(am dRiurs mxolod Tqveni maswavlebeli waikiTxavs).b) moemzadeT diskusiisaTvis _ palestinis jvris monasteri. (jgufurad) moiZieT

damatebiTi masala jvris monastris Sesaxeb (SegiZliaT gamoiyenoT am mizniT encik-lopedia, interneti, hkiTxeT ufrosebsac) da ecadeT, Tqvens megobrebs gaacnoT Tqveni azri am sakiTxis Sesaxeb.

Sedegebi: VI.1.Mmoswavles aqvs informaciis miRebisa da gadacemis aucilebeli unar-

Cveva;VI.4. moswavles SeuZlia mosmeniT ganasxvaos sxvadasxva tipis teqstebi

enobriv-gramatikuli struqturis mixedviT;VI.5. moswavles SeuZlia diskusiaSi monawileobis jgufuri da individu-

aluri strategiebis efeqturad gamoyeneba;V.7. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis aramxatvruli teqstebis wakiTx-

va da gageba-gaanalizeba;VI.10. moswavles aqvs kiTxvis procesiT gamowveuli ganwyobilebisa da

STabeWdilebis gadmocemis unari;VI.11. moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis enobriv-gamomsa-

xvelobiT Taviseburebebze dakvirvebaVI.12. moswavles SeuZlia mediateqstebis gaanalizeba, amJRavnebs multi-

media teqstebze muSaobis sawyis unar-Cvevebs;VI.15. moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis miznobrivi teqstis damouki-

deb lad Seqmna.

11

gakveTilis Tema: iveriis monasteri (i. gogebaSvilis mixedviT), erTiani saliteraturo ena, literaturuli enis raoba (3 sT)

miznebi:

• sainformacio teqstis kiTxva da gaazreba• informaciis moZieba sakiTxis irgvliv• miRebuli informaciis gaziareba• miznobrivi teqstis damoukideblad Seqmna• diskusiisas jgufuri da individualuri strategiebis gamoyeneba• fonuri codnis dadgena da sakuTari codnis konstruirebaze dakvirveba (sqema:

vici, viswavle, minda vicode)• kiTxvisa da weris strategiebis daufleba• mediateqstebis gaanalizebis sawyisi unar-Cvevebis daufleba• teqstis enobriv-gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba• metyvelebis kulturis safuZvlebis daufleba, erTiani salit. enis normebis

gacnoba (zogadad)

I gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (7­8 wT):moswavleebi iyofian jgufebad, warmoadgenen moZiebul masalas sakiTxis irgv-

liv: palestinis jvris monasteri. Pprezentaciisas iyeneben ara mxolod teqstualur, aramed foto- da eleqtronul masalas.

moswavleebi ismenen da afaseben erTmaneTis pasuxebs saTanado komentariT.saSinao weriTi davaleba mowmdeba frontalurad.

Aaqtivoba 2. kiTxvisaTvis mzadeba (5­7 wT):maswavlebeli klass awvdis informacias sazRvargareT arsebuli kidev erT qarTul

siZveleze _ aTonis monasterze. A

informacia maswavleblisaTvis: a) aTonis (igive ̀ aion-orosis~ _ ̀ wmida mTis~) iverTa monasteri _ mdebareobs aTo-

nis naxevarkunZulze aRm. saberZneTSi. VII-VIII s-Si aq iwyeba qristiani gandegilebis, Sem-deg ki monazvnebis damkvidreba da samonastro mSenebloba. Bbolos qarTvel monazvnebs VIII s-is bolos aq mcire savane `aTo~ daufuZnebiaT. arabTa Semosevebis Sedegad me-10 s-mde igi ramdenjerme gaukacrielebula. 963 w. aq didi lavra aago aTanase aTonelma. Mmis-ive xelmZRvanelobiT daarsda aq iverTa monasteri, qarTuli kulturisa da mwerlobis umniSvnelovanesi kera sazRvargareT. misi warmateba mWidrod aris dakavSire buli ioane mTawmidelisa da Tornike erisTavis moRvaweobasTan. Aam ukanasknelma iverTa mo nasters moaxmara barda skliarosis winaRmdeg omSi (979 w.) mopovebuli nadavli. Aaq Camoyalibda lit.-mTargmn. skola, romlis ganviTarebaSi udidesi Rvawli Seitanes eqvTime da gior­gi mTawmidelebma. Daq daiwera originaluri qarTuli Tzulebani, iTargmna mniSnelo-vani berZnuli Zeglebi. aRsaniSnavia, rom swored am monasterSi iTargmna qarTulidan berZnulad `sibrZne balavarisi~. XIII s-dan berZnebma nel-nela xelT igdes savane, xolo XIX sk-Si mTlianad daepatronen mas, Tumca qarTveli berebi aq gvianobamde SemorCnen. 1900 w. aq 51 qarTveli beri iyo (q s e, t. I, gv 229, 235).

b) aTanase didi (aToneli), eriskacobaSi abrami (daaxl. 920-1000 w.), bermonazoni aTonis mTaze, `aTanases lavris~ aRmSenebeli 963 w. gadmocemis mixedviT, daiRupa monas-terSi axlad aSenebuli TaRis Camongrevisas (q s e, t. 1, gv. 222).

12

g) Tornike erisTavi (985 w.), taoeli didebulis Cordvanelis Ze, qarTveli saero da sasuliero moRvawe, daviT III-is mTavarsardali, aTonis iverTa monastris erT-erTi maSenebeli. Bberad aRkvecis Semdeg ewoda ioane. bizantiis keisarma mas svingelozis (pa-triarqis TanaSemwe) wodeba uboZa. Tornike erisTavis SekveTiT aris gadawerili oSkis biblia 978 w. (q s e, t. IV, gv. 685). teqstSi sizustiT aris aRwerili misi Rvawli skliaro-sis ajanyebis CaxSobaSi. Aaseve ist. sinamdviles Seefereba am brZolaSi mopovebuli na-davliT iveriis monastris ganaxleba da gaZliereba.

d) ioane mTawmideli (daaxl. 920-1005 w.), eriskacobaSi varaz­vaCe Cordvaneli, Tornike erisTavis Zma, qarTveli sasuliero moRvawe, mwignobari, berad Sedga oTxTa eklesiiis lavraSi, Semdeg bizantiaSi olimpos mTaze moRvaweobda, sadac miiyvana Tav-isi mcirewlovani Svili, SemdegSi eqvTime mTawmidelad wodebuli. 965 w. eqvTimesa da ramdenime berTan erTad gadasaxlda aTonis mTaze, sadac damkvidrdnen iveriis monas-terSi. iyo misi pirveli winamZRvari. Mmisi biografis _ giorgi mTawmidelis _ gadmo-cemiT, mas didi Rvawli miuZRvis Tavisi Zis _ eqvTimes _ ganswavlaSi: ̀ qarTlis qveyanai didad naklulevan ars wignTagan da mravalni wignni aklan, da vxedav, rom RmerTsa mou-madlebian Senda, aw iRuawe da, raiTa ganimravlo sasyideli Seni RmrTisagan~ (q s e, t.V, gv. 190).

e) eqvTime mTawmideli (aToneli), (955-1028 ww.), qarTveli mTargmneli da sasuli-ero moRvawe, aTonis salit. skolis mamamTavari, lit. moRvaweoba 975-77 wlebSi daiwyo. bavSvobidanve flobda berZnuls, man qarTuli mwerloba gaamdidra bizantiuri Targ-manebiT, ar darCenila arc erTi dargi sasuliero mwerlobisa, romelSic mas damsaxure-ba ar miuZRvodes.

v) giorgi mTawmideli (1009-1065 ww.), qarTveli sasuliero da sazogado moRvawe, mTargmneli, mwerali, aTonis iverTa monastris winamZRvari. Mmisi biografis _ gior­gi mciris _ gadmocemiT, daibada TrialeTSi, swavlobda taZrisis, Semdeg ki xaxulis monasterSi. codnis gasaRrmaveblad 1022 w biZam konstantinepolSi waiyvana, aq man sa-fuZvlianad Seiswavla berZnuli ena da eziara bizantiur kulturas. 1034 w. samSobloSi dabrunda da aRikveca berad xaxulis monasterSi. 1039 w. Sav mTaze daemowafa giorgi Seye nebuls. 1044 w. aTonis iverTa monastris winamZRvrad daadgines. Mman kidev ufro gaa-Zliera es kera. Mmefe bagrat I-is TxovniT man xuTi weli gaatara samSobloSi da moagvara saeklesio saqmeebi. 1057 w. antioqiis patriarqTan kamaTSi brwyinvaled daicva qarTuli eklesiis avtokefalia. Nnayofierad iRvwoda mSobliuri literaturis gamdidrebisaT-vis. Mman xelaxla Targmna bibliis zogierTi wigni. sxva wignebi ki gaCalxa da berZnul de-dans Seadara. Ggarda mTargmnelobiTi saqmianobisa, didia misi Rvawli sasuliero mwer-lobis ganviTarebis saqmeSi. Mmas ekuTvnis `cxoreba ioanesi da efTvimesi~, romelic aTonis iverTa monastris Taviseburi matianea. Mmisma moRvaweobam xeli Seuwyo qarTuli kulturis aRmavlobas momdevno saukuneebSic (q s e, t. III, gv. 164).

aqtivoba 3. teqstis kiTxva da gaazreba (12­15 wT):umjobesia, Tu teqsts Tavad moswavleebs wavakiTxebT nawil-nawil da kiTxvis pro-

cesSive aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi, gzadagza Sedgeba gegmac, romelic daaxloebiT aseT saxes miiRebs:

1) aTonis monastris dafuZneba2) qarTveli berebis saqmianoba aTonis mTaze3) monastris gaZliereba 4) Tornike erisTavis vinaoba5) saero cxovrebaSi dabruneba6) imperatoris weriliK7) daviT kuropalatis daxmareba8) skliarosis damarcxeba

13

9) Tornikes dabruneba monasterSi10) qarTuli mwignobrobis savane11) wminda mamebis Rvawli... (gegma saorientacioa)

maswavlebelTan erTad gaanalizdeba wakiTxuli teqsti. moswavleebi axlad miRe-bul informacias akavSireben arsebul codnasTan (qarTuli kulturis Zeglebi sazR-vargareT, palestinis jvris monasteri), amoicnoben teqstSi arsebul informacias _ faqtebs (sad mdebareobda iveriis monasteri, rodis daafuZnes igi, ra iyo mizezi am adg-ilas qarTuli monastris dafuZnebisa, gansakuTrebiT rodis gaZlierda es monasteri, visi damsaxureba iyo es, romeli wminda mamebi arian teqstSi naxsenebi, maT mTavar Rirse-bad ras Tvlis avtori, ra informaciaa teqstSi mocemuli Tornike erisTavis Sesaxeb, ratom sTxova berZnebis imperatorma daxmareba qarTvel kuropalats...); amoicnoben movlenebs, faqtebs, moqmedebebs Soris arsebul logikur kavSirs (teqstSi saubaria berZnebisaTvis qarTvelebis mier aRmoCenil samxedro daxmarebaze. ra iyo am daxmare-bis mizani?..) ganmartaven personaJTa qcevis motivs (Tornike erisTavi, romelic berad iyo ukve aRkvecili, kvlav daubrunda saero cxovrebas, ufro metic _ igi omSi winamZ-Rolobda qarTvelTa jars. ramdenad amarTlebT sasuliero piris amgvar moqmedebas?..) gaivleba paralelebi Seswavlil lit. nawarmoebebs Soris, sakuTari mosazrebis gansamtkiceblad iSvelieben teqstebs...); yuradReba maxvildeba teqstis gamosaxvelo-biT mxareze (teqsti TxrobiTia, sainformacio xasiaTis, mwerali erideba sakuTari damokidebulebis gamoxatvas momxdari faqtis mimarT, ar Seicavs dialogs...), sworad `amoikiTxaven~ teqstis intonacias, pauzebs, azrobriv aqcentebs (radganac teqsti aR-weriTi xasiaTisaa, tempi SeirCeva neli, Txrobisas ar xdeba logikur-intonaciuri max-vilebiT calkeuli adgilebis gamoyofa, intonacia ramdenadme erTgvaria...).

aqtivoba 4. teqstis Sinaarsis gadmocema (5­6 wT): moswavleebi gamokveTen mTavar informacias (qarTvelTa monasteri aTonis mTaze,

Tornike erisTavis Rvawli am monastris gaZlierebis saqmeSi, berZnebisaTvis aRmoCeni-li samxedro daxmareba, Tornikes dabruneba monasterSi...) da faqtebze orientirebul kiTxvebze pasuxebiT TavianTi sityvebiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.

Aaqtivoba 5. Sejameba _ (jgufurad)D(5 wT):davaleba #1. (aqt. rveuli) SeajameT:

ra vicodi saqarTvelos farglebs gareT mdebare

istoriuli ZeglebisSesaxeb

ra gavige risi gageba mainteresebs

aqtivoba 6. Sefaseba (2­3 wT):amjerad Sefaseba daiwereba ori komponentis mixedviT: a) saSinao davaleba, b) sak­

laso samuSao.

aqtivoba 7. saSinao davaleba (2­3 wT):a) i. gogebaSvilis `iveriis monasteri~, b) davaleba #2 (aqt. rveuli). teqstis Si-

naarsis gadmosacemad SeadgineT gegma, Semdeg SearCieT am gegmis erT-erTi sakiTxi da werilobiT gadmoeciT misi Sinaarsi.

14

II gakveTiliAaqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (12­15 wT).Aaqtivoba 2. wakiTxulis gaazreba _ kiTxva striqonebs Soris (10­12):teqstSi ar aris saubari uSualod Cvens qveyanaze, moqmedebac saqarTvelodan Sors

xdeba, magram mainc SegviZlia vimsjeloT, Tu ra mdgomareoba iyo X s.-is saqarTveloSi. ecadeT, daasabuToT Tqveni azri teqstis mixedviT (1. `es Soreuli adgili imi tom air-Cies samonastrod qarTvelebma, rom igi iyo urwmunoTagan miuvals mTaze da ekuTvno-da qristianul saxelwifos – saberZneTs~, _ saqarTvelos Zveli droidanve mravali mteri hyavda, amitomac aSenebdnen qarTul monastrebs mtrisaTvis miudgomel adg­ilas; 2. `saberZneTis imperatori asec moiqca _ Tornikes sTxova daetovebina monas-teri da ekisra qarTvel mefesTan Suakacoba~,_ Cveni qveyana X sk­Si sakmaod Zlieri iyo, imdroindel msoflioSi mas sakmaod didi avtoriteti hqonda, radganac mas daxmarebisaTvis ucxo qveynebic sTxovdnen ; 3. `qarTvelTa jari gaeSura samxreTi-saken, gadaiara klarjeTi, SeierTa berZnTa damarcxebuli jaris narCeni da mdinare halisis pirad SeebrZola mtris jarsa... Ggamarjvebulebs xelT CauvardaT auracxeli davla, romlis ori wili ergoT qarTvelebs da erTi wili – berZnebs~, _ qarTuli jari im dros sakmaod kargad iyo gawvrTnili da SeiaraRebuli; 4. `berebad am Soreuls monasterSi modiodnen ara ubirni qarTvelni, aramed ganaTlebulni da warCinebulni pirni~; `aq myofma sasiqadulo qarTvelma berebma, qarTulis garda, mSvenivrad icodnen berZnuli, ebrauli da arabuli enebi~... _ imdroindel saqarTveloSi ganaTlebas did yuradRebas aqcevdnen, ukve arsebobda naswavli, ganaTlebuli xalxi; 5. `axlac ganc-vifrebaSi mohyavs mkvlevarebi maT wminda unaklulo qarTuls, maTs siyvaruls qarTu-lis mwignobrobisas~... `mravali saeklesio wigni, romelnic aTonis mTidan vrceldebo-da saqarTveloSi, unaTlebdnen qarTvels ers gonebasa.... aqve mSvenieri qarTuli eniT gadaiTargmna `dabadeba~, `saxareba... _; ganviTarebuli iyo saliteraturo qarTuli ena, maRal doneze iyo mwerloba, arsebobda qarTul enaze dawerili wignebi, Targm­nidnen ucxo enebidanac; A 6. ̀ es savane iyo ara mxolod adgili, sadac dRe da Rame ufli-sadmi vedreba gaismoda, aramed umaRlesi sasuliero saswavlebelic, sadac izrdebod-nen niWieri qarTvelebi~.. ._ EqarTuli eklesia­monastrebi saganmanaTleblo kerebic iyo)...

aqtivoba 3. literaturuli personaJis martivad daxasiaTeba (5­7 wT):moswavleebi teqstis mixedviT axasiaTeben Tornike erisTavs, gamoyofen mis ZiriTad

niSnebs da asabuTeben Sesabamisi teqstualuri masaliT; mag., Tornikes vinaoba (`Torni-ke daibada da aRizarda... Aiq ubralo berad aRikveca winamZRvris _ mama ioanes _ mier~), misi gavlena samefo karzeA (`am dros mas moaxsenes... E`es beri daibareT da misi Suamavlo-biT sTxoveT skliarosis winaaRmdeg daviT kuropalats daxmarebao~, _ urCies mefes~), saero cxovrebaSi dabrunebis mizezi (berad Semdgari TornikesaTvis metad saZnelo iyo monastris myudro cxovrebis Sewyveta, magram uari vera hkadra mefes, miT umetes, rom barda skliarosi Tavadac miutevebel damnaSaved miaCnda); mxedarTmTavruli niWi (jari misi ibrZoda Tavganwiruli mamacobiT... magram iZulebuli gaxda gaqceuliyo Soreul arabeTSi); qveynis gulSematkivari (gaTavda Tu ara laSqroba... aaSena taZaric ioane naTlismcemlis saxelze, aseve – SeiZina Zvirfasi xelnawerebic).

aqtivoba 4. teqstis gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba (5­6 wT):_ `axlac gancvifrebaSi mohyavs mkvlevarebi maT wminda unaklulo qarTuls~, _

weria teqstSi. rogor gesmiT xazgasmuli frazis mniSvneloba? Tqveni azriT, rogor SeiZleba daveufloT amgvar metyvelebas?

15

Aamas ukavSirdeba qarTuli saliteraturo enis ganviTarebis Sesaxeb mokle isto-riuli eqskursi.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: dRemde Semonaxuli uZvelesi weri-lobiTi Zeglebi daculia warwerebsa da palimfsestebSi, qaRaldze Sesrulebuli weri-lobiTi Zeglebi ki X sk-dan mogvepoveba. (476-483 w.w dawerili `SuSanikis wamebis~ yve-laze adrindeli xelnaweri mxolod me-10 s.-iT TariRdeba). A varaudoben, rom me-5 s.-Si sasaubro enis gverdiT Camoyalibebuli saxiT saliteraturo enac arsebobda. Mmis ganvi-TarebaSi SemdgomSi didi wvlili SeutaniaT swored am (aTonis) monasterSi moRvawe be-rebs: ioane, eqvTime da giorgi mTawmidelebs. Cveulebriv, qarTuli saliteraturo enis ganviTarebaSi gamoyofen sam periods: Zveli _ V-XI s., gardamavali _ XII-XVIII s. da axali _ XIX s.-dan dRemde (Tumca zogierTi mkvlevaris azriT, mxolod ori periodia: Zveli da axali). Zveli qarTuli mwerloba ZiriTadad sasuliero xasiaTisa iyo, amitomac im-droindeli salit. enac mdidaria sasuliero wodebis saqmianobis amsaxveli leqsikiT. salit. enis sasaubrosTan daaxloebis procesi mkveTrad daiwyo XII s.-dan, rodesac 1122 w. daviT aRmaSenebelma Tbilisi gaaTavisufla TurqTagan da igi erTiani saqarTvelos dedaqalaqad aqcia. Ggamdidrda salit. enis leqsikuri Sedgeniloba saero yofa-cxovre-bisa da saqmianobis amsaxveli sityvebiT. ena gamartivda da ufro moqnili gaxda. Aam mxriv gansakuTrebulad unda aRiniSnos `vefxistyaosnis~ roli. Ees procesi warmatebiT gagr-Zelda XVIII s.-is samocian wlebamde. Aanton I-is `sami stilis Teorias~ mecnierTa erTi nawili swored im dabrkolebad Tvlis, romelic salit. enis ganviTarebis bunebriv pro-cess gadaeRoba. Ees procesi bunebrivi gziT gagrZelda XIX s.-is samociani wlebidan, rac iliasa da ̀ samocianelTa~samoRvaweo asparezze gamosvlas ukavSirdeba. saliteraturo ena erTiani, unificerebuli, normirebuli enaa (l. kvaWaZe, gv. 11-16).

Aaqtivoba 5. Sefaseba (2­3 wT):amjerad Sefaseba daiwereba ori komponentis mixedviT: a) saSinao davaleba, b) sak-

laso samuSao.

aqtivoba 6. saSinao davaleba (2­3 wT):i. gogebaSvili `iveriis monasteri~, davaleba #4 (aqt. rveuli)

III gakveTili

Aaqtivoba 1. prezentacia (8­10 wT)

aqtivoba 2. strategia 3.2.1. (4­5 wT):3 ram, rac am teqstis wakiTxvis Semdeg damamaxsovrda, 2 ram, ramac damafiqra, 1 ram,

ris Sesaxebac ufro metis gagebas visurvebdi (es davaleba sruldeba individualurad _ davaleba #5).

aqtivoba 3. teqstis mokle Sinaarsis gadmosacemad mokle gegmis Sedgena (5 wT): gegmis Sedgena xdeba klasis saerTo monawileobiT. igi dafaze iwereba (daaxloebiT

aseT saxes miiRebs): 1. aTonSi qarTuli monastris dafuZneba 2. misi TandaTanobiTi gaZliereba3. Tornike erisTavis Rvawli am saqmeSi4. monasterSi moRvawe sxva qarTveli berebi5. monasteri _ qarTuli mwignobrobisa da ganaTlebis kera

16

moswavleebi gaiazreben gegmis TiToeul sakiTxs da akeTeben mokle komentars mis Sesaxeb.

Aaqtivoba 5. Semajamebeli wera (20 wT):aagon werilobiT teqsti `iveriis monasteri~ (mokle Sinaarsi winaswar klasSi Sed-

genili gegmis mixedviT). maswavlebeli weris dawyebamde erTxel kidev Seaxsenebs klass davalebis Sesrulebis pirobebs: a) igi Semajamebelia, b) unda Caetion miTiTebul droSi, g) werisas ecadon, isaubron mxolod ZiriTadsa da arsebiTze, gadmoscen teqstis Sinaar-si SekumSulad; d) weris damTavrebis Semdeg naweri erTxel kidev waikiTxon da mxolod amis Semdeg Caabaron maswavlebels.

Semajamebeli sqemis nimuSi weraSi:

naSromis Si-naarsobrivi

mxare da moculoba

tqstis or-ganizeba da logikurad

ageba

Ffaqtobrivi sizuste

Lleqsika da stili

Mmorfolo-gia, or-

Tografia, punqtuacia

qulebi 2 1 2 2 3

(qulaTa maqsimaluri raodenoba _ 10)

Semajamebeli davalebis standartTan Sesabamisoba:

VI.15. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis miznobrivi teqstis Seqmna;VI.16. moswavles SeuZlia orTografiisa da punqtuaciis aucilebeli wese-

bis gamoyeneba, gramatikuli TvalsazrisiT marTebuli sityvaTformebis ageba

aqtivoba 6. Sefaseba (2­3 wT).aqtivoba 7. saSinao Ddavaleba (2-3 wT), a) `iveriis monasteri~, b) moiZion damatebiTi

masala Tornike erisTavis Sesaxeb, g) #3 (aqt. rveuli) Seswavlili teqstis mixedviT mokled daaxasiaTon ornike erisTavi.

saboloo Sedegebi:VI.1. _ moswavle saubrobs naTlad da garkveviT da prezentaciisas gaaz-

rebulad iyenebs araverbalur saSualebebs;VI..2. _ moswavles aqvs mxatvruli teqstis gaazrebisaTvis arsebiTi mniS-

vnelobis mqone detalebis Sefasebis unari;VI.3. _ Mmoswavles SeuZlia marTebulad warmarTos sakuTari sametyvelo

qceva miznisa da konteqstis Sesabamisad;VI.5. _ moswavles SeuZlia diskusiaSi monawileobisas strategiebis efeq-

turad gamoyeneba;VI.7. _ moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis aramxatvruli teqstebis

wakiTxva da gaanalizeba;VI. 8. _ moswavles SeuZlia damoukideblad waikiTxos sxvadasxva tipisa

da nairgvari Sinaarsis teqstebi;

17

VI. 9 _ moswavles SeuZlia pirad gamocdilebaze dayrdnobiT imsjelos nawarmoebSi asaxuli misTvis gasagebi da mnSvnelovani problemebis Sesa-xeb;

VI. 14. _ moswavles SeuZlia pirovnuli da SemoqmedebiTi gamocdilebis gamoyeneba weris procesSi;

VI. 15. _ moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis miznobrivi teqstis damoukideblad Seqmna;

VI.16. _ moswavle sworad iyenebs orTografiisa da punqtuaciis wesebs.

momdevno masalis: a. wereTlis `brZolis Semdeg~ (nawyveti poemidan `Tornike erisTavi~) saliteraturo qarTuli ena da dialeqtebi _ dagegmvas mTlianad maswav-lebels vandobT.

