Q1 epp ict entrep

Edukasyong Pantahananat

Pangkabuhayan

4

Kagamitan ng Mag-aaral

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected].

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng EdukasyonRepublika ng Pilipinas

Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan – Ikaapat na BaitangKagamitan ng Mag-aaralUnang Edisyon 2015 Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Mag-aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda. MaaaringtumawagsaFILCOLSsateleponoblg.(02)[email protected] ang mga may-akda at tagapaglathala.Inilathala ng Kagawaran ng EdukasyonKalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhDDirektor IV: Marilyn D. Dimaano, EdDDirektor III. Marilette R. Almayda, PhD

Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Group, Inc.Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)OfficeAddress: 5thFloorMabiniBldg.,DepEdComplex, Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600 Telefax: (02)634-1054or634-1072E-mail Address: [email protected]

Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaralMga Manunulat: Entrepreneur & ICT – Eden F. Samadan, Marlon L. Lalaguna, Virgilio L. Laggui, Marilou E. Marta R. Benisano; Home Economics – Dolores M. Lavilla, Imelda O. Garcia, Bernie C. Dispabiladera; Agriculture – Teresita B. Doblon, Ma. Shirley A. Macawile, Ernesto R. Abletes, Judy R. Rondina; Industrial Arts – Shiela Mae R. Roson, Roberto B. Torres, at Randy R. Emen

Mga Konsultant: Mona T. Sasing, Cherrypyn B. Barbacena, PhD, Anicia M. Lorica, at Werson R. De Asis, PhD

Mga Tagaguhit: Entrepreneur & ICT – Anife S. Angelo; Home Economics – Sharlyn P. Sanclaria; Agriculture – Mar G. Agustin; Industrial Arts – Jayson M. Gaduena, Fermin M. Fabella, at Eric C. De Guia Mga Tagatala: Erwin Karl I. Antido at Ron Ralph Kenneth L. Ocampo

Mga Naglayout: Phoebe Kay B. Doñes, Paola Joy B. Doñes, at John Ralph G. Sotto

Mga Tagapamahala: Glenda M. Granadozin, Rogelio O. Doñes EdD, Marilette R. Almayda PhD, at Marilyn D. Dimaano, EdD

iii

PAUNANG SALITA

Ang kagamitang ito ay naglalayon na matulungan ang mga guro at mag-aaral na mapagaan ang kanilang pagtuturo at pagkatuto gamit ang Patnubay sa Guro at Kagamitan ng Mag-aaral.

Ginamitan ng iba’t ibang estratihiya ang bawat aralin upang lubusang matutunan ng mga mag-aaral ang lahat ng aralin sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan (EPP). Ito ay kinapapalooban ng lecture ng guro at aktibong partisipasyon ng mga mag-aaral upang sila ay matuto. Ang aktuwal na paggawa ng mga mag-aaral sa mga piling aralin sa Home Economics, Industrial Arts at Elementary Agriculture ay masusing inihanda ng mga manunulat sa iba’t ibang component sa EPP. Ito ay upang maranasan ng mga mag-aaral ang aktuwal na paggawa upang maihanda sila sa mundong ito at matutunan nilang mahalin ang kanilang mga ginagawa.

Ang konsepto ng entrepreneurship ay itinuro ng hiwalay upang mabigyan ng panimulang kaalaman ang mga mag-aaral sa baitang apat. Isinanib din ito sa aralin sa Home Economics, Industrial Arts, at Elementary Agriculture.

Maliban sa ang ICT ay isang hiwalay na component ng EPP, may mga konsepto rin na isinanib sa aralin ng Home Economics, Industrial Arts, at Elem. Agriculture.

Ang kagamitang ito ay matiyagang sinulat ng mga piling guro, punong guro, at supervisor galing sa ibat ibang lugar dito sa ating bansa. Ito ay sinulat upang magkaroon ng gabay na gamit sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan ang lahat ng mag-aaral na nasa ikaapat ng baitang sa buong kapuluan. Inaasahang ito ay magiging magandang sanggunian sa pagkatuto.

iv

ARALIN PAKSA PAHINAYunit I Entrepreneurship at Information and

Communication (ICT)1

Aralin 1 Ang Pagbebenta ng Produkto 2Aralin 2 Katangian ng Entrepreneur 5Aralin 3 Ang Iba’t Ibang Uri ng Negosyo 9Aralin 4 Mga Entrepreneur sa Komunikasyon at

Teknolohiya 15

Aralin5 Matagumpay na mga Entrepreneur sa Ating Bansa

21

Aralin 6 Ang Kahalagahan ng Entrepreneurship 28Aralin 7 Ligtas at Responsableng Paggamit ng

Kompyuter, Internet, at Email31

Aralin 8 Ang Mga Panganib na Dulot ng Malware at Computer Virus

42

Aralin 9 Pangangalap ng Impormasyon Gamit ang ICT

52

Aralin 10 Ang Computer File System 59Aralin 11 Pananaliksik Gamit ang Internet 74 Aralin 12 Pangangalap ng Impormasyon sa Websites 87Aralin 13 Pag-download ng Impormasyong Nakalap 95Aralin 14 Paggawa ng Table at Tsart Gamit ang Word

Processor 109

Aralin15 Paggawa ng Table at Tsart Gamit ang Spreadsheet Tool

125

Aralin 16 Pag-sortatPag-filterngImpormasyon 140Aralin 17 Ang Email 151Aralin 18 Pagsagot at Pagpapadala ng Email na may

Attachment161

Aralin 19 Pagguhit Gamit ang Drawing Tool o Graphic Software

168

Aralin 20 Pag-Edit ng Larawan Gamit ang Basic Photo Editing Tool

179

Aralin 21 Paggawa ng Dokumento na may Larawan Gamit ang Word Processing Tool

189

Aralin 22 Paggawa ng Report Gamit ang Word Processing Application

198

2

Entrep Aralin 1

ANG PAGBEBENTA NG PRODUKTO

Nilalaman:

Sa araling ito, tatalakayin ang pamamaraan ng pagbebenta ng mga produktong nais na pagkakitaan sa pag-e-entrepreneur. Ito ay upang maunawaan ng mga mag-aaral na mahalaga itong alamin ng bawat isa upang ang negosyong pinasok ay kumita at kapakipakinabang.

Layunin:

1. Naiisa-isa ang pamamaraan sa pagbebenta ng produkto

2. Natatalakay ang mga produkto ng naibebenta sa pag-e-entrepreneur

3. Nagagawa ang sama-samang gawain

Tingnan ang isang surbey sa Pamilihan ng Commonwealth. Bigyang pansin ang mga nakatalang paninda at mga produkto sa pamilihan. Tingnan at suriin ang sumusunod na tala.

Bagay Produkto Pamantayang Sukat Halaga

Manok itlog por dosena P175.00karne por kilo 190.00paa por kilo 150.00ulo por kilo 90.00

bituka por kilo 90.00dugo por kilo 70.00

Dilis bagoong por bote 100.00

3

Basahin ang talaan ni Aling Tesya sa paraan ng pagbebenta ng mga produkto.

• Itlog ng itik, manok, at pugo ipinagbibili ng por dosenaPinagbubukod-bukod ayon sa lakiInilalagay sa basket o treyMaaaring ipagbili nang lansakan kung

marami• Gatas

Pinakukuluan bago ilagay sa malinis na bote

Kailangang walang mikrobyo ang gatasIpinagbibili nang nakabote

• Karne ng baka ipinagbibili ng por kiloMaaari ding ipagbiling buhayIniluluwas sa pamilihang bayanAng baka o kambing ay ipinagbibili nang

lansakan kung maramihanAng karne ay inilalagay sa palamigan

upang manatiling sariwa

PAMAMAHALA NG PRODUKTO• Maaaring ipagbili kung sobra• Pangasiwaan nang wasto at maayos ang produkto• Panatilihing mahusay at mataas ang uri ng produkto• Alamin ang pangkasalukuyang presyo upang hindi malugi

PAG-IINGAT SA IPINAGBIBILING PRODUKTO• Husto ang timbang• Nabyaran ng tamang buwis• Walang sakit• Nasuri ng inspektor pangkalusugan

Magbuo kayo ng tatlong pangkat sa klase. Magdala ng iba’t ibang uri ng paninda. Isadula ang pagtitinda sa silid-aralan.

4

Ang unang pangkat ay magpapakita ng pag-iingat ng produkto.

Ang pangalawang pangkat ay magsasadula ng pamamahala ng produkto.

Ang pangatlo ay magsasadula ng pagbebenta ng mga produkto.

Madaling ipagbili sa mataas na halaga ang mga produkto kung mataas ang uri ng mga ito.

Gumawa ng isang talaan sa pagbebenta ng produkto sa kuwaderno o sa isang malinis na papel. Punuan ng mga datos na kailangan.

Bagay Produkto Pamantayang Sukat Halaga

BakaKambingItlogManokIsda

Sagutin ang mga tanong. Isulat ang sagot sa papel.• Ano-anong mga hakbang sa pagbebenta ang dapat sundin?• Dapat bang ipatupad ang mga umiiral na batas sa pagbebenta?

Bakit?

5

Lagyan ng tsek (a) kung tinutupad ang umiiral na batas sa pagbebenta. Kung hindi, lagyan ito ng ekis (X). Ilagay ang mga sagot sa kuwaderno o malinis na papel.

_____1. Tama sa bilang para sa dosena ng itlog ang ipinagbibili.

_____2. Husto ang binabayad na buwis para sa mga itinitindang karne.

_____3. Hindi dumadaan sa inspektor na pangkalusugan ang mga kakataying baboy at baka.

_____4. Walang sakit o pinsala ang ipinagbibiling produkto.

_____5. Inilulubog ang manok sa tubig bago ipagbili.

Suriin ang mga presyo o halaga ng mga datos na nakatala sa Alamin Natin. Ganito rin ba ang presyo sa inyong lugar? Ipakita ito sa iyong guro at gawing kliping.

Entrep Aralin 2

KATANGIAN NG ENTREPRENUER

Nilalaman:

Sa araling ito, tatalakayin ang mga katangian ng isang entrepreneur upang maging gabay at pamarisan ng mga mag-aaral na nagnanais maging entrepreneur sa hinaharap.

Layunin:

1. Naiisa-isa ang mahahalagang katangian ng isang entrepreneur

2. Naipagmamalaki ang mga katangian ng isang entrepreneur

3. Nakikilala ang sariling kakayahang magagamit sa paghahanapbuhay

6

Ang namamahala ng negosyo bilan isang entrepreneur ay handang makipagsapalaran. Siya ay may matatag na loob, at tiwala sa sarili, at kakayahan sa pagpaplano, magaling gumawa ng desisyon, sipag sa pagtrabaho, masigasig, at marunong lumutas ng suliranin. Ang isang entrepreneur ay napapaunlad ang pamamahala, nauunawaan ang pangangailangan ng mga tao at handang tumulong sa pamamagitan ng kaniyang negosyo. Siya ay hindi mapagsamantala sa pagtataas ng presyo ng paninda. Bagkus siya ay naglilingkod sa mga nakakababa sa buhay.

Sa pangangasiwa ng negosyo, kailangang may kasanayan at kaalaman sa produktong ipinagbibili. Ang pagtitinda ay maaaring simulan sa maliit na puhunan. Ang maliit na tindahan ay maliit din ang nakaukol na pamamalakad. Kung malugi ka man ay maliit din ang epekto nito. Ang pagtitipid ay isa ring katangiang dapat taglayin. Kasama rito ang paggamit ng ilaw at tubig. Kailangang magtipid at magkaroon ng malasakit sa tindahan.

7

Mga Gawain Kaugnay sa Pangangasiwa ng Tindahan:

Magiging madali ang pangangasiwa ng tindahan bilang entrepreneur kung susundin ang sumusunod na gabay:

1. Linisin ang loob at labas ng tindahan, gayundin ang eskaparate, garapon, at iba pang lalagyan.

2. Ayusin ang paninda ayon sa uri na ng madaling makita at makuha kapag may bumibili.

3. Tiyaking malinaw ang pagkakasulat ng presyo sa paninda.4. Kung pagkaing luto ang itinitinda, lagyan ng takip upang

hindi dapuan ng langaw at malagyan ng alikabok.5. Magbigay ng tamang sukli at pagkukuwenta ng binilhan.6. Maging matapat sa pakikipag-usap sa mamimili at ipamalas

ang maayos na serbisyo.

Pagtatala ng mga Paninda:

Para umasenso ang negosyo, kailangan ng maingat, at maayos na pagtatala ukol dito. Ang mga talaang dapat isagawa ay ang sumusunod:

a. Talaan ng pagbibili. Makikita sa talaang ito ang mga panindang mabilis na nabibili o nauubos.

b. Talaan ng mga binibiling paninda. Ito ay talaan ng mga panindang napamili at mga panindang laging binibili.

c. Talaan ng mga panindang di nabibili. Nalalaman dito ang mga panindang nakaimbak at hindi mabili.

Pagtitinda ng mga produkto:

Ang mga produktong ninyo ay maaaring maipagbili sa mga kaibigan, kamag-aral, guro, kapitbahay, at magulang. Ang kasanayan at kaalaman ay malilinang tungo sa wastong paraan ng pagtitinda.

Ang mga produktong nagawa ay maaaring ilagay sa estante nang madaling makita ng mga nais bumili. Gumawa ng patalastas ukol sa produktong nais ipagbili. Ang salaping kinita ay magagamit sa pangangailangan sa paaralan. Ang nalinang na karanasan sa pagtitinda ay makatutulong sa kakayahan kung nais magnegosyo.

8

Bumuo ng pangkat na may tatlong miyembro at isadula (a) ang mga katangian ng entrepreneur, (b) mga gawain sa pamamahala ng negosyo, at (c) pagtatala ng mga paninda.

Maraming katangian ang dapat taglayin ng isang mahusay na entrepreneur. Isa rito ang makapagbigay-saya sa mga mamimili kapag sila ay nasiyahan sa iyong produkto at serbisyo. Dadami ang magtatangkilik dito.

Ibigay ang mga hinihinging impormasyon. Isulat sa iyong kuwaderno.

Katangian ng Isang

Entrepreneur

Gawain sa Pangangasiwa ng

NegosyoPagtatala ng mga

Paninda

9

Maglaan ng isang araw para ipagbili ang mga produktong ginawa sa mga nakaraang aralin.

Karagdagang Impormasyon:

1. Tindahang semi-permanent – pagtitinda sa bangketa. Inililigpit ang mga paninda para ilagay sa isang bodega.

2. Tindahang di-permanent o gumagala – naglalako ng paninda sa iba’t ibang lugar gaya ng magsosorbetes, magpuputo, magtataho, at magpi-fishball.

Layunin:

1. Nasasabi at natutukoy ang salitang may personal touch

2. Naiisa-isa ang uri ng negosyo sa pamayanan

3. Naibabahagi ang sariling karanasan sa pagbili

May dalawang paraan para magkaroon ng sariling negosyo: (1) pagprodyus ng isang produkto galing sa pinagkukunang-yaman, at (2) pagkakaloob ng serbisyo kapalit ng kabayaran.

10

A. Basahin at pag-aralan ang usapan.

1. .

Kumusta? Magandang Umaga. Pasok po

kayo.

2. Salamat! Magaling ang iyong ginawa.

3. Ako na po ang gagawa

para sa inyo, sir.

4. Para sa inyo po ito. Salamat sa pagpunta.

.

5. Ma’am, naiwan po ninyo ang payong.

.

Sir.

umaga.

11

Tanong: Ano ang napansin sa usapan? Anong kaugalian ang ipinapakita ng mga nagsasalita?

Ang mga salitang ito ay ang mga nararapat na sagot ng isang batang magalang, matulungin, totoo, marunong magpasalamat, at magbigay halaga sa nagawang serbisyo.

Sa simpleng usapan, napansin mo ba na ang bawat negosyo ay laging gumagamit ng mga salitang may personal touch? Dahil ang mamimili ay kailangang masiyahan sa produkto o serbisyo, dapat mong makuha ang kanilang patuloy na pagtangkilik ng iyong negosyo maging produkto o sebisyo man ito.

Magmasid at alamin ang iba’t ibang sitwasyon:

A. Bumuo ng tatlong pangkat.

Unang grupo: Isulat sa manila paper ang naranasan at namasdan sa isang fast food na restuarant.

Pangalawang grupo: Isadula kung paano maipapakita ang pagsilbi sa mga mamimili o kliyente sa isang fast food restuarant.

Pangatlong grupo: Isulat sa manila paper ang magagandang katangian ng isang negosyo at mga salita na naging trademark o identity.

Ipahayag sa klase. Talakayin ang tungkol sa isinadula.

12

B. Mayroon bang ganitong negosyo sa inyong pamayanan?

Uri ng Negosyo Ano-anong mga serbisyo ang iniaalok?

Jeremy’s Beauty Parlor 1._____________ 2._____________ 3._____________ 4._____________ 5._____________

1._____________ 2._____________ 3._____________ 4._____________ 5._____________

1._____________ 2._____________ 3._____________ 4._____________ 5._____________

13

Ang pangunahing gawain ng negosyong nagbibigay serbisyong may personal touch ay ang pagbigay ng komportable at kasiya-siyang paglilingkod.

Mga halimbawa sa pamayanan: pagkain, pagawaan ng sirang gamit, labada o laundry shop, school bus service, at iba pa.

Basahin ang mga pangungusap. Isulat ang titik T kung tama at titik M kung Mali. Isulat ang sagot sa kuwaderno.

_____1. Ang isang negosyo ay dapat walang personal touch, basta nasisilbihan ang mga mamimili.

_____2. Lahat ng mamimili ay dapat komportable at nasisiyahan sa serbisyo.

_____3. Kailangan sa negosyo ang pagbibigay ng serbisyong mabilis at nasa tamang oras.

_____4. Matulungin, nagsasabi ng totoo, napagkakatiwalaan, at mabilis na serbisyo ang inaasahan sa mga empleyadong nasa negosyong panserbisyo.