18

gakveTilis masala:uiaraRos (kondrate TaTaraSvili) `mameluki~, qarTveluri enebi (3 sT)

miznebi:

• mxatvruli teqstis gaazreba da arsebiTi detalebis Sefaseba• informaciis miReba da gaziareba• sametyvelo qcevis warmarTva miznisa da konteqstis Sesabamisad• diskusiaSi monawileoba da jgufuri (individualuri) strategiebis efeqturad

gamoyeneba• personaJTa martivi daxasiaTeba, maTi xedvis kuTxis gansazRvra• wakiTxulisa da nawarmoebis ekranizebuli versiebis Sedareba• kiTxvis strategiebis daufleba: a) komentari wakiTxuli teqstis calkeul

nawilebze, b) konteqstis mixedviT gaugebari sityvebisa da gamoTqmebis axsna, g) teqstis gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba

• weris strategiebis daufleba: a) calkeuli epizodis Sinaarsis werilobiT gad-mocema; b) naweris Casworeba da koreqtireba

I gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (7­8 wT).

aqtivoba 2. kiTxvisaTvis mzadeba _ gamowveva (5­6 wT):am aqtivobis dagegmva ramdenime saxiT SeiZleba, Cven maswavlebels Cveneul xedvas

vTavazobT: a) teqstis wakiTxvas win uswrebdes amave nawarmoebis ekranizebuli varian-tis koleqtiuri Cveneba da Semdeg klasSi misi ganxilva, b) Sedges ̀ varaudebis sqema~ (ras moelian am saTauris mqone teqstidan); g) maswavlebeli klass teqstidan sTavzobs ram-denime sayrden sityvas (mag. mamluqi, egvipte, basri xmali, alahi, samSoblodan mocile-buli...) da avalebs maTi gamoyenebiT Seadginon zepiri Txzuleba, romlis prezentacia da moswavleTa mier Sefasebac iqve moxdeba.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: a) mamluqi//mameluki (arab. _ TeT-ri mona), aramuslimuri warmoSobis TeTrkaniani meomari monebi. maTi soc. Kkategoria gaZlierda XI s-is meore naxevridan egvipteSi, XVIII s-is daswyisidan ki eraySi. egvipte-Si mamluqTa istoria sulTan salah al-din ibn aiubis saxelTanaa dakavSirebuli (1169-1193). Ppirvelad man daiwyo TeTrkaniani monebis (ZiriTadad Turqebisa da kavkasieleb-is) SeZena da SeiaraRebul nawilebSi Caricxva. Mmonobisagan Tavdaxsnilni msxvili miwis nakveTsac iRebdnen. Aase gaCnda mamluqTa samxedro-feodaluri kasta, romelmac 1250 w. xelT igdo Zalaufleba. Mmamluqebma warmatebiT moigeries TaTar-monRolTa Semo-sevebi, gandevnes jvarosnebi siria-palestinidan. MXVI s.-dan, rodesac egvipte osmalebma daipyres, mamluqTa batonoba ramdenadme SeizRuda, magram isini mainc qveynis faqto-briv gamgeblebad rCebodnen. isini atarebdnen damoukidebel sagareo politikas. didia mamluqTa wvlili frangTa batonobisagan egviptis ganTavisuflebaSi (1798-1801). nawar-moebSic daaxloebiT es periodia aRwerili. napoleonma ver SeZlo maTi damorCileba da egvipteSi fexis mokideba (q s e, t. VI, gv. 397).

b) uiaraRo (kondrate TaTaraSvili) 1872-1929ww. _ swavlobda jer Tbilisis, Sem-deg ki kievis sasuliero seminariaSi. pirveli moTxroba `mSvidobiT~ gamoqveynda Jur-

19

nal ̀ moambeSi~ 1895w. 1896w. mRvdlad ekurTxa. Meweoda aqtiur samwerlo da publicistur saqmianobas. misi publikaciuri werilebi mimarTuli iyo rusuli reJimis winaaRmdeg. 1912 w. policiis zedamxedvelobis qveS myofi iZulebuli gaxda wasuliyo saqarTvelo-dan da Tavi Seefarebina evropisaTvis. Aaq 1912-1916 wlebSi swavlobda briuselis univer-sitetis sabunebismetyvelo fakultetze. saqarTveloSi dabrunebis Semdeg 1921 wlidan muSaobda T s u geologiis kaTedraze.

`mameluki~ misi umniSvnelovanesi Txzulebaa. Ggamoqveynda 1912 w. krebul `grdeml-Si~. 1958 w. am nawarmoebis mixedviT gadaiRes filmi (q s e, t. X, gv. 116).

Mmwerlis cxovrebaze arsebobs saintereso informacia: 1906 w. seminariis Zvel Se-nobaSi Seiyarnen samRvdeloebis warmomadgenlebi, romlebic moiTxovdnen saqarTvelos eklesiis avtokefaliis aRdgenasa da egzarqatis gauqmebas, aseve iTxovdnen sikvdiliT dasjis mospobas. Aam ukanaskneli moTxovnis mizezi gaxda Semdegi faqti: `mingrelski~ polkis 27 jariskaci gadavida ajanyebulebis mxareze. Aamis gamo isini daapatimres da sikvdiliT dasja gadauwyvites. samRvdeloni graf voroncov-daSkovisagan swored am ajanyebuli jariskacebis Sewyalebas iTxovdnen. Aam Txovnis peticias mxolod 19-ma sa-suliero pirma moawera xeli. k. TaTarSvilma Tavad waiRo es werili voroncov-daSk-ovis kancelaraiSi. Mmefisnacvlis kancelariam es ambavi egzarqoss acnoba, romelmac ukanonod gamoacxada sasuliero pirebis Sekreba _ me amis neba maTTvis ar mimiciao. Mmanve moiTxova krebis monawileebisaTvis sasjelis dadeba. gamoiZaxa is 19 kaci, vinc am peticiaze moawera xeli da mosTxova maT, ukan waeRoT TavianTi Txovna da moenaniebinaT danaSauli. 18-ma samRvdelo pirma muxlebze daCoqilma moinania Tavisi `danaSauli~, mxo-lod k. TaTaraSvilma ar uaryo Tavisi moTxovna. isic cnobilia, rom erT-erTi misi wina-pari _ iase TaTaraSvili _ Turqebs gautaciaT da stambolis bazarze gauyidiaT. swored es faqti daedo safuZvlad mis `mamluks~ (gaz. `kviris palitra~, 4­10 oqt. 2010 w).

aqtivoba 3. teqstis kiTxva (15­20 wT):teqstis kiTxvisas SeiZleba gamoviyenoT sxvadasxva strategia: 1) komentirebuli

kiTxva _ maswavlebeli iwyebs teqstis kiTxvas da mas moswavleebi agrZeleben, teqstis kiTxvisas aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi; maswavlebeli gzadagza akeTebs sa-Tanado komentars wakiTxulis gaazrebisa da ukeT aRqmisaTvis; 2) maswavlebeli iyen­ebs e. w. `aqtiuri kiTxvis~ meTods _ a) TiToeuli moswavle individualurad gadaxe-davs teqsts da sakuTar Tavs dausvams kiTxvas: ra vici me mocemuli sakiTxis Sesaxeb? gaakeTebs Tavisi informaciisa da varaudebis saxeldaxelo CamonaTvals; b) werilobiT, Zalian mokled, TavisTvis akeTebs Canawers _ ratom vkiTxulob me am teqsts? ra miza ni maqvs? risi swavlis da gagebis imedi maqvs am teqstis wakiTxvis Semdeg? Gg) teqstis wakiTx-vis Semdeg dasvams Semdeg kiTxvebs: ra? (mamluqebis brZola napoleonis winaaRmdeg), sad? (egvipteSi), rodis? (XVIII s.-is miwurulSi), vin? (tyvedgayiduli qarTveli mamluqi maxmut-bii, igive xviCa), ras Svreba? (orTabrZolaSi klavs veneciels, romelmac sikvdi-lis win qarTulad daikvnesa), ra mosdis? (Tavisive moZme mamluqebi klaven); d) moswavle xelaxla kiTxulobs Tavis SeniSvnebs da pirvelad SeniSvnebs, romlebic sqemaSi kiTxve-bis saxiT aqvs Camowerili, daurTavs meoreul, amjerad emociur komentarebs da avsebs sqemis meore nawils (ra moewona, ra Sefasebas aZlevs gmiris saqciels...).

pirveladi komentari(faqtobrivi)

meoreuli komentari(emociuri da kritikuli)

ra? mamluqebis brZolanapoleonis winaaRmdeg

sad? egvipteSi

rodis? XVII saukunis bolos

20

vin? maxmut-bii

ras Svreba? klavs veneciel asisTavs

ratom? Tavisi mteri hgonia

ra mosdis? kvdeba yofiliTanamebrZolis xeliT

kiTxvis dasrulebis Semdeg maswavlebeli svams kiTxvebs:_ ra iyo iseTi, rac teqstis wakiTxvamde icodiT?_ ra aRmoCnda iseTi, rac teqstis wakiTxvis Semdeg gaigeT?_ ra kavSirSia erTmaneTTan is, rac icodiT da rac teqstis wakiTxvis Semdeg

gaigeT?Aam kiTxvebze pasuxebis gacemas mohyveba moswavleebs Soris azrTa gaziareba da

zoga di saklaso diskusia.warmodgenili sqema SeiZleba or nawilad gavyoT: I grafa _ pirveladi komentari-

saTvis Seivseba kiTxvis procesSi, meore grafa _ kritikuli komentarisaTvis _ Seivse-ba kiTxvis damTavrebis Semdeg koleqtiurad.

Aaqtivoba 3. gegmis Sedgena: (7­8 wT):

moswavleebi nawil-nawil gadmocemen teqstis Sinaarss, adgenen Sinaarsis gadmosa-cemad gegmas (es davaleba SeiZleba Sesruldes rogorc individualurad, ise wyvileb Si da jgufurad), romelic saorientaciod aseT saxes miiRebs:

1. mokluli venecieli / moulodneli Sexvedra brZolis velze2. warsulis gaxseneba3. Sinagani xmis Zaxili4. saSineli simarTle5. xelmeored dabadeba/ moulodneli cvlileba/sindisis qenjna6. yofili TanamoZmeebi7. saSineli aRsasruli/moZmeTa xeliT sikvdili

aqtivoba 4. Sefaseba (2­3 wT).

aqtivoba 5. saSinao davaleba (2­3 wT): a) `mameluki~, b) davaleba #2 (aqt. rveuli) _ SeadgineT teqstis gegma. gadmoeciT am gegmis erT-erTi sakiTxi werilobiT. g) mos-wavleebma moiZion damatebiTi masala qarTveli mamluqebis Sesaxeb da Semdeg moaxdinon moZiebuli masalis prezentacia klasSi.

II gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (10­12 wT).

aqtivoba 2: wakiTxulis gaazreba _ wvdoma (12­15 wT):teqstis analizi iwyeba I-II donis (gageba, codna) kiTxvebis saSualebiT, ZiriTadad

es aris teqstSi eqsplicituri masalis moZieba, amitom am dros moswavleebi aqtiurad iyeneben teqsts da kiTxuloben saTando adgilebs:

_ sad da rodis xdeba teqstSi aRwerili moqmedeba? romeli istoriuli faqtia mas-Si asaxuli?

_ vin aris nawarmoebis mTavari gmiri? aramTavari gmirebi?

21

_ vin aris maxmut-bii? ra migvaniSnebs mis qarTvelobaze? waikiTxeT teqstidan sa-Tanado adgili.

_ rogor aris aRwerili teqstSi misi ganvlili cxovreba? waikiTxeT teqstidan sa-Tanado adgili.

_ egvipteSi myofma maxmutma advilad daiviwya Tavisi qarTveloba. ra iyo amis mize-zi?

_ ratom miiCnia man mokluli venecieli qarTvelad?..

am kiTxvebze pasuxebis miRebis Semdeg daismis ufro maRali donis kiTxvebi, rom-lebic emsaxureba miRebuli codnis gamoyenebas, analizs, sinTezsa da Sefasebas:

_ ra saerTo aqvs maxmut-biis veneciel asisTavTan? riT hgavs maTi cxovreba erT-maneTs? (`arc erTi iyo arabi da arc meore venecieli. oriveni bedkruli saqarTvelos Svilebi iyvnen!..~, orives cxovreba erTgvarad warimarTa_ bavSvobaSi gaitaces; gai-zardnen da Camoyalibdnen ucxo qveyanaSi, orive am qveynebisTvis brZolaSi Rvrida sisxls, orives daaviwyda qarTveloba, orives ucxo qveynis samosi acvia ...) (aq SeiZleba gamoviyenoT `venis diagramac)~.

_ `...magram Tavisi Tavi ki veRar icno: ormoci wlis danaleqi misi gulidan TiTqos erT wamSi gadairecxa, gasufTavda...~ _ ram gamoiwvia maxmut-biiSi aseTi cvlileba? (sa-kuTari xeliT TanamoZmis mokvlam ucxoTa omSi; imis gacnobierebam, rom is didi xania Tavis qveyanasa da xalxs aRar ekuTvnoda; rom is sxva qveynisaTvis Rvrida sisxls...); ras gulsxmobs mwerali sityva `danaleqSi~? (egvipteSi gatarebul ormoc weliwads; im cxov rebas, romelmac dafara, daCrdila misi bavSvobis mogonebebi).

_ Tqveni azriT, ramdenad damajereblad SeZlo avtorma maxmut-biis saxecvlis aR-wera? (aq moswavleebs individualurad eZlevaT SesaZlebloba gamoTqvan Tavisi azri da daasabuTon teqstidan saTanado adgilebis motaniT).

_ M`RmerTma xom icoda, rom arc erTi iyo arabi da arc meore venecieli. Ooriveni bed-kruli saqarTvelos Svilebi iyvnen!~ _ am sityvebiT asrulebs avtori Txrobas. Tqveni azriT, ra ganwyobis aRZvra surs am winadadebiT mwerals mkiTxvelSi? aRwevs Tu ara igi Tavis mizans?

_ ris Tqma surs mwerals am nawarmoebiT?_ gagiCndaT Tu ara survili `mamelukis~ sruli versiis wakiTxvisa? ratom? daasa-

buTeT Tqveni azri._ ecadeT, SeurCioT saTauri Seswavlil monakveTs.

aqtivoba 3. diskusia (7­8 wT): _ maxmut-biiSi uzarmazari cvlileba xdeba. Eegviptis sulTnisaTvis Tavdadebuli

mamelukidan igi Tavisive egvipteli TanamoZmis mkvlelad iqceva. damajereblad geCve-nebaT misi amgvari gardasaxva? (es aqtivoba sruldeba jgufurad da mas SeiZleba mieces erTgvari diskusiis xasiaTi, moqmedebs principi: yvelas azri sayuradReboa. mTavaria, moswavleebma SeZlon sakuTari azris dasabuTeba. Misini ixseneben wakiTxuls, mosmenils, nanaxs, avleben paralelebs da sakuTar gamocdilebaze dayrdnobiT akeTeben saTanado daskvnebs).

aqtivoba 4. lit. da kinoversiebis Sedareba (10 wT): (am aqtivobis Sesrulebisas kargia, Tu maswavlebels eqneba SesaZlebloba da erT-

xel kidev aCvenebs bavSvebs qarTveli mameluqis aRsasrulis epizods): _ Tu gaqvT nanaxi kinofilmi ̀ mamluqi~, ecadeT, SeadaroT igi am nawarmoebs. imsje-

leT, ra saerTosa da gansxvavebas xedavT maT Soris. ra cvlilebebi Seitana reJisorma filmSi? amarTlebs Tu ara mTavari rolis Semsrulebeli msaxiobi Tqvens warmodgenas

22

qarTveli mamelukis Sesaxeb? ra cvlilebas SesTavazebdiT msaxiobs? reJisors? _ vin ukeT SeZlo saTqmelis mitana mkiTxvelTan/kinomayurebelTan _ mweralma

Tu reJisorma? ratom fiqrobT ase?

Aaqtivoba 5. strategia 3.2.1 (5 wT):3 ram, ramac damainteresa; 2 ram, ris Sesaxebac ufro meti minda gavigo; 1 ram, rasac

ar veTanxmebi.

Aaqtivoba 6. Sefaseba (2­3 wT).

Aaqtivoba 7. (2­3 wT) saSinao davaleba:`mameluki~ (TxrobiT); erTxel kidev yuradRebiT waikiTxon teqsti da moiniSnon is

adgilebi, sadac mTavari gmiris Tvisebebi Cans.

III gakveTili

Aaqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (10­12 wT).

Aaqtivoba 2. mTavari personaJis daxasiaTeba teqstualuri masalis safuZvelze. (7­8 wT).

Aaqtivoba 3. enobriv mxareze varjiSi: (7­8 wT)a)teqstis gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba:Mmaxmut-biis saxecvlilebas mwerali sul ramdenime sityviT aRwers. moZebneT es si-

tyvebi ( `is ukve mameluki aRar iyo~)._ `oriveni bedkruli saqarTvelos Svilebi iyvnen,~_ romel zedsarTav saxels

iyenebs mwerali imdroindeli saqarTvelos daxasiaTebisaTvis? rogor fiqrobT, ras gamoxatavs mwerali am sityviT `bedkruli~? (Tavis damokidebulebas saqarTvelos im-droindeli mdgomareobis mimarT).

_ es nawarmoebi _ `mameluki~ _ daibeWda 1912 wels. Tqveni azriT, SeeZlo Tu ara mwerals am sityvis gamoyeneba imdroindel (XX s.-is dasawyisi) mimarTebaSic? ratom fiqrobT ase? daasabuTeT Tqveni azri.

am magaliTze dakvirvebiT eZlevaT epiTetis gansazRvreba. varjiSoben Seswavlil teqstebSi epiTetebis moZebnaze. A

SeiZleba davakvirvoT moswavleebi teqstSi gamoyenebuli rTuli sityvebis: TqaraTquri, tkacatkuci, CaxaCuxi _ marTlwerazec (davaleba #5); vavarjiSoT punq-tuaciasa da intonaciaze: mag., moZebneT is winadadebebi, romlebic ori sasveni niSniT (?!) bolovdeba. ra emocias gamoxatavs aq TiToeuli sasveni niSani? waikiTxeT es winadade-bebi saTanado intonaciiT, daasaxeleT da waikiTxeT msgavsi magaliTebi wina gakveTile-bze Seswavlili lit. masalidan... amgvari muSaobiT moswavleebisaTvis TandaTan unda gaxdes naTeli, rom yvela es komponenti: sityva, punqtuacia, intonacia, marTlwera _ emsaxureba teqstis ukeT aRqmasa da gaazrebas.

b) qarTveluri enebi:_ mokluli asisTavis ukanaskneli amokvnesa `vai, nana~ iyo, saqarTvelos romel

kuTxeSi moixseneben dedas am sityviT?Aaqve vacnobT am sityvis sxva qarTvelur variantebsac (nena, nene, dida, di, dede). mo-

swavleebs wina klasidan ukve aqvT garkveuli informacia qarTveluri enebis Sesaxeb, am etapze maTTvis axali mxolod termini `fuZe ena~ iqneba.

23

Aaqtivoba 4. mxatvrul xerxebze dakvirveba (8 wT): mocemuli epiTetebis dakavSireba SinaarsiT Sesafer sityvebTan (davaleba #4).

Aaqtivoba 5. Sefaseba (2­3 wT).

aqtivoba 6. saSinao davaleba (2­3 wT):`mameluki~, davaleba #3 (aqt. rveuli): `qarTveli mamelukis sevdiani mogonebebi~

Sedegebi:

VI.1. _ moswavles aqvs informaciis miRebisa da gadacemis unar-Cveva;VI.2 _ moswavles aqvs mxatvruli teqstis gaazrebisaTvis arsebiTi de-

talebis Sefasebis unari;VI. 3. moswavles SeuZlia warmarTos sakuTari metyveleba miznisa da kon-

teqstis Sesabamisad;VI. 5. _ moswavles SeuZlia diskusiaSi monawileobisas ind. Dda jgufuri

strategiebis gamoyeneba;VI.8 _ moswavles SeuZlia damoukideblad waikiTxos sxvadasxva tipis

teqstebi;VI.9 _ moswavles SeuZlia pirad gamocdilebaze dayrdnobiT imsjelos

nawarmoebSi asaxuli misTvis gasagebi da mniSvnelovani problemis Sesaxeb;VI. 12 _ moswavles SeuZlia wakiTxuli nawarmoebisa da misi ekranizebuli

variantis erTmaneTTan SedarebaVI.13 _ moswavles SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis miznobrivad

gamoyeneba (akeTebs Canawerebs, komentarebs ukeTebs teqstis calkul nawi-lebs, gamoTqvams varaudebs da a. S.);

VI.14 _ moswavles SeuZlia pirovnuli da Semoqm. Ggamocdilebis gamoyeneba weris procesSi, aqvs mxatvruli warmosaxvis unari;

VI.15 _ moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis miznobrivi teqstis ageba;VI.1 moswavles SeuZlia orT. Dda punqt. Aaucilebeli wesebis gamoyeneba...…

24

momdevno masalis: fridon xalvaSis `miTxar, rogoraa memleqeTi!~ da saqarT­velos farglebs gareT gavrcelebuli qarTuli enis dialeqtebi _ dagegmvas mTli-anad maswavlebels vandobT. vTavazobT mxolod damatebiT informacias poetis Sesaxeb, agreTve Semajamebel aqtivobas, romelic am gakveTilze Temis damTavrebis Semdeg unda Catardes.

informacia maswavleblisaTvis

fridon xalvaSi _ Tanamedrove qarTveli poeti, daibada 1925 w aWaraSi, qedis raionSi, daamTavra baTumis ped. instituti (1950 w.) da m. gorkis sax. umaRlesi lit. kursebi (1957 w.), pirveli poeturi krebuli gamosca 1944 w. aris rusTavelis premiis laureati, misi leqsebi Targmnilia ramdenime enaze, gardaicvala 2010 wels.

Semajamebeli aqtivoba:Mmoswavleebs individualuri muSaobisaTvis vTavazobT Temas: `samSoblodan gada­

xvewilni~, vavalebT, Seajamon yvelaferi, rac am sakiTxis Sesaxeb waikiTxes, moismines, naxes... moemzadon zepiri prezentaciisaTvis Semdegi pirobebis gaTvaliswinebiT:

a) daicvan drois limiti (mosafiqreblad 10 wT, pasuxisaTvis _ 5 wT),b) warmoadginon sakuTari mosazreba am sakiTxTan dakavSirebiT,g) imsjelon konkretuli magaliTebis safuZvelze,d) daasabuTon mosazreba faqtebze (teqstebze, kinofilmebze) dayrdnobiT,e) imetyvelon gasagebad, saliteraturo enis normebis dacviT,v) daicvan etiketi.

zepirmetyvelebaSi Sefasebis sqema:

pirobasTan Sesabamisoba qulebi

icavs drois limits, etikets 0-1

icavs pirobis Sinaarsobriv moTx-ovnebs (mosazreba, argumentebi, daskvna)

0 – 1

komunikaciuri unar­Cvevebi

gasagebad ayalibebs mosazrebas da Tanmimdevrulad aviTarebs mas

0 – 1- 2

mohyavs adekvaturi argumentebi da magaliTebi

0 - 1- 2

gamoaqvs adekvaturi daskvna 0 – 1

enobrivi unar­Cvevebi

Mmetyvelebs gasagebad, saliteraturo enis normebis dacviT, saTanadod iyenebs Jest-mimikas

0-1

iyenebs msjelobiTi teqstisaTvis damaxasiaTebel enobriv-gramatikul formebsa da enobriv konstruqciebs

0-1

25

SemoqmedebiTi unar­Cvevebi

aqvs saintereso mosazrebebi, mohyavs originaluri argumentebi, magaliTebi.

0-1

qulaTa maqsimaluri raodenoba 10 (qulebi mrgvaldeba mTelis sizustiT)

zepirmetyvelebaSi Semajamebeli Sefasebis Sedegebi:

VI.1 _ moswavles aqvs informaciis miRebisa da gadacemis aucilebeli unar-Cvevebi;

VI. 3 _ moswavles SeuZlia marTebulad warmarTos sakuTari sametyvelo qceva miznisa da konteqstis Sesabamisad

VI.5- _ moswavles SeuZlia diskusiaSi monawileobisas indivdualuri strategiebis efeqturad gamoyeneba.

26

gakveTilis Tema:nodar dumbaZis `guli~, qarTuli enis leqsikonebi (2 sT)

miznebi:

• mxatvruli teqstis kiTxva da gaazreba• wakiTxulis Sefaseba da daskvnebis gamotana• kritikuli azrovnebis ganviTareba• informaciis miReba da gaziareba• kiTxvis strategiebis daufleba• Txrobisa da msjelobis unar-Cvevebis gamomuSaveba• gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis daufleba• miznobrivi teqstis ageba• leqsikonebze muSaobis (ganmartebiTi, TargmniTi, ucxo sityvaTa... ) sawyisi unar-Cvevebis formireba

I-II gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia.

aqtivoba 2. gamowveva _ kiTxvisaTvis mzadeba:Aaq maswavlebels SeuZlia sxvadasxva strategiis gamoyeneba, Cven vTavazobT Cveneul

variants: a) Sesavali saubari nodar dumbaZis Sesaxeb, misi biografiidan im momentis wina planze wamoweva, rom man Tavisi bavSvobis garkveuli nawili afxazeTSi, so xumSi, gaa tara; b) `gonebrivi ieriSis ruka~ (`asoc. ruka~) _ ideebis generacia _ dafaze iwereba sityva `afxazeTi~. Mmoswavleebi Camoweren im frazebs, ris asociaciasac es sityva aRZravs: da-karguli (okupirebuli) teritoria, afxazeTi Cveni tkivilia, qarTvelTa da afxazTa omi, ltolvilebi...

Aaqtivoba 3. teqstis kiTxva:aq SeiZleba gamoviyenoT `marTuli kiTxvis~ strategia: wyvilebs vavalebT nawil-

nawil waikiTxon nodar dumbaZis aRniSnuli moTxroba Cumad da gzadagza, teqstis kiTx-vis procesSi, arSiaze fanqriT gaakeTon aRniSvnebi:

V-iT aRiniSneba is, `rac ukve vicodi~, _ -iT is, `razec gansxvavebuli informacia mqonda~, + -iT is, `razec axali informacia miviRe~, ? –iT is, `rac ver gavige~.

muSaobis damTavrebis Semdeg wyvilebi erTmaneTs uziareben sakuTar naazrevs. sa-varaudod, klasis erTi nawilisaTvis ucxo iqneba is informacia, rom qarTvelebsa da afxazebs erTmaneTTan megobruli damokidebuleba hqondaT, maT erTmaneTis enebic kargad icodnen, `arZmobis~ ambavi maTTvis Zneli gasaxsenebeli iyo... klasisa da maswav-leblis daxmrebiT gaanalizdeba is adgilebi, romlebic moswavleebma kiTxvis (?) niSniT aRniSnes.

Aamis Semdeg teqsts Tavidan bolomde gamometyvelebiT kiTxulobs maswavlebeli an kiTxvaSi gawafuli romelime moswavle. Txroba ZiriTadad monologuria, sakmaod emo-ciuri, didi yuradReba eqceva intonaciasa da fsiqologiur maxvilebs.

27

aqtivoba 4 wakiTxulis gaazreba:_ ra gaxda am nawarmoebis daweris mizezi? (SoTa niSnianiZis leqsi `afxazuri kan-

tata~)._ ra grZnoba daeufla mwerals ̀ afxazuri kantatis~ wakiTxvis Semdeg? (`leqsma jer

sixaruliT amavso, Semdeg sevda momgvara, sul bolos _ Suri. Ddiax, keTili SuriT vwer am werils~).

_ ram gauCina mas es grZnoba? (im mogonebebma, rac mas afxazeTTan akavSirebda)._ ra sityvebiT gamoxatavs igi Tavis damokidebulebas am leqsis mimarT? (`es xom

Cemzea dawerili~!)._ ra mogonebebi aRuZra mas am leqsis wakiTxvam? vis ixsenebs igi? (`nestor lakoba,

misi lamazi coli saria da maTi mercxaliviT biWi raufi gamaxsenda...)._ vis miuZRvis Rvawli mis gadarCenaSi? (`buranSi wasuli guliebs vxedav, Sinkubebs

vxedav, papaskirebs vxedav, Tarbebs vxedav... lasuriebis, axubebis, lomiebis, kapbebis, anCabaZeebis, goguebis xmebs varCev...~).

_ gansakuTrebuli siyvaruliT vis ixsenebs igi? (`kidev ori oCamCireli moswavle gogona maxsendeba: erTi afxazi, meore _ qarTveli... amaT mxrebze angelozebi esxdnen...).

_ ra akavSirebs mas am adamianebTan? romel sityvebSi Cans es? moZebneT teqstSi da waikiTxeT saTanado adgili (udidesi madliereba da siyvaruli: `Tqveni motanili li-moni da forToxali im yvela amerikul da germanul wamalze ufro momixda. Mmadlobeli var, Tqven SemogevloT Cemi sicocxle~).

_ `ar megona, Tu sikvdili aseTi internacionalisturi iyo~, _ weria teqstSi. ra-tom uwodebs mwerali am SemTxvevaSi sikvdils `internacionalisturs~? (momakvdav mwe-rals Tavze sxvadasxva erovnebis adamianebi: afxazebi, qarTvelebi, berZnebi, ebraelebi, rusebi _ adgnen).

_ ra TxovniT mimarTa mweralma nacnob istorikoss? (`Cveni istoriuli warsuli-dan afxazTa da qarTvelTa Zmobis raime lamazi ambavi gaixsene-meTqi~).

_ ra upasuxa man? (`arZmobis ambavi ver gavixsene da is rogorRa gavixseno?!~)_ ram gauCina mwerals survili _ leqsikonSi sityva `gulis~ ganmarteba moeZebna?

(`SoTa niSnianiZis leqsis kiTxva rom CavaTave, gulSi raRac usaSvelo siTbo CameRvara. Aavdeqi da Cems sicocxleSi pirvelad movZebne leqsikonSi `gulis~ ganmarteba~).

_ teqstSi CarTulia nawyvetebi SoTa niSnianiZis leqsidan `afxazuri kantata~. Tqven am leqss ar icnobT. SegiZliaT Tu ara, am nawyvetebis mixedviT imsjeloT, ras mi-uZRvna poetma es leqsi? (es leqsi poetma afxazeTs, qarTvelebisa da afxazebis isto-riul Zmobas miuZRvna). ratom fiqrobT ase? daasabuTeT teqstis mixedviT (es Cans im nawyvetebidan, romlebic teqstSia CarTuli: `Cemi mordu afxazeTSi izrdeboda Tar-bebTan~ `xviCas zrdidnen afxazebi Cauqad da raindad~, O~o, afxazeTo, bevri kargi moymis gamdelo!~).

_ Ppoeti usaqarTvelod darCenil afxazeTs `amorZals~ uwodebs. rogor fiqrobT, ratom? (amorZalebs cali mkerdi moWrili hqondaT, afxazeTic saqarTvelos gareSe mkerd moWrilia, damaxinjebulia; amorZalebic, afxazebis msgavsad, Savi zRvis sana-piroze cxovrobdnen).

_ ̀ Tavad qmris xaTriT iseTi afxazuri iswavla, rom afxazurad sabavSvo moTxrobac dawera da wignadac gamoaqveyna. codvas ver vityvi: biZaCemic kargi moqarTule gaxldaT da afxazs ver naxavT, kargi megruli rom ar icodes~,_ wers nodar dumbaZe qarTvele-bisa da afxazebis Sesaxeb. am striqonebiT ras usvams igi xazs? (maT siaxlovesa da siyva-ruls). M

_ misi azriT, ori xalxis daaxloebisaTvis ra aris saWiro? (erTmaneTis enebis cod-na).

_ Seswavlili teqstis mixedviT, rogori iyo qarTvelebisa da afxazebis urTier-Toba Zvelad? (megobruli, Zmuri).

28

`au, ra didi fereba da gafrTxileba sWirdeba Turme guls!..~ _ rogor fiqrobT, ratom amTavrebs mwerali am sityvebiT Txrobas? (guli am SemTxvevaSi siyvarulis, siT-bos, megobrobis sinonimia).

Aaqtivoba 5. Txroba:moswavleebi adgenen Sinaarsis gadmosacemad gegmas, romelic daaxloebiT aseT sa-

xes miiRebs:

1. warsulis mogonebebi2. keTili afxazebi/afxazi axloblebi3. avadmyofoba4. `internacionaluri sikvdili~5. qarTvelTa da afxazTa Zmoba...varjiSoben teqstis Sinaarsis mesame pirSi gadmocemaze, igive savarjiSo SeiZleba

SevasrulebinoT weriTac (aqt. rveuli #3).

aqtivoba 6. (wyvilebSi):davaleba #1 (aqtivobis rveuli): gaesaubreT Tqvens afxaz Tanatols, romelic

dRes qarTvelebisagan mitovebul soxumSi cxovrobs.

aqtivoba 5. enobriv masalaze dakvirveba: teqstSi naxsenebia ramdenime afxazuri sityva. moZebneT da waikiTxeT es sityvebi

(sara bara bzia izboit, amra).aq moswavleebs martivad SeiZleba mivawodoT informacia afxazuri da qarTveluri

enebis naTesaobis Sesaxeb.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:afxazuri ena, iseve rogorc qarTuli ena, miekuTvneba iberiul­kavkasiur enaTa

ojaxs, romlis SemadgenlobaSic gamoiyofa Semdegi jgufebi:qarTveluri (qarTuli, megrul-Wanuri, svanuri);afxazur­adiReuri (afxazuri _ saqarTvelos teritoriaze, abazuri, adiReuri/

Cerqezuli, yabardouli _ Crd. Kkavkasiis teritoriaze, ubixuri _ TurqeTis terito-riaze);

naxuri (CaCnuri, inguSuri _ Crd. kavkasiis teritoriaze, bacburi/wova-TuSuri _ saqarTvelos teritoriaze);

daRestnuri (xunZur-andiur-didouri, lekuri/lezgiuri, darguuli da lakuri _ Crd. kavkasiis teritoriaze).

mosazrebas, rom qarTveluri enebi iberiul-kavkasiur enaTa ojaxs ekuTvnian, yve-la mecnieri ar iziarebs.

_A `dalocvilo, egre rogor unda gamoarTva kacs saTqmeli piridan?!~ _ ambobs nodar dumbaZe SoTa niSnianiZis Sesaxeb. rogor gesmiT xazgasmuli frazis mniSvneloba? (Cemi saTqmeli Sen rogor unda Tqva?!)

_ `keTili SuriT vwer am werils~, _ ambobs nodar dumbaZe am moTxrobaSi. `Suri _ ars mwuxareba sxvasa keTilsa zeda,~_ ganmartavs sulxan-saba sityva `Surs~ Ta-vis leqsikonSi. Tqveni azriT, SeiZleba Tu ara iyos Suri `keTili~? ras unda niSnavdes `keTili Suri~? (Suri TavisTavad ar SeiZleba iyos keTili, magram aq fraziT mwerali migvaniSnebs, rom mas ki ar Surs SoTa niSnianiZis, aramed mis adgilze isurvebda yofnas, did pativad miiCnevda aseTi leqsis avtorobas...).

29

Aaqtivoba 6. qarTuli enis leqsikonebi: maswavlebeli klass esaubreba qarTuli enis leqsikonebis (ganmartebiTi, TargmniTi, orTografiuli, ucxo sityvaTa, xatovani sityva-Tqmebis...) Sesaxeb, axdens maT prezentacias, acnobs maTi gamoyenebis wesebs, ava-lebs klass (aqt. rveuli, davaleba #4) erTad moiZion sulxan-saba orbelianis `sityvis konaSi~ Semdegi leqsikuri erTeulebi:

burani _ (gardamavali mdgomareoba Zilsa da RviZils Soris) dazafruli _ (aq: danaRvlianebuli, dadardianebuli)baxala _ (bartyi yvavisa, yornisa, Wilyvavisa, kaWkaWisa da misT.)aseve _ orTografiuli leqsikonis gamoyenebiT Seasworon umarTebulod daweri-

li formebi (aqt. rveuli, davaleba #5), Casvan teqstSi sxvaTa sityvis nawilakebi (#^6).

aqtivoba 7. Tavisufali wera (individualurad):maswavlebeli klass avalebs aagon teqsti afxazeTis Sesaxeb, winaswar afrTxilebs,

rom es davaleba niSniT ar Sefasdeba, misi daniSnulebaa azris Tavisuflad gamoTqma, avtors SeuZlia Tavisuflad imsjelos wamoWrili sakiTxis irgvliv _ yvelas azri sayuradReboa. Tu survili eqnebaT, SeuZliaT Tanatolebsac gaacnon sakuTari naazre-vi E(es davaleba aucileblad sruldeba klasSi. Ddro limitirebulia).

Sedegebi:

VI.1. moswavles aqvs informaciis miRebisa da gaziarebis unari;VI.2. moswavles aqvs mxatvruli teqstis gaazrebisaTvis arsebiTi de-

talebis Sefasebis unari;VI.6. moswavles SeuZlia waukiTxos msmenels teqsti;VI.9. moswavles SeuZlia pirad gamocdilebaze dayrdnobiT imsjelos

nawarmoebSi asaxuli misTvis gasagebi da mniSvnelovani problemebis Sesa-xeb;

VI.10. moswavles aqvs kiTxvis procesiT gamowveuli ganwyobilebisa da STabeWdilebis gadmocemis unari;

VI.13. moswavles aqvs multimedia teqstebze muSaobis sawyisi unar-Cvevebi _ marTebulad iyenebs dargobriv leqsikonebs

VI.14. moswavles SeuZlia pirovnuli da SemoqmedebiTi gamocdilebis gamoyeneba weris procesSi.

30

gakveTilis Tema: `akrZaluli qalaqis sevda~ (sagazeTo publikacia), metyvelebis nawi-

lebi _ srulmniSvnelovani da damxmare, formacvalebadi da formaucv-leli (3 sT)

miznebi:

• moswavleTa mier informaciis miReba da gadacema• maTi metyvelebis warmarTva miznisa da konteqstis Sesabamisad• diskusiaSi monawileobisas jgufuri da ind. strategiebis gamoyeneba• piradi gamocdilebis mixedviT teqstSi asaxuli problemis Sesaxeb sakuTari az-

ris Camoyalibeba da dasabuTeba• mediateqstebze muSaobis sawyisi unar-Cvevebis gamomuSaveba• presis enaze dakvirveba (terminis miwodebis gareSe)• miznobrivi teqstebis ageba• kiTxvisa da weris strategiebis daufleba• teqstis enobriv Taviseburebebze dakvirveba• aucilebeli orTografiuli, sintaqsuri, punqtuaciuri Cvvevebis formireba

I_II gakveTili

Aaqtivoba 1. gamowveva: moswavleebi ixseneben da ajameben imas, rac n. dumbaZis moTxrobis mixedviT afxazeTis Sesaxeb Seityves. amis Semdeg maswavlebelTan erTad av-leben paralels TanamedroveobasTan, ixseneben yvelafers, rac smeniaT afxazeTis omis Sesaxeb. SeiZleba gamoviyenoT `gonebrivi ieriSis rukac~.

Aaqtivoba 2. teqstis kiTxva: maswavleblis miTiTebiT moswavleebi kiTxuloben saxelmZRvaneloSi moTavsebul sagazeTo statias, romelic `kviris palitridan~ aris amoRebuli da qarTul-afxazur oms Seexeba. M teqsts kiTxuloben Cumad, SeiZleba gamo-viyenoT Cumi kiTxvis strategia `mze da mTvare~ (`aqt. rveuli~, davaleba #2), romlis arsic SemdegSi gamoixateba:

a) moswavleebs vavalebT, rom kiTxvis procesSi maTTvis gasagebi da naTeli sakiTxe-bi `mzis~ qveS Caweron, xolo bundovani da gaugebari ki _ `mTvaris~ qveS;

b) ganvsazRvravT dros, daaxloebiT 10-12 wT. Tu romelime moswavle am droSi ver Caeteva, SevawyvetinebT kiTxvas da CavrTavT Semdeg saqmianobaSi;

g) kiTxvis dasrulebis Semdeg moswavleebi dawyvildebian da erTmaneTs uziareben azrs da uCveneben Canawerebs. MTiToeuls vaZlevT instruqtaJs: gadaxedeT erTmaneTis Canawerebs da daexmareT mewyviles bundovani adgilebis garkvevaSi;

d) azrTa gaziarebis Semdeg moswavleebs vTxovT, is bundovani sakiTxebi, romlebic mewyvilesTan azris gaziarebis Semdeg maTTvis naTeli gaxda, gansxvavebuli feris kal-miT `mTvaris~ svetidan `mzis~ svetSi gadaitanon;

e) wyvilebSi davalebis Sesrulebis Semdeg varkvevT, romeli sakiTxebi darCa gauge-bari da Cvens Semdgom muSaobas swored amaze avagebT.

aqtivoba 3. gaazreba: _ statiis avtori ixsenebs erT faqts omamdeli soxumis cxovrebidan. ra faqtia

es? (upovari berikaci, romelic qalaqis centrSi mdumared dgas da SemoCveul mtredebs sakenks uyris. Ees, erTi SexedviT, arafrismTqmeli faqti migviTiTebs omamdeli soxumis mSvidobian cxovrebaze, romelic am statiis avtors Zalian enatreba).

31

_ rodis gaqrnen mtredebi soxumidan? (omis dros, roca `zRvispireTSi simSvide tyviebis zuzunma da avtomatebis kakanma daarRvia~).

_ ras Tvlis avtori qarTveli da afxazi xalxis gaucxoebis mTavar mizezad? (rusul enas _ `rusulma enam afxazsa da qarTvels Soris gaucxoebis kedeli aRmarTa~).

_ rogor gabatonda afxazeTSi rusuli ena? (qarTvelebsa da afxazebs erTmaneTis ena aRar esmodaT, qarTvelmac da afxazmac rusulad daiwyes erTmaneTTan saubari: ̀ ori moZme xalxis - afxazebisa da qarTvelebis _ urTierTobisTvis mesame ena gaxda saWiro! ase gabatonda rusuli).

_ rodis daadga ruseTma Savi zRvis yureebs Tvali? (`rodesac qarTuli anbani rusulma Caanacvla, rusmac Savi zRvis yureebs daadga Tvali~).

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:afxazuri anbani pirvelad rusuli grafikis safuZvelze 1862 w. Seiqmna. XX s.-Si

afxazuri anbani ramdenjerme Seicvala: 1926-1928 w. moqmedebda specialurad afxa-zuri enisaTvis niko maris mier Seqmnili anbani; 1928-1938 wlebSi _ laTinizebuli an-bani (afxazuri enis bgeraTa sistema gadmocemuli iyo laTinuri asoebis meSveobiT), 1938 -1954 wlebSi afxazur anbans safuZvlad daedo qarTuli anbani, romelic yvelaze adekvaturad gadmoscemda afxazuri enis bgeraTa sistemas, 1954 wlidan _ SemuSavda axali anbani rusuli anbanis safuZvelze. (q s e, t.II, gv. 34). statiis avtorsac swored es garemoeba aqvs mxedvelobaSi, rodesac wers: `. . . qarTuli anbani rusulma Caanacvla~.

_ omis yvelaze did pozitivad ras miiCnevs statiis avtori? (omis dros afxazeTSi

mcxovrebma yvela qarTvelma qarTulad daiwyo saubari: `erovnuli moZraobis periodSi rusuli skolis paraleluri klasebi daixura, qarTul skolebs ki moswavleebi moum-ravlda…. omis dReebSi soxumi qarTul enaze metyvelebda... omis yvelaze didi pozitivic es iyo!~).

_ sagazeTo statiis avtori soxums `akrZalul qalaqs~ uwodebs. Tqveni azriT, ro-dis gaxda soxumi qarTvelebisaTvis `akrZaluli qalaqi~? (mas Semdeg, rac ZmaTamkvleli omis Semdeg qarTvelebma soxumi datoves).

_ `soxumi axla imaze Sorsaa, vidre odesme iyo~, _ weria teqstSi. rogor fiqrobT, ris Tqma surs avtors am fraziT? (qarTvelebi veRar axerxeben soxumSi Casvlas, Tavian-Ti saxlebis, winaparTa saflavebis monaxulebas... siSoreSi igulisxmeba ara is manZili, romelic Tbilisidan soxumamdea, aramed is omi, romelmac afxazeTi danarCen saqarT-velos moswyvita).

_ afxazeTidan wamosul Jurnalists axsenedeba moxuci, romelsac qalaqis centrSi xvdeboda xSirad. rogor fiqrobT, ratom ixsenebs igi am moxucs? ratom SemorCa mis mex-sierebas ase cxadad maincdamainc am moxucis saxe? (es Cumi moxuci da mis garSemo Tav-moyrili mtredebi TiTqos mSvidobiani qalaqis saxea).

_ `Cveni mSvidobiani cxovrebis sxva CanaxativiT omma isic muqi saSleliT waSala~ _Tqveni azriT, ra SeiZleboda yofiliyo `mSvidobiani cxovrebis sxva Canaxatebi~? (aq moswavleTa fantazias eZleva gasaqani. warmosaxviT qmnian isini mSvidobiani soxumis cxov rebis amsaxvel suraTebs).

_ statiis avtori gvTavazobs or Canaxats soxumis cxovrebidan. ra Canaxatebia es? (erTSi _ `berikaci da mtredebi~ _aRwerilia omamdeli, meoreSi _ `qafuris xeebis siTbo~_ omisdroindeli soxumis cxovreba).

_ omis dros soxumi qarTulad metyvelebda. rogor fiqrobT, ratom? (amiT soxu-meli qarTvelebi xazs usvamdnen TavianT qarTvelobas; xazs usvamdnen im faqts, rom mtris ar eSinodaT; rom rusuli politika maTTvis miuRebeli iyo; amiT TiTqos ruseTis politikas ucxadebdnen protests...).

O

32

aqtivoba 4. refleqsia: am etapze moswavleebs SeiZleba SevTavazoT weriTi aqtivo-ba e.w. `xuTstriqoniani leqsi~.

`xuTstriqoniani leqsi~ _ es aris pirobiTi saxelwodeba im meTodisa, romlis mi-zanicaa naswavli sakiTxis lakoniurad, swrafad gadmocema, amave dros, igi gvexmareba SevafasoT moswavlis mier informaciis gagebis xarisxi. Aam SemTxvevaSi amgvari `leqsi~ saSualebas mogvcems gavameorebinoT moswavleebs wina klasebSi Seswavlili metyvele-bis nawilebic.

meTodis aRwera:a) SevTavazoT moswavleebs amgvari `leqsis~ dasawerad Tema (Cvens SemTxvevaSi

`akrZaluli qalaqi~);b) BavuxsniT moswavleebs weris teqnikas:_ pirvel xazze davweroT erTi arsebiTi saxeli, romelic Temas ukavSirdeba (mag.,

soxumi, afxazeTi, berikaci...);g) meore xazze davweroT ori zedsarTavi saxeli, romelic am arsebiT saxels ukav-

Sirdeba (mag., soxumi _akrZaluli, almodebuli... afxazeTi _mkerdmoWrili, okupire-buli... berikaci _ upovari, mdumare...);

_ mesame xazze am arsebiT saxelTan dakavSirebuli sami zmna (soxumi _ dagvSorda, gaucxovda, daikarga; berikaci _ dumda, idga, gaqra...);

_ meoTxe xazze iwereba oTxsityviani fraza TemasTan dakavSirebiT (mag., `soxumi akrZalul qalaqad iqca~; `berikaci gaqra almodebuli qalaqidan~);

_ mexuTe xazze erTi sityva, romelic Temis arss gamoxatavs da Tavis TavSi gaamTlianebs am frazasa da yvela leqsikur erTeuls (mag., omi)

Ees davaleba SeiZleba Sesruldes wyvilebSi, dro limitirebulia _ 5-7 wT.savaraudod, es `xuTstriqoniani leqsi~ aseT saxes miiRebs:

soxumi

akrZaluli, almodebuli

dagvSorda, gaucxovda, daikarga

soxumi akrZalul qalaqad iqca.

omi

Aaqtivoba 5. enobriv masalaze dakvirveba:_ daakvirdiT teqsts. avtori cdilobs mravalsityvaobiT ar Seawyinos mkiTxv-

els Tavi. saTqmeli mokled miaqvs mkiTxvelamde. Tumca werisas epiTetebs mainc uxvad iyenebs. moZebneT teqstSi isini (avi Jami, akrZaluli qalaqi, SeCerebuli wamebi, yru kedeli...);

_ romeli sityvebiT aRwers mwerali soxumSi omis dawyebas? (`zRvispireTSi simS-vide tyviebis zuzunma da avtomatebis kakanma daarRvia~);

_ statiaSi arsad ar aris naCvenebi sisxliani brZolis epizodebi, magram yovel striqonSi igrZnoba, rom qalaqSi omia. rogor axerxebs amas avtori? (avtori Semdegi sityvebiTa da frazebiT migvaniSnebs qalaqSi datrialebul gansacdelze: `tyviebis zuzuni~, `avtomatebis kakani,~ `gaukacrielebuli sanapiro~, `quCam sixaruli dakarga~, `zRva gamuqda da avad daiwyo tortmani~, `avi Jami~...);

_ `tkivilamde nacnobi fragmentebi~, _ wers Jurnalisti soxumidan Camotanili fotokadrebis Sesaxeb. ra emociis gamoxatva surs mas am sityvebiT? (Zlieri monatre-bis);

_ `avi Jami daudga zRvisa da mtredebis qalaqs~... _ avtori mravalwertils svams winadadebis bolos. Tqven rogor gaagrZelebT am winadadebas? (qalaqi omis qarcecxlSi gaexvia, Zmebma erTmaneTi mosaklavad gaimetes...);

33

_ Aavtori omamadel soxums `mtredebis qalaqs~ eZaxis. ratom? (omamde soxumi mSvi-dobiani qalaqi iyo, simSvides araferi arRvevda...). Tqveni azriT, risi simboloa mtre-di? (mSvidobis).

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:mtredi, Cveni xalxis rwmeniT, wminda frinvelia. A`axal aRTqmaSi~ mtredi iTvleba

Sesawirav frinvelad; garda amisa, Tanaxmad qristianuli moZRvrebisa, suliwmida war-modgenilia mtredis saxiT (T. saxokia, qarTuli xatovani sityva-Tqmani., 1979w, gv.429); mtredi, rogorc mSvidi da uwyinari frinveli, mSvidobis simbolod aris aRiarebuli. Aamas bibliuri legenda udevs safuZvlad: swored mtredma moutana noes zeTisxilis Sto imis niSnad, rom warRvna damTavrda da qveyanad kvlav mSvidobam daisadgura.

_ moZebneT teqstSi TanxmovanfuZiani zedsarTavi saxeli arsebiTTan erTad da abruneT. romel brunvebSi SeinarCuna zedsarTavma saxelma brunvis niSnebi srulad? nawilobriv? romel brunvebSi dakarga brunvis niSnebi?

moswavleebi dafaze abruneben romelime sintagmas: akrZaluli qalaqi, avi Jami, upovari moxuci... akvirdebian maT brunebas da ixseneben Seswavlil masalas arsebiTi saxelisa da TanxmovanfuZiani zedsarTavis erTad brunebasTan dakavSirebiT. SeiZleba am codnis gamoyenebiT Seasrulon davalebac _ gaasworon mcdarad dawerili forme-bi: mag., akrZalul qalaqis, avi Jamma, upovar moxuciT da a. S. es nimuSebi SeiZleba Cam-ovweroT baraTebze da moswavleebs SevTavazoT gaasworon mcdarad dawerili formebi.

aqve moswavleebi ixseneben wina klasebSi Seswavlil metyvelebis nawilebs. eZlevaT damatebiTi informacia srulmniSvnelovani da damxmare, formacvalebadi da formaucv-leli metyvelebis nawilebis Sesaxeb.

aqtivoba 6. Sejameba: Tqven waikiTxeT afxazeTis Temaze dawerili sami teqsti. eca-deT, gaavloT maT Soris paralelebi, imsjeloT, ra Seicvala am xnis manZilze qarT-velTa da afxazTa urTierTobaSi. ra iyo amis mizezebi. aq Sesruldeba davaleba #3 (`aqt. rveuli~): gaixseneT saqarTvelos okupirebuli teritoriebi da imsjeleT maTi dabrunebis gzebze.

es davaleba sruldeba zepirad da SeiZleba gamoviyenoT zepiri Semajamebeli muSao-bisaTvis (ix. zepiri Sefasebis sqema, gv. 21).