_____5. Kahit sa anong klaseng negosyo, ang advertisement o komersiyal ang pinakaimportante para ipabatid sa madla ang tungkol sa negosyo.

14

Paghambingin ang Hanay A at B. Pagtapatin ang magkatugma. Isulat ang titik ng tamang sagot sa kuwaderno.

Hanay A Hanay B1. Vulcanizing Shop a. Pag-ayos ng bahay2. Home Carpentry b. Pag-ayos ng gulong

3. Tahian ni Aling Josefa c. Pag-ayos ng sirang gamit sa bahay

4. School Bus Services d. Pananahi ng damit

5. Electrical Shop e. Pagsundo at paghatid ng mga bata sa eskuwelahan

1. Magmasid sa inyong pamayanan. Anong mga negosyo ang makikita rito?

2. Base sa iyong naitala, pumili ng isa at kapanayamin ang namamahala. Itanong ang sumusunod at iulat sa klase:

1. Sino ang may-ari ng tindahan?

2. Ano ang pangunahing paninda?

3. Paano ipinagbibili ang mga paninda?

4. Ano ang kabutihang hatid ng negosyo sa kanilang pamilya?

15

Entrep Aralin 4

ENTREPRENUERS SA KOMUNIKASYON AT TEKNOLOHIYA

Nilalaman:

Sa araling ito, matututuhan natin ang mga entrepreneur sa larangan ng komunikasyon at teknolohiya. Aalamin natin ang kanilang mga katangiang naging dahilan ng kanilang tagumpay.

Layunin:

1. Naiisa-isa ang mga kilalang entrepreneur sa internet2. Naihahambing ang mga entrepreneur sa internet3. Naisasagawa ang pangkatang gawain

Mark Zuckerberg Larry Page

Sergey Brin Chad Hurley

ENTREPRENEURS

16

Jawed Karim Steve Chen

1. Kilala mo ba ang mga nasa larawan? Alam mo ba kung ano ang mga nagawa ng mga ito sa Internet?

a. Mark Zuckerbergb. Larry Page at Sergey Brinc. Chad Hurley, Steve Chen, at Jawed Karim

2. Ano-anong mga websites ang paborito mong tingnan sa Internet? Bakit gusto mo itong tingnan?

3. Mayroon ka bang sariling website?4. Gumagamit ka ba ng mga social networking sites katulad ng

Facebook o Twitter?5. Anong search engine ang ginagamit mo upang maghanap ng

impormasyon sa Internet?

Basahin ang mga talata.

FACEBOOK – Ang Bilyong Dolyar na Ideya

Ano ang iyong gagawin kung ikaw ay may isang milyong dolyar? Bibili ka ba ng bahay? Maglalakbay ka ba sa buong mundo? Paano kung mayroon kang mas malaking halaga ng pera? Ano ang gagawin mo? Ito ba ay babalewalain mo lang gaya ng ginawa ni Mark Zuckerberg?

Si Mark Zuckergerg ay ang tagapagtatag at Chief Excutive Officer (CEO) ng Facebook, ang pinakasikat na social networking site na nag-umpisa sa Estados Unidos. Siya ay isang estudyante ng kolehiyo sa Harvard University sa Cambridge, Massachusetts noong madiskubre niya ang website noong 2004. Nakilala sa buong mundo ang website na nagsimula sa loob ng kaniyang kuwarto sa dormitoryo. Nang umpisahan niyang gawin ang site, ang mga

17

miyembro nito ay mga estudyante ng Harvard. Ang kasikatan nito ay lumaganap at ang ibang paaralan sa hilagang silangan ng Estados Unidos ay naisama. Ngayon, milyon-milyong estudyante ang gumagamit sa kaniyang website na kinilalang isa sa pinakapopular na binibisitang site sa Internet. Sa kaniyang edad na 23 taon gulang, si Mark ay nagkaroon ng pagkakataong ang hindi kayang gawin ng ibang tao – ang maging tagapamuno ng kaniyang kompanya.

Ang mga estudyante sa kolehiyo at hayskul ay gumagamit ng Facebook para makipag-usap sa kanilang mga kaibigan, makipagpalitan ng impormasyon at mag-share ng kanilang mga larawan. Ang gagamit ng website ay hindi nagbabayad ng pera para gumawa ng kanilang tinatawag na “Profiles.” Lahat ng kinikita ay galing sa advertising.

Maraming ibang kompanya ang bali-balitang interesado na bilhin ang Facebook. Ilang taon lamang nang kaniyang umpisahan ang kaniyang kompanya, nilapitan siya ni Terry Semel na CEO ng Yahoo! Bibigyan ni Terry si Mark ng isang bilyong dolyar para ibenta sa Yahoo! ang Facebook. Hindi ito tinanggap ni Mark dahil sa kaniyang orihinal na intensiyon. Minsan nasabi niya, “Alam ko ang kahalagahan ng aking kompanya, maaaring bumaba, ngunit itinayo ko ito hindi para bilhin ng ibang kompanya”.

Maaaring siya ay matalino sa kaniyang desisyon. Sa ngayon, may haka-haka na ang Facebook ay nagkakahalaga ng bilyong dolyar gaya ng kompanya ng Microsoft. Maraming interesadong magkaroon ng hati sa kompanya ni Mark. Ang ibang mga pribadong investment firms ay interesado rin. Ngayon, ang Facebook ay maibebenta ng higit sa 15 bilyong dolyar kung magbago ang isip ni Mark at ibenta ito. Siguro, kontento na lamang si Mark na magtrabaho sa kaniyang opisina sa Palo Alto, California sa puso ng Silicon Valley.

A. Maghanap ka ng kapartner. Pag-usapan kung sino ang mga magbabasa at sino ang magtatanong.

18

Ang Mabilis na Pag-angat ng YouTube.com

Noong Pebrero 2005, tatlo sa mga dating magkakatrabaho galing sa PayPal ay nag-umpisa ng website na tinawag na YouTube. Sina Chad Hurley, Steve Chen, at Jawed Kim ang nag-simula ng kanilang kompanya sa garahe. Lahat sila ay nakatapos ng kolehiyo. Nag-aral si Chad sa University of Pennsylvania, sina Steve at Jawed ay parehong nag-aral ng Siyensiya sa University of Illinois. Ang YouTube ay biglang naging isa sa mga kilalang websites sa buong mundo. Ito ay patuloy na nasa listahan ng sampung pinakabinibisitang sites.

Dahil sa pumapailanlang na kasikatan, ang tatlo ay nakalipat mula sa maliit nilang gusali sa San Mateo patungo sa malaking gusali sa San Bruno, California. Ang paggamit ng YouTube ay walang bayad. Kumikita ang YouTube sa pamamagitan ng kompanya na nagbabayad ng advertising sa websites na naaabot ng milyon-milyong tagapanood. Sa pangkalahatan, ang website ay nagpapahintulot sa mga gumagamit nito na mapanood ang video clips ng isang pelikula, telebisyon, o industriya ng musika o orihinal na videos na nai-upload ng iba pang mga gumagamit nito. Pagkatapos lamang ng isang taon at walong buwan, noong Nobyembre 2006, ang tatlong may-ari ay nagpahayag na kanilang ibebenta ang YouTube sa Google na naitalang 1.65 bilyong dolyar ang halaga.

Tanong:

Ang kapartner mo ang magtatanong tungkol sa nabasa, gabay ang sumusunod na tanong:

1. Sino ang nagtatag ng kompanya?

2. Ano ang kompanyang naitatag?

3. Saan ang tanggapan ng kompanya?

4. Kailan nag-umpisa ang kompanya?

5. Bakit tanyag/sikat ang site?

19

B. Basahin ang talata. Ipabasa ito sa iyong kapartner, at ikaw naman ang magtatanong gamit ang mga naibigay na tanong.

Proyektong Pananaliksik para sa Multi-Bilyong Dolyar

Ang Google ay inumpisahan ng dalawang graduate students ng Stanford University, sina Larry Page at Sergey Brinn. Sila ay kumukuha ng kanilang PhD nang kanilang nabuo ang proyektong nagresulta sa Google. Naniniwala sila na ang pagkakaroon ng maraming link galing sa ibang importanteng sites sa Internet ay magiging mahalaga kaugnay sa isang taong nagsasaliksik. Ginawa nila ang kanilang pag-aaral sa loob ng kampus, ngunit lumipat sila sa labas at nakisali sa kompanya ng kanilang kaibigan sa Menlo Park, California. Ngayon, milyon-milyon ang gumagamit at bumibisita sa google.com araw-araw para magsaliksik sa Internet. Marami ang nalilibang dito dahil libre lang ito. Ang Google ay kumikita mula sa advertising. Sina Larry at Sergey ay di nakatapos ng kanilang graduate school, ngunit sila ngayon ang dalawang pinakasikat sa Silicon Valley – at tahanan ng kompanyang panteknolohiya.

Tanong:

1. Sino ang nagtatag ng kompanya?

2. Anong kompanyang ang naitatag?

3. Saan ang lokasyon ng kompanya?

4. Kailan nag-umpisa ang kompanya?

5. Bakit sikat ang site?

Ang buhay bilang mga mamamayan ng web ay maaaring maging mapagpalaya at nakakapagbigay-kakayahan, ngunit nangangailangan din ng ilang sariling pag-iingat. Tulad ng kagustuhan nating malaman ang iba’t ibang pangunahing katotohanan bilang mga mamamayan ng ating pisikal na kapaligiran – kaligtasan ng tubig, mga pangunahing serbisyo, mga lokal na negosyo – napakahalagang maunawaan ang katulad na hanay ng impormasyon tungkol sa ating mga buhay sa online.

20

A. Alin ang angkop na katumbas? Pillin ang tamang sagot at isulat sa kuwaderno._____1. Milyon a. CEO

_____2. Bilyon b. 1,000,000

_____3. Chief Executive Officer c. 1,000,000,000

B. Alamin ang mga kahulugan ng mga nasa kaliwang hanay upang malaman ang kasingkahulugan nito._________1. nakatuklas a. nagtatag ng kompanya_________2. intensiyon b. ipagbili_________3. ibenta c. website_________4. tagapamuno d. ninanais_________5. kuntento e. ang may gawa_________6. site f. pera_________7. kinikita g. wala nang mahihiling

C. Sagutan ang mga tanong batay sa nabasa.1. Kung ikaw ay kumikita, anong bagay ang tinatanggap mo?2. Kung ang isang bagay ay haka-haka lang, ito ba ay totoo

o hindi? Oo o hindi?3. Kung ang isang bagay ay pinakasikat, gaano ito kakilala?4. Ang orihinal ba ay ang una, ang pangalawa o pangatlo?5. Kung meron kang kahati sa isang bagay, solo mo ba ito o

hindi?6. Anong negosyo sa tingin mo ang makikita sa Silicon Valley?

Magsaliksik pa sa Internet tungkol sa ibang entrepreneur. Pangkatin ang klase sa apat. Bawat pangkat ay mag-uulat tungkol sa nasaliksik nilang entrepreneur.

21

MATAGUMPAY NA ENTREPRENEUR

SA ATING BANSA

Entrep Aralin 5

Nilalaman:

Sa araling ito, pag-aaralan natin at kikilalanin ang mga entrepreneur na naging matagumpay sa ating bansa. Malalaman natin ang kanilang mga negosyo na naging maunlad dahil sa kanilang pagpupunyagi upang maging matagumpay sa larangang kanilang pinasok.

Layunin:

1. Nakikilala ang matatagumpay na entrepreneur sa bansa2. Napapahalagahan ang mga kuwento ng pag-asenso na

naranasan sa pamamagitan ng indibidwal at sama-samang pagkilos

3. Natitiyak ang mga pamamaraang maaaring gawin para sa maunlad na negosyo

Mga Entrepreneur Mga Negosyo

Lucio Tan

Siya ang nagmamay-ari ng Philippine Airlines na pangunahing paliparan sa bansa. Siya rin ang nasa likod ng Asia Brewery at Fortune Tobacco.

22

Eduardo “Danding” Cojuangco

Siya ang punong tagapamahala ng San Miguel Corporation, ang pinakamalaking korporasyon ng pagkain, inumin at iba pang produkto na may mga tanggapan pa sa China, Indonesia, Malaysia, Thailand, at Vietnam.

Lolita Hizon

Ang Pampanga’s Best ang nangunguna sa pagbebenta ng tocino at iba pang produktong gawa sa karne.

Cecilio Pedro

Si Cecilio Pedro ang sinasabing isa sa mga matagumpay na negosyante sa Pilipinas. Siya ang nagmamayari ng Hapee Toothpaste. Ang kaniyang pagiging malikhain sa paggawa ng panlinis ng ngipin ang naging susi sa kaniyang pagiging maunlad.

Alfredo Yao

Ang paglalagay ng juice sa pakete ay naisip ni Alfredo Yao noong 1980. Nagsimula ang interes niya sa negosyo sa pagpapakete hanggang naisip niya ang pagpapakete ng juice na Zest-O.

23

Socorro Ramos

Nagsimula ang National Bookstore sa isang barong-barong ng pamilyang Ramos pagkatapos ng pananakop ng mga Hapon sa Maynila.

David Consunji

Si David Consunji ay ang namamahala sa pinakamalaking kompanya sa konstruksiyon sa bansa na gumagawa ng mga produktong konkreto at mga gawaing elektrikal. Ang DMCI Holdings Inc. ay abala rin sa paggawa ng mga konstruksiyon at pangangasiwa at pamumuhunan ng mga power plant.

John Gokongwei Jr.

Umabot ang kita niya sa 680 milyong dolyar noong 2008. Ang kaniyang mga ari-arian ay iba-iba gaya ng; pananalapi, kemikal na galing sa petrolyo, pagpapalipad ng eroplano tulad ng Cebu Pacific Air, telekomunikasyon tulad ng Digital Communications Philippines, pagpapalaki ng mga baboy, tulad ng Universal Robina Corporation, at pagnenegosyo sa lupa tulad ng Robinson’s Land.

Tony Tan Caktiong

Noong 1975, napagpasiyahan ni Tony at ng kaniyang mga kapatid na lalaki na magtayo ng isang ice cream parlor hanggang ito’y lumago at nabuo ang pinakamalaking kainan sa bansa. Ito ang Jollibee.

24

Manny Villar

Siya’y nagsimula sa kapital na Php10,000 na ginamit sa pagpapatayo ng isang maliit na negosyong pangkonstruksiyon na kinalaunan ay lumaki at naging isang malawakang proyektong pabahay.

Henry Sy

Hawak niya ang ilan sa mga nangungunang bangko sa bansa: ang Banco de Oro at China Banking Corporation. Siya rin ang kinilalang pinakamamayamang negosyante noong 2008 dahil sa paglaki ng kita ng mga bangko at ng SM supermalls na kaniyang pagmamay-ari.

Ayon kay Dr. Stephen Krauss, isang sikat na dermatologist sa Atlanta, dapat daw nating tandaan ang limang elemento ng tagumpay.

1. VISION – marapat na ating tukuyin kung ano ang gusto nating marating sa buhay.

2. ESTRATEHIYA – upang matupad natin ang ating pangarap sa buhay ay dapat na mayroon tayong malinaw na layunin at plano.

3. TIWALA SA SARILI – kailangang magkaroon ng tiwala sa sarili ng kakayahan. Dapat nating alamin ang magaganda nating katangian na tutulong sa atin upang makamit natin ang ating pangarap sa buhay.

25

4. TIYAGA – “Kung may tiyaga, may nilaga.” Ito ang kasabihan na dapat nating tandaan. Ang mga pagkabigo natin sa buhay ay dapat hindi maging dahilan upang panghinaan ng loob. Ipagpatuloy natin ang pagtitiyaga dahil ito ang susi sa tagumpay.

5. PAGTUTUWID SA PAGKAKAMALI – Kailangang matuto sa mga naging pagkakamali.

May mga maidaragdag ka bang elementong iyong natutuhan sa mga kuwentong iyong nabasa sa modyul na ito? Magbigay ng tatlo:

1. ____________________________________________2. ____________________________________________3. ____________________________________________

Punan ang dayagram ng mga pangalan ng entrepreneur o negosyanteng tinalakay. Isulat sa kuwaderno

Entrepreneur Entrepreneur

26

Hindi sagabal ang kahirapan upang maging matagumpay sa buhay. Maaaring indibidwal o sama-samang pagkilos ang susi sa tagumpay. Ang tagumpay ay hindi batay sa suwerte kundi sa ilang hakbang na maaaring gawin ng indibidwal o grupo.

A. Isulat sa papel ang titik ng wastong sagot.1. Nagsimula ang National Bookstore sa isang barong-

barong, sa pamumuno ni __________.a. Henry Sy c. Socorro Ramosb. Andrew Tan d. Lucio Tan

2. Ang namamahala sa pinakamalaking kompanya sa konstrukisyon sa bansa na gumagawa ng mga produktong kongkreto at mga gawaing elektrikal. Ang DMCI Holdings Inc. ay abala rin sa paggawa ng mga konstruksiyon, pangangasiwa at pamumuhunan ng mga power plant.a. David Consunji c. Tony Tan Caktiongb. Alfredo Yao d. Manny Villar

3. Sinasabing isa sa mga matagumpay na negosyante sa Pilipinas. Siya ang nagmamay-ari ng Hapee toothpaste. Ang kaniyang pagiging malikhain sa paggawa ng panlinis ng ngipin ang naging susi sa kaniyang pagiging maunlad.a. Manny Villar c. Cecilio Pedrob. Tony Tan Caktiong d. Socorro Ramos

4. Siya ang punong tagapamahala ng San Miguel Corporation, ang pinakamalaking korporasyon ng pagkain, inumin at iba pang produkto na may mga tanggapan pa sa China, Indonesia, Malaysia, Thailand, at Vietnam.