III gakveTili

Daqtivoba 1. diskusia `afxazeTi saqarTveloa~ (10­12 wT):K maswavlebeli winas war acnobs klass sadiskusio Temas. klasi iyofa jgufebad. TiToeul jgufSi erTiande-bian sxvadasxva donisa da sxvadasxva monacemebis moswavleebi. ETiToeuls gansazRvru-li funqcia da roli ekisreba. Ees rolebi Semdeg icvleba da yvelas eZleva saSualeba, sxvadasxva mimarTulebiT mosinjos Tavisi Zalebi. rolebi amjerad SeiZleba amgvarad ganawildes:

a) kiTxvebis damsmeli _ am moswavlis movaleobaa moamzados kiTxvebi, romelTa irgvliv gaimarTeba diskusia; (mag., ra viciT afxazeTis Sesaxeb? ra farTobi uWiravs mas? ramdeni mcxovrebia amJamad? ramdeni iyo omamde? ra urTierToba iyo qarTvelebsa da afxazebs Soris istoriulad? ratom gamoiqcnen qarTvelebi TavianTi miwidan? romeli mesame Zala Cadga qarTvelebsa da afxazebs Soris?..)

b) citatebis Semkrebi _ am moswavlis movaleobaa, amokrifos Seswavlili teqste-bidan mniSvnelovani citatebi, romlebic diskusiaSi argumentebad SeiZleba gamodges da romlebsac is xmamaRla waikiTxavs;

34

g) mkvlevari _ misi movaleobaa moiZios damatebiTi informcia sadiskusio sakiT-xis Sesaxeb;

d) ilustratori _ am moswavlis movaleobaa, daxatos (an moiZios) da warmoadgi-nos ilustraciebi sakiTxis irgvliv;

e) makontrolebeli _ misi movaleobaa daexmaros jgufs diskusiis sworad warmar-TvaSi, Seaxsenos reglamenti da daicvas kamaTis eTika;

v) momxsenebeli _ misi movaleobaa, warudginos klass jgufis namuSevari.

Aaqtivoba 2. Semajamebeli weriTi davaleba #5 (20 wT). (`aqt. rveuli~) _ sayrden frazebze Tematuri teqstis ageba.

Semajamebeli sqemis nimuSi weraSi:

naSromis Sinaarsobrivi mxare da moculoba 2

teqstis organizeba da logikurad ageba 1

Fsayrdeni frazebis miznobrivad gamoyeneba 2

Lleqsika da stili 2

Mmorfologia, orTografia, punqtuacia 3

(qulaTa maqsimaluri raodenoba _ 10)

Sedegebi:VI.1. _ moswavles aqvs informaciis miRebisa da gadacemis aucilebeli

unar-Cvevebi;VI.3. _ SeuZlia marTebulad warmarTos sakuTari sametyvelo qceva miz-

nisa da konteqstis Sesabamisad;VI. 5 _ SeuZlia diskusiaSi monawileobisas jgufuri da ind. strategiebis

efeqturad gamoyeneba;VI. 6 _ SeuZlia waukiTxos msmenels nawyveti;VI.7. _ SeuZlia sxvadasxva saxis mxatvruli da aramxatvruli teqstebis

gageba-gaanalizeba;VI.9 _ SeuZlia pirad gamocdilebaze dayrdnobiT imsjelos nawarmoebSi

asaxuli misTvis gasagebi da mniSvnelovani problemebis Sesaxeb;VI. 10 _ aqvs kiTxvis procesiT gamowveuli ganwyobilebisa da STabeW-

dilebis gadmocemis unari;VI.11. _ SeuZlia sxvadsxva tipis (am SemTxvevaSi sagazeTo statiis) teqste-

bis enobriv Taviseburebebze dakvirveba da msjeloba;VI.12 _ aqvs multimedia teqstebze muSaobis sawyisi unar-Cvevebi;VI. 14. _ SeuZlia pirovnuli da SemoqmedebiTi gamocdilebis gamoyeneba

weris procesSi da aqvs mxatvruli warmosaxvis unari;VI. 15 – SeuZlia sxvadasxva miznobrivi teqstis damoukideblad Seqmna;VI. 16. _ SeuZlia orTografiisa da punqtuaciis aucilebeli wesebis gamo-

yeneba, gramatikuli TvalsazrisiT swori formebis ageba.

am Temis momdevno gakveTilebis: 1 s. Ciqovanis leqsis `vina sTqva~, sityvis pirda­piri da gadataniTi mniSvneloba; 2. s. kldiaSvilis `Soreuli~, Zireuli da warmoqm­nili sityvebi _ dagegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.

35

II Tema: `xma warsulidan~...

masalis : 1. `ucxo moymis naxva~ (nawyveti SoTa rusTavelis `vefxistyaosnidan~ - SemoklebiT), metafora, hiperbola, 2. ufliswulis aRzrda (nawyveti sulxan-saba or-belianis wignidan `sibrZne sicrusia~, arqaizmebi, nar-Taniani da eb-iani mravlobiTi, 3. daviT guramiSvilis `daviTiani~ (nawyveti), Zveli qarTuli enis leqsikaze muSaoba-dagegmvas maswavlebels vandobT, vTavazobT mxolod damatebiT informacias am Te-mebTan dakavSirebiT:

1. informacia maswavleblisaTvis:

,,vefxistyaosnis~ prologSi vkiTxulobT: ,,davje rusTvelman gavleqse, misTvis gul-laxvarsobili~, `me, rusTveli, xelobiTa viqm saqmesa ama dari~. am formis (rusT-veli) paralelurad `rusTaveli~ pirvelad gamoiyena giorgi XII-is Zem, Teimuraz bagra-tionma.

dReisaTvis gabatonebulia `rusTaveli~ ( q s e, t. VI, gv. 607).

2. informacia maswavleblisaTvis:

sulxan-sabas kalams ekuTvnis qarTuli mwerlobis mSveneba ,,sibrZne sicruisa~, daw-erilia 1686 -1695 wlebSi;

sabam Seadgina ,,leqsikoni qarTuli~, romelze muSaobac didma eriskacma 1685 wels daiwyo da 1716 wels daasrula. leqsikons vaxtang VI-m siyvaruliT `sityvis kona~ uwo-da;

sulxan-sabam safuZveli Cauyara memuarul Janrsac: man qarTul mwerlobaSi pirvel-ma dawera mogzauruli Janris Txzuleba `mogzauroba evropaSi~, romelic Cvenamde moR-weulia arasruli saxiT;

orbelianis kalams ekuTvnis, agreTve, hagiografiuli Janris Txzulebani: `qadagebani~ da ,,samoTxis kari~; mwerals Seusworebia `saqristiano moZRvreba~ anu katexizmo; masve uTargmnia `wamebani winaswarmetyvelTani~ da `swavla mecnierTaTvis Tqmuli:

aRviareb, romel ars RmerTi an sjuli~;mouxdenia ,,bibliis~ teqstis redaqtireba, cnobilia `mcxeTuri xelnaweris~

saxeliT. es wigni XVII –XVIII saukuneebis mijnis qarTuli bibliologiis, am epoqis filologiuri, mecnierul-kritikuli saqmianobis Zeglia.

sulxan-sabas gauwevia didi Sroma vaxtang VI-is mier sparsulidan naTargmni `qili-la da damanas~ (induri igav-arakebis es krebuli sparselebs uTargmniaT) `gaCalxvasa~ da leqsebiT gawyobaSi. man pirvelma daarRvia rusTveluri Teqvsmetmarcvliani Sairi da `qilila da damana~ aTmarcvliani leqsebiT gaawyo;

sulxan-sabas dauweria ramdenime anbanTqeba. aseve didi wvlili miuZRvis sulxan-sabas 1709 wels TbilisSi stambis gaxsnaSi.

3. informacia maswavleblisaTvis

`daviTiani~ _ ase uwoda daviT guramiSvilma Tavis poetur krebuls. es Cvens mwer-lobaSi damkvidrebuli tradiciis gagrZelebaa (,,Teimuraziani~, `arCiliani~ erqva qarTvel mefe-poetTa krebulebs). daviT guramiSvili Tavisi poeturi STagonebis wyar-od miiCnevs daviT winaswarmetyvels. poeti bibliur daviTs hbaZavs, mas exmianeba da mis

36

darad adidebs ufals. amdenad, krebulis saxelwodebaSi _ ̀ daviTiani~ _ guramiSvilic igulisxmeba (daviTis mier...) da poetis sexniac _ bibliuri daviTi. tradiciis Tanax-mad, idumali sulieri kavSiri myardeboda adamiansa da misi saxelis moziare wmindans Soris. wmindanis saxelsac xom imitom arqmevdnen adamians, rom mas zeciuri mfarveli hyoloda. aqve aRvniSnavT, rom saxeli daviTi saRmrTo maqsimes mixedviT niSnavs `mZle xelis mqones~,sxvebis Tanaxmad ki: `erTaderTs, sasurvelsa da sayvarels.

A

37

gakveTilis masala:ilia WavWavaZis ,,Sinauri mimoxilvebi~, kumSva, fuZekumSvadi saxele-

bis bruneba (3 sT)

miznebi:

• aramxatvruli (publicisturi) teqstis wakiTxva-gaanalizeba• sakomunikacio teqstis miznisa da adresatis amocnoba• sxvadasxva saxis teqstebSi mocemuli msgavsi informaciebis erTmaneTTan dakav-

Sireba da Sefaseba• informaciis miReba da gaziareba• kiTxvisa da weris strategiebis daufleba• sakomunikacio-miznobrivi teqstis ( werili) ageba• fonuri codnis dadgena, codnis konstruireba • (sqema: vici, viswavle, minda vicode)• kiTxvisa da weris strategiebis daufleba• mediateqstebis gaanalizebis sawyisi unar-Cvevebis daufleba• teqstis enobriv mxareze dakvirveba• metyvelebis kulturis safuZvlebis daufleba.

I gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (7­8 wT).

aqtivoba 2. kiTxvisaTvis mzadeba (5­7 wT): aq maswavlebels SeuZlia sxvadasxva strategiis gamoyeneba, Cven vTavazobT Cveneul variants: a) Sesavali saubari ilia Wav-WavaZis eris winaSe damsaxurebis Sesaxeb, misi Rvawlis wina planze wamoweva; b) gamo-viyenoT, gonebrivi ieriSis ruka~:

dafaze iwereba ilia WavWavaZis sityvebi: ,,RmerTTan misTvis vlaparakob, rom war-vuZRve wina ersa~. moswavleebi asaxeleben im frazebs, risi asociaciac aReZvrebaT: eris winamZRoli RmerTTan molaparakea, ilias gadawyvetilebaa iyos eris winamZRvari, am urTules gzaze mxolod RvTivkurTxeul adamianebs SeuZliaT svla...

miRebuli informacia ukavSirdeba wina gakveTilze Seswavlil ilia WavWavaZis bi-ografias, aseve wina klasebSi Seswavlil masalasac.

aqtivoba 3. teqstis kiTxva (7­8 wT:) teqstis gacnobamde moswavleebs ganvumartavT, rom amjerad vkiTxulobT ilias `Sinauri mimoxilvebis~ mxolod ramdenime fragments. umjobesia, teqsti moswavleebs wavakiTxoT pauzebiT. teqstis kiTxvis procesSi aixs-neba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi.

aqtivoba 4. wakiTxulis gageba­gaazreba (15­16 wT):daismis kiTxvebi:_ Tqven gaecaniT ramdenime nawyvets ,,Sinauri mimoxilvebidan~. ris Sesaxeb aris

saubari teqstSi? (saqarTvelosa da qarTveli xalxis, Rrma da safuZvliani codnis aucileblobis, codnisa da sanTlis msgavsebis, evropis qveynebTan urTierTobis da, rac mTavaria, damoukideblobisaken swrafvisa da sakuTaris dacvis Sesaxeb).

_ mwerlis TqmiT, ra SemTxvevaSi daeufleba adamiani `ulevel simdidres~? (adami-ani dedamiwis gulSi Cadebul ulevel simdidres daeufleba garjisa da Sromis SemTx-vevaSi).

38

_ ra igulisxmeba ,,ulevel simdidreSi~? (siuxve, dovlaTi, baraqa, nayofieri miwa)._ sxva qveynebisagan gansxvavebiT, mwerlis TqmiT, ra upiratesoba gaaCnia Cvens qvey-

anas? (RvTis mfarveloba aqvs: ,,qriste RmerTma Tavisi kalTa uxvebisa aq, am Cvens patara qveyanaSi daibRertao~).

_ ras uwodebs codnas mwerali? (codnas mwerali uwodebs RvTisnier winamZRols, sinaTles, xerxs, simdidres...).

_ riT hgavs codna sanTels da riT gansxvavdeba misgan? (codna sanTels imiT hgavs, rom erT sanTelzed rom aTass sxva sanTels moukido, sanTels imiT arc ali daakldeba, arc sinaTle, arc sicxovle.

piriqiT, imatebs kidec, radganac erTis magier aTasi sxva sanTeli daiwyebs laplap-sa. codnac asea, rac unda bevrs daurigo, Sen ara dagakldeba-ra, Tu ar mogemateba.

sanTels marto imaSi ara hgavs codna: sanTeli, roca iqneba Caiwveba, Caqreba, erTx-el anTebuli codna ki kidev ufro Zlierdeba).

_ ra emuqreba, ilias TqmiT, gulacruebuls, gulgrilsa da xelaRebul kacs? (yve-la Serisxavs, rogorc uRirss).

_ ganmarteT, rogor gesmiT azri sityvebisa: ,,es sagani da es gza saxeSi unda gvqondes sul mudam, vidre eseTni droni mefoben...~ ( ymawvilkacobam unda Rrmad Seiswavlos ev-ropuli gamocdileba, es unda iyos Cveni, yvelas sazrunavi).

_ ,,RmerTma rom qveyana gaaCina, dedamiwas guli gadauxsna, Sig auarebeli, uleveli simdidre Caudva~, _ Tqveni azriT, ra simdidreze saubrobs aq mwerali? (dovlaTze, ba-raqaze, wiaRiseul simdidreze...).

_ mwerlis azriT, ra aris mizezi qarTvelT siRaribisa? (ar viciT, sad ra simdidre gvaqvs, sad ra ganZia, ...).

_ ratom uwodebs mwerali codnas ,,madlian simdidres~? (rac unda bevrs uwilado da daurigo, Sen araferi dagakldeba).

_ ra mizans usaxavs mwerali qarTvel ymawvilkacobas? (eziaros evropuli qveyneb-is gamocdilebas) .

_ ratom urCevs mwerali qarTvel ymawvilkacobas: ,,win gaimZRvaros evropis gamocdileba~? ras gulisxmobs mwerali ,,evropis gamocdilebaSi~? ( evropuli qveynebi mdidaria, ganaTlebuli.... `veropis gamocdilebaSi igulisxmeba maTi ganviTareba, sim-didre, ganaTleba...).

_ vis mimarTavs ilia, roca wers: ,,Tqven iciT xolme...~ ( qarTvelebs)._ vin aris, ilias azriT, uRirsi? eTanxmebiT Tu ara mwerlis mosazrebas? pasuxi

daasabuTeT (uRirsi adamiania is, vinc Tavis vinaobas iviwyebs)._ ilia wers: kacs codnas ,,verca vin mohparavs~. romeli poetis sityvebi gagaxsen-

aT am frazam da ra daskvnis gamotana SegiZliaT aqedan? (a) daviT guramiSvilis; b) ilia eTanxmeba did winapars)

_ rogor fiqrobT, vin aris am werilis adresati? (qarTveli xalxi)._ Tqveni azriT, ratom uwoda mweralma am teqsts ,,Sinauri mimoxilvebi~? (imitom,

rom Tavis qveyanaze, Tavis xalxze wers).SeiZleboda Tu ara misTvis ,,sagareo mimoxilvebi~ gvewodebina? ratom? ( ar SeiZle-

boda imdenad, ramdenadac ilia Tavisi qveynis problemebs ganixilavs)._ es werilebi dawerilia sxvadasxva dros. ra migviTiTebs amaze? ratom gaxda Sesa-

Zlebeli es nawyvetebi erTi saerTo saTauris qveS gaerTianebuliyo? (werilebis qveS miTiTebulia sxvadasxva weli _1881, 1882, 1883; yvela werilSi saqarTvelos, qarTveli xalxis saWirboroto sakiTxebze saubrobs mwerali).

_ axlandel droSi codna yvelaferia: fulzedac ufro didi bazari aqvs, xmalze-dac ufro metada sWris da zarbazanzedac ufro Zlieria~ _ Tqveni azriT, es naTqvami xom ar moZvelda sadReisod? ratom fiqrobT ase? (piriqiT, dRes ise, rogorc arasdros, adamiani mxolod Rrma, safuZvliani codniT miaRwevs sawadels... ).

39

aqtivoba 5. Sejameba (5 wT) ecadeT, SeajamoT Tqveni codna:

ra vicodi ra gavige ris gageba mainteresebs

aqtivoba 6. ra damamaxsovrdeba klasis datovebis Semdeg (5 wT):maswavlebeli zaris darekvamde ramdenime wuTiT adre moswavleebs urigebs ba-

raTebs da sTxovs daweron, ra daamaxsovrdebaT gakveTilis damTavrebis Semdeg.

aqtivoba 7. Sefaseba (2­3 wT): ganmsazRvreli Sefaseba amjerad moxdeba mxolod ori komponentis _ saSinao davalebisa da klasSi Sesrulebuli davalebebis _ mixedviT.

aqtivoba 8. saSinao davaleba (2­3 wT): a) ilia WavWavaZis ,,Sinauri mimoxilvebi~, b) davaleba #1. (aqt. rveuli) teqstis mixedviT dawereT `codna sinaTlea~;

II gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (10­12 wT).

aqtivoba 2. teqstis gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba (10­12 wT):_ mwerali werilis formiT gadmogvcems saTqmels. rogor fiqrobT, ratom mimar-

Tavs igi am xerxs? sxvagvarad Tu SeeZlo mas gadmoeca igive ambavi?_ werili, rogorc wesi, sxvadasxva xasiTisaa: monatrebis, Txovnis, ambis Setyobin-

ebis ... da adresatic aucileblad cnobilia. riT gansxvavdeba es werili aqamde TqvenT-vis cnobili werilebisagan? vin aris am SemTxvevaSi ilias werilis adresati? (mwerlis adresati aris qarTveli axalgazrdoba. mwerali am xerxs imitom iyenebs, rom naT-lad miitanos mkiTxvelamde Tavisi saTqmeli, gauziaros Tavisi Sexeduleba mocemul sakiTxze. igive ambavi mas SeeZlo gadmoeca mxatvruli nawarmoebis saxiTac. am SemTx-vevaSi igi mTxrobeli iqneboda da ara adresati mimomxilveli).

_ vis adarebs mwerali Cvens qveyanas? Tqveni azriT, ratom iyenebs igi am Sedarebas? ris xazgasma, Cveneba surs mas am Sedarebis gamoyenebiT? (patarZals; rom saqarTvelo ulamazesia).

_ ra epiTetebs iyenebs qarTvelebis daxasiaTebisaTvis? Tqven ra epiTetebs daumatebT? (janiani, mklav-Zlieri, gamrjeli, oflismRvreli, ... ).

_ ratom iyenebs mwerali teqstSi arqaizmebs? romelia maTi Sesatyvisebi Taname-drove saliteraturo qarTulSi? (erT-erTi gamomsaxvelobiTi saSualebaa, zustad gamoxatavs saTqmels, qarTuli enis simdidris xazgasmaa; ixile ,,sityvis salaro~).

_ romel andazebs iyenebs mwerali? rogor fiqrobT, ratom dasWirda mwerals am andazebis gamoyeneba? ramdenad exmareba mwerals es andazebi sakuTari azris meti sicxadiT gamoxatvaSi? (,,xerxi sjobia Ronesao~, ,,kaci unda xerxi iyos, gahqondes da gamohqondeso~, ,,is urCevnia mamulsa, rom Svili sjobdes mamasa~; mwerali andazebiT gadmocemuli sibrZniT amyarebs Tavis naTqvams).

aqtivoba 3. erTad avagoT ,,xuTstriqoniani leqsi~: (5­6 wT) _ pirvel striqonze dawereT teqstTan dakavSirebuli erTi arsebiTi saxeli (ada-

miani). _ meore striqonze teqstis mixedviT dawereT am arsebiT saxelTan dakavSirebuli

ori zedsarTavi saxeli ( mag., patrioti, gulSematkivari).

40

_ mesame striqonze teqstis mixedviT dawereT am arsebiT saxelTan dakavSirebuli sami zmna (mag., uyvars, emsaxureba, eTayvaneba).

_ meoTxe striqonze dawereT mocemul TemasTan dakavSirebuli oTxsityviani fra-za (mag., winadadeba _ adamiani Tavis samSoblos hgavs);

_ mexuTe striqonze dawereT erTi sityva, romelic Tavis TavSi gaaaerTinebs yve-lafers, rac ukve dawereT; romelic Temis arss gamoxatavs (samSoblo).

aqtivoba 4. wyvilebSi muSaoba (7­8 wT): davaleba #3. (aqt. rveuli) aageT teqsti andazis mixedviT: is urCevnia mamulsa, rom Svili sjobdes mamasa.

aqtivoba 5. Sefaseba (2­3 wT): ganmsazRvreli Sefaseba amjerad mxolod ori kompo-nentis _ saSinao davalebisa da saklaso muSaobis _ mixedviT moxdeba. Sefasdeba teqs-tis gaazreba-gaanalizebis, Txrobis, msjelobis, prezentirebis, gamometyvelebiTi kiTxvis, SemoqmedobiTobis, TanamSromlobis, aqtiurobis... unar-Cvevebi.

aqtivoba 6. saSinao davaleba (2­3 wT): a) rogorc ukve iciT, mwerali Tavis azrs weri lis formiT gadmoscems. scadeT, werilis saxiT Tqvenc gadmosceT, rac Tqven yve-laze metad gafiqrebT. saTauri Tavad moifiqreT.

b) moemzadeT diskusiisaTvis _ ,,Tu adamians Tavisi vinaoba ararad miaCnia, maSin im adamianSi adamianuri raRaa~ (ecadeT, Tqveni ojaxis wevrebs gaacnoT Tqveni azri am sakiTxis Sesaxeb. yuri miugdeT maT rCevasac).

II gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (10­12 wT).

aqtivoba 2. diskusia `is urCevnia mamulsa, rom Svili sjobdes mamasa~ (10­12 wT).

aqtivoba 3. mSoObliuri enis samyaroSi (10­12 wT):dafaze iwereba winadadeba `ai ra moedani unda Semoixazos Tavisis moqmedebisaTvis

da ra unda moirCios~.moswavleebi ixseneben wina klasSi Seswvlil masalas arsebiTi saxelis Sesaxeb;

gamoyofen arsebiT saxels `moedani~, gamoyofen mis fuZes: `moedan~, yuradReba maxvil-deba im faqtze, rom igi Tanxmovanze bolovdeba, TanxmovanfuZiania.

am arsebiTi saxelis brunebis Semdeg gairkveva romeli xmovani amovarda (a), romel brunvebSi amovarda (mx. r-is sam brunvaSi: naT. moqm. viT.-Si; aseve mr.r.-is yvela brunva-Si). moswavleebs maswavleblis daxmarebiT gamoaqvT daskvna kumSvis Sesaxeb. kargi iqne-ba, Tu maswavlebeli gamoiyenebs Sedareba-Sepirispirebi xerxs da ukumSvel saxelebian SepirispirebiT axsnis a-s kumSvis magaliTs.

moswavleebi dafaze damoukideblad abruneben sxva kumSvad saxelebsac (cxvari, Werami, bali). am codnis gamoyenebT sruldeba klasSi davaleba #5).

aqtivoba 4. ganmaviTarebuli Sefaseba (2­3 wT):

aqtivoba 5. saSinao davaleba (2­3 wT): `Sinauri mimoxilvebi~, davaleba #4.

41

Sedegebi:

VI.1. moswavles aqvs informaciis miRebisa da gadacemis aucilebeli unar-Cveva;

VI.4. moswavles SeuZlia mosmeniT ganasxvaos sxvadasxva tipis teqstebi enobriv-gramatikuli struqturis mixedviT;

VI.5. moswavles SeuZlia diskusiaSi monawileobis jgufuri da individu-aluri strategiebis efeqturad gamoyeneba;

V.7. moswavles SeuZlia sxvadasxva saxis mxatvruli da aramxatvruli teqstebis wakiTxva da gageba-gaanalizeba;

VI.10. moswavles aqvs kiTxvis procesiT gamowveuli ganwyobilebisa da STabeWdilebis gadmocemis unari;

VI. 11. moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis enobriv-gamomsa-xvelobiT Taviseburebebze dakvirveba

VI. 12. moswavles SeuZlia mediateqstebis gaanalizeba, aqvs multimedia teqstebze muSaobis sawyisi unar-Cvevebi

VI. 15. moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis miznobrivi teqstis damouki-deb lad Seqmna.

42

gakveTilis Tema:akaki wereTlis `Cemi Tavgadasavali~, barbarizmebi, dialeqtizmebi,

o-s kumSva (3 sT)

miznebi:

• mxatvruli teqstis kiTxva da gaazreba• wakiTxulis Sefaseba da daskvnebis gamotana• kritikuli azrovnebis ganviTareba• informaciis miReba da gaziareba• Txrobisa da msjelobis unar-Cvevebis gamomuSaveba• personaJTa martivi daxasiaTeba, maTi xedvis kuTxis gansazRvra• mediateqstis gaanalizeba, wakiTxulisa da nawarmoebis ekranizebuli versiebis Sedareba• kiTxvis strategiebis daufleba: a) komentari wakiTxuli teqstis calkeul

nawilebze, b) konteqstis mixedviT gaugebari sityvebisa da gamoTqmebis axsna, g) teqstis gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba,

• weris strategiebis daufleba: a) calkeuli epizodis Sinaarsis werilobiT gad-mocema; b) naweris Casworeba da koreqtireba

I gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (7­8 wT)

aqtivoba 2. kiTxvisaTvis mzadeba _ gamowveva (5­6 wT): am aqtivobis dagegmva ram-denime saxiT SeiZleba, Cven maswavlebels Cveneul xedvas vTavazobT: a) teqstis wakiTx-vas win uswrebdes akakis cxovrebis amsaxveli filmis, ,,akakis akvani~, koleqtiuri Cve-neba da Semdeg klasSi misi ganxilva, b) Sesavali saubari akaki wereTlis Sesaxeb, misi biografiidan im epizodebis wina planze wamoweva, rac iswavles IV-V klasebSi.

aqtivoba 3. teqstis kiTxva (15­20 wT): teqstis kiTxvisas SeiZleba gamoviyenoT sxva-dasxva strategia: 1) komentirebuli kiTxva _ maswavlebeli iwyebs teqstis kiTxvas da mas moswavleebi agrZeleben, teqstis kiTxvisas aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqme-bi; maswavlebeli gzadagza axdens saTanado komentars wakiTxulis gaazrebisa da ukeT aRqmisaTvis; 2) maswavlebeli iyenebs e. w . ,,aqtiuri kiTxvis~ meTods _ a) TiToeuli moswavle individualurad gadaxedavs teqsts da sakuTar Tavs dausvams kiTxvas: ra vicodi akakis ,,Cemi Tavgadasavlidan~? gaakeTebs Tavisi informaciisa da varaudebis saxeldaxelo CamonaTvals; b) werilobiT, Zalian mokled, TavisTvis akeTebs Canawers _ ratom vkiTxulob me am teqsts? ra mizani maqvs? ras gavigeb axals teqstis wakiTxvis Semdeg? raSi gamomadgeba, anu ra iqneba CemTvis Wkuis saswavlebeli faqti? g) moswavle xelaxla kiTxulobs Tavis SeniSvnebs da pirvelad SeniSvnebs, romlebic kiTxvebis sax-iT aqvs Camowerili, daurTavs meoreul, amjerad emociur komentarebs da avsebs sqemis meore nawils:

pirveladi komentari(faqtobrivi)

meoreuli komentari(emociuri da kritikuli)

ra?

sad?