27

a. David Consunji c. Henry Syb. Socorro Ramos d. Danding Cojuangco

5. Siya ang nagmamay-ari ng Philippine Airlines na pangunahing paliparan sa bansa. Siya rin ang nasa likod ng Asia Brewery at Fortune Tobacco.a. Danding Cojuangco c. Henry Syb. Lucio Tan d. Andrew Tan

B. Paghambingin ang Hanay A at Hanay B. Isulat ang titik ng tamang sagot sa kuwaderno.

Hanay A Hanay B1. Danding Cojuangco A. Aklatan

2. Socorro Ramos B. Konstruksiyon at power plant

3. Lucio Tan C. Sa pananalapi, kemikal na galing sa petrolyo

4. Henry Sy D. Panlinis ng ngipin

5. David Consunji E. Pinakanangungunang bangko sa bansa

6. Tony Tan Caktiong F. Juice 7. Alfredo Yao G. Kainan hango sa Bee8. Cecilio Pedro H. Produkto gawa sa karne

9. John Gokongwei Jr. I. Pinakamalaking korporasyon ng pagkain

10. Lolita Hizon J. Pinakaunang kompanya ng eroplano

Isabuhay ang natutuhan sa aralin. Kung ikaw ay isang entrepreneur, anong negosyo ang iyong sisimulan? Anong elemento ng tagumpay ang iyong isasaalang-alang at bakit? Gumawa ng talata at ihayag sa klase.

28

Entrep Aralin 6

ANG KAHALAGAHAN NG ENTREPRENUERSHIP

Nilalaman: Sa araling ito, tatalakayin natin ang kahalagahan ng entrepreneurship sa kontekstong madali nating mauunawaan. Tatalakayin din ang sariling mga kakayahan na magagamit sa paghahanapbuhay.

Layunin:1. Nabibigyang kahulugan ang kontekstong entrepreneurship

2. Naipagmamalaki ang mga katangian ng isang entrepreneur

3. Nakikilala ang sariling kakayahan na makakatulong sa paghahanapbuhay

Ang salitang entrepreneur ay hango sa salitang French na entreprende na nangangahulugang “isagawa.” Ang isang entrepreneur ay isang indibidwal na nagsasaayos, nangangasiwa at nakikipagsapalaran sa isang negosyo. Dapat magkaroon ang isang nagnanais maging entrepreneur ng determinasyon, kaalaman

ENTREPRENEURSHIP

29

sa negosyo, at marketing skills upang ang produkto ay maging kapakipakinabang, serbisyo at maganda, at kumikita ang negosyo/kabuhayan ay kumikita.

Kahalagahan ng entrepreneur:1. Ang mga entrepreneur ay nakakapagbigay ng mga bagong

hanapbuhay.

2. Ang mga entrepreneur ay nagpapakilala ng mga bagong produkto sa pamilihan.

3. Ang mga entrepreneur ay nakakadiskubre ng mga makabagong paraan na magpahusay ng mga kasanayan.

4. Ang mga entrepreneur ay nakapaghahatid ng bagong teknolohiya, industriya, at produkto sa pamilihan.

5. Ang entrepreneur ay nangungunang pagsamahin ang mga salik ng produksiyon tulad ng lupa, paggawa, at puhunan upang makalikha ng produkto at serbisyo na kailangan sa ekonomiya ng bansa.

Punan ang dayagram ng mga kahalagahan ng isang entrepreneur. Ilagay sa kuwaderno.

Kahalagahan ng

entrepreneur

Kahalagahan ng entrepreneur

30

Mahalaga ang pagiging entrepreneur sa pag-unlad ng kabuhayan.

A. Ano sa mga kahalagahan ng entrepreneur ang maisasabuhay mo? Paano mo ginagamit ang mga ito para sa iyong sariling kagalingan? Ipaliwanag ang sagot sa kuwaderno.

B. Ibigay ang sariling kahulugan at kahalagahan ng entrepreneurship. Isulat sa notbuk.

Pangkatin ang ang sarili sa dalawa. Maghanap at mag-ipon ng mga bagay sa loob ng silid-aralan na maaaring ipagbili ng isang entrepreneur. Bigyan ng presyo o halaga ang bawat isang naipong gamit.Isulat sa Pisara ang Halimbawa:

Panyo – Php15.00Lapis – Php5.00Red ballpen – Php8.001 pad paper – Php1.00at iba pa.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.

31

Dalhin ng lider ng pangkat ang mga bagay sa harap. Ipakita sa guro.

Bilangin ang mga bagay na nakuha ng pangkat at ang katumbas na halaga ng kabuuang na nakuha. Ang makakakuha ng pinakamataas na halaga ang siyang mananalo.

Nilalaman:

Dapat maging ligtas at kapakipakinabang sa lahat ang paggamit ng kagamitan at pasilidad sa Information and Communication Technology (ICT) katulad ng computer, email, at internet. Kailangang mahusay na mapag-aralan ang mga gabay sa ligtas at responsableng paggamit ng computer, internet, at email sa paaralan.

Layunin:1. Nabibigyang-kahulugan ang ICT at ang kahalagahan nito2. Naipaliliwanag ang mga panuntunan sa paggamit ng computer, internet, at email3. Nakabubuo ng mga patakaran na dapat sundin sa ligtas at responsableng paggamit ng computer, internet, at email

KAYA MO NA BA?

Bago simulan ang gawain, subukin mong gawin ang sumusunod. Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon kung OO ang sagot at ng thumbs down icon kung HINDI.

32

Kasanayan sa Ligtas at Responsableng Paggamit ng Computer, Internet, at Email

1. Natitiyak na ligtas at maayos ang pinaglalagyan ng computer.

2. Nakauupo nang tuwid at nakalapat ang mga paa tuwing gumagamit ng computer.

3. Nakakasaliksik ng impormasyon sa mga sites sa internet.

4. Natutukoy ang mga panganib na dulot ng paggamit ng Internet at nakaiiwas dito.

5. Nakapagse-share o nagpapamahagi ng files sa mga kamag-aral upang makatulong sa paggawa ng takdang-aralin

6. Nakasusunod sa mga gabay na pinagkasunduan sa responsableng paggamit ng computer, internet, at email

1. Ano-ano ang mga kagamitang nakikita mo sa bahay, paaralan, at mga lugar-pasyalan na produkto ng makabagong teknolohiya?

2. Makatutulong ba ang pagkakaroon ng mga kagamitang ito? Bakit?

Tumutukoy ang Information Technology sa mga pamamaraan, kasangkapan, at teknolohiya na tumutulong sa mga tao upang makakuha ng impormasyon, maproseso ito, maitago, at maibahagi. Itinuturing din itong Sining at Agham ng pagtatala (recording), pag-iingat (storage), pagsasaayos (organizing) pakikipagpalitan (exchange), at pagpapalaganap ng impormasyon (information dissemination).

Kasiya-siyang gawain ang paggamit ng computer, internet, at email.

33

Ngunit, may kalakip na mga salik ang paggamit ng mga ito. Ang ilan sa mga ito ay:

• Exposure o pagkalantad ng mga di-naaangkop na materyales.o Maaari kang makakita ng

materyales na tahasang seksuwal, marahas, at ipinagbabawal o ilegal.

• Viruses, Adware, at Spywareo Maaaring makakuha ng mga

virus sa paggamit ng Internet na maaaring makapinsala sa mga files at memory ng computer at makasira sa maayos nitong paggana.

• Paniligalig at Pananakot o Harassment at Cyber bullyingo Maaari ka ring makaranas

ng cyber bullying o malagay sa peligro dahil sa pakikipag-ugnayan sa mga hindi kakilala.

• Pagnanakaw ng Pagkakakilanlan o Identity Thefto Ang naibahagi mong personal

na impormasyon ay gamitin ng ibang tao sa paggawa ng krimen. Maaaring ding makuha ang impormasyon na hindi mo nalalaman o binibigyang pahintulot. Ito ang tinatawag na identity theft o fraud.

34

Ang pagkakaroon ng kaalaman tungkol sa wastong paraan upang makaiwas sa mga panganib sa paggamit ng kompyuter, internet at email ay maaaring makatulong na manatiling ligtas online. Narito ang ilang pamamaraan:

• Tiyakin/Itakda kung aling websites ang maaaring bisitahin, at kung gaano katagal maaaring gumamit ng kompyuter, internet, at email.

• Magpa-install o magpalagay ng internet content filter. Magagamit ito upang ang mga kapaki-pakinabang na nilalaman lamang ang matitingnan at maida-download gamit ang internet.

• Makipag-ugnayan lamang sa mga kakilala o kaibagan sa

online. Sundin ang tamang panuntunang itinakda sa paggamit ng mga social networking, instant messaging, email, online gaming, at webcam.

Ang ilan sa mga kasiya-siya at tamang pamamaraan sa paggamit ng computer, internet, at email ay ang sumusunod:

• Tiyakin/itakda kung aling websites ang maaaring bisitahin at kung gaano katagal maaaring gumamit ng kompyuter, internet at email.

• Magpa-install o magpalagay ng internet content filter. Magagamit ito upang ang kapakipakinabang na nilalaman lamang ang mababasa at maida-download gamit ang Internet.

• Makipag-ugnayan lamang sa mga kakilala o kaibigan tuwing online. Sundin ang tamang gabay na itinakda sa paggamit ng mga social networking, instant messaging, email, online gaming, at webcam.

35

Ilang Bagay na Dapat Isaalang-alang Para sa Ligtas na Paggamit ng Internet

Magkaroon ng malinaw na patakaran ang

paaralan sa paggamit ng kompyuter, internet,

at email.

Ipagbawal ang pagdadala ng anumang

pagkain o inumin sa loob ng computer

laboratory.

Alamin ang pagkakaiba ng publiko at pribadong

impormasyon.

Ingatan lahat ng kagamitan sa loob ng computer laboratory.

Sundin ang mga direksiyon ng guro tungkol sa tamang

paggamit ng anumang kagamitan.

Ang pasilidad ng internet ay para sa

layuning pang-edukasyon lamang. I- access o buksan ang internet sa pahintulot

ng guro. Bisitahin lamang ang mga

aprobadong sites sa internet.

Huwag maglathala, magbigay, o

mamahagi ng anumang personal na impormasyon tungkol sa iyo o sa ibang tao (katulad ng tirahan,

email address, telepono).

Ipinagbabawal ang paggamit ng chat

rooms na maaaring magdulot ng

kapahamakan para sa mag-aaral.

Gamitin lamang ang mga ligtas na search engine sa internet.

Halimbawa: www.kidzui.com

www.kids.aol.com www.surfnetkids.com

Pumili ng password na mahirap

mahulaan, at palitan ito kung

kinakailangan.

Huwag ibigay ang password kaninuman (maliban sa mga

magulang) at siguraduhing naka-log-out ka bago patayin o i-off ang

kompyuter.

I-shut-down ang kompyuter at i-off ang koneksiyon ng internet kung tapos nang gamitin ang mga ito. Huwag hayaang nakabukas ang mga ito kapag hindi ginagamit.

Magkaroon ng malinaw na patakaran ang paaralan sa

paggamit ng kompyuter, Internet, at email.

Ipagbawal ang pagdadala ng anumang pagkain o

inumin sa loob ng computer laboratory.

Alamin ang pagkakaiba ng publiko at pribadong

impormasyon.

Ingatan lahat ng kagamitan sa loob ng computer

laboratory. Sundin ang mga direksyon ng guro tungkol sa tamang paggamit ng anumang kagamitan.

Ang pasilidad ng Internet ay para sa layuning

pang-edukasyon lamang. I-access o buksan ang

Internet sa pahintulot ng guro. Bisitahin lamang ang mga aprobadong sites sa

Internet.

Huwag maglathala, magbigay o mamahagi

ng anumang personal na impormasyon tungkol sa iyo o sa ibang tao (katulad ng tirahan, email address, o

telepono).

Ipinagbabawal ang paggamit ng chat rooms na maaaring magdulot

ng kapahamakan para sa mag-aaral.

Gamitin lamang ang mga ligtas na search engine sa

internet. Halimbawa:www.kidzui.com

www.kids.aol.comwww.surfnetkids.com

Pumili ng password na mahirap mahulaan,

at palitan ito kung kinakailangan.

Huwag ibigay ang password kaninuman (maliban sa mga

magulang) at siguraduhing naka-log-out ka bago patayin o i-off ang

kompyuter.

I-shut down ang kompyuter at i-off ang koneksiyon ng internet kung tapos nang gamitin ang mga ito.

Huwag hayaang nakabukas ang mga ito kapag hindi ginagamit.

Ilang Bagay na Dapat Isaalang-alang Para sa Ligtas na Paggamit ng Internet

36

Gawain A: Tseklist sa Tamang Posisyon sa Paggamit ng Computer

1. Hahatiin kayo sa anim na grupo. Mauupo sa harap ng computer ang isang kasapi mula sa bawat pangkat.

Gayahin ang posisyon ng mag-aaral sa larawan. Nagpapakita ito ng wastong posisyon ng bawat bahagi ng katawan sa gagamit ng computer.

2. Gamit ang tseklist upang, tiyakin kung umaayon ang mga ito sa pamantayan ng tamang paggamit ng computer:

37

PAMANTAYAN SA TAMANG PAGGAMIT NG COMPUTER

Isagawa ang mga sumusunod. Lagyan ng tsek () ang hanay ng icon na napili.1. May sandalan ang upuan at maaaring i-adjust ang taas nito.2. Habang nagta-type,mas mababa nang kaunti

ang keyboard sa kamay.3. Bahagyang nakaangat ang kabilang dulo ng keyboard.

4. Nakaupo nang tuwid at nakalapat ang mga paa.

5. Tama lang at hindi masyadong mahigpit ang pagkakahawak sa mouse at naiki-click ito nang mabilis.

6. Walang liwanag na nakatapat sa screen ng monitor.7. Tinaasan o binabaan ang liwanag o brightness

ng monitor hanggang sa maging komportable na ito sa iyong paningin.

Gawain B: Mag-Skit Tayo…

1. Bumuo ng anim na grupo.

2. Ang bawat grupo ay tatalakay tungkol sa responsableng paggamit ng computer, internet, email, at ang mga kaakibat na panganib na dulot nito. Tingnan ang pagkakaayos ng grupo batay sa paksang tatalakayin sa ibaba:a. Pangkat 1 at 2: Responsableng Paggamit ng Computerb. Pangkat 3 at 4: Repsonsableng Paggamit ng internetc. Pangkat 5 at 6: Responsableng Paggamit ng Email

3. Gumawa ng skit o anumang uri ng presentasyon na tumatalakay sa responsableng paggamit ng computer, internet, at email. Ipakita ito sa klase.

38

Gawain C: Mga Gabay para sa Kasiya-siya at Responsableng Paggamit ng Internet1. Makibahagi sa talakayan tungkol sa mga gabay para sa ligtas at

responsableng paggamit ng internet.

2. Isulat sa graphic organizer sa ibaba ang mahahalagang alalahanin para sa ligtas at responsableng paggamit ng internet.

Gawain D: Patakaran: Gawin Natin . . . Dapat Nating Sundin . .

• Gamit ang dating grupo sa Gawain D, gumawa ng tigtatlong patakaran para sa sumusunod:

a. Pangkat 1 at 2: Patakaran sa Paggamit ng Computerb. Pangkat 3 at 4: Patakaran sa Paggamit ng internet c. Pangkat 5 at 6: Patakaran sa Paggamit ng Email

• Isulat sa strips ng kartolina ang bawat patakarang mabubuo at idikit ang mga ito sa pader ng computer room.

Patakaran sa Paggamit ng

Computer


Internet


Email

39

A. Isulat sa notbuk ang T kung tama ang pahayag at M naman kung mali.

______1. Makatutulong sa mabilis na pagpapadala at pagkuha ng impormasyon ang paggamit ng mga ICT equipment at gadgets.

______2. Dapat gumamit ng internet sa paaralan anumang oras at araw.

______3. Maaaring magbigay ng personal na impormasyon sa taong nakilala mo gamit ang Internet.

______4. Dapat ipaalam sa guro ang mga nakita mo sa internet na hindi mo naiintindihan.

______5. Ibigay ang password sa kamag-aral upang magawa ang output sa panahong liliban ka sa klase.

B. Piliin ang pinakamabuting sagot ayon sa mga dapat isaalang-alang sa paggamit ng computer.

1. Pagpasok sa computer laboratory, ang dapat kong gawin ay:a. buksan ang computer, at maglaro ng online gamesb. tahimik na umupo sa upuang itinalaga para sa akinc. kumain at uminom

2. May nagpapadala sa iyo ng hindi naaangkop na “online message,” ano ang dapat mong gawin?a. Panatilihin itong isang lihim.b. Tumugon at hilingin sa nagpadala sa iyo na huwag ka

na niyang padalhan ng hindi naaangkop na mensahe.c. Sabihin sa mga magulang upang alertuhin nila ang

Internet Service Provider.3. Sa paggamit ng internet sa computer laboratory, alin sa

mga ito ang dapat gawin?a. Maaari kong i-check ang aking email sa anumang oras

na naisin ko.b. Maaari akong pumunta sa chat rooms o gamitin ang

instant messaging para makipag-ugnayan sa aking mga kaibigan.

SUBUKIN MO

40

c. Maaari ko lamang gamitin ang internet at magpunta sa aprobado o mga pinayagang websites kung may pahintulot ng guro.

4. Kapag may humingi ng personal na impormasyon tulad ng mga numero ng telepono o address, dapat mong:

a. ibigay ang hinihinging impormasyon at magalang na gawin ito.

b. i-post ang impormasyon sa anumang pampublikong websites tulad ng Facebook, upang makita ninuman.

c. iwasang ibigay ang personal na impormasyon online, dahil hindi mo batid kung kanino ka nakikipag-ugnayan.

5. Nakakita ka ng impormasyon o lathalain sa computer na sa iyong palagay ay hindi naangkop, ano ang dapat mong gawin?

a. Huwag pansinin. Balewalain.b. I-off ang computer at sabihin ito sa iyong kaibigan.c. Ipaalam agad sa nakatatanda.

Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon kung OO ang sagot at ng thumbs down icon kung HINDI.


1. Natitiyak na ligtas at maayos ang pinaglalagyan ng computer.

2. Nakauupo nang tuwid at nakalapat ang mga paa tuwing gumagamit ng computer.

3. Nakahahanap ng impormasyon sa mga safe at recommended sites sa internet.

4. Natutukoy ang mga panganib na dulot ng paggamit ng internet at nakaiiwas dito.

5. Nakapagse-share ng files sa mga kamag-aral upang makatulong sa paggawa ng takdang-aralin.

KAYA MO NA BA?

41


6. Nakasusunod sa mga patakarang pinagkasunduan sa responsableng paggamit ng computer, internet, at email.

Paghambingin ang mga naging resulta ng sagot mo sa simula at pagkatapos ng araling ito.

Reyes, C. (1945-Kasalukuyan). Ang Information and Communications Technology (ICT) at ang Neokolonyal na Edukasyon sa Pilipinas.

“Intellectual Property Education”. mula sa http://www.wikepedia.org/wiki intellectual_property_education

“IT and E-Commerce.” IBON Facts and Figures 24, blg. 3 (15 Pebrero 2011).

Clifford, E. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City:

Phoenix Publishing House, 2010

Mendoza, J. Lesson 1: Computer Safety Guidelines.Spreadsheets and Data Bases: MS Excel and MS Access;

Navarro, L. A. Spreadsheets and Databases. Philippines: Jemma, Inc., 2007.

Pinagkunan ng Larawan

http://excitable.me/wp-content/uploads/2013/10/ Computer_Posture.png

MGA SANGGUNIAN

42

ANG MGA PANGANIB NA DULOT NG MALWARE

AT COMPUTER VIRUS

ICT Aralin 8

Nilalaman:

Malaki ang pakinabang sa atin ng paggamit ng internet. Sa pag-aaral, nagagamit natin ito sa pagsasaliksik ng mga impormasyon sa paksang-aralin. Nakakapagpalitan tayo ng mga mensahe at nakakukuha ng mga larawan, awitin, video, at iba pang bagay na nagagamit sa pag-aaral. Subalit may panganib na kaakibat ang patuloy na paggamit ng internet. Isa na rito ang pagkalat ng malware at computer virus. Mahalagang malaman kung ano ang mga ito. Paano kumakalat at paano ito maiiwasan.

Layunin:1. Nabibigyang kahulugan ang malware at computer virus2. Natutukoy kung ang isang computer ay may malware at

virus3. Naipaliliwanag ang mga dahilan kung bakit nagkakaroon

ng computer virus4. Naiisa-isa ang mga paraan kung paano maiwasan at

matatanggal ang malware at computer virus

Taglay mo na ba ang sumusunod na kasanayan? Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon kung OO ang sagot at ng thumbs down icon kung HINDI.

Kasanayan

1. Naipaliliwanag kung ano ang virus at malware.2. Natutukoy ang computer na may virus.

KAYA MO NA BA?

43

Kasanayan

3. Naiisa-isa ang mga paraan ng pagkalat ng malware.

4. Nakakapag-scan ng files.5. Naiisa-isa ang mga paraan kung paano

makaiiwas sa virus at malware.6. Nakagagamit at nakapagsasagawa ng update

ng anti-virus software.

Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Naranasan mo na bang magkasakit tulad ng sipon o ubo?

2. Paano mo ito nakuha? Nahawa ka lang ba?3. Ano ang iyong pakiramdam nang magkaroon nito?4. Paano ka gumaling sa iyong sakit?5. Paano mo maiiwasan ang pagkakaroon ng sipon at ubo?

Nagkakasakit din ang computer tulad ng tao. Kung paanong nagkakasakit ang tao nang dahil sa virus, gayundin ang computer.Tinatawag itong computer virus at malware.

44


1. Naranasan mo na ba ang biglang pagbagal at pagre-restart ng iyong computer?2. Ano ang ginawa mo nang maranasan mo ito?3. Ano sa iyong palagay ang dahilan ng pagbagal at pagre- restart ng iyong computer?

Ang malware o malicious software ay idinisenyo upang makasira ng computer. Sa pamamagitan ng malware, maaaring ilegal na makuha ang sensitibong impormasyon mula sa computer. Ang mga halimbawa ng malware ay virus, worm, o trojan.

45

Ilang Karaniwang Uri ng Malware

• Program na nakapipinsala ng computer at maaaring magbura ng files at iba pa. Mas matindi ito kaysa sa worm. Halimbawa nito ay W32 SFCLMOD.

virus

• Isang nakapipinsalang program sa computer na nagpapadala ng mga kopya ng sarili nito sa ibang mga computer sa pamamagitan ng isang network. Halimbawa: W32 SillyFDCBBY, W32Trresba.

worm

• Malware na nangongolekta ng impormasyon mula sa mga tao nang hindi nila alam.spyware

• Software na awtimatikong nagpe-play, nagpapakita, o nagda-download ng mga anunsiyo o advertisement sa computer.

adware

• Malware na nagtatala ng lahat ng mga pinindot sa keyboard keystrokes at ipinadadala ang mga ito sa umaatake upang magnakaw ng mga password at personal na data ng mga biktima.

keyloggers

• Software na may kakayahang tumawag sa mga telepono gamit ang computer kung ang dial-up modem ang gamit na internet connection.

dialers

• Isang mapanirang program na nakukunwaring isang kapaki-pakinabang na application ngunit pinipinsala ang iyong computer. Nakukuha nito ang iyong mahahalagang impormasyon pagkatapos mo itong ma-install. Halimbawa: JS Debeski Trojan.

trojanhorse

46

Ano ang computer virus?

Ang computer virus ay isang uri ng programa na ginawa upang makapanira ng mga lehitimong aplikasyon o iba pang programa ng computer. Ito ay kusang umuulit at nagpaparami ng sarili. Karaniwan itong pumapasok sa mga computer nang walang pahintulot mula sa gumagamit o user.

Paano ba malalaman na ang isang kompyuter ay may virus?

Basahin at pag-aralan ang ilang paraan sa pagtukoy na may virus ang computer.

47

Gawain A: Malware . . . Iwasan!Ang sumusunod ay mga paraan kung paano maiiwasan ang

pagkakaroon ng malware sa computer. Sagutan ang tseklist sa ibaba. Lagyan ng tsek () kung naisasagawa at ekis (X) kung hindi.

Mga Paraan kung Paano Maiiwasan ang Pagkakaroon ng Malware sa Computer

Oo Hindi1. Pag-update ng computer at software.

2. Paggamit ng account na hindi pang-administrator.

3. Pagdadalawang-isip bago mag-click ng mga link o mag-download ng anumang bagay.

4. Pagdadalawang-isip bago magbukas ng mga attachment o larawan sa email.

5. Hindi pagtitiwala sa mga pop-up window na humihiling na mag-download ng software.6. Pagiging maingat sa pagbabahagi ng files.7. Paggamit ng anti-virus software.

Gawain B: Pag-usapan Natin!

1. Makinig sa paliwanag ng guro tungkol sa dahilan kung bakit nagkakaroon ng virus at malware ang computer. 2. Magsulat ng tala sa iyong kuwaderno.

3. Punan ang diagram ng mga dahilan ng pagkakaroon ng virus at malware sa computer. Isulat ito sa mga pahabang piraso ng kartolina. Idikit ang mga pirasong ito sa diagram.

48

Mga Dahilan ng Pagkakaroon ng Virus at Malware sa Kompyuter

.

.

.

Gawain C: Puwede o Di-puwede?

Banggitin ang salitang “Puwede” kasabay ng thumbs up na senyas kung ang pahayag ay mabuting gawin upang maiwasan ang pagkakaroon ng computer virus/malware. Sabihin naman ang “Di-puwede” kasabay ng thumbs down na senyas kung hindi ito nararapat gawin.

Mga Dahilan ng Pagkakaroon ng Virus at Malware sa Computer

49

Pag-i-install o paglalagay ng libreng mga programa o toolbars ng mga browsers.

Pagpapanatiling updated ng kompyuter at software.

Paglalagay ng anti- virus na mapagkakatiwalaan

Panonood ng malalaswang palabas sa internet.

Pagrehistro sa mga kahina-hinalang website.

Pagbubukas ng isang attachment sa email na naglalaman ng malware.

Pag-iwas sa pag-download ng mga ilegal na kopya ng kanta, pelikula, at iba pa mula sa internet

Pag-scan nang regular sa iyong kompyuter.

Pag-iwas sa pagbukas ng mga email o mensahe na kahina-hinala.

Pagbubukas ng attachment galing sa isang email o mensahe na hindi alam ang pinanggalingan o hindi kilala ang sender.

Gawain D: Mag-Scan Tayo . . .1. Panoorin ang guro habang siya ay na magsagawa ng scan sa

files na nasa flashdrive gamit ang anti-virus software na naka-install sa computer.

.

.

50

2. Pakinggang mabuti ang paliwanag ng guro habang nag-iiscan ng files.

3. Gawin ng grupo ang paraan sa pag-iiscan ng computer gamit ang anti-virus software.

Mahalaga ang kaalaman at kasanayan tungkol sa malware at virus sa kompyuter. Ang paglalagay ng anti-virus software at regular na pag-i-iscan ng mga dokumento at pagbubukas lamang ng websites na kapaki-pakinabang ay malaking tulong upang maiwasan ang pagkalat ng malware at virus sa ating kompyuter.

Subukin Mo: Isulat sa notbuk ang T kung tama ang pahayag at M kung mali.

_____1. Ang virus ay kusang dumarami at nagpapalipat-lipat sa mga document o files sa loob ng computer._____2. Ang biglang pagbagal ng computer ay palatandaan na may virus ito._____3. Ang worm ay isang malware na nangongolekta ng impormasyon mula sa mga tao nang hindi nila nalalaman._____4. Ang malware ay anumang uri ng software na idinisenyo upang manira ng sistema ng computer._____5. Ang Trojan Horse ay isang mapanirang programa na nagkukunwaring isang kapakipakinabang na aplikasyon.

KAYA MO NA BA?

malware at virus sa computer. Ang paglalagay ng anti-virus software at regular na pag-iiscan ng mga dokumento at pagbubukas lamang ng websites na kapakinabangan ay malaking tulong upang maiwasan ang pagkalat ng malware at virus sa ating computer.

51

2. Pakinggang mabuti ang paliwanag ng guro habang nag-iiscan ng files.

3. Gawin ng grupo ang paraan sa pag-iiscan ng computer gamit ang anti-virus software.

Mahalaga ang kaalaman at kasanayan tungkol sa malware at virus sa kompyuter. Ang paglalagay ng anti-virus software at regular na pag-i-iscan ng mga dokumento at pagbubukas lamang ng websites na kapaki-pakinabang ay malaking tulong upang maiwasan ang pagkalat ng malware at virus sa ating kompyuter.

Subukin Mo: Isulat sa notbuk ang T kung tama ang pahayag at M kung mali.

_____1. Ang virus ay kusang dumarami at nagpapalipat-lipat sa mga document o files sa loob ng computer._____2. Ang biglang pagbagal ng computer ay palatandaan na may virus ito._____3. Ang worm ay isang malware na nangongolekta ng impormasyon mula sa mga tao nang hindi nila nalalaman._____4. Ang malware ay anumang uri ng software na idinisenyo upang manira ng sistema ng computer._____5. Ang Trojan Horse ay isang mapanirang programa na nagkukunwaring isang kapakipakinabang na aplikasyon.

KAYA MO NA BA?

Taglay mo na ba ang sumusunod na kasanayan? Lagyan ng tsek ()ang thumbs up na hanay kung taglay mo na ito o ang thumbs down na hanay kung hindi pa.

Kasanayan sa Virus at Malware1. Naipaliliwanag kung ano ang virus at malware.2. Natutukoy ang computer na may virus.3. Naiisa-isa ang mga paraan ng pagkalat ng malware.4. Nakapag-i-iscan ng files 5. Naiisa-isa ang mga paraan kung paano makaiwas sa pagkakaroon ng virus at malware.6. Nakagagamit at nakakapag-update ng anti-virus software


http://dokalternatibo.org/teki-ka-ba-computer-virus/

https://support.google.com/adwords/answer/2375413?hl=fil

http://en.wikipedia.org/wiki/Virus

http://www.symantec.com/connect/articles/what-are-malware-viruses-spyware-and-cookies-and-what-differentiates-them

http://mypcdefender.blogspot.com/2014/01/malware-could-send-data-stolen-without.html

KARAGDAGANG SANGGUNIAN

52

ICT Aralin 9

PANGANGALAP NG IMPORMASYON GAMIT ANG ICT

Nilalaman:

Naranasan mo na bang magsaliksik o mangolekta ng impormasyon? Bukod sa mga libro, magasin, diksiyonaryo, at iba pa, maaari din tayong gumamit ng Information and Communications Technology (ICT) para rito. Malaking tulong ang internet sa pagsaliksik tungkol sa iba’t ibang paksa.

Makatutulong sa iyo ang kasalukuyang paksa upang lubos na maunawaan ang konsepto ng computer, internet, at ICT, at kung paano magagamit ang mga ito sa iyong pananaliksik.

Layunin:

1. Naipaliliwanag ang kaalaman tungkol sa computer, Internet, at ICT

2. Naiintindihan ang mga kapakinabangan ng ICT

3. Napahahalagahan ang ICT sa pangangalap ng impormasyon

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman o kasanayan? Tsekan () ang thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kaalaman/Kasanayan1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer,

internet, at ICT2. Nailalarawan ang mga kakayahan ng

computer, internet, at ICT3. Nakikilala ang iba’t ibang kapakinabangan ng

ICT4. Natutukoy ang mga paraan ng pagkolekta sa

iba’t ibang uri ng impormasyon

KAYA MO NA BA?

53

Gawain A: Makabagong Teknolohiya

Kilalanin ang mga bagay na sumusunod. Paano nakatutulong ang mga ito sa atin? _____________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Mga halimbawa ng ICT ang mga nasa larawan. Bawat isa ay makatutulong sa atin upang mapabilis ang pangangalap at pagproseso ng impormasyon at upang maging mas malawak at mabilis ang komunikasyon.

Sagutin ang mga tanong na ito:

• Sa tingin mo ba, mahalagang matutuhan ang paggamit ng makabagong teknolohiya? Bakit?

• Sa palagay mo ba, maiiwasan pa natin ang paggamit ng ICT tools sa kasalukuyang panahon?

tools

54

Ano ang Computer, Internet, at Information and Communications Technology (ICT)?

Ang Computer, Internet, at ICT

Ang computer ay isang kagamitang tumutulong sa atin sa pagproseso ng datos o impormasyon. Maaari itong gamitin bilang imbakan ng mahahalagang dokumento na nasa anyong elektroniko o soft copy. May maliliit na computer gaya ng personal computers, laptops, tablets, at mayroon namang mainframe computers na ginagamit ng malalaking kompanya.

Ang mga computer sa inyong paaralan, maging sa ibang organisasyon, kompanya o ahensiya ng gobyerno, ay maaaring naka-network. Ang mga computer networks na ito ay maaaring magkakaugnay at bumubuo ng isang pandaigdigang computer network. Ito ang tinatawag nating internet – ang malawak na ugnayan ng mga computer network sa buong mundo. Binubuo ang Internet ng maraming networks na pampribado, pampubliko, pangkomersiyo, pampaaralan, o pangpamahalaan.

Ang Information and Communications Technology o ICT ay tumutukoy sa iba’t ibang uri ng teknolohiya na ginagamit sa komunikasyon upang magproseso, mag-imbak, lumikha, at magbahagi ng mga impormasyon. Ilan sa halimbawa ng ICT ang radyo, telebisyon, smart phones, computer, at internet.

Paano makatutulong ang mga makabagong teknolohiyang ito sa pangangalap ng iba’t ibang uri ng impormasyon?

Sa pangangalap ng impormasyon sa internet, gumagamit tayo ng mga web browser gaya ng Internet Explorer, Mozilla Firefox, at Google Chrome. Mga search engine sites naman tulad ng Google o Yahoo ang binabasa natin upang mas mapadali ang pangangalap ng

55

impormasyon. Kailangan lamang i-type ang mga salita o keywords na tumutukoy sa paksang nais nating saliksikin at ibibigay na sa atin ng search engine ang mga kawing o links sa mga website na maaaring may kinalaman sa ating sinasaliksik. Napakaraming uri ng impormasyong maaaring makuha sa internet, gaya ng teksto, musika, video, at animation.

MGA KAPAKINABANGAN NG ICT

1. Mas mabilis na komunikasyon – Ang mga mobile phone, webcam, at instant messaging applications ay ilan lamang sa produktong ICT na tumutulong para sa mas mabilis at mas malawak na komunikasyon.

2. Maraming trabaho – Nagbukas din ang ICT ng maraming oportunidad para sa tao upang magkaroon ng hanapbuhay tulad ng pagiging computer programmer, web designer, graphic artist, encoder, at technician.

3. Maunlad na komersiyo – Malaki rin ang ginagampanan ng ICT upang mas mapaunlad ang pangangalakal. Tinatawag na e-commerce ang pagbebenta at pagbili ng kalakal sa tulong ng internet.

4. Pangangalap, pag-iimbak, at pagbabahagi ng impormasyon – Ngayong tayo ay nasa Information Age, isang mahalagang kasanayan ang matalinong pagsusuri at pangangalap ng makabuluhang impormasyon gamit ang makabagong teknolohiya.

56

Gawain A: Artista Ka Na!

1. Subukin ang iyong talento sa pag-arte.

2. Bumuo ng apat na grupo at maghanda ng isang maikling dula-dulaan (na magtatagal mula 2 hanggang 3 minuto) na nagpapakita ng iba’t ibang kapakinabangan ng ICT.