43

rodis?

vin?

ras Svreba?

ratom?

ra mosdis?

kiTxvis dasrulebis Semdeg maswavlebeli svams kiTxvebs:_ ra iyo iseTi, rac teqstis wakiTxvamde icodiT?_ ra aRmoCnda iseTi, rac teqstis wakiTxvis Semdeg gaigeT?_ ra kavSirSia erTmaneTTan is, rac icodiT da rac teqstis wakiTxvis Semdeg

gaigeT? am kiTxvebze pasuxebis gacemas mohyveba moswavleebs Soris azrTa gaziareba da

zogadi saklaso diskusia.warmodgenili sqema SeiZleba or nawilad gavyoT: I grafa _ pirveladi komentari-

saTvis Seivseba kiTxvis procesSi, meore grafa _ kritikuli komentarisaTvis _ Seivse-ba kiTxvis damTavrebis Semdeg koleqtiurad.

aqtivoba 4. gegmis Sedgena (7­8 wT):moswavleebi nawil-nawil gadmoscemen teqstis Sinaarss, adgenen Sinaarsis gad-

mosacemad gegmas (es davaleba SeiZleba Sesruldes rogorc individualurad, ise wyvi-lebSi da jgufurad), romelic saorientaciod aseT saxes miiRebs:

1. saSiSi gamomcdeli;2. maqsimoviCis meTodi;3. gimnaziis imedi _ saxelganTqmuli moswavle;4. akakis codniT kmayofili gamomcdeli;5. nirwamxdari maswavlebeli;6. imdroindeli swavlis meTodebi;7. akakis sayvareli maswavlebeli, troe.

aqtivoba 5. Sefaseba (2­3 wT).

aqtivoba 6. saSinao davaleba (2­3 wT): a) akakis ,,Cemi Tavgadasavali~, b) davaleba #1 SeadgineT personaJis daxasiaTebis gegma da dawereT Txzuleba: akakis sayvareli maswav-lebeli.

II gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (10­12 wT).

aqtivoba 2. wakiTxulis gaazreba _ wvdoma (12­15 wT)

teqstis analizi iwyeba I-II donis (gageba, codna) kiTxvebis saSualebiT,ZiriTadad es aris teqstSi eqsplicituri masalis moZieba, amitom am dros moswav-

leebi aqtiurad iyeneben teqsts da kiTxuloben saTanado adgilebs: _ ra xma gavrcelda gimnaziaSi maqsimoviCze? (gimnaziaSi maqsimoviCs Tavad unda

gamoecada moswavleebi).

44

_ gamocdis ra meTodi airCia maqsimoviCma, ,,mTeli gimnaziis garemoeba~ rom Seemow-mebina? (gimnaziis moswavleTa codnis Semowmebis mizniT TiTo klasidan unda gamoecada sam-sami moswavle: saukeTeso, saSualo moswrebis da CamorCenili).

_ ra moxda gamocdaze iseTi, ramac afiqrebina maqsimoviCs, rom maswavlebels raRac SeeSala. moZebneT da waikiTxeT teqstSi saTanado adgili (akaki maswavlebelma CamorCe-nil moswavled warudgina, man(akakim) ki yvelas ajoba. ,,_ Tqven xom ar SegSliaT, rom eg bavSvi ukanasknel mowafed warmoadgineT?~ _ hkiTxa maqsimoviCma maswavlebels).

_ ra gaxda imis mizezi, rom gamocdebma kargad ver Caiara? (mowafeebi mxolod sazepiroebs hyvebodnen, gaazrebuli codna ar hqondaT).

_ ra moeCvena akakis zedmetad martivad? (maqsimoviCis sakiTxavebi /wasakiTxi /, romelmac sasaxlis TamaSobebi (,,beri Camoxta~, ,,anze visi yma xar~ ...) gaaxsena).

_ ram waaxalisa akaki? (maqsimoviCs akakis pasuxebi moewona da karg xasiaTze dad-ga).

_ rogor imoqmeda waxalisebam masze? (akakim Seatyo maqsimoviCs, aRar wyreboda da gaTamamda).

_ ra SeniSna akakis maqsimoviCma? (sxvebs rom SeeSalaT, akakim ramdenjerme ukmayo-filod gaiqnia Tavi).

_ romel moswavled warudgines akaki gamomcdels? (ukanasknel, CamorCenil mos-wavled).

_ Tu iciT, vin iyvnen teqstSi moxseniebuli enoq da ilia? (bibliuri winaswarme-tyveli).

_ akaki wers: ,,sul sxva TvaliT miyurebdnen amxanagebica da ufrosebic~.ram Secvala akakisadmi damokidebuleba gimnaziaSi? (misma codnam)._ ras cdilobda akaki? (raki dainaxa, rom sxva TvaliT uyurebdnen, cdilobda, ar

Sercxveniliyo)._ ra miaCnia akakis im drois gimnaziaSi samwuxaro faqtad? _ dasjis ra meTodze saubrobs akaki? (akakis samwuxaro faqtad miaCnia gimnaziaSi

damkvidrebuli swavlis meTodebi _,,bavSvebs kaWkaWebsaviT swvrTnidnen da ara adami-anis Svilebad!~).

_ ris Sercxva akakis? waikiTxeT saTanado adgili teqstidan (,,amovayofine jibidan mWads Tavi... Segirdebma gadaixarxares. maswavlebelma ulvaSebSi Caicina, gamomarTva mWadi da win stolze daidva. me sircxvilis ofli gadamskda~).

_ Cans Tu ara teqstidan, vin aris mTxrobeli? Tu Cans, moZebne teqstSi Sesabamisi adgili (mTxrobeli rom akaki wereTelia, es am avtobiografiuli moTxrobis saTauri-danac _ ,,Cemi Tavgadasavali~_ Cans; mwerali Tavis cxovrebaze gviyveba).

_ rogor gadaarCina maswavlebelma akaki? (inspeqtoris winaSe akaki maswavlebelma simindis moyvanis kulturaze asaubra da iseTi STabeWdileba moaxdina, rom TiTqos misi davalebiT moetanos akakis mWadi).

_ ratom aiTvalwuna igi rusulis maswavlebelma? (imis gamo, rom akakis momcinari saxe hqonda).

_ rogor moixseniebs akaki Tavis rusuli enis maswavlebels?(erTi viRac rusuli enis maswavlebeli dagviniSnes, gvarad sapega).

_ romel maswavlebels ixsenebs akaki didi siyvaruliT? (troes).

am kiTxvebze pasuxebis miRebis Semdeg daismis ufro maRali donis kiTxvebi, rom-lebic emsaxureba miRebuli codnis gamoyenebas, analizs, sinTezsa da Sefasebas:

_ akakis mier dasaxelebul maswavlebelTagan vin imsaxurebs Tqvens simpaTias? ra-tom? (troe, kargi diciplinisa da swavlebis meTodebis, aseve samarTlianobis gamo).

_ Tqveni azriT, Cans teqstidan, romel sagans aswavlida akakis troe? Tqven rogor

45

fiqrobT? (teqstidan Cans, rom troe rusuls aswavlida: ,,es Cveni sayvareli moZRvari mxolod oTx klasamde aswavlida. Tuki ram viswavleT rusuli, mis xelSi~).

_ akaki bolo moswavled warudgines gamomcdels. Tqveni azriT, ra SeiZleboda yo-filiyo amis mizezi? (jer erTi, asakiT patara iyo sxvebTan SedarebiT da meorec, didi xnis Sesuli ar iyo gimnaziaSi).

_ akaki wereTeli Tavis amxanagebze wers: ,,sazepiro roca hkiTxes, imaTac Caabul-bules, magram, bolos, roca azriT gagebaze midga saqme, maSin ki aibnen~. Tqveni azriT, ra iyo amis mizezi? (gauazreblad swavleba).

_ ra moxda gamocdaze iseTi, ramac afiqrebina maqsimoviCs, rom maswavlebels ra-Rac SeeSala (akakim yvelaze ukeTesad upasuxa).

_ ,,jerjerobiT yuradRebas aRar vaqcevdiT, arasa vkiTxavdiT. gakveTilebsac ar vaZlevdi: jer mieCvios-Tqo, _ upasuxa maswavlebelma cota fermixdilad~ (maqsimoviCs akakize). Tqveni azriT, ris SeeSinda maswavlebels? (maswavlebels SeeSinda sayveduris, mas ar hqonda ufleba, yuradRebis miRma daetovebina romelime moswavle).

_ Tqveni azriT, rogori pirovneba iyo inspeqtori maqsimoviCi? (mkacri da samar-Tliani).

_ swavlebis ra meTodebs aRwers akaki? (maqsimoviCisa da troes gaazrebuli swav-lebis meTods da gaucnobierebeli dazuTxvisas: sapega ...).

_ ras miiCnevs mwerali imdroindeli swavlebis meTodebis naklad? romel meTods aZlevs igi upiratesobas? (imdroindeli meTodebis naklad miaCnia dazuTxvisa da rigis mixedviT gamokiTxvis; upiratesobas aniWebs moulodneli gamokiTxvisa da gaazrebuli swavlebis meTods).

_ Tqven rogor fiqrobT, ramdenad amarTlebs zepiroba swavlebis procesSi? (zepi-roba zog SemTxvevaSi aucilebelia, oRond unda gvesmodes, rasac vswavlobT).

_ Tqven rogor fiqrobT, xels uSlis Tu, piriqiT, sazepiro adgilebis codna ex-mareba moswavles sakiTxis gaazrebaSi? (xels uwyobs).

_ ,,erTi mowafe, romelic xSirad meqiSpeboda xolme...~ _ wers akaki.Tqveni azriT, ra unda yofiliyo qiSpis, anu metoqeobis mizezi? (akakis niWierebiT

gamowveuli Suri). _ ramdenad sworad migaCniaT maqsimoviCis mier SemoRebuli gamocdis wesi? (swo-

rad mimaCnia, sxva SemTxvevaSi didxans dasWirdeboda gamokiTxvas. SesaZlebelia moswav-leebs hqondeT sxva azric. yvelas azris sayuradReboa).

_ akaki wereTeli wers: ,,im dros gimnaziaSi swavlobda erTi SesaniSnavi da saxel-ganTqmuli axalgazrda _ besarion RoRoberiZe. moswavleebsac didi xaTri hqondaT misi da pedagogebsac misi imedi hqondaT~. Tqven Tu gyavT aseTi megobari klasSi? da garda kargi swavlisa, ra ganapirobebs pirovnebis pativiscemas? (gvyavs. sikeTe, zrdi-loba, wesrigi ...).

_ rogorc akaki wers, gamocdebis dros ase Tu ise, besarion RoRoberiZem ixsna quTaisis gimnaziao. Tqven rogor migaCniaT, ra aris dRevandeli skolis warmatebis aucilebeli piroba da piradad Tqven rogor monawileobT skolis cxovrebaSi? (dRevan-deli skolis warmateba didad aris damokidebuli warCinebuli moswavleebis raode-nobaze; aq moswavleebi daasaxeleben Tav-Tavis warmatebebs).

_ akaki wereTlis azriT, moswavles SeuZlia, Tuki moindomebs, warmatebas miaRwios misTvis araxelsayrel garemoSic. Tqven Tu eTanxmebiT avtors am SemTxvevaSi? Tqveni mosazreba daasabuTeT (SedarebiT Znelad, magram SeiZleba. mTavari mondomebaa da sur-vili magaliTad akakis maqsimoviCTan Cabarebuli gamocdac ikmarebs).

_ ra upiratesoba hqonda troes gamokiTxvis meTods akakis azriT, Tqven Tu eTan-xmebiT? pasuxi daasabuTeT (troe moswavleebisgan moiTxovda Segnebul codnasa da sistematur mecadineobas...).

_ vis mimarTa maswavlebelma sityvebiT: rac SenTvis ar ginda, imas sxvas nu uzamo?

46

ris gamo daimsaxura moswavlem es sityvebi? (mimarTa akakis erT-erT klasels; megobris dabezRebis gamo).

_ teqstidan vigebT, rom maswavlebelma apatia mabezRara bavSvs cudi saqcieli. Tqveni azriT, Secvlida Tu ara mas maswavleblis Segoneba? (aq SeiZleba orad gaiyos moswavleTa Sexedulebebi. mTavaria argumentirebuli pasuxi. maswavleblis pozicia am SemTxvevaSi dadebiTi unda iyos, mas unda SeeZlos aRsazrdelis swor gzaze dayeneba).

_ Sen Tu gqonia SemTxveva, vinme dagebezRebinos, an vinmes daebezRebine? da rogor umoqmedia mas Senze? (aqac unda velodoT, albaT gansxvavebul pasuxs).

_ rogor gadaarCina dasjas maswavlebelma akaki da raze metyvelebs es faqti? (mox-erxebulad, bavSvis siyvarulze, samarTlianobaze, TanagrZnobaze ...).

_ teqstis wakiTxvis Semdeg ram moaxdina Tqvenze gansakuTrebuli STabeWdileba? ram dagainteresaT yvelaze metad? (akakis bavSvobam, misma pirovnulma Tvisebebma).

_ gagiCndaT survili nawarmoebis mTlianad wakiTxvisa ( diax, raTa ufro meti ga-vigoT; sakiTxis irgvliv codnis srulyofilebis mizniT).

aqtivoba 3. diskusia (7­8 wT): _ SeadareT akakisdroindeli gimnazia dRevandel skolas. riT gansxvavdeba isini

erTmaneTisagan? Tqveni azriT, ra aris Zveli skolis nakli? Rirseba? imsjeleT (es aq-tivoba sruldeba jgufurad da mas SeiZleba mieces erTgvari diskusiis xasiaTi. moq-medebs principi: yvelas azri sayuradReboa. mTavaria, moswavleebma SeZlon sakuTari azris dasabuTeba. isini ixseneben wakiTxuls, mosmenils, nanaxs, avleben paralelebs da sakuTar gamocdilebaze dayrdnobiT gamoaqvT saTanado daskvnebi).

aqtivoba 4. nawarmoebisa da filmis ,,akakis akvani~ Sedareba (10 wT). am aqtivobis Sesrulebisas kargia, Tu maswavlebels eqneba SesaZlebloba da kidev erTxel aCvenebs bavSvebs filmidan akakis moswavleobis epizods):

_ ecadeT, SeadaroT filmi ,,akakis akvani~ Tqven mier Seswavlil teqsts. imsjeleT, ra saerTosa da gansxvavebas xedavT maT Soris. ra cvlilebebi Seitana reJisorma film-Si? amarTlebs Tu ara mTavari rolis Semsrulebeli msaxiobi Tqvens warmodgenas akakis Sesaxeb? ra cvlilebebs SesTavazebdiT msaxiobs? reJisors?

aqtivoba 5. strategia 3.2.1 (5 wT): 3 ram , ramac damainteresa; 2 ram, ris Sesaxebac ufro meti minda gavigo; 1 ram, rasac ar veTanxmebi.

aqtivoba 6. Sefaseba (2­3 wT).

aqtivoba 7. (2­3 wT) saSinao davaleba: ,,Cemi Tavgadasavali~ (gimnaziaSi) TxrobiT; erTxel kidev yuradRebiT waikiTxon teqsti da moiniSnon is adgilebi, sadac akakis Tvisebebi Cans.

III gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia ( 10­12 wT)

aqtivoba 2. akakis daxasiaTeba teqstualuri masalis safuZvelze (8­10 wT)

aqtivoba 3. teqstis gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba: (7­8 wT):

47

ganmarteT, ras niSnavs mocemuli sityvaTSeTanxmebani:

SiSis qarma aitana _ aq: metismetad SeeSindaTbevri ofli awurvi(n)es _ mkacrad gamocades, metismeti Zala daayenes, Zalian gau-

WirvesCaayenes TorneSi _ aq: Sav dReSi Caagdes, bevri hkiTxesena Camivarda _ SemeSinda, xma ver amoviReoTxSi amoeRo _ aq: Turme Zalian ecemacxviri Camoutiroda _ mowyenili iyo

_ romel dialeqtizmebs iyenebs akaki wereTeli moTxrobaSi `Cemi Tavgadasavali~? (imeruls).

_ daasaxeleT teqstidan is sityvebi, romlebic, Tqveni azriT, dialeqturi forme-bia da mouZebneT Sesatyvisebi saliteraturo qarTulSi (sxvimis; imisTana axirebuli kaci Zviri iyo; bevri ofli awurvies, jian, gvarianad...).

maswavlebeli saTanado magliTebze dakvirvebis Semdeg ganumartavs barbarizmis raobas.

_ moZebneT teqstSi rusuli enidan Semosuli Bbarbarizmebi da SecvaleT isini sa-Tanado qarTuli sityvebiT (stoli, egzamenatori, popeCiteli, egzameni...).

_ rogor fiqrobT, ra iyo imis mizezi, rom XIX saukunis mwerlebi werisas xSi rad iyenebdnen rusul barbarizmebs? (mefis ruseTis politika saqarTveloSi, skolebSi rusul enaze swavleba).

_ daakvirdiT garSemo myofTa metyvelebas. Tqveni AazriT, iklo Tu imata rusuli barbarizmebis raodenobam? romeli enidan iWreba dRes barbarizmebi qarTul enaSi da ra saSiSroebas warmoadgens isini Cveni enisaTvis? (iklo; inglisuri enidan; barbarizme-bi mxolod anagvianeben enas).

_ Tqveni azriT, dialeqtizmebi da barbarizmebi amdidreben da alamazeben sali-teraturo enas, Tu _ piriqiT? (dialeqtebi kvebaven samwerlo enas; miuRebelia mcdari gramatikuli formebi, garda gansakuTrebuli SemTxvevebisa, rogorc erT-erTi mxat-vruli xerxi; igive iTqmis barbarizmebzedac).

aqtivoba 4. kumSvadi saxelebi (10­12 wT.): `o~­s sruli da nawilobrivi kumSva. sruldeba davaleba #5.

aqtivoba 5. Sefaseba (2­3 wT).

aqtivoba 6. saSinao davaleba (2­3 wT): ,,Cemi Tavgadasavali~, davaleba #2(aqt. rveuli): amoiwereT teqstidan dialeqturi formebi da miuwereT maT Sesat-

yvisebi saliteraturo qarTulidan.

Sedegebi:

VI.1. _ moswavles aqvs informaciis miRebisa da gadacemis unar-Cveva;VI.2. _ moswavles aqvs mxatvruli teqstis gaazrebisaTvis arsebiTi de-

talebis Sefasebis unari;

48

VI.3. _ moswavles SeuZlia warmarTos sakuTari metyveleba miznisa da konteqstis Sesabamisad:

VI.5. _ moswavles SeuZlia diskusiaSi monawileobisas ind. da jgufuri strategiebis gamoyeneba;

VI.8. _ moswavles SeuZlia damoukideblad waikiTxos sxvadasxva tipis teqsti;

VI.9. _ moswavles SeuZlia pirad gamocdilebaze dayrdnobiT imsje los nawarmoebSi asaxuli misTvis gasagebi da mniSvnelovani problemis Sesaxeb;

VI.12. _ moswavles SeuZlia wakiTxuli nawarmoebisa da misi ekranize buli variantis erTmaneTTan Sedareba;

VI.13. _ moswavles SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis miznobrivad gamoyeneba (akeTebs Canawerebs, komentarebs ukeTebs teqstis calkeul nawi-lebs, gamoTqvams varaudebs da a.S.);

VI.14. _ moswavles SeuZlia pirovnuli da SemoqmedebiTi gamocdilebis gamoyeneba weris procesSi, aqvs mxatvruli warmosaxvis unari;

VI.15. _ moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis miznobrivi teqstis ageba;VI.1. _ moswavles SeuZlia orTografiuli da punqtuaciuri aucilebeli

wesebis gamoyeneba ...

momdevno masalis: vaJa­fSavela (mokle biografiuli cnobebi, misi `Cemi wuTi­sofeli~, misive `mrwams, marad miwamebia~ _ dagegmvas mTliand maswavlebels van-dobT.

49

III Tema: `xalxuri sibrZne~ gakveTilis masala:xalxuri Semoqmedeba; `vaJkacis Sesaferia~ (xalxuri); Tanxmovanfu-

Ziani arsebiTi saxelis bruneba, kumSva (e-s kumSva)

miznebi:

• poeturi teqstis aRqma• gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis gamomuSaveba• diskusiis xelovnebis TandaTanobiTi daufleba, sametyvelo qcevis warmarTva

miznisa da konteqstis Sesabamisad• paralelebis gavleba Seswavlil lit. nawarmoebebTan Janris, Temisa da prob-

lematikis mixedviT• Seswavlili teqstis mixedviT personaJis warmosaxviTi portretis Seqmna, mul-

timedia teqstebze muSaoba • weris strategiebis daufleba _ pirovnuli da SemoqmedebiTi gamocdilebis

gamoyeneba weris procesSi• sxvadasxva saxis miznobrivi teqstis (`xuTstriqoniani leqsi~, RAFT-i) Seqmna• sityvis formacvlaze dakvirveba da saTanado daskvnebis gamotana

I-II gakveTili

Aaqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia.

Aaqtivoba 2. kiTxvisaTvis mzadeba _ gamowveva: aq maswavlebels SeuZlia ramdenime strategiis gamoyeneba. Cven Cveneul variants vTavazobT: a) dafaze ixazeba `gonebrivi ieriSis~ (an `asociaciuri~) ruka _ vaJkaci da moswavlTa saerTo monawileobiT ivseba; b) ixsneben xalxuri sityvierebis nimuSebs da saubroben maT Sesaxeb, gamoyofen im saer-To niSnebs, rac xalxuri nawarmoebebisaTvis aris damaxasiaTebeli.

aqtivoba 3. gaazreba _teqstis kiTxva: moswavleebi kiTxuloben teqsts, sagangebo yuradReba eqceva gamometyvelebiTi kiTxvas, risTvisac mniSvnelovania maswavleblis nimuSi.

teqstis gageba da gaazreba xdeba Semdegi kiTxvebis saaSualebiT: _ teqstis mixedviT, ra aris vaJkacis Sesaferi? (`mtersa rom mtrobas uwevdes~)._ risi ar unda eSinodes mas? (`mtris mtrobis~)._ rogori vaJi unda gazardos dedam? (`unda gazardos dedama vaJi, ... sicocxlis

gammwarebeli~)._ es leqsi Cvenma xalxma daukavSira im warmodgenas, romelic mas gmiris Sesaxeb

hqonda. CamoTvaleT is ZiriTadi niSnebi, romlebic am leqsis mixedviT unda axasiaTeb-des vaJkacs (mtris gamjavrebeli, ar eSinodes sikvdilis, ar eSinodes mtris, ar iyos sxva ze augis mTqmeli).

_ am CamonaTvals Tqven ra niSnebs daumatebdiT? (moswavleebs eZlevaT azris damoukideblad gamoTqmis saSualeba).

_ Tqveni azriT, rogori unda iyos namdvili vaJkaci? Seswavlili literaturuli nawarmoebebidan romeli personaJi SeiZleba miviCnioT vaJkacad? ratom fiqrobT ase? (moswavleebi sakuTari SexedulebiT asaxeleben vaJkacebisaTvis damaxasiaTebel Tvise-bebs, ixseneben Seswavlili/wakiTxuli nawarmoebebidan lit. personaJebs, qveynisaTvis Tavdadebul saxalxo gmirebs, gaivleba paralelebi kinogmirebTanac, asabuTeben saku-Tar mosazrebas..)

50

_ Tqveni azriT, ra aris vaJkacoba?imarTeba diskusia. Ees dikusia SeiZleba Catardes magidis garSemo weriT.

meTodis aRwera:Ma) moswavleebi dajgufdebian magidis garSemo. TiToeul jgufSi daaxloebiT 4-5

moswavlea. vacnobT Temas: ra aris vaJkacoba.b) vTxovT moamzadon furclebi, kalmebi da Seudgnen weras. winaswar ganvusaz-

RvravT dros _ daaxloebiT 2-3 wuTs.g) rodesac dro amoiwureba, SevaCerebT moswavleebs, miuxedavad imisa, daasrules

Tu ara naSromi. vTxovT, furceli marjvniv mjdoms gadascen, xolo axali furceli marcxniv mjdomisagan miiRon.

d) vTxovT, waikiTxon megobris namuSevari da daasrulon/gaagrZelon;e) ase grZeldeba manam, sanam jgufis yvela wevrs Tavisi naweri ar daubrundeba (Sei-

Zleba furceli 2 an 3 wreze davatrialoT).v) rodesac furceli wreze moZraobas daasrulebs, moswavleebs vTxovT jgufurad

ganixilon naweri da Seitanon koreqtivebi;z) jgufebs vTxovT warudginon Tavisi naSromi klass. E _ saxalxo mTqmelma leqss `vaJkacis Sesaferi~ uwoda. ramdenad Seefereba es sa-

Tauri teqsts? Tqven sxva saTaurs Axom ar SeurCevdiT? (moswavleebs eZlevaT azris Tav-isuflad gamoTqmisa da dasabuTebis SesaZlebloba).