Talakayin ang sagot sa mga tanong na ito:

• Anong mga kapakinabangan ng ICT ang ipinakita sa inyong maikling dula? Bakit ito ang napili ng inyong grupo?

• Sa paanong paraan nakatutulong ang ICT sa pangangalap ng makabuluhang impormasyon?

Nakatutulong sa ating pakikipag-ugnayan sa iba ang ICT. Ang computer at internet, halimbawa, ay naglalayong gawing mas mabilis at mas malawak ang ating komunikasyon sa iba.

Malaking tulong din ang ICT sa pagsasaliksik. Pinadadali at pinabibilis ng computer ang pagsaliksik at pagpoproseso ng mga impormasyon at datos gamit ang mga software application. Ang internet, dahil ito ay may malawak na sakop ng iba’t ibang uri ng impormasyong maaring gamitin sa iyong aralin. Ito rin ang maaaring paraan upang maibahagi sa iba ang iyong ginawa.

57

Gawain B: Malikhaing Picture Collage1. Bawat grupo ay kailangang magdala ng mga lumang diyaryo,

brochure, at magasin, pati na kartolina, gunting, at permanent markers.

2. Gumawa ng picture collage na nagpapakita ng kahalagahan ng ICT.

3. Ibahagi ang ginawa ng inyong grupo sa klase.

Sa pagbabahagi ng inyong gawain sa klase, gawing patnubay ang sumusunod na katanungan:

• Paano maipakikita ang kahalagahan ng ICT sa inyong picture collage?

• Paano tayo magiging mas magaling sa paggamit ng ICT?

Itambal ang Hanay A sa Hanay B. Isulat ang titik ng tamang sagot sa iyong kuwaderno.

Hanay A Hanay B1. electronic device na ginagamit upang mas

mabilis na makapagproseso ng datos o impormasyon

a. internetb. computerc. smartphoned. ICT e. komunikasyonf. network

2. isang malawak na ugnayan ng mga computer network na maaaring gamitin ng publiko sa buong mundo

3. tumutukoy sa iba’t ibang uri ng teknolohiya, gaya ng radyo, telebisyon, telepono, smartphones, computer, at internet

4. halimbawa ng produkto ng ICT na kaiba sa simpleng mobile phone na maaari ding makatulong sa iyo sa pangangalap at pagproseso ng impormasyon

5. napabilis ito sa tulong ng ICT

SUBUKIN MO

58

Taglay mo na ba ng sumusunod na kaalaman o kasanayan? I-tsek () ang thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer,

internet, at Information and Communications Technology (ICT)

2. Nailalarawan ang mga kakayahan ng computer, internet, at ICT

3. Nauunawaan ang iba’t ibang kapakinabangan ng ICT

4. Nalalaman ang mga paraan ng pagkolekta sa iba’t ibang uri ng impormasyon


Magsulat Tayo!

Magsulat ng maikling sanaysay tungkol sa kahalagahan ng Teknolohiya sa Impormasyon at Komunikasyon o ICT sa pangangalap ng mga makabuluhang impormasyon.

Panayam sa mga Gumagamit ng Computer

Bumisita sa isang computer shop o Internet café at magsagawa ng isang maikling panayam sa ilang kostumer. Humingi muna ng pahintulot sa kanila bago simulan ang panayam. Gamitin ang sumusunod na katanungan:

a. Ano ang madalas na dahilan kung bakit kailangan mong pumunta sa computer shop?

KAYA MO NA BA?

59

b. Sa iyong palagay, mahalaga ba ang computer at internet? Bakit?

c. Paano mo tinitiyak na ligtas ka sa paggamit ng computer at internet sa pangangalap ng mga impormasyon?

Ibahagi sa klase ang resulta ng panayam.

Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City: Phoenix Publishing House, 2010.

British Broadcasting Corporation. “The Impact of ICT on Society.” Nakalap noong July 17, 2014 mula sa http://www.bbc.co.uk/bitesize/ks3/ict/history_impact_ict/impact_ict_society/revision/1/

Nilalaman:

Paano mo iniingatan ang iyong mga gamit sa paaralan? Mayroon ka bang lalagyan para sa mga ito? Katulad ng mga gamit natin, dapat naisasaayos din nang mabuti ang computer files. Ang araling ito ay naglalayong bigyan ka ng kaalaman at kasanayan tungkol sa computer file system.

Layunin:

1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer file system

2. Nalalaman ang mga bahagi ng isang computer file system

3. Nakagagamit ng computer file system sa pagsasaayos at pag-save ng files sa computer


ANG COMPUTER FILE

SYSTEM

ICT Aralin 10

60

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer file

system2. Nakagagawa ng folder at subfolder3. Nakakapag-save ng file sa folder4. Nakakapag-delete ng di-kailangang folder o

file5. Naisasaayos ang files gamit ang computer file

system

Tingnan ang larawan at basahin ang susunod na talata.

Ang Masinop na si Martha

Masinop na mag-aaral si Martha. May kani-kaniyang lalagyan ang lahat ng kaniyang gamit sa pag-aaral. Maayos na nakalagay sa kaniyang mesa ang kaniyang mga aklat. Mayroon din siyang kahon para sa kaniyang mga gamit na panulat, pangguhit, pangkulay, at iba pa.

KAYA MO NA BA?

61

Sagutin ang mga tanong:• Paano naisasaayos nang mabuti ni Martha ang kaniyang

mga gamit sa pag-aaral?

• Bakit mahalaga ang maging masinop sa mga gamit at papeles sa pag-aaral?

• Paano naman kaya maisasaayos ang files sa computer?

Ang Computer File System

Ang computer file system ay ang pagsasaayos ng files at datos sa computer sa paraan na madali itong mahanap at ma-access. Ang mga hard disk, CD-ROM/DVD-ROM, flash drives, at iba pa, ay mga storage devices o imbakan na maaaring gamitin upang maingatan ang kopya ng mga files.

Mga soft copy ng files ang inaayos at iniimbak sa computer file system. Tandaan na may dalawang uri ng files – ang soft copy at ang hard copy.

•Soft copy – Ito ang mga elektronikong files na mabubuksan gamit ang computer at application software. Maaari itong maging word document, spreadsheet, presentation, mga litrato, at mga audio at video files.

62

• Hard copy – Ito ang dokumento o imaheng nakasulat o nakaimprenta sa papel.

Lahat ng files sa ating computer ay may filename. Ang filename ay ang pangalan na ginagamit upang madaling malaman ang isang computer file na naka-save sa computer. Kung tayo ang gagawa ng dokumento, dapat bigyan ng makabuluhang filename ang isang dokumento.

Ang mga file ay maaaring i-save sa mga folder at sub-folder. Naisasaayos ang pag-save ng file at napapadali ang paghahanap kung kakailanganin itong muli. Ang computer file address ang kumpletong pathway kung saan makikita ang naka-save na file. Ito ay binubuo ng sumusunod na bahagi:

• Device – Ito ang hardware device o drive (local disk, Universal Serial Bus - USB flash drive, atbp.) kung saan naka-save ang file.

• Directory o folders – Ito ay partikular na lalagyan ng mga files. Maaari itong magkaroon ng mga subfolders, base sa uri ng file.

• Filename – ang natatanging pangalan ng isang computer file.

• File extension – tumutukoy sa uri ng computer file, halimbawa: Microsoft Word file (.doc o .docx), Microsoft Excel file (.xls o .xlsx) at Microsoft PowerPoint Presentation (.ppt o .pptx).

Device FilenameDirectory/Folder FileExtension

C:\Users\neo\Documents\PERSONAL FILES\Exercise for a Healthy Heart.docx

Devicee

Directory Filename File Type

63

Mga Uri ng Files

May iba’t ibang uri ng files na maaaring i-save sa computer: (1) document files (mga file na gawa sa pamamagitan ng software para sa word processing, electronic spreadsheets, desktop publishing, at iba pang productivity tools); (2) image files; (3) audio files; (4) video files, at (5) program files (ginagamit bilang pang-install ng mga application at system files).

Ang sumusunod na pamamaraan ay makatutulong upang matutuhan ang mga kasanayan sa computer file system.

Gawain A: Paggawa ng Folder

1. I-on ang iyong computer.

2. I-click ang start button na makikita sa taskbar at piliin ang Documents.

Makikita ang start button sa ibaba at kaliwa ng desktop.

Ito ang document folder kung saan

maaaring mag-save ng files.

Makikita ang start button sa taskbar sa ibaba at kaliwa ng

desktop.

Ito ang document folder kung saan maaaring mag-save ng files.

64

3. Katulad nito ang makikita kapag binuksan ang documents folder:

4. I-click ang Organize button na makikita sa toolbar sa itaas, at kaliwa ng screen.

Organize button ng Documents folder

5. I-click ang New Folder. Pansinin na magkakaroon ng bagong folder. Kung di mo makita ang Organize button, i-click ang New Folder na makikita malapit sa Organize button.

6. I-type sa kahon sa ilalim ng folder ang iyong pangalan o pangalan ng inyong grupo. Ito ang magiging folder name. Halimbawa: Abel A. Antonio o Group 1A.

Organize button ng Documents folder

65

7. I-press ang Enter sa keyboard.

Mayroon ka na ngayong folder kung saan puwede kang mag-save ng files.

Gawain B: Paggawa ng Subfolder

1. Buksan ang ginawang folder sa pamamagitan ng double click o pag-click dito nang dalawang beses.

2. Gawin ang hakbang 4-5 sa Gawain A upang makagawa ng isang subfolder sa loob ng folder na una mong ginawa.

3. Tingnan na magkakaroon muli ng bagong folder. I-type ang Mga Gawain bilang pangalan nito.

4. I-press ang Enter sa keyboard.

Ngayon, mayroon ka nang subfolder sa loob ng iyong folder. Makatutulong ang folders at subfolders upang madaling mahanap ang mga nai-save na files.

Gumawa ng isa pang folder sa loob ng unang folder na ginawa. Sundan ang mga hakbang na nabanggit sa itaas. Pangalanan itong Mga Larawan. Magkakaroon ka ng dalawang subfolders sa loob ng iyong main folder (maaaring nakapangalan iyo o sa iyong pangkat).

66

Gawain C: Pag-save ng File sa Folder at Subfolder (Optional)

Matapos matutuhan ang paggawa ng folders at subfolders, subukin namang mag-save ng files sa mga ito. Sundan ang sumusunod na pamamaraan:

1. I-click ang Start button na makikita sa taskbar at piliin ang All Programs.

2. I-click ang Accessories folder at piliin ang Notepad.

3. Magbubukas ang Notepad application gaya ng nasa larawan. Ang Notepad ay isang text editing tool na kasama sa Microsoft Windows. Puwede itong gamitin sa paggawa ng web pages gamit ang html coding. Sa pagkakataong ito, gagamitin lamang ang Notepad sa paggawa ng isang text file.

4. I-type ang sumusunod sa binuksang Notepad window:Ako si/Kami sina ____________________________________________. Ako/Kami ay masaya dahil ______________________.

I-click ang All Programs

upang bumukas ang mga folder.

Piliin ang Notepad program.

I-click ang All Programs upang

bumukas ang mga folder.

Piliin ang Notepad program.

67

xxxxxxx

5. I-click ang File option na makikita sa menu bar ng Notepad window.

6. Piliin ang Save As command.

7. Bubukas ang Save As dialog box. I-type sa Filename box ang Sample File.

8. Sa kanang bahagi ng dialog box, hanapin ang sariling folder na naka-save sa Documents folder. I-double-click ang folder at i-double-click din ang folder na Mga Gawain upang buksan ito tulad ng nasa larawan.

9. I-click ang Save button.

68

10. Tiyaking nai-save nang tama ang file. Maaari mo itong tingnan sa folder na iyong ginawa.

Ang Sample File na ating nai-save.

Gawain D: Pag-Copy at Paste ng File sa Folder

Sundan ang sumusunod na proseso sa pag-copy at paste ng file sa iyong folder.

1. I-click ang Start button na makikita sa taskbar.

2. I-click ang Pictures folder.

3. Bubukas ang Pictures folder. Pumili ng larawan sa Sample Pictures folder.

Ang Sample File na ating nai-save.

69

4. I-click ang Organize button na makikita sa menu bar ng folder.

5. Piliin ang Copy. Ginagamit ang Copy command upang gumawa ng iba pang kopya ang isang file.

6. Buksan ang folder na Mga Larawan na ginawa mo sa Gawain B sa loob ng iyong main folder. I-click muli ang Organize sa Menu bar at piliin ang Paste. Ang Paste command ay ginagamit upang ilagay ang kinopyang file sa folder na nais mong paglagyan.

7. Magkakaroon ngayon ng kopya ng larawan sa loob ng subfolder na Mga Larawan.

70

Gawain E: Pag-Delete ng File

Maaari ring mag-delete o magtanggal ng files o folders na di na kailangan. Sundan ang prosesong sumusunod:

1. Buksan ang subfolder ng Mga Larawan.

2. I-click ang larawang naka-save.

I-click ang Organize button na makikita sa Menu bar ng folder at piliin ang Delete command.

May lalabas na dialog box na na may tanong kung sigurado kang gusto mong i-delete ang file. I-click ang ‘Yes,’ kung sigurado ka na o ang ‘No’ kung hindi mo pala ito gustong burahin.

3. Kapag na-delete na ang larawan, mawawala ito sa folder at mapupunta ito sa Recycle Bin kung saan maaari mo itong i-restore kung nais mong ibalik ito sa folder.

71

Gawain F: Paggawa ng Subfolders

Sa pamamagitan ng mga kasanayang natutuhan tungkol sa pagsasaayos ng files sa tulong ng computer file system, gumawa ng tatlong folder na gamit ang mga pangalang sumusunod:

Folder 1: Word Processing Folder 2: Electronic Spreadsheet Folder 3: Graphic Editing

Ilagay ang folders na ito sa loob ng subfolder na Mga Gawain.

Gawain G: Paglilipat ng Files sa Ibang Folder

Maghanap ng dalawa hanggang tatlong image files mula sa isang folder ng computer na iyong ginagamit. Ilipat ang mga na ito sa iyong subfolder na Graphic Editing gamit ang cut at paste commands.

Ang files sa computer ay dapat na maisaayos at mai-save upang madali itong ma-access. Kailangang bigyan ng isang angkop at natatanging filename ang bawat isa at mai-save ito sa tamang folder o subfolder. Maaari din tayong mag-delete ng mga folder o file na hindi na kailangan upang makatipid ng espasyo sa ating storage device.

Ang computer file system ay isang sistema na dapat matutuhan upang maisaayos ang mga nagawang dokumento at ang imporyasong nakokolekta.

72

Piliin ang titik ng pinakatamang sagot. Isulat ito sa kuwaderno.1. Ito ay isang pamamaraan ng pag-save at pagsasaayos ng mga

computer files at datos para madali itong mahanap at ma-access.a. Filename c. File formatb. Computer File System d. Soft copy

2. Ito ang mga elektronikong files na mabubuksan natin gamit ang ating computer at application software.

a. Soft copy c. Deviceb. Folder d. Hard copy

3. Ang bukod-tanging pangalan na ibinibigay sa isang computer file na naka-save sa file system.

a. Filename c. Deviceb. File location d. Directory

4. Tumutukoy ito sa uri ng computer file.a. Filename c. File locationb. File extension d. File host

5. Paraan upang makatiyak na nailagay ang file sa computer system para madali itong ma-access kung kinakailangan.

a. Pagkatapos gawin ang document file ay i-save ito sa tamang folder.

b. Bigyan ng filename na madaling tandaan at kaugnay sa dokumentong nagawa.

c. Buksan ang folder upang siguraduhing nai-save ang file.

d. Lahat ng nabanggit.

Taglay mo na ba ng sumusunod na kaalaman o kasanayan? I-tsek (a) ang thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa.

SUBUKIN MO

KAYA MO NA BA?

73

Kasanayan/Kaalaman1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer file

system2. Nakagagawa ng folder at subfolder3. Nakakapag-save ng file sa folder4. Nakakapag-delete ng di-kailangang folder o

file5. Naisasaayos ang files gamit ang computer

file system

Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula, at pagkatapos ng araling ito.

Kahalagahan ng Computer File System

Magsagawa ng panayam sa limang (5) taong nagtatrabaho sa opisina. Alamin kung paano nila nagagamit ang computer file system sa kanilang mga gawain sa opisina. Gamitin ang sumusunod na tanong:

• Bakit kailangang matutuhan ang kasanayan sa pagsasa-ayos ng mga files gamit ang computer file system?

• Sa paanong paraan nagagamit ang computer file system upang mas maging produktibo sa trabaho?

Ibahagi sa klase ang naging resulta ng pakikipanayam.


“10 Types of Computer Files.” Litigation Response Plan for Corporations. Nakalap noong 20 July 2014 mula sa http://www.litigationresponseplan.com/Default.aspx?tabid=6596


74

Nilalaman:May pagkakataong hindi sapat ang mga aklat sa silid-aklatan

para mahanap ang mga impormasyong kailangan. Alam mo ba na ang internet ay nagsisilbing malawak na mapagkukunan ng dagdag na impormasyon at datos? Dahil sa teknolohiyang ito, naging posibleng mabilisang magsaliksik ng makabuluhang impormasyon mula sa iba’t ibang bahagi ng mundo.

Layunin:

1. Nailalarawan ang web browser at search engine

2. Nakikilala ang iba’t ibang katangian ng web browser at search engine

3. Nakapagsasaliksik gamit ang web browser at search engine

4. Nakapamimili ng tamang keywords para sa paksang nais saliksikin

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Tsekan () ang thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman

1. Naipaliliwanag ko kung ano ang web browser. 2. Naipaliliwanag ko kung ano ang search engine.3. Nakapagsasaliksik ako gamit ang internet.4. Nakagagamit ako ng angkop na keywords sa

pagsasaliksik.

KAYA MO NA BA?

PANANALIKSIK GAMIT ANG INTERNET

ICT Aralin 11

75

Basahin ang sumusunod na komiks:

ANG ULAT NI MARLON

Sagutin ang sumusunod:

1. Nasubukan mo na bang magsaliksik gamit ang computer at internet?

2. Gusto mo ba itong subukan tulad ng gagawin ni Marlon?

3. Bakit kailangang matutuhan ang kasanayan sa pangangalap ng impormasyon gamit ang computer at internet?

Mayroon kasi aking pag-uulat sa susunod na linggo tungkol sa Entrepreneurship. Ang sabi ni Gng. David ay kailangan ko raw magsaliksik tungkol sa mga katangian ng isang magaling na entrepreneur. Sinabi pa niya na mas maganda kung mayroon akong maipakitang video tungkol dito.

Ang kompyuter at internet! Kailangan lang nating saliksikin ang kailangan mong impormasyon sa tulong ng web browser at search engines.

76

Ang Web Browser

Ang web browser ay isang computer software na ginagamit upang maghanap ng at makapunta sa iba’t ibang websites. May kakayahan din ang web browser na ipakita ang nilalaman ng isang website tulad ng teksto at larawan. Maaari nitong i-play ang iba pang uri ng media tulad ng music, video, at animation.

Ang sumusunod ay ilan sa mga kilalang web browser na maaaring gamitin:

Internet Explorer – Libre itong web browser mula sa Microsoft Corporation. Inilabas ito noong 1995 at isa sa mga pinakapopular na browser ngayon.

Mozilla Firefox - Libre rin ang web browser na Firefox mula sa Mozilla. Isa ito sa mga pamantayan ng mga browser na magagamit.

Google Chrome - Ang Google Chrome ay isa pang libreng web browser. Inilabas ito noong taong 2008 at patuloy na tinatangkilik bilang isa sa pinakapopular na web browser ngayon.

Mga Bahagi ng Web Browser

Ang web browser ay binubuo ng iba’t ibang bahagi. Bawat isa ay may sariling gawain. Lubos na makatutulong kung alam nating gamitin ang iba’t ibang bahagi ng isang web browser.

77

Ipinakikita ng larawan sa ibaba ang mga bahagi ng isang web browser.

E

Navigation Buttons

(C)

New Tab (D)

Address Bar (G)

Window Buttons

(A)

(A

Bookmark this Page

(F)

Display Window (H)

Scrollbar (I)

Tab Name (B)

Bahagi ng Isang Web Browser

A. Browser Window Buttons – I-click ang minimize button kung nais itago ang browser window nang pansamantala. I-click ang restore o maximize button kung nais baguhin ang sukat ng window; I-click ang close button kung nais isara ang browser window.

B. Tab Name – Dito mababasa ang pangalan ng kasalukuyang bukas na website. Kung nais isara ang tab, i-click lamang ang X button sa gilid ng tab.

C. Navigation Buttons – I-click ang back button para bumalik sa webpages na naunang binisita; I-click ang forward button kung nais balikan ang webpages na pinakahuling binisita; o i-click ang reload button kung nais na muling i-update ang website sa browser.

D. New Tab – I-click ang New tab kung nais magkaroon ng panibagong tab kung saan maaaring magbukas ng bagong website.

E. Customize and Control Google Chrome – Dito makikita ang iba’t ibang options at commands upang baguhin ang kasalukuyang settings ng browser.

Tab Name New Tab Address BarWindow Buttons

Scrollbar

Display Window

NavigationButtons

78

F. Bookmark this Page – I-click itong hugis-bituin na button para i-save ang address ng website. Sa ganitong paraan, madali itong mababalikan sa susunod na kailangan itong buksang muli.

G. Address bar – Maaaring i-type dito ang address ng isang website na gustong tignan. Ang website address ang tumutukoy kung saan mahahanap ang isang website. Isang halimbawa ng website address na inilalagay sa address bar ay www.google.com. Kung ito ay i-type mo sa address bar at pindutin ang Enter key, makakarating ka sa home page ng website na iyon.

H. Display Window – Ito ang pinakamalaking bahagi ng browser na nagpapakita ng piniling website.

I. Scroll bar – I-drag ito pataas o pababa upang makita ang kabuuan ng isang web page sa browser window.

Ang Search Engine

Ang search engine ay isang software system na ginagamit sa pagha-hanap ng impormasyon sa internet. Ang ilan sa kilalang search en-gines ay Google, Yahoo, Alta Vista, at Lycos.

Pinagkunan ng Larawan: http://news.techgenie.com/websites/search-engines/

79

Mga Bahagi ng Search Engine Home Page

Kung magsasaliksik gamit ang internet, isang mahalagang kasanayan ang paggamit ng search engines. Ang sumusunod ay bahagi ng isang search engine home page (www.google.com) at ang gamit ng mga ito.

Search Box

Google Search Button I’m Feeling Lucky

https://www.google.com.ph/

A. Search field o search box – Dito tina-type ang keyword na gagamitin sa pagsaliksik.

B. Google Search button – pagkatapos i-type ang keyword, i-click ang button na ito o maaari ding pindutin ang Enter key sa keyboard upang masimulan ang pagsasaliksik.

C. I’m Feeling Lucky – I-click ito matapos i-type ang keyword upang direktang pumunta sa webpage na sa palagay ng Google ay pinakaangkop sa kailangan mo. Madalas na ito ang unang search result.

Mga Bahagi ng Search Engine Results Page

Matapos i-click ang search button, ipakikita ng search engine ang resulta ng iyong paghahanap. Ito ay sa isang pahinang tinatawag na search engine results page na naglalaman ng iba’t ibang websites na may kinalaman sa ipinapasok na keyword.

Makikita sa susunod na pahina ang isang halimbawa ng search engine results page at ang mga bahagi nito.

80

Search Field (A)

Top Links (C)

Search Button

(B)

Page Title (D)

Text Below the Title (E)

A. Search Field – kung nais maghanap muli, i-type lamang ang bagong keyword sa search field box.

B. Search Button – pagkatapos i-type ang keyword, i-click ang button o maaari ding pindutin ang Enter key sa iyong keyboard.

C. Top Links – narito ang mga serbisyong maaaring magamit sa search engine katulad ng web, imahe, balita, videos, at iba pa.

D. Page Title – ang pamagat ng web page na kasama sa search results.

E. Text Below the Title – maliit na piraso ng teksto na sipi buhat sa webpage. Naka-bold text dito ang mga salitang ginamit mo bilang keywords.

Matalinong Pagssaliksik Gamit ang mga Keywords

Marami sa kailangan nating impormasyon ang nasa Internet na. Kailangan na lamang natin ng kasanayan kung paanong makukuha ang eksaktong impormasyon na nais natin.

Mas mainam kung gagamit tayo ng higit sa isang salita kung magsasaliksik tayo. Mahalaga rin na ang mga salitang gagamitin ay tiyak at kaugnay sa paksang ating sinasaliksik.

Search Field

Page Title

Text Below the Title

Search Button

Top Links

81

Gawain A: Magsaliksik Gamit ang Web Browser at Internet

Tulungan natin si Marlon sa kaniyang pagsasaliksik tungkol sa paksang, “Mga Katangiang Taglay ng Isang Magaling na Entrepreneur.” Sundan ang sumusunod na pamamaraan:

1. Buksan ang inyong web browser (maaaring gamitin ang Internet Explorer, Mozilla Firefox, o Google Chrome).

82

2. I-type ang www.google.com sa address bar ng browser at pindutin ang Enter key. Ito ang website address ng Google search engine.

3. Pag-isipang mabuti ang keywords na gagamitin sa pagsasaliksik ng mga katangiang dapat taglayin ng isang entrepreneur. I-type ang keywords sa search field.

4. I-click ang search button. Magbubukas ang pahinang Search Results.

83

5. I-click ang search result upang makita ang kabuuan ng webpage.

6. Suriin ang Search Results at tukuyin ang mga resultang pinakamakakatulong kay Marlon sa kaniyang pananaliksik. Maaari mong tingnan ang iba pang pahina ng search results sa pamamagitan ng pag-click ng susunod na mga pahina. Tingnan ang larawan sa ibaba.

I-click ang numero o ang Next upang masuri ang ibang pahina ng search results.

Isang mahalagang kasanayan ang pangangalap ng impormasyon gamit ang web browsers at search engines. Sa tulong ng kompyuter at Internet, maaari tayong makapag-saliksik at mangalap ng makabuluhang impormasyon sa mabilis na paraan.

Mas magiging epektibo ang pananaliksik kung magaling tayo sa paggamit ng mga keywords. Sinasala rin dapat ang mga impormasyong nakukuha.

Tandaan na hindi lahat ng mababasang impormasyon sa internet ay totoo o tama. Kailangang maging matalino at mapanuri pa rin tayo sa mga impormasyong nakakalap.

keywords.

web browsers search engines

internet

I-click ang o ang Next upang masuri ang ibang pahina ng search results.

internetcomputer

84

Gawain B: Magsaliksik Tayo!

Magsagawa ng matalinong pagsasaliksik tungkol sa sumusunod na paksa. Ibigay ang keywords na ginamit upang makita ang mga ito. Isulat sa table o talahanayan sa ibaba ang keywords na ginamit.

Paksa Keywords1. Iba’t ibang Uri ng Negosyo2. Ang Kuwento ng Tagumpay ng

Isang Pilipinong Negosyante3. Paano Kumita Gamit ang internet

Bisitahin ang links sa websites na inilabas ng search engine. Suriin itong mabuti. Nakatutulong ba ang napiling links sa inyong pananaliksik? Ibahagi sa klase ang naging resulta ng pangangalap ng impormasyon.

Kilalanin ang sumusunod. Ilagay ang sagot sa kuwaderno.

_________1. Uri ng website na ginagamit sa pagsasaliksik ng impormasyon sa internet. Ang halimbawa nito ay Yahoo o Google.

_________2. Computer application na ginagamit upang makapunta sa iba’t ibang website.

_________3. Libreng web browser na binuo ng Google.

_________4. Bahagi ng search engine window kung saan dapat i-type ang keywords sa paghahanap.

_________5. Ang bantas na ginagamit upang ipaloob ang mga tiyak na paksa, pangngalang pantangi, at eksaktong parirala sa pagsasaliksik gamit ang search engine.

SUBUKIN MO

85

Taglay mo na ba ng mga sumusunod na kaalaman o kasanayan? Maglagay ng tsek (a) sa ilalam ng thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman

1. Naipaliliwanag ang konsepto ng web browser. 2. Naipaliliwanag ang konsepto ng search engine.

3. Nakapagsasaliksik gamit ang internet.4. Nakagagamit ng angkop na keywords sa

pagsasaliksik.


Trivia . . . Trivia . . .

Subuking sagutin ang sumusunod na katanungan gamit ang search engine. Isulat ang sagot sa kuwaderno.

1. Sino ang ikawalong presidente ng Republika ng Pilipinas?

2. Ano ang ibig sabihin ng RSVP?

3. Ilan ang kulay ng watawat ng bansang Thailand?

4. Saan matatagpuan ang mga Tarsier?

5. Sino ang kasalukuyang Kalihim ng Kagawaran ng Edukasyon sa Pilipinas?

KAYA MO NA BA?

86

Mga Bansa sa Asya

Gamit ang iyong kasanayan sa pananaliksik at sa tulong ng web browser at search engine, punan ang sumusunod na talaan:

Bansa Kapital Wika PeraMalaysiaSouth KoreaVietnam

Esteban, C. P. (2010). The Amazing World of Computers 4. Quezon City: Phoenix Publishing House.

Google Tutor (n.d.). Understanding the Search Results Page. nakuha mula sa from http://www.googletutor.com/google-manual/web-search/understanding-the-search-results-page/.

Pinagkunan ng mga Larawan

http://stritar.net/Post/Why_Are_All_Browser_Logos_And_Icons_Round_And_Blue.aspx.

http://news.techgenie.com/websites/search-engines/?


87

Nilalaman:

Sa dami ng laman ng internet, minsan ay hindi mo na alam kung alin ang may pakinabang at alin ang wala. Kung alin ang nagbibigay ng tamang impormasyon at alin ang hindi. Sa pagkuha ng impormasyon, mahalaga na maging mapanuri ka sa websites.

Sa araling ito, matutuhan mo ang kaalaman at kasanayan sa pagkuha ng makabuluhang impormasyon mula sa websites. Matututuhan mo ring maging mapanuri sa websites.

Layunin:

1. Naipaliliwanag ang ugnayan at kaibahan ng webpage, website at World Wide Web (www)

2. Natutukoy ang mga katangian ng isang kapaki-pakinabang na website

3. Nakagagamit ng website sa pangangalap ng impormasyon

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman

1. Naipaliliwanag ang pagkakaiba at ugnayan ng World Wide Web, website, at web page.

2. Nakikilala ang mga katangian ng isang mabuting website.

3. Nakakapag-bookmark ng mga websites.4. Nakakukuha ng makabuluhang impormasyon

sa nabibisitang websites.

KAYA MO NA BA?

88

Pangkatang Gawain A: Educational Websites

Pag-aralan at suriin ang websites na itatalaga ng inyong guro sa bawat grupo. Iuulat ng grupo Ang kanilang puna sa itinalagang website.

Ang sumusunod na katanungan ang gagawing gabay sa pag-uulat ng bawat pangkat:

• Ano-anong pamantayan ang ginamit ng inyong grupo upang masabing mabuti o hindi ang website?

• Ano ang silbi ng website na ito?

• Makatutulong ba ang website sa inyong pag-aaral?

• Muli ba kayong bibisita sa website kung may pagkakataon? Bakit o bakit hindi?

Ang Webpage, Website, at World Wide Web

Ang World Wide Web (www) ay isang information system. Ginagamit ito ng isang user upang makalipat mula sa isang website patungo sa iba pang website sa tulong ng hypertext links o hyperlinks.

Ang web page naman ang pinakamaliit na yunit ng World Wide Web. Isa itong dokumentong bahagi ng isang website. Ang website ay koleksiyon ng web pages na pinag-uugnay ng mga hypertexts o image links. Kadalasan, ang isang website ay may iisang tema at layunin.

http://kids.nationalgeographic.com/

89

Ang hyperlink ang pinakamahalagang aspekto ng World Wide Web. Ito ang kawing o tulay na magdadala sa user o gumagamit ng internet sa ibang kahalintulad website o web page na hindi na kailangang magbukas pa ng panibagong browser. I-click lamang ang mga text link o image link at mapupunta na sa panibagong webpage ng kasalukuyang website o sa ibang website.

Pagsusuri sa Isang Mabuting Website

Maraming uri ng website na mahahanap sa internet. Ang iba ay maaaring seryoso, pangkatuwaan lamang, pangkomersiyo o pangakademiko. Kaya mahalagang maging mapanuri sa mga pinupuntahang websites.

Ang sumusunod ay mga katangian ng isang mabuting website:

1. May pangalan ng manunulat o naglathala ng website at mga detalye kung paano siya maaaring maabot

Mahalagang mabatid kung ang taong nagsulat ng impormasyong kailangan ay eksperto o may kredibilidad pagdating sa kaniyang sinulat.

2. May malinaw na layunin

Iba-iba ang silbi at layunin ng websites. Siguraduhing ang website na napuntahan ay may malinaw na layuning makatutulong sa pagsasaliksik.

3. Bago at tamang impormasyon

May mga pagkakataong mas mainam na bago o up-to-date ang masasaliksik na impormasyon. Kadalasang nakikita ang petsa kung kailan isinulat ang impormasyon sa may bandang ilalim ng web page. Dapat na tama rin ang impormasyong nakasulat sa isang website.

4. May balanseng opinyon at walang pinapanigan

May mga website tayong mapupuntahan na gawa ng isang tao o grupo na nais lamang mag-anunsiyo tungkol sa kanilang produkto o opinyon. Alamin kung nagbibigay ang website ng kaalamang walang pinapanigan.

90

5. Mahusay na ayos at disenyo

Malaking tulong kung ang website ay akma sa edad ng gumagamit, madaling maunawaan ang nilalaman, at may mahusay na ayos, disenyo, at navigation system upang madaling mapuntahan ang ibang web pages ng site.

Gawain B: Mga Katangian ng Isang Mabuting Web Site Makilahok sa talakayan ng klase tungkol sa mga katangian ng mabuting website at punan ang sumusunod na graphic organizer.

websites

Mga Katangian ng Isang Mabuting Website

Malaki ang tulong ng mga websites sa pangangalap ng mga impormasyon. Siguruhin lamang na pasado ang napiling website sa pamantayan ng isang mabuting website.

Bawat website ay may layunin. Maaaring magbigay ang mga ito ng makabuluhang impormasyon, makatulong sa iyong pagkatuto, maging daan sa mas mabilis na komunikasyon, makapagbenta, o di kaya ay makapaglibang. Mahalagang maging mapanuri sa pagpili ng website na pagkukunan ng impormasyon.

website

website website.

website

website

Siguraduhin lamang na pasado ang napiling

91

Gawain C: Pagkilala sa Gamit ng Website

Bisitahin ang sumusunod na websites at kilalanin kung anong uri ng impormasyon ang maaaring makuha rito. Itiman ang bilog ng bilang na tumutukoy sa gamit ng website:

Website 1 2 3 4 5 6

1. www.y8.com

2. www.kids.nationalgeographic.com

3. www.inquirer.net

4. www.ayosdito.ph

5. www.skype.com

Mga Gamit ng Website:

1 – Makapagbigay ng impormasyon 2 – Makatulong sa iyong pagkakatuto sa aralin 3 – Maging daan sa mas mabilis na komunikasyon sa ibang tao 4 – Makapagbenta o makabili ng produkto 5 – Makalibang at makapagbigay ng katuwaan

92

Gawain D: Pag-bookmark ng Webpage

Magsaliksik ng websites na maaaring makatulong sa pag-aaral ng iyong mga asignatura at i-bookmark ang mga ito. Tandaan na kung nais mong i-bookmark ang isang web page gamit ang web browser na Google Chrome, kailangan mong i-click ang hugis bituin na button para i-save ang address ng website. Sa ganitong paraan, madaling mabalikan ang na-save na address ng website kapag muli itong kinailangan. Alamin kung paano ito gawin sa

ibang web browser.