_ leqsis mixedviT SeqmeniT gmiris suraTi, portreti. am gmiris daxatvisas mis ra Tvisebebs gausvamdiT xazs? romel mxares wamoswevdiT win? (aq SeiZleba CavataroT jgufuri muSaoba, jgufis wevrebi sityvierad aRweren vaJkacs, erT-erTi ki amis mixed-viT qmnis saTanado ilustracias.)

aqtivoba 4. Sejameba _ Sefaseba:_ razea es leqsi dawerili? ra aris misi idea?_ visi dawerilia es leqsi? ra viciT misi avtoris Sesaxeb? _ gaixseneT wina klasebSi Seswavlili sxva xalxuri nawarmoebebic. ra aqvT maT

saerTo? eZleva martivi saganamnaTleblo informacia zepirsityvierebis Sesaxeb.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: xalxuri poeturi sityviereba, xal-xuri poezia, zepirsityviereba _ sinonimuri cnebebia.zepirsityviereba iqmneba da vrcel deba zepirad, misi damaxasiaTebelia koleqtiuroba, anonimuroba, improvizaciu-loba, variaciuloba, sityvis Sexameba xelovnebis sxvadasxva dargTan (simRera, cekva), uSualo kontaqti msmenelTan _ Seqmnili nawarmoebi Taobidan Taobaze zepiri gziT ga-dadis, ixveweba da muSavdeba xalxis mier, amitom xSiria ama Tu im nawarmoebis ramdenime varianti. MxSirad poeturi tradiciis Semqmnelica da gamavrcelebelic erTi da igive pirovnebaa. aseTebi iyvnen Jongliorebi, trubadurebi, Sansonieebi safrangeTSi; barde-bi keltebTan; Spilmanebi, minezingerebi germaniaSi; vagantebi poloneTSi, belorusSi; baianebi, gusliarebi, skomoroxebi ruseTSi; kobzarebi da vagantebi ukraianaSi; akini yazaxeTsa da yirgizeTSi, aSuRi amierkavkasiaSi (a. Wialaia..., gv. 351).

aqtivoba 5. enobriv mxareze dakvirveba:_ ra epiTets iyenebs saxalxo mTqmeli sikvdilTan mimarTebSi? (sicocxlis gam-

mwarebeli). rogor fiqrobT, ris Tqma surs mas am epiTetis gamoyenebiT? Tqven sxva epi-Tetebs xom ar moifiqrebdiT am arsebiTi saxelisaTvis (sikvdili)?

_ moZebneT teqstSi Tanamedrove saliteraturo qarTulisaTvis miuRebeli formebi (mauxdeba, xsendebis). Tqveni azriT, riT aris gamowveuli teqstSi am formebis

51

gamoyeneba? (dialeqtizmebia, es nawarmoebi Cawerilia saqarTvelos aRmosavleT nawil-Si, mTaSi. aseTi formebi damaxasiaTebelia aRmosavleT saqarTvelos mTiani kuTxeebis metyvelebisaTvis)

aqtivoba 6. refleqsia _ `xuTstriqoniani leqsi~:Seswavlili leqsis mixedviT erTad avagoT `xuTstriqoniani leqsi~:

samaxsovro:_ pirvel striqonze dawereT teqstTan dakavSirebuli erTi arsebiTi saxeli;_ meore striqonze teqstis mixedviT dawereT am arsebiT saxelTan dakavSirebuli

ori zedsarTavi saxeli;_ mesame striqonze teqstis mixedviT dawereT am arsebiT saxelTan dakavSirebuli

sami zmna;_ meoTxe striqonze dawereT mocemul TemasTan dakavSirebuli oTxsityviani fra-

za (winadadeba);_ mexuTe striqonze dawereT erTi sityva, romelic Tavis TavSi gaaerTianebs yve-

lafers, rac ukve dawereT; romelic Temis arss gamoxatavs:

(sanimuSo varianti: vaJkaci; Zlieri, mamaci; ibrZvis, imarjvebs, kvdeba; vaJkacs mteri ver aSinebs; vaJkacoba).

Aaqtivoba 7. weris strategia _ roli, auditoria, formati, Tema _ RAFT­i.

meTodis aRwera: a) klass vacnobT Temas `vaJkacoba~;b) vTxovT, moifiqron vis rolSi isurvebdnen yofnas Zvel saqarTveloSi (mefis,

mTavarsardlis, rigiTi mebrZolis, saxalxo gmiris);g) SearCion is auditoria, visTvisac Seqmnidnen werilobiT teqsts (ufliswuli,

xalxi, jari);d) ra saxis teqsts Seqmnidnen (werili, mimarTva, gancxadeba)e) ganvusazRvravT dros (15-20 wT), moswavleebi sakuTari SexedulebiT irCeven

rols, auditorias, teqstis formats da iwyeben weras.v) rodesac moswavleebi weras daasruleben, sakuTari surviliT SeeZlebaT klass

namuSevari waukiTxon.kiTxvis dasrulebis Semdeg davsvamT SekiTxvebs:_ rolisa da auditoriis SerCevis Semdeg rogor daiwye wera? raze fiqrobdi weris

procesSi? ra siZneleebs waawydi werisas? icodi Tu ara, mimarTvisas ra forma unda ga-mogeyenebina ufliswulTan, xalxTan, jarTan saubrisas?..

Aam kiTxvebiT vcdilobT, moswavleebs davanaxoT ra formiT iwereba werili, mimarT-va, gancxadeba (es ZiriTadad wina klasebSi Seswavlili masalis gameoreba iqneba).

aqtivoba 8. gmiris portretis Seqmna (davaleba #4): moswavleebi Seswavlili leq-sis mixedviT qmnian gmiris sityvier portrets (Semosilia abjriT, saomrad aris aRWur-vili _ `omSi wasasvlelia~, fizikurad Zlieria...), akvirdebian saxelmZRvaneloSi (gv. 108) moTavsebul suraTsac, msjeloben qarTvelo mebrZOlebis tradiciul sabrZolo

52

aRWurvilobaze (jaWvis perangi, muzaradi, fari, maxvili...), survilis mixedviT xataven kidec warmodgenil gmirs.

aqtivoba 9. mSobliuri enis samyaroSi:

a) sityvaTwarmoqmnaze dakvirveba _ teqstidan amoRebul am nawyvets (`mtersa rom mtrobas uwevdes...~) erTxel kidev vakiTxebT da vakvirvebT sityvaTwarmoqmnis (mteri _ mtroba) SemTxvevaze, aqve SeiZleba mivceT sxva Zireuli arsebiTi saxelebi da -oba bolosarTis darTviT vavarjiSoT konkretuli arsebiTi saxelebisagan abstraqtuli saxelebis warmoqmnaze: bavSvi _ bavSvoba, vaJkaci _ vaJkacoba, qurdi – qurdoba, Zma _ Zmoba; mgeli _ mgloba, Tevzi – Tevzaoba... SeiZleba mivawodoT terminebic _ konkre-tuli da abstraqtuli.

b) TanxmovanfuZiani saxelebis bruneba, fuZis kumSva (moswavleebs sistemaSi mohyavT codna am sakiTxis irgvliv aqve Sesruldeba davaleba #5 (aqt. rveuli).

Sedegebi:

VI. 2. _ moswavles aqvs mxatvruli teqstis gaazrebisaTvis arsebiTi mniS-vnelobis detalebis Sefasebis unari;

VI.3. _ moswavles SeuZlia diskusiaSi monawileobisas ind. da jgufuri strategiebis efeqturad gamoyeneba;

VI. 6. _ moswavles SeuZlia waukiTxos msmenels nawyveti;VI. 9. _ moswavles SeuZlia pirad gamocdilebaze dayrdnobiT imsjelos

nawarmoebSi asaxuli misTvis gasagebi da mniSvnelovani problemebis Sesaxeb;VI. 11. moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis enobriv Tavisebure-

beze dakvirveba da msjeloba;VI.12. moswavles aqvs multimedia teqstebze muSaobis sawyisi unar-Cveva;VI.15. moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis miznobrivi teqstis damouki-

deb lad Seqmna;VI.16. _ moswavles SeuZlia gramatikuli TvalsazrisiT marTebuli sity-

vaTformebis ageba.

Semdegi Temebis: `kopala~ da `eTeriani~ dagegmvas maswavlebels vandobT. vTava-zobT mxolod damatebiT informacias, romlis gamoyeneba mas SeeZleba am gakveTilebis dagegmvisas.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: _ kopala winaqristianuli saTemo RvTaeba aRm. saqarTvelos mTaSi, misi ZiriTadi samlocvelo iyo fSavsa (sof. uZilau-rTa) da xevsureTSi (liqokis xeoba, Walaisofeli). kopalas samlocveloebi iyo agreTve TuSeTSi, mTiuleTSi, gudamayrsa da qarTl-kaxeTis CrdiloeTiT. legendis mixedviT, kopala RvTisSvilia, romlisTvisac RmerTs daukisrebia fSav-xevsureTis teritori-aze odesRac mosaxle dev-kerpebis ganadgureba. masve miaweren avsulebTan brZolis funqciasac, sakuTari saymos da sxva xorcielTa dacvas. igi, rogorc saTemo RvTaeba, Tavis ymebs mfarvelobda gasaWirSi, Tan axlda brZolebSi da xels umarTavda. kopala da iaxsari moZme RvTisSvilebad miaCndaT. xalxis rwmeniT, kopalas hqonda mamulebi, saTibebi, zvrebi kaxeTSi, sxvadasxva daniNSnulebis sakulto nagebobani, flobda ganZs, hyavda kuratebis jogi (qse, t. V, gv.659).

53

eposi _ mxatvruli nawarmoebis gvari lirikisa da dramis msgavsad. xalxuri epo-sis sawyisebi Soreul warsulSi unda veZeboT. eposis Taviseburebaa sinamdvilis asaxva Txrobis gziT. avtori, rogorc wesi, TiiTqmis ar Cans, mxatvruli informacia TiTqos TavisTavadia. eposSi gamoyenebulia dialogi, monologi. xalxuri eposisaTvis damaxa-siaTebelia prozisa da leqsis xSiri monacvleoba, risi saukeTeso dadasturebac gax-lavT `eTeriani~. aq leqsebi ZiriTadad dialogis drosaa CarTuli. Tqmuleba abesalo-misa da eTeris Sesaxeb, anu `eTeriani~, samijnuro-romantikuli eposis klasikur nimuSs warmoadgens. arsebobs misi uamravi varianti. pirveli beWduri gamocema ekuTvnis p. umikaSvils (1875 w.), romelsac am dros `eTerianis~ 13 sxvadasxva varianti hqonia xelT. am nawarmoebma didi gavlena moaxdina qarTuli poeziisa da musikis ganviTarebaze. yve-laze srulxmianad mas poeziaSi vaJa-fSavela gamoexmaura, xolo musikaSi _ z. faliaS-vili (literatura: a. Wilaia, r. Wilaia, literaturaTmcodneobis cnebebi, 1984 w., gv. 91; `xalxuri sibrZne~, t. II, Tb. 1968 w, gv. 5; `qarTuli xalxuri poeturi Semoqmedeba~, t. II, 1968 w., gv. 35).

54

IV Tema: `literaturuli zRapari~

gakveTilis masala:g. doCanaSvilis `yvelaze kargi papa~, Tandebuliani brunvebi _ (gagr-

Zeleba)

miznebi:

• informaciis miReba da gadacema moswavleTa mier• mxatvruli teqstis gaazreba• leqsikuri maragis gamdidreba• kiTxvisa da gagebis sabaziso unarebis ganviTareba (varaudis gamoTqma, Sejameba,

SekiTxvebis dasma da sxva)• kritikuli azrovnebis ganviTareba• gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis daufleba• mxatvruli teqstis kiTxva damoukideblad da Sinaarsis gadmocema• zneobriv-esTetikur RirebulebaTa Camoyalibeba.• sxvadasxva saxis werilobiTi mcire zomis teqstis SeTxzva• multimedia teqstis Seqmna

I gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (5 wT).

aqtivoba 2. mzadeba kiTxvisaTvis /gamowveva (8­10 wT): moswavleTa gamowvevis miz-niT viyenebT aqtivobas – `sakvanZo leqsikuri erTeulebiT ambis Sedgena.~ teqstidan varCevT 4-5 sakvanZo sityvas/frazas (mefe, mSromeli kaci, brZeni, xelmwifis asuli); CamovwerT dafaze am sityvebs, vTxovT moswavleebs maTi gamoyenebiT Seadginon werilo-biTi Txzuleba da daasaTauron. moswavleebi muSaoben wyvilebSi an jgufebSi. prezenta-cia da moswavleTa mier Sefasebac iqve moxdeba.

SegviZlia gamoviyenoT `saavtoro skamic~ (specialurad morTuli skami, romelsac viyenebT maSin, rodesac moswavleebi kiTxuloben TavianT Seqmnil werilobiT Txzule-bas, anu roca Tavad arian avtorebi) da erT an or moswavles wavakiTxoT TavianTi naS-romi.

aqtivoba 3. teqstis kiTxva (15­20 wT): sanam teqstis kiTxvas daviwyebT, manamde mok-led vajamebT, ra ician moswavleebma guram doCanaSvilis Sesaxeb.

damatebiTi informacia naswavleblisaTvis: guram doCanaSvili qarTveli klasikosi, Tanamedroveobis erT-erTi udidesi qarTveli Semoqmedia. igi 1936 wels q. TbilisSi daibada. Mmama _ petre doCanaSvili eqimi iyo, deda _ gulnara emxvari _ diasaxlisi. Gguram doCanaSvili izrdeboda TbilisSi. bebiebi da babua (dedis mxridan iyo akaki wereTlis disSvili) ar aklebdnen mzrunvelobasa da did siyvaruls. igi saswav-leblad miabares vaJTa pirvel skolaSi, Mman warmatebiT daamTavra 61-e saSualo skola da musikaluri saswavlebeli 1957 wels. imave wels Cairicxa T s u istoriis fakulte-tze. universitetSi swavlisas man gaicno TAavisi momavali meuRle naTela sefiaSvili, romelzec iqorwina 1964 wels.

guram doCanaSvilis pirveli moTxrobebi daibeWda Jurnal ciskarSi 1961 wels. mwe-rali aris literaturuli premia – `sabas~ laureati nominaciaSi `literaturis ganvi-TarebaSi Setanili gansakuTrebuli wvlilisTvis.~.

55

guram doCanaSvilis mTavari Temebia siyvaruli, sikeTe, Seupovari brZola boro-tebis winaaRmdeg da swrafva Tavisuflebisaken. doCanaSvilis Semoqmedeba Targmnilia mraval enaze, misi nawarmoebebi safuZvlad daedo cnobil kinofilmebsa da telespeqtak-lebs.

rekomendacia maswavleblisaTvis: SegviZlia gamoviyenoT kiTxvis rogorc trad-iciuli meTodi_komentirebuli kiTxva, ise Tanamedrove strategia _ orientirebu­li (pauzebiT) kiTxva. Aam dros teqsts winaswar vyofT ramdenime nawilad, teqsti unda gawydes sakvanZo sakiTxebTan, raTa Semdegi monakveTis siuJetis Sesaxeb moswavleebma sakuTari varaudebi gamoTqvan. maswavlebeli iyenebs e.w. `varaudebis sqemas.~ saTauris wakiTxvis Semdeg moswavleebi dafiqrdebian da gamoTqvamen varauds, Tu raze SeiZleba iyos saubari am teqstSi. miuTiTeben: radgan saTauria `yvelaze kargi papa~, mTavari mo-qmedi gmiric iqneba papa, romelic yvelaze kargia da Wkviani (misaRebia nebismieri pa-suxi, romelic saTaurTan iqneba dakavSirebuli).

moswavleebi nawil-nawil kiTxuloben teqsts, TiToeuli monakveTis wakiTxvis Sem-deg akeTeben pauzas. kiTxvis procesSi maswavleblis mier dasmuli SekiTxvebiT kontr-oldeba gagebis procesi. Semdeg ivseba I grafa, II grafaSi unda Caweron , ra miniSneba aqvT saamisod. CainiSnon is mosazrebebi, romlebze dayrdnobiTac aRniSnuli varaudi gauCn-daT da a. S.

TiToeuli nawilis wakiTxvis Semdeg ivseba varaudebis sqema.

varaudebis sqema

rogor fiqrobT , ra moxdeba?

ratom fiqrobT ase?sinamdvileSi ra

moxda?

saTauris wakiTxvis Semdeg

I monakveTis wakiTx-vis Semdeg

II monakveTis wakiTx-vis Semdeg

IIImonakveTis wakiTx-vis Semdeg

aqtivoba4. Aaxali leqsikuri erTeulebis axsna (5­6wT.)

teqstis bolos mocemulia `sityvis salaro~ axsnis gareSe. Mmoswavleebs vavalebT, rom saTanado leqsikonebSi (romlebic aucileblad gvaqvs klasSi) Tavad moiZion da axsnan es leqsikuri erTeulebi. am mizniT SegviZlia jgufuri muSaobac gamoviyenoT, klasi gavyoT sam jgufad, I jgufs mivceT pirveli 5 leqsikuri erTeuli:

aimriza _ (wyena daetyo / gajavrebiT warbebi Seikra)gaemaslaaTa _ (gaesaubra) daeqadna _ (daemuqra)mooWvili _ (Zvirfasi qvebiT Semkuli)bze _ (puris namjis nalewi)

56

II jgufs _ 5 leqsikuri erTeuli: epitnaveba _ (esiamovna, moewona)hotrovela _ (xepre, regveni)gagria _ (uswavleli, ugnuri)Tavqariani _ (qarafSuta, msubuqi Wkuis)qarborbala _ (Zlieri mbrunavi qari, qaraSoti)

III jgufs ki mivceT `idiomebis leqsikoni~ da mocemul frazeologizmebs Tvi­Ton miuweron Sesatyvisebi:

Tvali uyo _ (aniSna)guli moeca _ (gaTamamda)TavSi bze uyria _ (uWkuoa, araferi gaegeba)TavSi mtredebi ufrenen _ (uWkuo, suleli)Wkuaze afrakad aris _ (uWkuo, suleli)ixtibari ar gaitexa _ (ar SeimCnia imedis gacrueba, gawbileba)

aqtivoba 5. Sefasebis rubrika (2wT). ganmsazRvreli Sefaseba moxdeba aTquliani sistemiT, qulebi SeiZleba gadanawildes Semdegi kriteriumebis mixedviT (maswavle-belma klass aucilebad winaswar unda gaacnos Sefasebis komponentebi):

kriteriumebi I dabaliII damakma-

yofilebeliIII saSualo IV maRali

kiTxulobs damoukideblad

da igebs teqs-tis Sinaarss

svams kiTx-vebs infor-maciis ukeT

gasaazreb lad

gamoTqvams varauds da mas amyarebs argu-

mentiT aqtivoba 5. saSinao davaleba (2wT): `yvelaze kargi papa~, teqstis Sinaarsis gad-

mosacemad SeadgineT gegma, Semdeg SearCieT am gegmis erT-erTi sakiTxi da werilobiT gadmoeciT misi Sinaarsi.

SeiZleba gamoviyenoT aqtivoba vizualizeba, anu vavalebT moswavleebs Seqmnan mediateqsti _ nawarmoebis Semdeg saxlSi Seqmnan Canaxatebi wakiTxul epizodebze _ ilustraciebi.

II gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (10­wT).

aqtivoba 2: wakiTxulis gaazreba _ wvdoma (15­17wT)

57

teqstis analizi xdeba I-II donis kiTxvebis saSualebiT igulisxmeba gageba, codna (kiTxvebi saxelmZRvanelodan):

_ vin arian nawarmoebis moqmedi gmirebi? (mefe, gamrje kaci, sityvis papa, veziri)_ rogor krebda mefe simdidres? waikiTxeT teqstidan saTanado adgili. (`vezire-

bi quCa-quCa, kardakar daZrwodnen da saca rames moixelTebdnen, tomaraSi ukravdnen Tavs~).

_ ra mizniT daZrwodnen vezirebi kardakar? waikiTxeT teqstidan saTanado adgili. (`daZrwodnen vezirebi qveynad da eZebdnen mefis gamlanZRavs~).

_ ratom auSarda veziri mSromel kacs? („gamrje kacma uTxra: _ didi gergiliani vinmea Tqveni mefeo. `gergiliani ~vezirs salanZRavi sityva egona.) .

_ rogor dasaja mefem veziri `sicruisaTvis~? (vezirs beWedi waarTva. „waiZre Seni beWedi da me momecio~).

_ vin iyo sityvis papa? (`sityvis papa erTi TmawverdaTovlili brZeni moxuci iyo. romeli sityva ginda, imas ara scodnoda.~ `sityvis papa brZenia da ganswavluli~).

_ rogor gadaarCina sityvis papam mSromeli kaci? ( _ „Senca da Sens mefesac Tav-Si mtredebi gifreneno. `_ gamrje kacis es naTqvami sityvis papam sxvagvarad auxsna da daarwmuna mefe, rom am kacma Senze kargi Tqvao.).

_ rogor ̀ gaanaTles~ mSromelma kacma da sityvis papam mefe? („mefes bevri gamoTqma aswavles, oRond yvelaferi piriqiT auxsnes, TeTrze ambobdnen Saviao, kargze _ cuds, cudze _ kargs~).

_ ratom ar gaatana zRvaTa xelmwifem Tavisi qaliSvili mefes?..( mefe gaunaTle-beli iyo.`bevri sityva ar icoda~, amitom mefem Tavisi qaliSvili mefis „maswavlebels` _ gamrje kacs _ miaTxova)...

gakveTili grZeldeba maRali donis kiTxvebiT, romlebic emsaxureba miRebuli codnis gamoyenebas, analizs, sinTezsa da Sefasebas:

_ mefis ra Tvisebebi Cans teqstSi? daasabuTeT. (mefe boroti da gaumaZRaria _ `vezirebs ubrZanebda: wadiT, wamodiT da qoneba momitaneTo. vezirebic quCa-quCa, karda-kar daZrwodnen da saca rames moixelTebdnen, tomaraSi ukravdnen Tavs.~ gaunaTlebe­lia _ `Bbevri sityva ar icoda mefem. anda saidan unda scodnoda, quCaSi is ar gadioda, xalxs is ar enaxveboda, Zexorciels ar esaubreboda Tavisi vezirebis garda. `briyvia _ sityvis papam da gamrje kacma mefes bevri gamoTqma aswavles, oRond yvelaferi piriqiT auxsnes: TeTrze ambobdnen Saviao, kargze _ cuds, cudze _ kargs. Mmefemac TuTiyu-SiviT daizepira es sityvebi da gamoTqmebi da zRvaTa xelmwifes estumra).

_ daaxasiaTeT veziri teqstis mixedviT. ra Tvisebebi aqvT saerTo mefesa da mis vezirs? (gaunaTleblebi iyvnen, xarbebi da gaumaZRarni).

_ Tqveni azriT, ratom moatyues sityvis papama da gamrje kacma mefe? ra Sefasebas aZlevT maT am saqciels? (mixvdnen, rom mefe suleli iyo da bevri gamoTqma aswavles, oRond yvelaferi piriqiT auxsnes: TeTrze ambobdnen Saviao, kargze _ cuds, cudze _ kargs. Mmefemac TuTiyuSiviT daizepira es sityvebi da gamoTqmebi. amiT TiTqos samagi-ero gadauxades Tavisi borotebisa da gaumaZRrobisaTvis.

_ zRvaTa mefem arCevani gamrje, ubralo kacze gaakeTa da Tavisi qaliSvili mas mi-aTxova. Tqveni azriT, ratom? (`eg mSvenieri gamoTqmebi vin gaswavlao, ikiTxa zRvaTa mefem, -sityvis papam da erTma gamrje kacmao. mixvda mefe, rom gamrje kaci Zalian Wkvi-ani da brZeni iqnebao~).

_ `sityvas ki ra ar SeuZlia!.. adamianTa gabedniereba, nugeSi, alersi, siyvaruli, gamxneveba, mTaTa dangreva da qalaqebis aSenebac SeuZlia!~ _ wers mwerali. eTanxme-biT mas? ratom? daasabuTeT Tqveni azri. (aq moswavle Tavis Sexedulebas argumentiT gaamyarebs. mag. sityvas udidesi Zala aqvs, `gvelsa xvreliT amoiyvans ena tkbilad mou-bari~...).

58

_ gaixseneT, ra wagikiTxavT, gsmeniaT sityvis Zalaze. eTanxmebiT andazas: `tkbili sityviT mTas iremi moiwvelao~? (sulxan-saba orbelianis `utkbesi da umwaresi~)

_ ris Tqma surs mwerals am zRapriT? ra aris am nawarmoebis idea? (ramdenad didi mniSvneloba aqvs ganaTlebas, wignierebas; ramdenad gexmareba Seni enis srulyofili codna sxvadasxva rTul situaciaSi; ramdenad zustad da gasagebad SegiZlia gamoTqva azri, roca kargad flob enas, xar wignieri da ganaTlebuli; ramdenad sasaciloa uwig-nuri adamiani, gindac mefe iyos is... ra Zala aqvs sityvas, da risi gakeTeba SeuZlia mas.)

_ zRaprisaTvis damaxasiaTebeli ra niSnebi aqvs am nawarmoebs? ra geCvenebaT mas-Si damajereblad? Ddaujereblad? riT hgavs igi xalxur zRapars? riT gansxvavdeba? (zRaprisaTvis damaxasiaTebelia xalxuri sibrZne. daujereblad meCveneba, rom aseTi gaunaTlebeli mefe qveyanas marTavdes... xalxur zRapars imiTac hgavs, rom yovelTvis sikeTe imarjvebs borotebaze.)