Tama o Mali: Isulat sa patlang kung Tama o Mali ang pahayag. Ilagay ang sagot sa kuwaderno.

_____1. Ang website ay koleksiyon ng webpage na pinag-uugnay ng hypertexts o image links.

_____2. Ang World Wide Web ang pinakapayak at pinakamaliit na yunit ng web pages.

_____3. May malinaw na layunin ang isang maganda at mabuting website.

_____4. Mainam na bumisita lamang sa websites na may maitutulong sa pag-aaral o pagpapaunlad ng kaisipan o pagkatao.

_____5. Mabuti ang isang website kung hindi nakikilala ang lumikha nito.

SUBUKIN MO

93

Taglay mo na ba ng sumusunod na kaalaman o kasanayan? Lagyan ng tsek () ang thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman

1. Naipaliliwanag ang pagkakaiba at ugnayan ng World Wide Web, website, at web page.

2. Nakikilala ang mga katangian ng isang mabuting website.

3. Nakakapag-bookmark ng mga websites.4. Nakakukuha ng makabuluhang impormasyon

sa nabibisitang websites.

Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at pagkatapos ng araling ito.

Suriin Ang Website!

Bisitahin ang website na ibibigay ng iyong guro. Suriin itong mabuti at husgahan gamit ang inihanay na pamantayan ng isang mabuting website. Para sa bawat batayan, iguhit ang masayang mukha kung pasado ang site at malungkot na mukha naman kung hindi.

Pangalan ng Website: URL Address:Batayan Hatol

1. Malinaw ang impormasyong nakasulat.2. Nailahad nang malinaw ang layunin ng website.3. May malinaw na paliwanag ang mga larawan.4. Madaling basahin ang font na ginamit.

KAYA MO NA BA?

94

5. Hindi nakaaabala sa pagbabasa ang mga kulay at disenyong ginamit.

6. Gumagana ang lahat ng links.7. Mabilis ang pagkarga ng website.8. Makabuluhan ang impormasyong nakukuha sa

website.9. Madaling malaman kung sino ang gumawa ng

website.10. Tiyak na babalik ang sinumang bumisita sa

website na ito.


Cornell University Library. Five Criteria for Evaluating Web Pages. Nakalap noong 18 September 1998 mula sa http://olinuris.library.cornell.edu/ref/research/webcrit.html

Porta, Mandy. Success Designs LLC. Eight Characteristics of a Good Website. Nakalap mula sa http://www.successdesigns.net/articles/entry/characteristics-of-a-good-website noong 13 April 2009.


95

Nilalaman: Paano ba natin makukuha ang impormasyong nais natin mula sa internet?

Mahalagang malinang natin ang kasanayan sa pag-download ng impormasyon na ating natagpuan sa internet. Ang proseso ng pag-download ng iba’t ibang uri ng files ang tatalakayin sa araling ito. Kailangan ding pahalagahan at kilalanin ang mga awtor ng ma-teryales mula sa internet na nais nating i-download at gamitin.

Layunin:1. Naipaliliwanang ang proseso ng pag-download ng files

mula sa internet2. Napapahalagahan ang copyright o karapatan ng mga

orihinal na awtor ng anumang akdang nakalathala sa internet

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman o kasanayan? Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up kung taglay mo na ito o ang sa thumbs down kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman

1. Naipaliliwanag kung ano ang pag-download at ang kaibahan nito sa pag-upload.

2. Nakakapag-download ng mga dokumento mula sa isang website.

3. Nakakapag-download ng music files.

4. Nakakapag-download ng video files.5. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagsipi ng mga

akdang mula sa internet na nais gamitin.

KAYA MO NA BA?

PAG-DOWNLOAD NG

IMPORMASYONG NAKALAP

ICT Aralin 13

96

Kasanayan/Kaalaman

6. Nakagagawa ng tamang pagkilala sa may-akda nang na-download na files.

Ang sumusunod ay ilan sa mga file na maaari nating ma-download mula sa internet.

Video file Audio file

Text at Graphic file Text at Graphic file

Video file Audio file

97

Gawain A: Pagpapakita ng mga Downloaded Files

1. Magpapakita ang guro ng halimbawa ng sumusunod na files:

a. Video file na na-download sa YouTube

b. Song file na na-download sa SoundCloud

c. Siniping tula mula sa isang blog

2. Sagutin ang sumusunod na tanong bilang gabay sa talakayan:

a. Anong uri ng files ang ipinakita o ipinarinig sa inyo?

b. Sa anong paraan tayo makapagsasaliksik ng ganitong files?

c. Bakit mahalaga ang ICT sa pangangalap at pagbabahagi ng ganitong impormasyon?

Mga Files na Maaaring I-download mula sa Internet

Ang pag-download ay ang pagkuha ng kopya ng isang file (document, sound, o video file) mula sa isang remote system (server na katatagpuan ng website) patungo sa ating computer file system. Ang pag-upload naman ay ang pagpapadala ng isang file mula sa ating computer file system patungo sa isang remote system.

Ang sumusunod ay mga uri ng files na maaari nating ma-download sa ating computer.

Document files – teksto o impormasyon na maaaring i-download tulad ng word processing file, electronic spreadsheet file at portable document format (o pdf) na files.

98

Multimedia files - graphic files, sound files, at video files.

Program file - application files na kailangang i-install sa computer gaya ng anti-virus program, instant messaging application, o mga computer games.

Pamamaraan sa Pagbibigay ng Sitasyon sa Akda ng Iba

Bago tayo tumuloy sa kung paanong mag-download, isa munang mahalagang paalala:

Bagaman hindi natin maiiwasang gumamit ng produktong ginawa ng iba na nakita sa isang website, siguraduhin lamang na mabibigyan ng tamang pagkilala o sitasyon ang orihinal na lumikha ng akda o produkto.

Kung gagamit tayo ng gawa ng iba, lalo na kung protektado ng karapatan sa pagpapalathala o copyright, ang sumusunod ay ang mga hakbang upang mabigyan ng pormal na pagkilala o sitasyon ang orihinal na awtor:

1. Isulat ang pangalan ng awtor ayon sa sumusunod na format: Boongaling, Jhom.

2. Isulat ang pamagat ng artikulo na nakapaloob sa mga panipi (“) ayon sa sumusunod na format: “Mga Katangian ng Isang Entrepreneur.”

3. Isulat ang pangalan ng website o pahina. Gawing italics ang font at sundan ng tuldok: prezi.

99

4. Isulat ang petsa kung kailan nailathala ang artikulo. Sundan ito ng tuldok: halimbawa: 3 Nobyembre 2013.

5. Isulat ang Uniform Resource Locator (URL) o address ng webpage kung saan sinipi ang akda: http://prezi.com/mcgjzmfre69e/mga-katangian-ng-isang-entreprenyur

Ang kompletong sitasyon para sa awtor:

Inatasan ka ng iyong gurong magsaliksik at mag-ulat tungkol sa Mga Matagumpay na Pilipinong Entrepreneur. Upang maging epektibo ang iyong pag-uulat pinayuhan ka niya na mag-download ng mga audio at video files upang ipakita sa iyong mga kamag-aral.

Sundan ang sumusunod na hakbang upang maisagawa ang hinihingi.

Gawain B: Pag-download ng Text File

1. Buksan ang browser (Internet Explorer, Mozilla Firefox, o Google Chrome).

2. Gamit ang iyong napiling search engine, i-type ang sumusunod na keywords: mga matagumpay na negosyanteng Pilipino.

Boongaling, Jhom. “Mga Katangian ng Isang Entrepreneur.” Prezi.com. 3 Nobyembre 2013. http://prezi.com/mcgjzmfre69e/mga-katangian-ng-isang-entrepreneur

100

3. I-click ang search button.

4. Piliin ang search result na makapagbibigay sa iyo ng listahan ng mahuhusay na negosyanteng Pilipino.

5. Basahing mabuti ang artikulo. Matapos piliin ang impormasyon o resources na kakailanganin, i-download ito sa iyong computer file system.

6. Gamit ang copy at paste command, kopyahin at sipiin ang mga bahagi ng akda na nais mong isama sa iyong ulat.

Pag-download ng Music at Video Files

May mga pagkakataong kailangan din nating mag-download ng music at video files mula sa internet. Sundan ang mga hakbang na sumusunod upang maisagawa ito:

Gawain C: Pag-download ng Audio File

1. Buksan ang inyong browser (Internet Explorer, Mozilla Firefox o Google Chrome).

2. I-type ang www.soundcloud.com sa search bar at i-click ang Go button o pindutin ang Enter sa keyboard.

3. Magbubukas ang SoundCloud homepage.

4. Sa search box ng SoundCloud website, i-type ang keywords na: successful entrepreneurs


6. I-click ang file upang i-play ito. Kung ang audio file sa tingin mo ay makatutulong sa iyong pag-uulat, i-click ang download button para i-download ang nasabing file.

101

Gawain D: Pag-download ng Video File

1. Buksan ang inyong browser (Internet Explorer, Mozilla Firefox, o Google Chrome).

2. I-type ang www.youtube.com sa address bar at i-click ang Go button o pindutin ang Enter sa keyboard.

3. Magbubukas ang YouTube homepage.

4. Sa search box ng YouTube website, i-type ang mga keywords na: matagumpay na entrepreneur.


6. I-click ang video na sa tingin mo ay makatutulong sa iyong pananaliksik tungkol sa mga matagumpay na entrepreneur sa ating bansa.

7. Piliin ang Uniform Resource Locator (URL) o address ng video na nakalagay sa address bar ng browser.

102

8. Mag-right click (pindutin ang kanang button ng mouse) at piliin ang copy command sa option list.

9. Buksan ang YouTube downloader na naka-install sa inyong computer.

Kung ang YouTube downloader ay hindi nakalagay o naka-install sa computer na ginagamit mo, pumunta sa YouTube Downloader site (youtubedownloader.com). I-download ang YouTube Downloader. Matapos ma-download ito, i-click ang installer file ng YouTube Downloader upang i-install ito sa computer na iyong ginagamit. Sundan nang mabuti ang mga hakbang sa pag-install. Kapag na-install na, buksan ang YouTube Downloader.

10. I-paste ang URL ng video file sa address bar ng YouTube Downloader.

11. I-click ang download button.

12. Hintaying makompleto ang pag-download. Pagkatapos ay maaari nang i-play ang video sa computer.

104

Gawain E: Pangkatang Pag-uulat Tungkol sa Matagumpay na Pilipinong Entrepreneur

1. Magkaroon ng pangkatang pag-uulat tungkol sa mga nasaliksik. Ibahagi sa mga kamag-aral ang mga na-download na audio at video tungkol sa mga matagumpay na Pilipinong entrepreneur.

2. Mag-print ng ulat ( 2-3 pahina) tungkol sa kuwento ng tagumpay ng ilang kilalang entrepreneur sa ating bansa. Tiyaking nabigyan ng tamang pagkilala ang mga may-akda ng materyales na ginamit mo sa inyong ulat.

Gawain F: Pagkilala sa Gamit ng Website

Bisitahin ang sumusunod na websites na nakasulat sa bawat kahon. Ilarawan ang maaaring maging gamit nito. Kilalanin kung ano-anong uri ng files ang maaaring ma-download dito.

Mga uri ng file: text, artikulo, image file, audio file,

music file, video, file, animation file, program file

Isulat sa tabi ng kahon kung saan nakasulat ang URL ng bawat website at kung ano ang nakukuhang files dito.

file: text, image file, audio filemusic file, video file, animation file, program file

105

YOUTUBE www.youtube.com

MANILA BULLETIN

www.mb.com.ph

CNET www.cnet.com

YAHOO www.yahoo.com

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________

Piliin: Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Ito ang proseso ng pagkuha ng isang electronic file gaya ng text, image, music, o video file mula sa web server.

a. Upload c. Clickb. Download d. Double-click

2. Mahalagang software ito kung nais mag-download ng video na nasa YouTube.a. YouTube Downloader c. Vimeo Downloaderb. Your Music channel d. YouTube Channel

SUBUKIN MO

106

3. Ito ang tawag sa paggamit at pag-angkin sa akda ng iba nang hindi nagpapaalam sa orihinal na awtor o hindi kinikilala ang tunay na may-akda.

a. Theft c. Trespassingb. Plagiarism d. Deception

4. Pag-aralan ang sumusunod na citation sa akdang hiniram ng isang manunulat mula sa isang blogger sa internet. Ano ang detalyeng nawawala?

a. URL address c. Pamagat ng Artikulob. Pangalan ng awtor d. Website

5. Tumutukoy ito sa karapatan ng isang awtor sa pagpapalathala ng kaniyang mga akda.

a. Right to Suffrage c. Copyrightb. Civil Rights d. Right to Life

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman o kasanayan? Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman

1. Naipaliliwanag kung ano ang pag-download at ang kaibahan nito sa pag-upload.

2. Nakakapag-download ng mga dokumento mula sa isang website.

3. Nakakapag-download ng music files.4. Nakakapag-download ng video files.5. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagsipi ng

mga akdang mula sa internet na nais gamitin.6. Nakagagawa ng tamang pagkilala sa may-akda

ng na-download na files.

KAYA MO NA BA?

Boongaling, Jhom. “Mga Katangian ng Isang Entreprenyur.” prezi.com. 3 Nobyembre 2013.

________________________________________________________

107


Gawain A: Pagkilala (Sitasyon)

Bisitahin ang sumusunod na web pages at bigyan ng tamang pagkilala ang awtor.

Pangalan ng Website: Tsipinoy (Blog)URL Address: http://tsipinoy.blogspot.com/2008/03/negosyo.html Citation:

Pangalan ng Website: Life Shares (The other side of louieison.com)URL Address: http://lifeshares.louiesison.com/paano-kumita-ng-pera-sa-internet/Citation:

Gawain B: Pagkilala sa mga Orihinal na Awtor

Basahin ang mga sitwasyong sumusunod at isulat ang iyong opinyon tungkol dito sa iyong kuwaderno.

Mayroon kang nagustuhang bagong album ng paborito mong Pilipinong banda sa internet. Nalaman mo sa isang kaibigan na may isang website na maaari itong i-download nang libre. Mas pinili mong mag-ipon upang bilhin ang bagong album.

Mayroon kang nagustuhang bagong album ng paborito mong Pilipinong banda sa internet. Nalaman mo sa isang kaibigan na may isang website na maaari itong i-download nang libre. Mas pinili mong mag-ipon upang bilhin ang bagong album.

108

Kailangan mo nang magpasa ng book report sa asignaturang English, ngunit kulang na ang oras mo para basahin pa ang libro. Nagsaliksik ka na lamang ng book report ng iba tungkol sa librong ito at iyon ang ipinasa mo sa iyong guro.


Computer Hope. How do I download a file from the Internet? ttp://www.computerhope.com/issues/ch000505.htm, 2014.


Kailangan mo nang magpasa ng book report sa asignaturang English, ngunit kulang na ang oras mo para basahin pa ang libro. Nagsaliksik ka na lamang ng book report ng iba tungkol sa librong ito at iyon ang ipinasa mo sa iyong guro.

109

Nilalaman:

Sa paggawa ng mga ulat, mas mainam kung gagamit tayo ng mga table at tsart. Makatutulong ang mga ito upang mas madaling unawain at suriin ang datos at impormasyong nais nating maipakita sa ating dokumento.

Sasanayin ka ng araling ito sa paggawa ng mga ulat gamit ang table at tsart sa tulong ng word processing tool.

Layunin:1. Naipaliliwanag ang gamit ng table at tsart2. Nakakagawa ng table at tsart sa pamamagitan ng word

processor3. Nabibigyang-halaga ang mga table at tsart para sa mas

epektibong pagsasaayos ng datos at impormasyon

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o sa thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman

1. Natutukoy ang gamit ng table at tsart.

2. Nakagagamit ng word processing application sa paggawa ng table.

3. Naisasaayos sa table at tsart ang lipon ng mga datos at impormasyon upang mas lalo itong maintindihan.

4. Nababago (edit) ang properties ng table at tsart upang mas maging kaaya-aya ito sa paningin.

5. Nakagagamit ng word processing application sa paggawa ng tsart.

KAYA MO NA BA?

110

ANG NEGOSYO NINA FELY AT SHIRLEY

Nagkasundo ang magkaibigang Fely at Shirley na magnegosyo upang makaipon ng pambili ng gamit sa eskuwela sa darating na pasukan. Nagpasiya silang magluto ng meryenda at itinda ito sa kanilang lugar.

Kumita sila ng Php235 sa unang araw ng kanilang pagtitinda, Php340 sa ikalawang araw, Php450 sa ikatlong araw, at Php390 sa ikaapat na araw. Naging maulan ang ikalimang araw, kaya kumita lamang sila ng Php240.

Upang malaman ang halaga ng kinita sa bawat araw ng pagbebenta ng meryenda, gumamit sila ng word processor sa paggawa ng table.

Pag-aralan ang table sa ibaba:

Araw Meryenda Kinita1 Banana cue Php2352 Puto at kutsinta Php3403 Lugaw, tokwa at okoy Php4504 Sopas Php3905 Biko Php240

KITA: Php1,655

Naisipan din ng magkaibigan na gawan ng tsart ang ulat ng kanilang kinita sa bawat araw ng pagbebenta:

111


1. Sa tingin mo ba ay nakatulong kina Fely at Shirley ang paggawa ng table ng kanilang mga kinita sa limang araw ng kanilang pagtitinda? Sa paanong paraan ito nakatulong?

2. Sa anong paraan naman nakakatulong sa magkaibigan ang ginawa nilang tsart?

ANG WORD PROCESSOR

Ang word processor o word processing application ay isang software na tumutulong sa paglikha ng mga tekstuwal na dokumento, sa pag-eedit at pag-save ng mga ito sa computer file system.