Aaqtivoba 3. teqstis enobriv mxareze dakvirveba(10­12wT): (davaleba saxelmZR-vanelodan) teqstSi mravladaa mocemuli epiTetebi, moswavleebs vakvirvebT masze. vavalebT moZebnon romeli epiTetebiT axasiaTebs mwerali mefes? sityvis papas? mSromel kacs?

mefe _ gaumaZRari, mdidari, boroti, xarbi... sityvis papa _ TmawverdaTovlili brZeni moxuci, ganswavluli... mSromeli kaci _ patiosani, gamrje, QWkviani...

davakvirvoT moswavleebi:_ ̀ wadi, wadi aqedan... Se cudo, Senao!~ _ mefem sxva sityva ar icis da amitom uwodebs

Tavis vezirs cuds. Mmas rom ufro mdidari sityvaTa maragi hqonoda, ra sityvebiT mimar-Tavda Tavis vezirs? (uswavlelo, gaunaTlebelo, regveno)

_ ratom uwoda mweralma brZenkacs `sityvis papa~? raze migvaniSna am saxeliT? (brZeni da ganswavluli kaci iyo, „romeli sityva ginda, imas ar scodnoda.` A „qveynad ise-Ti araferia, iman rom ar icodes~).

_ romeli ucnobi da gaugebari sityvebi da gamoTqmebi gamoiyena sityvis papam me-fesTan saubrisas? (`TavSi bze giyriao~, hotrovela , gagria Wkuaze afrakad varo, TavSi sul mtredebi mifreneno, qarborbala).

_ Tqveni azriT, ratom ar icoda mefem am sityvebis mniSvneloba? (gaunaTlebeli iyo, `Bbevri sityva ar icoda mefem. anda saidan unda scodnoda, quCa-

Si is ar gadioda, xalxs is ar enaxveboda, Zexorciels ar esaubreboda`)_ aseTi sityvebis Seswavlis ra gzas gvTavazobs mwerali? _ Tqveni azriT, misaRebi da gamarTlebulia es gza? _ ramdeni axali sityva da gamoTqma SegaswavlaT am gakveTilze `sityvis papam~?(aimriza, gaemaslaaTa, daeqadna, mooWvili, bze, epitnaveba, hotrovela, Tvali uyo,

gagria, Tavqariani, qarborbala. guli moeca TavSi bze uyria, TavSi mtredebi ufrenen, Wkuaze afrakad aris, ixtibari ar gaitexa...).

aqve vasrulebT davalebas - aqtivobis rveuli davaleba#4 (Semdegi sityvebisaTvis SearCieT sinonimebi teqstidan _

tetia _ (hotrovela, gagria)moxerxebuli _ (gergiliani)moswons _ (epitnaveba)gulkeTili _ (qvelmoqmedi)qaraSoti _ (qarborbala)esaubreboda _ (emaslaaTeboda)daemuqra _ (daeqadna)

aqtivoba 5. Sefaseba (2­3 wT).

59

aqtivoba 6. (2­3 wT) saSinao davaleba: `yvelaze kargi papa~- TxrobiT, aqt. rveuli davaleba #3 (mouZebneT Sesatyvisebi Semdeg frazebs _ SeaerTeT isriT):

Tvali daadga _ moewonaTvali uyo _ aniSnaTvali auxila _ sinamdvile uCvenaTvali gauswora _ gabedulad SexedaTvali auxvia _ moatyuaTvali aarida _ yuradReba ar miaqciaguli moeca _ gaTamamdaguli mouvida _ gabrazdaguli daewva _ ewyinaguli gauxeTqa _ SeaSinaguli gautyda _ imedi dakarga, daRondaguli daeTuTqa _ Zalian ewyina

III gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (7­8wT).

aqtivoba 2. teqstis mokle Sinaarsis gadmosacemad gegmis Sedgena (5­7wT): gegmis Sedgena xdeba klasis saerTo monawileobiT. igi dafaze iwereba. moswavleebi gaiazre-ben gegmis TiToeul sakiTxs da akeTeben mokle komentars mis Sesaxeb (gegma daaxloebiT aseTi SeiZleba iyos):

1. gaumaZRari mefe2. gamrje kacTan maslaaTi3. veziris sasjeli4. gamrje kacis moxerxeba5. mefis `ganaTleba~6. zRvaTa xelmwifesTan stumroba7. sityvis papas movaleoba

aqtivoba 3. minidiskusia (10 wT): gaimarTeba diskusia moswavleebs Soris, iqneba ori mxare: erTi, romelic amarTlebs gamrje kacs _ `ratom damabezRe mefesTan?~ da meore _ romelic cdilobs axsnas veziris moqmedeba: `maSin mefe me damiWerda.~ moswavleeb-ma pasuxebis gacemiT unda SeZlon lit. personaJebis moqmedebis mizezisa da miznis ax-sna, SeZlon sakuTari azris dasabuTeba (gamrje kaci _ gamrje kaci TavisTvis qoxis win muSaobda, mas gamoelaparaka veziri, iqneb raime cudi vaTqmevino mefezeo. Aar eSveboda veziri. raRac misTvis gaugebari sityva gaigona da mefeze cuds ambobso Dda dasasjelad mefes mihgvares gamrje kaci. es aris cudi saqcieli veziris mxridan. veziri _ meore moswavle amarTlebs mis saqciels: mefe xom ase eubnebaT: `_ aba, erTi ar mogiyvaniaT Cemi gamlanZRavi, sul Tavebs dagayrevinebTo.~amitom ra unda eqna vezirs?

Dminidiskusiis Semdeg sruldeba aqtivobis rveulSi davaleba #1: (wyvilebSi) teqs-tidan SearCieT ori gmiri _ uaryofiTi da dadebiTi. daasmevineT maT erTmaneTisaT-vis kiTxvebi imgvarad, rom pasuxebis gacemisas SeZlon TavianTi moqmedebis mizezisa da miznis axsna. teqsti aageT dialogis saxiT.

60

aqtivoba 4. gmiris ruka. mTavari personaJis daxasiaTeba teqstualuri masalis safuZvelze (5 wT):

gamovyofT or an sam gmirs da moswavleebi maT mocemuli sqemis mixedviT axasiaTe-ben. gamoyofen 2-3 damaxasiaTebel niSan-Tvisebas, argumenti mohyavT teqstidan.

gmiris ruka

ru

aqtivoba 5. mSobliuri enis samyaroSi (10­12wT): maswavlebeli klass akvirvebs winadadebebze:

`xalx-is-gan warTmeuli qoneba vezirebs mefe-Tan mihqondaT.~`es mef-is-Tvis mirTmeuli ZRveni iyo~.`gamrje kaci zRvaTa mef-is-ken gaeSura~. moswavleebi akvirdebian da asaxeleben, romelia am winadadebebSi Tandebuliani ar-

sebiTi saxelebi?( xalx-is-gan, mefe-s-Tan, mef-is-Tvis, mef-is-ken) _ romelia maT Soris micemiTi brunvis Tandebuli? (-Tan)akvirdebian danarCeni Tandebulebis win brunvis niSans da akeTeben daskvnas: Tan­

debulebi ­Tvis, ­gan, ­ken naTesaobiTi brunvas daerTvian. yuradRebas vamaxvilebT ­Tanave, ­ebr Tandebulebze, romlebic aseve naTesaobiT brunvis Tandebulebia.

winadadebebze dakvirvebiT vacnobT agreTve moqm. br. Tandebulebs –urT da –gan:`dedali cxvari Tavisi cikn-iT-urT CamorCenoda faras~.moswavleebi akvirdebian brunvis niSans -urT Tandebulis win da akeTeben daskvnas,

rom igi moqmedebiT br-s daerTvis. sayuradReboa ­gan Tandebuli, romelic moqmedebiTi brunvis formaze darTvisas

saxes icvlis: `moiyvanes Tavisi qoxidan~.

qox-iT-gan ------qoxid-gan --------qoxi-dan

I გმირი

თვისება

არგუმენტი

II გმირი

თვისება

არგუმენტი

Tviseba

gaumaZRari,gaunaTlebeli

Tviseba

brZeni da ganswavluli

II gmiri

sityvis papa

I gmiri

mefe

argumenti1) vezirebs ubrZanebda: wadiT,

wamodiT da qoneba momitaneTo2) bevri sityva ar icoda mag­

ram

argumenti

`romeli sityva gindoda, imas ar scodnoda~

61

imisaTvis, rom erTmaneTisagan kargad gavmijnoT –gan Tandebuliani da moqmedebiTi brunvebis formebi, davixmaroT kiTxvebi:

naTesaobiTi: moqmedebiTi:visgan? risgan? saidan? rodidan?

codnis gasamtkiceblad moswavleebi asruleben saxelmZRvaneloSi mocemul sa-Tanado davalebas:

naT. br. moqm. Br.monadirisa-gan (visgan?) kldi-dan (saidan?)arwivisa-gan (risgan?) budi-dan (saidan?)megobrisa-gan (visgan?) ci-dan (saidan?)mSoblebisa-gan(visgan?) xvali-dan (rodidan?)

aqtivoba 7. Sefaseba (2wT).

aqtivoba 8. saSinao davaleba (2­3 wT): `yvelaze kargi papa~, davalebebi: #2 (aq-tivobebis rveuli): avagoT teqsti _ literaturuli zRapari (sanimuSo qarga mocemu-lia aqtivobis rveulSi), #5 (CasviT saTanado Tandebulebi).

Sedegebi:

VI.1. _ moswavles aqvs informaciis miRebisa da gadacemis unar-Cveva;VI.2 _ aqvs mxatvruli teqstis gaazrebisaTvis arsebiTi detalebis Se-

fasebis unari;VI. 5. _ SeuZlia diskusiaSi monawileobisas ind. Dda jgufuri strategie-

bis gamoyeneba;VI. 6 SeuZlia waukiTxos msmenels teqsti/nawyveti;VI.8 _ SeuZlia damoukideblad waikiTxos sxvadasxva tipis teqstebi;VI. 10. aqvs kiTxvis procesiT gamowveuli ganwyobilebisa da STabeWdi-

lebis gadmocemis unari;VI.12 _ SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis miznobrivad gamoyeneba

(akeTebs Canawerebs, komentarebs ukeTebs teqstis calkul nawilebs, gamoTq-vams varaudebs da a. S.);

VI. 13. SeuZlia pirovnuli da SemoqmedebiTi gamocdilebis gamoyeneba weris procesSi da aqvs mxatvruli warmosaxvis unari;

VI.14 _ moswavles SeuZlia sxvadasxva tipis miznobrivi teqstis damou ki-deblad Seqmna.

62

V Tema: `adamiani da buneba~

gakveTilis masala:vaJa-fSavelas `verxvi~,– zedsarTavi saxelis xarisxis formebi (3 sT)

miznebi: • informaciis miReba da gadacema moswavleTa mier• diskusiis xelovnebis TandaTanobiTi daufleba, sametyvelo qcevis warmarTva

miznisa da konteqstis Sesabamisad• diskusiaSi monawileobisas jgufuri da ind. strategiebis gamoyeneba• teqstis gaazrebulad wakiTxva da gaanalizeba• daskvnebis gamotana da wakiTxulis Sejameba • informaciis miReba da gaziareba• wignze damukideblad muSaoba• kiTxvisa da weris strategiebis daufleba

I gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (5 wT).

aqtivoba 2. kiTxvisaTvis mzadeba _ gamowveva (7­10 wT): ganwyobis Sesaqmnelad, SesaZlebelia maswavlebelma klass uCvenos verxvis suraTi.

_ rogor fiqrobT ra jiSis xea am suraTze? Tu unaxavs vinmes es xe? flobs raime informacias am xis Sesaxeb? ..

SegviZlia Cven mcire informacia mivawodoT moswavleebs.

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: didi zomis foTlovani mcenarea. yvavis adre gazafxulze, erTsa da imave xes sxvadasxva totze sxvadasxva formis foTo-li asxia. nayofi kolofia. verxvi mravldeba TesliT, Zirkvis amonayariT, zogjer fes-vis nabartyiT. swrafmzardia, xarobs tenian niadagze, Tumca gaSeneba TiTqmis yvelanair niadagze SeiZleba. sinaTlis moyvarulia, qargamZle, farTod iyeneben gasamwvaneblad. izrdeba mTisa da mdinarispira tyeebSi. aqvs TeTri, msubuqi da rbili merqani, qerqi Se-icavs saRebav nivTierebebs, zogi saxeobis surnelovani kvirtebi - Zvirfas eTerovan zeTebs. cnobilia 100-ze meti saxeoba, CvenSi mTisa da Walis tyeebSi verxvis 8 saxeoba izrdeba.

vakeTebT mokle mimoxilvas nawarmoebis avtorze, weris stilze da mis Seqmnil sxva nawarmoebebze.

klasSi Seiqmneba saTanado ganwyoba, amis Semdeg viwyebT teqstze muSaobas.

aqtivoba 3. teqstis kiTxva (15 wT). teqstis kiTxvisas viyenebT aqtivobas `pauzebiT kiTxva.~ teqsti davyoT ramdenime nawilad, gavwyvitoT sakvanZo sakiTxebTan, moswavlem unda SeZlos varaudebis gamoTqma mocemuli siuJetis Sesaxeb. Aam gakveTilze vkiTxu-lobT I Tavs, I pauza –`verxvma Tavisi TanamoZmeebisa sxva veraferi gaigo.~ II pauza _ `verxvi iqve adgilobriv idga, mexisgan tanze mravalgan dazianebuli.~

63

TiToeuli pauzis Semdeg vCerdebiT da klass vaZlevT imis saSualebas, gamoTqvan TavianTi varaudi moqmedebis Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb. vavalebT moswavleebs mo-Zebnon teqstSi ucxo sityvebi, bundovani adgilebi daazuston da axsnan jgufebSi. das-van SekiTxvebi wakiTxulis irgvliv.

moswavleebi Semdeg monakveTSi ganviTarebul movlenebze winaswar gamoTqvamen va-raudebs. mohyavT teqstidan saamisod argumentebi. amis Semdeg grZeldeba pauzebiT kiTxva. kiTxvis procesSi ivseba `varaudebis sqema~ (ix. gv. 55).

aqtivoba 4: wakiTxulis gaazreba _ wvdoma (7­10 wT): teqstis analizi xdeba kiTxve-

bis saSualebiT (saxelmZRvanelo ).

_sad amovida verxvi? ( erT mwirs goraze.)_ ra awuxebda mas? (martooba. mis axlomaxlo sxva xis WaWaneba ar iyo)._ saiT uwevda guli? (`Sors tyeSi verxvebs xedavda da maTken miuwevda guli~)._ ratom iyo igi Tavisi xvedris ukmayofilo? (`Tu verafers gavigoneb, veravis

ras gavagoneb, veravis ver gavaxareb da TviTonac ver gavixareb, es xom mkvdari sicocx-lea.~)

aqtivoba 5. Sefaseba (3wT).

aqtivoba 6. saSinao davaleba (2wT): vaJa-fSavela `verxvi~. MmoemzadeT diskusiisaT-vis _ tye Seunaxe Svilebsa (moiZieT masala biblioTekaSi, internetSi da moamzadeT masala saqarTvelos tyeebis Sesaxeb. aqt. rveuleba #1).

II gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (10wT): moswavleebi iyofian jgufebad da warmoadgenen moZiebul masalas sakiTxis irgvliv. prezentaciisas viyenebT rogorc teqstualur, aseve foto da eleqtronul masalas. moswavleebi erTmaneTis pasuxebs sa-Tanado komentarebiT afaseben.

aqtivoba 2. teqstis kiTxva (10 wT): vagrZelebT II da III nawilis kiTxvas pauzebiT. aqac vavalebT moswavleebs moZebnon teqstSi ucxo sityvebi, bundovani adgilebi daa-zuston da axsnan jgufebSi. dasvan SekiTxvebi wakiTxulis irgvliv.

aqtivoba 3. jgufuri diskusia (5­7wT): teqstis wakiTxvas vwyvetT am adgilze _ `sxvebma iuares, rogor SeiZleba, codvaa magis moWrao.~ moswavleebs vaZlevT siuJetis ganviTarebis or versias.

1. Seibrala mwyemsma verxvis xe da moWra gadaifiqra.(`yvelas uyvarda verxvi, radgan mosaxed adgilas idga da imis meti xe ar moipovebo-

da; amitom mwyemsebi Tavisi samwyemsoTi mis Crdilos qveS isvenebdnen~).2.ar daindo mwyemsma verxvis xe (`mwyemsebs sicivisagan kankali mohkida~).imarTeba diskusia moswavleebs Soris, klasis azri iyofa orad, TiToeul jgufs

Tavisi lideri Hhyavs, liderebi sxdebian erTmaneTis pirispir, jgufis mosazrebebs icaven da amyareben argumentebiT. kamaTis Semdeg bolomde vkiTxulobT teqsts.

moswavleebi eZeben teqstSi ucxo sityvebs, bundovan adgilebs azusteben da xsnian jgufebSi. svamen SekiTxvebs wakiTxulis irgvliv.

64

aqtivoba 4: wakiTxulis gaazreba _ wvdoma (5 wT)_ ra hgvrida mas (verxvs) siamayes? (arwivis stumroba. `uTuod vyofilvar rame, rom

TviT arwivi, mefe frinvelTa, mkadrulobs da Cems totebze isvenebso~)._ rodis dadga verxvis aRsasruli? (zamTarSi, roca Tovlisagan da sicivisagan

akankalebulma mwyemsebma gasaTbobaT misi moWra gadawyvites)._risi imediT mokvda is? (`cocxals ar meRirsa da iqneb mkvdars mainc meRirsos Cems

ZmebTan yofnao.~)

aqtivoba 5: wera magidis garSemo. (10 wT)

Seadginon moswavleebma teqsti _ tyis Civili (aucilebeli piroba _ teqsti iwere-ba I pirSi): aqt. rveuli. davaleba #4.

meTodis aRwera:a) dajgufdiT 4-5 moswavle da ganlagdiT magidis garSemo wriulad;b) saTiTiTaod moamzadeT furclebi, kalmebi da SeudeqiT weras mocemuli sakiTxis

irgvliv;g) werisaTvis gaqvT zustad 2 wuTi;d) am drois amowurvis Semdeg (miuxedavad imisa, daamTavreT Tu ara wera) gadaeciT

Tqveni naweri marjvniv mjdoms, Tqven ki furceli marcxniv mjdomisagan miiReT, wai-kiTxeT misi namuSevari da ganagrZeT mis mier dawyebuli teqsti;

e) ase gaagrZeleT manam, sanam jgufis yvela wevrs ar daubrundeba Tavisi naweri (SeiZleba furceli or wrezec daatrialoT);

v) rodesac furceli moZraobas daasrulebs, waikiTxeT yvela namuSevari, SearCieT maT Soris saukeTeso varianti da waukiTxeT Tqvens klaselebs.

aqtivoba 6. enobriv mxareze varjiSi (7wT):1) sxvadasxva pirSi Txroba: vavalebT moswavleebs daakvirdnen teqsts da gaarkvi-

on romel pirSia Txroba? ris Sesaxeb mogviTxrobs igi?(Txroba mimdinareobs III pirSi da igi exeba martomyof verxvis xes da mis wuxils).

Seecadnen, gadmoscen am teqstis Sinaarsi I pirSi. am SemTxvevaSi vin iqneba mTxro-beli? (Tavad verxvi)

2) mxatvrul saxeebze dakvirveba: klass vavalebT moZebnon teqstSi a)sulieri sag-nis saxelebi (mag. Mmwyemsi, frinvelebi, arwivi, …) b) gasulierebuli sagnis saxelebi (verx-vis xe, mTis niavi, yvavilebi...…)

_ mweralma verxvi sulier arsebad warmogvidgina. rogor, ra saSualebebiT miaRwia amas? (aalaparaka verxvis xe, gauCina adamianis Tvisebebi, gancdebi, SegrZnebebi).

_ daasaxeleT teqstidan is adamianuri Tvisebebi, romlebic mweralma usulo sa-gans, am SemTxvevaSi verxvs, miawera (es SeiZleba Sesruldes rogorc jgufurad, aseve in-dividualurad (verxvi saubrobs, RmerTs emduris, esmis, eZaxis, ufrTxildeba, exveweba, loculobs da a.S. ).

_ vawodebT termins gapirovneba da vavalebT vaJa-fSavelas nawarmoebebSi gaixse-non gapirovnebis nimuSebi, anda gaixsenon is mwerali, romelic mimarTavs am xerxs.

3) Zireuli da warmoqmnili saxelebi: moswavleebi akvirdebian saxelmZRvaneloSi mocemul savarjiSos:

verxvi _ verxvnari,tirifi _ tirifnarinaZvi _ naZvnaribuCqi _ buCqnari

65

yvavili _ yvavilnari

da asaxeleben, romelia Zireuli saxeli (verxvi, tirifi, naZvi, buCqi yvavili) da romeli warmoqmnili (verxvnari, tirifnari, naZvnari, buCqnari, yvavilnari).

_ ra sufiqsi gamoiyeneba warmoqmnisaTvis? (-nar-i)ras aRniSnavs am sufiqsiT warmoqmnili saxeli? (im adgils, sadac mravladaa

dasaxelebuli mcenare).

aqtivoba 7. saSinao davaleba (2­3 wT): ̀ verxvi~(TxrobiT), aqt. rv. davaleba #3 teqs-tis mixedviT dawereT `verxvis aRsasruli~.

III gakveTili

aqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (5­7wT).

aqtivoba 2. teqstis mokle Sinaarsis gadmosacemad gegmis Sedgena (8­10 wT):

moswavleebi gadmocemen teqstis Sinaarss, Sinaarsis gadmosacemad adgenen gegmas (es davaleba SeiZleba Sesruldes rogorc individualurad, ise wyvilebSi da jgufurad), aqt. rveuli davaleba #2 (Seswavlili teqsti dayaviT nawilebad da SeadgineT gegma)

gegma daaxloebiT aseT saxes miiRebs:1. verxvis sicocxle2. xmeli foToli Soreuli tyidan3. yvavilebis ena/yvavilebTan saubari4. verxvis siamaye5. verxvis aRsasruli

moswavleebi gaiazreben gegmis TiToeul sakiTxs da akeTeben mokle komentars mis Sesaxeb.

aqtivoba 3. gamoxmaureba wakiTxulis Sesaxeb (10­15wT):

gakveTili grZeldeba maRali donis kiTxvebiT, romlebic emsaxureba miRebuli codnis gamoyenebas, analizs, sinTezsa da Sefasebas:

_ `umadlo sicocxle~, _ ase afasebs verxvi Tavsi ganvlil cxovrebas. Tqveni az-riT, marTla usargeblo iyo verxvis sicocxle? (ara, verxvis sicocxle ar aris usargeb-lo, igi sul loculobda mis Crdil qveS myofi yvavilebisaTvis. ̀ yvelas uyvarda verxvi, radgan mosaxed adgilas idga da imis meti xe ar moipoveboda; amitom mwyemsebi Tavisi samwyemsoTi mis Crdilos qveS isvenebdnen.` SeSad verxvi enTo, garSemo mwyemsebi usxd-nen, didi da patara, mklavtitvelebi; fexSiSveli balRebi ixuxebodnen cecxlis alze, agreTve moxucni, da yvela ki amas gaiZaxoda erTxmad: `ih, ra cecxlia, dagloca RmerT-mao!~).

_ adamianebi, romlebic zafxulobiT verxvis Crdils afarebdnen Tavs, zamTarSi daundoblad Wrian mas. rogor Sefasebas aZlevT maT saqciels? Tu Cans teqstSi mwerlis

66

damokidebuleba am faqtis mimarT? (es aris daundobloba, ugulo saqcieli. mwerlis mxridan sibraluli igrZnoba).

_ mweralma teqstSi erTi SexedviT Cveulebrivi movlena _ adamianis mier xis moWra _ aRwera. SeZlo Tu ara man am faqtis gadmocema ise, rom mkiTxveli daefiqrebina? ra fiqrebi aRgiZraT am moTxrobis wakiTxvam? rogor miaRwia amas mweralma? (namdvilad daafiqra mkiTxveli am faqtma, usulo sagnis gasulierebiT miaRwia amas mweralma. amis wakiTxvis Semdeg albaT dafiqrdebian da aRar moWrian xeebs.)

_ risi Cveneba surs mwerals martodmyofi verxvis cxovrebis aRweriT?(Tu ra Znelia Seni moZmeebisagan Sors martodmarto cxovreba. „Tu verafers gav-

igoneb, veravis ras gavagoneb, veravis ver gavaxareb da TviTonac ver gavixareb, es xom mkvdari sicocxlea?!~ )

_ raSi xedavda verxvi Tavis daniSnulebas? (undoda madli ekeTebina qveyanaze, `ve-ravis ra vargeo`- wuxda igi.)

_ rogor adamians gagonebT igi? (adamians, romelsac sikeTis keTeba axarebs, madlian adamians.)

_ mwerlis azriT, ra aris adamianis mTavari daniSnuleba? (Tesos sikeTe qveyanaze, madliani saqmeebi akeTos, iyos Tavis moZmeebTan erTad.)

_ gaixseneT vaJa-fSavelas sxva nawarmoebebi. ra saerTos xedavT maT Soris? (Ziri-Tadad D bunebaa aRwerili mis SemoqmedebaSi. igi xSirad mimarTavs gapirovnebas).

aqtivoba 4. mSobliuri enis samyaroSi (10wT): yuradRebas vamaxvilebinebT mos-wavleebs winadadebebze:

`mware viTxove, ena momitana~.`am qveyanaze enaze u­mwar­es­i ara moipoveba-ra~.`balaxs raRacnairi mo­mwar­o gemo hqonda~.

vavalebT moswavleebs moZebnon am winadadebebSi romelia zedsarTavi saxelebi (mware, umwaresi, momwaro).

_ ra gansxvavebaa maT Soris? (isini sagnis Tvisebis met da nakleb odenobas gamoxa-taven)

_ maTgan romeli gamoxatavs sagnis Tvisebas meti raodenobiT? naklebi raodeno-biT? romelia Zireuli sityva? (meti raodenobiT- umwaresi, naklebi raodenobiT – mom­waro, Zireulia _ mware).

amis Semdeg klass vTavazobT wess.vakvirvebT saxelmZRvaneloSi mocemul savarjoSoze da vavalebT Seavson. pasuxo-

ben kiTxvebze:

mware _ u-mwar-es-i _ mo-mwar-oSavi _ u-Sav–es-i mo- Sav -oTeTri _ u- TeTr–es—i - mo-TeTr -odidi _ _ u-did–es-i mo- did-o

_ romeli TavsarT-bolosarTi awarmoebs ufroobiTi xarisxis formas? (u-es), odnaobiTi xarisxis formas? (mo-o).

maswavlebeli klass avalebs waikiTxon Seswavlili teqsti yuradRebiT da moZebnon, Tu aris masSi ufroobiTi an odnaobiTi xarisxis formebi (es davaleba SeiZleba Sesrul-des rogorc jgufurad, aseve individualurad).

moswavleebs vakvirvebT saxelmZRvaneloSi mocemul winadadebebze, sadac sityvebi: cudi, kargi, tkbili, sqeli _ ufroobiTi xarisxis formebs Taviseburad awarmoeben:

67

cudi _ uaresi, kargi _ ukeTesi, tkbili _ utkbesi, sqeli _ usqesi.klasSi vasrulebT davaleba #5 aqt. rveuli (mocemuli sinonimuri zedsarTavi

saxelebidan SearCieT erT-erTi da CasviT.

aqtivoba 5. Sefaseba (2­3 wT).

aqtivoba 6. saSinao davaleba (2­3 wT): ̀ verxvi~(TxrobiT), davaleba #6 aqt. rveuli. marTlwerisas daSvebuli Secdomebis gasworeba _ rTulfuZiani zedsarTavi saxelebis marTlwera (cnobismoyvare, wiTel-yviTlad, grZelmaTraxianma, maRalyelian, mxreb-gaSlili, welgamarTuli, saxemomRimari, gulWrela, TeTrgula, TeTrkabiani).

Sedegebi:

VI.1.Mmoswavles aqvs informaciis miRebisa da gadacemis aucilebeli unar-Cveva;

VI. 3. SeuZlia marTebulad warmarTos sakuTari sametyvelo qceva miznisa da konteqstis Sesabamisad

VI.5. SeuZlia diskusiaSi monawileobis jgufuri da individualuri strategiebis efeqturad gamoyeneba;

V.7. SeuZlia sxvadasxva saxis mxatvruli da aramxatvruli teqstebis wakiTxva da gageba-gaanalizeba;

VI.10. aqvs kiTxvis procesiT gamowveuli ganwyobilebisa da STabeWdileb-is gadmocemis unari;

VI.11. SeuZlia sxvadasxva tipis teqstebis enobriv-gamomsaxvelobiT Ta-viseburebebze dakvirveba.

VI.15. SeuZlia sxvadasxva tipis miznobrivi teqstis damoukideblad Seqm-na.

68

VII Tema `sazRvargareTuli mwerloba~

Mmaswavlebels vTavazobT damatebiT informacias masalis: `varskvlavbiWuna~ da `ukanaskneli gakveTili~ _ dagegmvisaTvis:

Oa) oskar uaildi, oskar fingal o’flaerti uilz, 1854­1900 ww._ erovnebiT ir-landielia, miiRo saukeTeso ganaTleba jer dublinis triniti kolejSi, Semdeg _ oqs-fordSi. leqsebis I krebuli gamosca 1881 w. 1882 w. miiwvies aSS-Si, rogorc saxelganTqmu-li evropeli esTeti. 1895-1897 w iyo dapatimrebuli, mis cnobil zRaprebSi (`bednieri ufliswuli~, `varskvlavbiWuna~), komediebsa (`ledi uindermiris marao~, `umniSvnelo qali~, `idealuri qali~, sara bernarisTvis frangulad dawerili `salome~...) da mis ZiriTad nawarmoebSi `dorian greis portreti~ igi bunebrivis winaSe xelovnuris pri-mats aRiarebs da xelovnebis zneobrivi indiferentizmis princips icavs. sazogadoebis meSCanuri atmosferos winaaRmdeg igi mimarTavda paradoqsis Teorias. cixeSi yofnisas dawera `redingis cixis nawarmoebi~. sulierad gatexili, yvelasagan mitovebuli garda-icvala parizSi (q s e, t. X, gv. 94).

b) alfons dode _ 1840-1897 ww. frangi mwerali. misi Semoqmedebis adreuli peri-odisaTvis damaxasiaTebeli iyo patriarqaluri provansis idealizacia. provansuli folklori gaxda misi cnobili nawarmoebis `werilebi Cemi wisqvildan~ wyaro; yvelaze cnobilia misi trilogia `tartaren taraskoneli~, romelSic satirulad daxata umaq-nisi baqias tipi. Aavtoria romanebisa: `orSabaTis zRaprebi~, `fromon umcrosi da ris-ler ufrosi~, `nabobi~, `numa rumestani~... misi SemoqmedebiT saqarTveloSi jer kidev XIX s.,-is oTxmocian wlebSi dainteresdnen. Mmisi nawarmoebebi ibeWdeboda `iveriaSi~, `droebaSi~. Targmnidnen T. saxokia, e. gabaSvili, a. TumaniSvili-wereTelisa, i. ciska-riSvili. Mmis gardacvalebas `iveriam~ nekrologic miuZRvna (q s e, t. III, gv. 604).

g) elzasi, alzasi, ZiriTadad moicavs zemo da qvemo rainis departamentebs. Mmosax-leoba _ 1 517 aTasi kaci, ena _ germanuli da franguli; farTobi _ 8, 3 aT. Kkv. Kkm. mTa-vari qalaqi _ strasburgi/strasburi. 1870 -871 ww. safrangeT-prusiis omSi safrangeTis damarcxebis Semdeg elzasic da loTaringiac (lorani) germaniis imperiis Semadgenloba-Si Sevida. 1870 w. safrangeTis armia sedanTan sastikad damarcxda, am omSi safrangeTma milionamde jariskaci da mSvidobiani moqalaqe dakarga.Ggermaniam elzas-loTaringia gamoacxada `saimperio miwad~. germaniis mTavrobam diqtatoruli reJimi daamyara dapy-robil teritoriaze, eswrafoda aqauri mosaxleobis gagermanelebas, dawesebulebebsa da skolebSi aikrZala franguli ena, strasburgis universiteti gadaiqca germanizaci-is centrad. swored es movlenebia asaxuli alfons dodes winamdebare moTxrobaSi. mxo-lod 49 wlis Semdeg, 1919 w. SeZlo safrangeTma versalis xelSekrulebiT daebrunebina es provinciebi. 1870 wlidan moyolebuli 1919 wlamde parizSi e. w. provinciaTa moedan-ze safrangeTis sazogadoeba yoveldRe ikribeboda Savi arSiebiT xelSi da samgloviaro aqciebs awyobda. 1940 w. hitlerma kvlav waarTva es teritoriebi safrangeTs, magram 1944 w. safrangeTis armiam es teritoriebi gaaTavisufla da daubruna safrangeTs (Qq s e, t.4, gv. 124 ).

69

gakveTilis Tema:o’henris `ukanaskneli foToli~, zmnizeda da masTan dakavSirebuli

marTlweris sakiTxebi (3 sT).

miznebi:

• mxatvruli teqstis kiTxva da gaazreba• informaciis miReba da gaziareba• sakuTari azris dasabuTeba• diskusiis xelovnebis daufleba• personaJTa daxasiaTeba• multimedia teqstebze muSaoba• kiTxvisa da weris strategiebis daufleba • mxatvruli teqstis ageba (nawarmoebis gamgrZeleba)• teqstis enobriv Taviseburebebze dakvirveba• marTlweris wesebis daufleba

I gakveTili

Aaqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (10­12 wT).

Aaqtivoba 2. kiTxvisaTvis mzadeba _ gamowveva (5­7 wT): aq maswavlebels SeuZlia sxvadasxva strategiis gamoyeneba, Cven Cveneul variantebs vTavazobT:

1) es nawarmoebi daukavSiros Temas _ sazRvargareTuli mwerloba; mokled, moswav-leTaTvis gasageb enaze isaubros amerikul literaturaze _ romeli amerikeli mwer-lebis Sesaxeb smeniaT, ra waukiTxavT maTi Semoqmedebidan (am kiTxvaze, savaraudod, mo-swavleTa didi nawilis pasuxi uaryofiTi iqneba); gaaxsenos moswavleebs wina klasebSi Seswavlili `tom soieris Tavgadasavlidan~ nawyvetebi (zogierTs SeiZleba am nawar-moebis sruli versiac hqondes wakiTxuli), gaacnos klass mokled amerikeli mwerlis o’henris biografia...

damatebiTi informacia maswavleblisaTvis:o’henri_ uiliam sidnei porteri (1862-1910 ww.), amerikeli mwerali, patara

moTxrobebis ubadlo ostati, gamoiara cxovrebis sakmaod mZime skola, gamoicvala uamravi profesia, iyo kovboi, Jurnalisti, molare... fulis gaflangvisaTvis sami weli cixeSic gaatara. swored iq daiwyo wera moTxrobebisa, romelTac o’henris fsevdonimiT farulad ugzavnida Jurnal-gazeTebs. 1901 wels, roca cixidan gamovida, ukve cnobili mwerali iyo. 1904-1910 wlebSi gamosca romani `kombosto da mefeebi~ da moTxrobaTa cxra krebuli. rogorc kritikosebi aRniSnaven, igi cxovrebis mware gamocdilebam pa-ta ra adamianebis mosarCled aqcia. Mmis moTxrobebs gansakuTrebul xibls aZlevs iu-mori, groteski...

2) daakvirvos moswavleebi Sesaswavli teqstis saTaurze `ukanaskneli foToli~ da klasTan erTad Seqmnas e. w. `asociaciuri ruka~.

meTodis aRwera:a) dafis centrSi iwereba teqstis saTauri `ukanaskneli foToli~;b) moswavleebi Camoweren am frazasTan asociaciurad dakavSirebul sityvebsa da

frazebs;

70

g) mas Semdeg, rac Camoiwereba yvela sityva da fraza, romelic moswavleebs am sakiTxis irgvliv gaaxsendaT, isrebiT vaerTebT im sityvebs da frazebs, romlebic az-robrivad erTmaneTs ukavSirdeba;

aucilebeli piroba _ `asoc. rukis~ Sedgenisas iwereba yvelaferi, rac moswav-leebs mocemul sakiTxTan dakavSirebiT mosdiT azrad; am etapze ar aris saWiro maTi analizi; wera ar unda Sewydes manam, sanam yvelaferi, rac am sakiTxTan dakavSirebiT ax-sendebaT, ar Camoiwereba.

aqtivoba 3. teqstis kiTxva _ I­II Tavebi (15­18 wT): teqstis kiTxvisas SeiZleba ga-moviyenoT sxvadasxva strategia:

1) komentirebuli kiTxva _ maswavlebeli iwyebs teqstis kiTxvas da mas moswavleebi agrZeleben, teqstis kiTxvisas aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi; maswavlebeli gzadagza akeTebs saTanado komentars wakiTxulis gaazrebisa da ukeT aRqmisaTvis;

2) maswavlebeli iyenebs e. w. `aqtiuri kiTxvis~ meTods _ a) TiToeuli moswavle individualurad gadaxedavs teqsts, kiTxulobs Cumad, damoukideblad cdilobs axali leqsikuri erTeulebis axsnas, iyenebs am mizniT `sityvis salaros~, svams kiTxvebs dasa-zusteblad, moiZiebs eqsplicitur (faqtobriv) informacias maswavleblis mier winas-war dafaze Camowerili kiTxvebis: vin? ra? sad? rodis? ra moxda?/ra qna?/ra SeemTxva?.. mixedviT; b) teqstis wakiTxvis Semdeg cdilobs upasuxos am kiTxvebs: vin? _ joana/jonsi, siu, eqimi; sad? _ amerikis SeerTebuli Statebis erT-erT qalaqSi; rodis? _ Zvelad, ufro konkretulad: XIX s.-is bolosa da XX s.-is dasawyisSi (mwerali swored am dros moRvaweobda, teqstSi misi Tanamedrove cxovrebaa aRwerili); ra moxda? _ joana mZimed gaxda avad...

3) `pauzebiT kiTxva~ _ maswavlebeli teqsts yofs azrobrivad ramdenadme das-rulebul monakveTad da svams kiTxvas: rogor fiqrobT, ra moxdeba Semdeg? ra gaZlevT amis fiqris safuZvels? ra miniSnebebia teqstSi saamisod? daasabuTeT teqstis mixed-viT...

aqtivoba 4. teqstis analizi (5­6 wT): wakiTxuli teqstis irgvliv daismis faqto-briv masalaze (gagebaze) orientirebuli kiTxvebi:

_ ra profesiis arian siu da joana? _ ratom gadawyvites maT erTad ziari saxelosnos mowyoba?_ ra daavadeba gavrcelda qalaqSi? dRes am daavadebis aRsaniSnavad romeli ter-

mini gamoiyeneba?_ ratom moeria ase advilad joanas avadmyofoba? ra iyo amis mizezebi? (`joana pat-

ara, sisxlnakluli qali iyo~, amave dros, mas ar hqonda avadmyofobasTan brZolis sur-vili);

_ ra kiTxvas svams eqimi siusTan saubrisas? (`raze naRvlobs, xom ar iciT?.. iseTi xom araferi aqvs WkuaSi, rac seriozul dafiqrebad mainc Rirs!.. uimedod xom ar aris Seyvarebuli?~);

_ Tqveni azriT, ratom amaxvilebs eqimi am faqtze yuradRebas? (igi eZebs joanas avadmyofobis mizezs _ ratom ver uwevs avadmyofi daavadebas winaaRmdegobas, axal-gazrda qals ratom aRar surs sicocxle);

_ eqimis azriT, rodis ar amarTlebs wamlebiT mkurnaloba? (`rodesac pacienti im-eds gadaiwuravs da TviTon aRar surs sicocxle, maSin yovelgvari wamlis ganmkurnavi Zala klebulobs~).

_ ratom iTvlida joana gamudmebiT usurvazis foTlebs? ra cru rwmena hqonda mas akviatebuli?

_ rogor cdilobda mis damSvidebas megobari?

71

_ vin iyo moxuci bermani? rogor axasiaTebs mas mwerali? waikiTxeT teqstidan sa-Tanado adgili?

_ ra mizniT mimarTavdnen xolme mas axalgazrda mxatvrebi?_ ram aRelva moxuci bermani?_ risi imedi hqonda mas?_ ratom uyurebdnen moxuci bermani da axalgazrda siu SiSiT usurvazis fo-

Tols?.._ siusa da joanas ra Tvisebebi Cans Seswavlil nawyvetSi? Tu SegiZliaT, rom am naw-

yvetis mixedviT daaxasiaToT es gmirebi? maTi xasiaTis ra Tvisebebi Cans Seswavlil naw-yvetSi? daasabuTeT teqstis mixedviT.

_ moxuci bermanis Sesaxeb saubrisas mis ra Tvisebaze amaxvilebs mwerali yurad-Rebas? ra molodins giqmniT moxuci bermanis gamoCena teqstSi?..

_ rogor fiqrobT, moswydeba usurvazs bolo foToli? gadarCeba joana? Aaris Tu ara kavSirSi usurvazis bolo foToli kavSirSi joanas sicocxlesTan?..

Aaqtivoba 5. Sefaseba (2­3 wT).

Aaqtivoba 6. saSinao davaleba (2­3 wT): Sin damoukideblad wasakiTxad teqstis bolo Tavi, TiToeul Tavs SeurCion saTauri, Seadginon mTliani teqstis Sinaarsis gadmosa-cemi gegma, werilobiT gadmoscen erT-erTi sakiTxis Sinaarsi (rveuli, davaleba #5).

II gakveTili

Aaqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia. (8­10 wT).

Aaqtivoba 2. Sinaarsis realizeba (12­15 wT). am dros SeiZleba gamoviyenoT moswav-leebis mier winaswar Sedgenili gegma da calkeuli sakiTxebis Sinaarsi nawil-nawil TxrobiT gadmovaceminoT. yuradReba eqceva ambis logikuri TanmimdevrobiT gadmoce-mas, avtoriseuli leqsikis dacvas, saWiroebis SemTxvevaSi viyenebT wigns.

Aaqve SeiZleba gamoviyenoT ormxrivi Canawerebis dRiuri.

meTodis aRwera:a) rveulis furceli Suaze iyofa vertikaluri xaziT (davaleba #1), aseTive sqema

ixazeba dafazec; b) moswavleebma teqstidan unda amoiweron is frazebi (faqtebi), romlebmac maTze

ganasakuTrebuli STabeWdileba moaxdina da moaTavson rveulis marcxena grafaSi; g) marjvena grafa moswavlem unda Seavsos Semdegi kiTxvebis safuZvelze: ratom Se-

varCie maincdamainc es monakveTi? raze Camafiqra? raime xom ar gamaxsena?.. d) rveulSi minimum sami Canaweri mainc unda gakeTdes; e) muSaobis dasrulebis Semdeg vTxovT moswavleebs klass gauziaron TavianTi

STabeWdilebebi (aucilebeli pirobebi _1) nimuSs klass aucileblad aZlevs maswavle-beli, pirveli is iwyebs dafaze am `dRiuris~ Sevsebas, mxolod amis Semdeg agrZeleben moswavleebi individualurad `rveulebSi~ muSaobas, 2) weriTi namuSevari ar swordeba da ar fasdeba maswavleblis mier niSniT.

aqtivoba 3. teqstis gaazreba (8­10 wT):_ ramdenad damajereblad geCvenebaT moxuci bermanis Tavganwirvis fasad axal-

gazrda mxatvris gadarCena? daasabuTeT Tqveni azri._ amerikeli eqimis azriT,`rodesac pacienti imeds gadaiwuravs da TviTon aRar

72

surs sicocxle, maSin yovelgvari wamlis ganmkurnavi Zala ormocdaaTi procentiT klebulobs~. Mmwerali ramdenad iziarebs am azrs? ratom fiqrobT ase?

_ Tu Cans teqstSi mwerlis damokidebuleba Tavisi gmirebisadmi? _ vin da vin arian teqstis mTavari gmirebi? aramaTavari? SegviZlia Tu ara moxuci

bermani miviCnioT mTavar gmirad? ratom fiqrobT ase? daasabuTeT teqstis mixedviT. _ ris Sesaxeb aris teqstSi Txroba? ra aris am nawarmoebis Tema? idea?_ ratom SeurCia mweralma Tavis moTxrobas saTaurad `ukanaskneli foToli~? _ SeiZleboda Tu ara am moTxrobisaTvis gvewodebina `bermanis Sedevri~? ratom

fiqrobT ase? rogor gesmiT sityva `Sedevris~ mniSvneloba? momavali gakveTilisaTvis moiZieT am sityvis zusti ganmarteba `qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi~ da eca-deT, gvipasuxoT, SeiZleba Tu ara movnaTloT Sedevrad moxuci bermanis mier daxatuli foToli.

_ sad da rodis xdeba teqstSi aRwerili moqmedeba? Tqveni azriT, is adamianuri Ri-rebulebebi, romlebic amerikeli gogonebisa da moxuci bermanisTvis aris damaxasiaTe-beli, ramdenad misaRebi da mosawonia CvenTvis – Tanamedrove qarTveli mkiTxvelisaT-vis? ratom fiqrobT ase? xom ar gaixsenebT romelime qarTveli mwerlis nawarmoebs, romelic amave Temazea dawerili?

_ ra Sefasebas aZlevT moxuci bermanis saqciels _ tyuilis fasad ixsnas axalaga-zrda gogonas sicocxle?

_ gavixsenoT rusTavelis cnobili aforizmi: `sicrue da orpiroba avnebs xorcsa, mermed sulsa~. rogor fiqrobT, ramdenad Seesabameba es aforizmi am andazas? ra azrisa xarT `keTil tyuilze~? SeiZleba Tu ara tyuili iyos keTili?

Aaqtivoba 4. diskusia Temaze `keTili tyuili~ (6­8 wT). Kklasi iyofa jgufebad, Ti-Toeuli jgufi agebs zepir teqsts am Temaze. Lprezentacia da Sefaseba xdeba klasSi.

Aaqtivoba 5. Sefaseba (2­3 wT).Aaqtivoba 6. saSinao davaleba (2­3 wT) _ wakiTxulis gagrZeleba (werilobiTi teqs-

tis ageba), _ rogor fiqrobT, rogor warimarTeboda am gmirebis cxovreba SemdgomSi? gaagrZelebdnen siu da joana megobrobas? Ggaxdebodnen didi mxatvrebi? SeZlebdnen Sedevris Seqmnas? ecadeT, upasuxoT am kiTxvebs (davaleba #4).

III gakveTili

Aaqtivoba 1. saSinao davalebis prezentacia (7­8 wT).

Aaqtivoba 2. wera (15­18 wT): `bermanis Sedevri~ (davaleba #3). Mmoswavleebi ganmar-taven sityva `Sedevris~ mniSvnelobas (Sedevri _ sanimuSo nawarmoebi, xelovnebis, os-tatobis udidesi miRweva), am kuTxiT afaseben moxuci bermanis bolo namuSevars (usur-vazis foTols), adgenen teqstis Sinaarsis gadmosacem gegmas da Seudgebian weras. weris dasrulebisas gadaxedaven nawers da TviTonve asworeben SemCneul Secdomebs. A

aAqtivoba 3. teqstis enobriv­gamomsaxvelobiT mxareze dakvirveba (10­12 wT):a) mxatvrul saxeebze dakvirveba:_ teqstSi gvxvdeba uamravi epiTeti, romliTac mwerali aRwers usurvazis uka-

nasknel foTols. moZebneT es epiTetebi (`odnav damWknari, lpobaSeparuli, dakbiluli da gayviTlebuli~...), Tqven xom ar daumatebdiT am aRweras sxva epiTetebs? (imedismom-cemi... unugeSo, sasikvdilod ganwiruli...);

73

_ ra mxatvrul xerxebs iyenebs mwerali joanas aRwerisaTvis? romeli epiTete-biT axasiaTebs igi am gmirs? (`patara, susti qali, isedac sisxlnakluli~, `umowyalo jonsi~...), ra Sedarebas iyenebs? (`foToliviT ususuri da msubuqi qali~...), am mxatvruli xerxebis gamoyenebiT, Tu axerxebs mwerali Tavisi gmiris portretis daxatvas? rogori warmogidgeniaT es gmiri? misi suraTis daxatvisas misi garegnobisa da xasiaTis romel mxareebs gausvamdiT xazs?

_ moZebneT teqstSi is Sedareba, romliTac mwerali moxuc bermans axasiaTebs (`mcveli nagaziviT darajobda~); ratom gamoiyena mweralma es sityva (nagazi) dadebiTi gmiris daxasiaTebisas? (misi erTgulebisa da TavganwirvisaTvis rom gaesva xazi)...

_ daakvirdiT teqstis ilustraciebs. rogor fiqrobT, zustad SeZlo mxatvarma gadmoeca Tavisi gmirebis xasiaTi da garegnoba? Tqven ra koreqtivebs SeitandiT?..

b) leqsikaze dakvirveba: teqsti inglisuridan gaxlavT Targmnili. Tu igrZnoba es garemoeba Targmanis enaSi? (igrZnoba, ramdenadac teqstSi gvxvdeba inglisuridan nas-esxebi sityvebi: jini, futi...).

g) gramatikul masalaze muSaoba: dafaze iwereba winadadebebi Seswavlili teqsti-dan:

`Sewuxebulma eqimma aniSna sius, gareT (sad?) gamomyeviTo~.`aq (sad?) minda viyo, Sens axlos (sad?)~.`sium Semdeg (rodis?) saxatavi dafa aiRo~.`maSin (rodis?) Tavi matkina daTvlam, axla (rodis?) ki ukve advilia.~`Tu kargad (rogor?) mouvliT, Tqven gaimarjvebT.~`moxuci Zalian avad (rogor?) aris.~

winadadebebSi mocemulia adgilis, drois, viTarebis zmnizedebi saTanado kiTxve-biT. Mmoswavleebi ixseneben wina (IV da V) klasebSi Seswavlil masalas zmnizedis Sesaxeb da avseben saxelmZRvaneloSi mocemul gramatikul definiciebis zmnizedis Sesaxeb. yuradReba maxvildeba zmnizedebis marTlweraze, am etapze moswavleTaTvis axali in-formacia gaxlavT fuZegaorkecebuli zmnizedebis marTlwera.

klasSive sruldeba davaleba #6.

Aaqtivoba 4. Sefaseba (2­3 wT).Aaqtivoba 5. saSinao davaleba (2­3 wT): `ukanaskneli foToli~, davaleba #7.

Sedegebis kodi:

VI. 2. moswavle asaxelebs misTvis azrobrivi da mxatvruli TvalsazrisiT mniSvnelovan epizodebs, gamonaTqvamebs da axdens maT interpretirebas; afasebs personaJebis qmedebas konfliqtur, winaaRmdegobrivi xasiaTis epi-zodebSi;

VI. 5. SeuZlia diskusiaSi monawileobis jgufuri da individualuri strategiebis efeqturad gamoyeneba.

VI.7. amoicnobs movlenebs, faqtebs, moqmedebebs Soris arsebul logikur da qronologiur kavSirebs; gamoaqvs daskvna mTliani teqstis gaazrebis sa-fuZvelze; ganarCevs mTavar da aramTavar personaJebs; ganmartavs person-aJTa qcevis motivs da ukavSirebs sakuTar gamocdilebas;

74

VI.9. gamoxatavs uSualo, cocxal gancdasa da dakvirvebaze dafuZnebul Sexedulebebs misTvis mniSvnelovan, problemur sakiTxze msjelobis dros; avlebs paralels literaturul nawarmoebebs Soris Janris, Temisa da prob-lematikis mixedviT;

VI.10. amoicnobs martiv mxatvrul simboloebs da axdens maT interpre-tacias; gamoTqvams sakuTar mosazrebebs literaturuli teqstis siuJet Si ganviTarebuli movlenebis Sesaxeb; qmnis misTvis saintereso personaJis warmosaxviT portrets;

VI.11. miuTiTebs zmnizedebis rolze zmnuri Sinaarsis gamoxatvaSi;VI. 12. moswavles SeuZlia kiTxvis sxvadasxva strategiis miznobrivad

gamoyeneba. VI. 13. moswavles SeuZlia pirovnuli da SemoqmedebiTi gamocdilebis

gamoyeneba weris procesSi da aqvs mxatvruli warmosaxvis unari.VI. 15. moswavles SeuZlia orTografiisa da punqtuaciis aucilebeli we-

sebis gamoyeneba, gramatikuli TvalsazrisiT marTebuli sityva-formebis ageba.