Sa tulong ng word processing application, maaari din nating isaayos ang mga numerikal at tekstuwal na impormasyon sa pamamagitan ng table at tsart.

Araw

Kini

ta s

a ba

wat a

raw

Kinita sa Pagbebenta ng Meryenda

235340

450 390

column row

cell

ANG TABLE

Ang table ay koleksiyon ng magkakaugnay na tekstuwal o numerikal na datos na nakaayos sa pamamagitan ng rows at columns. Mas madaling nasusuri ang datos kung ito ay nakaayos sa table.

240

ANG TABLE

Ang table ay koleksiyon ng magkakaugnay na tekstuwal na nakaayos sa pamamagitan ng rows at columns. Mas madaling nasusuri ang datos kung ito ay nakaayos sa table.

112

Ang rows ay mga linyang nakahilera pahalang, samantalang ang columns ay mga linyang pababa. Ang cell ay ang kahon kung saan nagtatagpo ang mga column at row.

ANG TSART

Ang tsart ay biswal na modelo ng mga numerikal na impormasyon. Gumagamit ito ng mga imahen at simbolo upang maging mas madali ang pagsusuri ng mga datos.

IBA’T IBANG URI NG TSART

May iba’t ibang uri ng tsart. Ang sumusunod ay ilan sa mga pinakamadalas gamitin:

1. Bar Chart – Binubuo ito ng mga pahalang na parihaba na nagpapakita ng paghahambing ng mga numerikal na datos.

2. Column chart – na gumagamit ng mga patayong bar upang ipakita ang paghahambing ng mga numerikal na datos.

3. Line Chart – binubuo ito ng mga linya na nagpapakita ng trend o

kilos ng pagtaas at pagbaba ng mga numerikal na datos.

113

4. Pie Chart – kamukha ito ng pizza pie. Nagpapakita ang ganitong uri ng tsart ng pagkakahati ng isang buo sa iba’t ibang kategorya

Gawain A: Paggawa ng Table

Subuking gumawa ng table gamit ang word processing application. Sundan lamang ang sumusunod na panuto:

1. Buksan ang inyong word processing application.

2. I-click ang Insert tab na makikita sa gawing itaas ng inyong screen. I-click ang Table button.

3. Itakda ang bilang ng hanay na pahalang o rows at hanay na pababa o columns. Para sa gawain, gumawa ng tatlong column at anim na row. Magkakaroon ng table sa inyong document window.

34

25

35

39

90

Ulat sa KinitaMga Inumin

Pampalasa

Confections

Gatas, Kape at AsukalBigas

114

4. I-type ang sumusunod na datos sa cells ng table.

Araw Meryenda Kinita1 Banana cue Php235 2 Puto at kutsinta Php340 3 Lugaw, tokwa, at okoy Php450 4 Sopas Php390 5 Biko Php240

5. Tingnan ang halimbawa ng output sa ilalim.

Araw Meryenda Kinita1 Banana cue Php235 2 Puto at kutsinta Php340 3 Lugaw, tokwa, at okoy Php450 4 Sopas Php390 5 Biko Php240

6. I-save ang file, bigyan ito ng file name na Paggawa ng Table.

Gawain B: Pag-Format ng Table

Upang maging mas kaaya-aya ang table, maaaring baguhin ang ilang properties ng table katulad ng table style, border color, line style, at shading.

Ang Table Styles ay isang pangunahing katangian ng table na awtomatikong naglalapat ng disenyo sa table. Sundan ang sumusunod na panuto kung paano ito gamitin.

1. Buksan ang inyong file na Paggawa ng Table.doc. (o paggawa ng Table.docx)

2. I-highlight ang buong table gamit ang mouse.

115

3. Magbubukas ang Table Tools. I-click ang Design tab. Sa Table Styles, pumili ng isang style na nais mong ilapat sa iyong table.

4. Tingnan ang halimbawa ng awtput sa ibaba:

Araw Meryenda Kinita1 Banana cue Php235 2 Puto at kutsinta Php340 3 Lugaw, tokwa at okoy Php450 4 Sopas Php390 5 Biko Php240

5. I-click ang file tab, at piliin ang command na Save as. I-type ang Pag-format ng Table bilang file name.

Gawain C: Paggawa ng Tsart

Subukin naman nating gumawa ng tsart gamit ang word processing application. Sundan ang sumusunod na hakbang:

1. Buksan ang MS Word application na isang halimbawa ng word processor.

2. I-click ang Insert tab at i-click ang Insert Chart button.

116

3. Magbubukas ang Insert Chart dialog box.

4. Piliin ang default chart (Clustered Column) at i-click ang OK.

5. Magkakaroon ng default chart sa Word document at magbubukas ang isang data sheet.

Default Tsart

Data sheet

6. Palitan ang mga default na datos sa data sheet at i-type ang sumusunod na ulat ng kinita.

Meryenda KinitaBanana cue Php235 Puto at kutsinta Php340 Lugaw, tokwa, at okoy Php450 Sopas Php390 Biko Php240

117

I-type ang datos dito

7. Kung tapos nang mai-type ang datos ay maaari nang isara ang data sheet.

8. Sa word processor ay makikita mo ang tsart na naglalaman ng ulat ng kinita.

Meryenda

Kini

ta s

a Pe

so

9. I-save ang Word document na ito sa inyong folder at bigyan ng filename na: Paggawa ng Tsart.

Gawain D: Pagbago ng mga Properties ng Tsart

May properties ang tsart na maaaring baguhin upang maging mas kaaya-aya ito sa paningin:

I-type ang datos dito

118

Pagpapalit ng Laki ng Tsart

1. Piliin ang tsart sa pamamagitan ng pag-click nito.

2. Magkakaroon ng mga resizing handles sa palibot ng tsart.

3. Itapat dito ang mouse pointer. Magiging double-headed arrow ito.

4. I-click at hilahin ang pointer papasok upang mapaliit ang tsart at hilahin naman palabas kung nais palakihin ang tsart.

5. I-deselect ang tsart sa pamamagitan ng pag-click sa labas ng tsart.

Paglilipat ng Puwesto ng Tsart

1. Piliin ang tsart sa pamamagitan ng pagclick dito.

2. Magkakaroon ng mga resizing handles sa palibot ng tsart.

3. Itapat dito ang mouse pointer at sa kanto ng chart area. Masdan na ang mouse pointer ay magiging four-sided arrow.

4. I-click at i-drag ang tsart sa bago nitong posisyon.

Pagpalit ng mga Datos sa Datasheet

1. Piliin ang tsart sa pamamagitan ng pag-click nito.

2. Sa ribbon ng MS Word screen ay magkakaroon ng Chart Tools tab. I-click ito upang mabuksan ang mga options para sa tsart.

119

3. I-click ang Edit Data button.

4. Magbubukas ang Datasheet window.

5. I-highlight ang mga datos sa data sheet at pindutin ang delete key sa keyboard upang mawala ang kasalukuyang datos.

6. I-type ang bagong datos.

7. Kung tapos na, maaari nang isara ang data sheet.

Pagpapalit sa Uri ng Tsart

1. Piliin ang tsart sa pamamagitan ng pag-click dito.

2. Sa ribbon ng MS Word screen ay magkakaroon ng Chart Tools tab. I-click ito upang mabuksan ang mga options para sa tsart.

3. I-click ang Change Chart Type.

Maaari ding mag-right click sa loob ng tsart at i-click ang Edit Data command.

120

Maaari ding mag-right click sa loob ng tsart at i-click ang Change Chart Type.

4. Magbubukas ang Change Chart Type dialog box.

5. Piliin ang uri ng tsart na nais i-apply o gamitin.

6. I-click ang OK button.

Pag-format ng Chart Area

1. Piliin ang tsart pamamagitan ng pag-click dito.

2. Piliin ang Format sa ilalim ng Chart Tools tab. Magbubukas ang Format Options para sa tsart:

121

3. Gamit ang Options, mababago mo ang iba’t ibang Properties ng tsart tulad ng Shape Styles (fill, outline, effects), Position, Word Art style, Wrap Text, at Size.

4. Palitan ang Shape Style sa pamamagitan ng pag-click sa drop-down arrow at pumili ng isang Shape Style na nais gamitin para sa tsart.

5. I-apply din ang Word Art style upang mas maging kaaya-aya ang mga text.

6. Tingnan ang halimbawa ng na-format na tsart.

Mga Taong Nagbenta

Bila

ng n

g Na

bent

a

7. I-click ang File tab, at piliin ang Save as command. I-type ang Pag-format ng Tsart bilang file name.

Ang paggamit ng table at tsart ay nakatutulong upang maging mas madali ang pagsusuri ng mga numerikal at tekstuwal na impormasyon. Ang word processing application ay isang productivity tool na may kakayahang makagawa ng table at tsart sa isang dokumento.

table

word processingapplication productivity tool

table

122

Gawain E: Pagplano ng mga Gastusin para sa Negosyo

1. Mag-isip ng negosyong nais mong itayo sa hinaharap. Gumawa ng plano ng mga gastusin.

2. Gawan ito ng table at pie chart. I-format ang table at tsart upang mas maging maganda ang awtput.

Piliin ang titik ng tamang sagot:

1. Koleksiyon ito ng magkakaugnay na numerikal at tekstuwal na datos na nakaayos sa pamamagitan ng rows at columns.

a. Table c. Dokumentob. Tsart d. Spreadsheet

2. Ito ay biswal na modelo ng mga numerikal na impormasyon na gumagamit ng mga imahe at simbolo upang mas maging madali ang pagsusuri ng mga datos.

a. Table c. Dokumentob. Tsart d. Spreadsheet

3. Ito ay isang software na tumutulong sa paglikha ng mga tekstuwal na dokumento, pag-eedit, at pag-iimbak ng mga electronic file sa computer file system.

a. Desktop publishing applicationb. Electronic spreadsheet applicationc. Word processing applicationd. Graphic designing application

SUBUKIN MO

123

4. Ano ang magagawa kung i-click ang icon na ito sa Insert tab?

a. Table c. Columnsb. Rows d. Tsart

5. Ano ang magagawa kung i-click ang icon na ito sa Insert tab?

a. Table c. Columnsb. Rows d. Tsart

Taglay mo na ba ng mga sumusunod na kaalaman o kasanayan? Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman

1. Natutukoy ang gamit ng table at tsart.2. Nakagagamit ng word processing application sa

paggawa ng table at tsart.3. Naisasaayos sa table at tsart ang lipon ng

mga datos at impormasyon upang tlalo itong maintidihan.


5. Nakagagamit ng word processing application sa paggawa ng tsart.


KAYA MO NA BA?

124

Ang Badyet Ano-ano ang mga pinagkakagastusan mo o ng iyong pamilya? Gumawa ng badyet para sa isang linggo. Gawan ito ng table at pie chart. I-format din ang table at tsart upang mas maging maganda ang awtput.

Ang mga Iskor ni Dino Masinop na itinatala ni Dino ang ang mga nakuhang iskor sa pagsusulit mula noong unang markahan (tingnan sa ibaba ang datos na naitala ni Dino). Tulungan si Dino na gumawa ng table at line chart upang malaman kung siya ba ay nagkaroon ng pag-unlad. I-format ang table at tsart upang mas maging maganda ang output.

Asignatura Iskor sa Unang Markahan

Iskor sa Ikalawang Markahan

Filipino 34 40English 28 44Math 40 41Science 34 45EPP 39 50AP 32 35MSEP 34 45EsP 40 43


Garcia, N. B., Salac J. S., Jardolin, F. E., Orlanda, J., & Tayag, M. I. Word Processing and Presentation Making. Valenzuela City: BookChoice Publishing, 2004.

Navarro, Lilibeth A. Spreadsheets and Databases. Philippines: Jemma , Inc., 2007.


125

Nilalaman:

Alam mo bang may iba pang tool na maaaring makatulong sa iyo sa paggawa ng mga table at tsart? Ito ay ang spreadsheet application.

Layunin:

1. Nakagagamit ng spreadsheet application upang makagawa ng table at tsart

2. Naisasaayos ang mga tsart sa pamamagitan ng design, layout, at format properties ng mga ito

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kaalaman/Kasanayan

1. Nagagawang mag-encode ng datos sa cells ng spreadsheet application.

2. Nakagagamit ng spreadsheet application sa paggawa ng table.

3. Naisasaayos ang lupon ng datos at impormasyon sa table at tsart.


5. Nakagagamit ng spreadsheet application sa paggawa ng tsart.

KAYA MO NA BA?

126

PICTURE PUZZLE

Subuking alamin ang salitang tinutukoy sa apat na larawan sa ibaba. Gamitin ang mga ginulong titik sa pagbuo ng sagot:

LTSETAKU

LAUNIREMC


1. Ano ang tinutukoy sa dalawang picture puzzle?

2. Magbigay ng mga halimbawa para sa dalawang uri ng impormasyong ito.

127

PICTURE PUZZLE

Subuking alamin ang salitang tinutukoy sa apat na larawan sa ibaba. Gamitin ang mga ginulong titik sa pagbuo ng sagot:

LTSETAKU

LAUNIREMC


1. Ano ang tinutukoy sa dalawang picture puzzle?

2. Magbigay ng mga halimbawa para sa dalawang uri ng impormasyong ito.

Electronic Spreadsheet Tool

Ang impormasyong numerikal (dami o bilang, presyo o halaga, timbang at populasyon) at tekstuwal na impormasyon (pangalan, produkto at aytem) ay maaaring magbigay ng mahalagang kaalaman sa atin kung ang mga ito ay isasaayos at maipapakita gamit ang table at tsart.

Ang spreadsheet application ay isa pang software na maaaring gamitin upang makagawa ng mga table at tsart. Kadalasan itong may isang workbook na naglalaman ng mga worksheets. Bawat worksheet ay naglalaman ng rows at columns. Ipinapasok ang datos sa loob ng cells. Ang mga cells ay ang mga kahon kung saan nagtatagpo ang bawat column at row.

Cell

Column

Row

Ang cell name o cell reference ay ang pangalan ng bawat cell sa spreadsheet. Ang bawat row ay gumagamit ng numero bilang label habang ang bawat column ay gumagamit ng titik o letra.

Makikita ang cell reference box sa bandang itaas ng screen.

Cell Reference: Ang cell na ito ay may pangalang Cell B2

128

GAWAIN A: PAGGAWA NG TABLE SA SPREADSHEET

Sa pagpasok ng mga datos sa electronic spreadsheet ang tekstuwal na datos ay naka-align sa kaliwa, samantalang ang mga numerikal na datos ay naka-align sa kanan ng cell.

1. Buksan ang inyong electronic spreadsheet tool.2. I-type ang sumusunod na datos sa nakatalagang cell. Tandaang

pagkatapos i-type ang datos sa bawat cell, pindutin ang Enter key.

Cell A1: DONNA’S PIZZA HOUSE Cell B4: 700Cell A2: Pizza Flavor Cell C4: 200Cell B2: Kinita sa Site 1 Cell A5: PepperoniCell C2: Kinita sa Site 2 Cell B5: 800Cell A3: Hawaiian Cell C5: 200Cell B3: 700 Cell A6: SeafoodCell C3: 200 Cell B6: 900Cell A4: Ham and Cheese Cell C6: 150

3. Ayusin (adjust) ang lapad ng bawat column sa pamamagitan ng pagtatapat sa pointer ng mouse sa linyang naghihiwalay sa dalawang column (border) at hilahin ito. Pagkatapos mai-type ang datos at ma-adjust ang lapad ng columns ay magkakaroon ka ng output na katulad nito.

4. I-click ang File tab at piliin ang Save as. I-save ang workbook sa iyong folder at bigyan ito ng file name na Spreadsheet Table.

129

GAWAIN B: PAG-FORMAT NG TABLE SA SPREADSHEET

Upang magmukhang mas kaaya-aya ang table sa spreadsheet, maaaring i-format ang properties ng table.

Sundan ang sumusunod na hakbang upang mapaganda ang table.

Pag-Center ng mga Teksto at Pag-Merge ng mga Cells

1. Buksan ang iyong file sa nakaraang gawain – Spreadsheet Table.

2. Gamit ang mouse, i-select ang Cell A1 to Cell C1.

3. Sa Home tab ng ribbon ng spreadsheet, makikita ang Merge & Center button. I-click ito.

4. Pansinin na ang Cell A1 hanggang Cell C1 ay naging isa na lamang at ang teksto ay napunta sa gitna.

130

Paglalagay ng Border sa Table

1. I-select ang lahat ng cells ng table.

2. Mag-right click sa loob ng selection.3. I-click ang Format Cells. Tingnan ang

larawan sa kanan. 4. Magbubukas ang Format Cells dialog

box. 5. I-click ang Border tab. Magbubukas

ang Border dialog box katulad ng sumusunod na larawan.

6. Itakda ang line style at kulay ng border.

7. Siguraduhing nai-click ang Outline at Inside sa ilalim ng Presets upang mailapat ang formatting.

8. I-click ang OK. Magkakaroon ka ng table na tulad nito.

9. I-save ang file.

131

Pagpapalit ng Kulay ng Cells

1. Gamit ang mouse, i-select ang mga cells na nais i-format.

2. I-click ang down arrow ng Fill Color icon na makikita sa Home tab ng ribbon.

3. Pumili ng kulay na nais gamitin para sa cells.

Pagpapalit ng Fonts at Kulay ng Fonts

1. Gamit ang mouse, i-select ang cells na naglalaman ng mga tekstong nais mong baguhin ang font at kulay.

2. I-click ang down arrow ng Font dropdown list. Tingnan ang larawan sa kanan.

3. Pumili ng font na nais gamitin at i-click ito.

4. Tingnan ang halimbawa ng output sa ibaba:

Maaari ding baguhin ang iba pang Font Properties tulad ng Font Size, Font Style, Border at Fill Color. Ang options na ito ay makikita sa Home tab at Font Group.

5. I-save ang file.

132

GAWAIN C: PAGGAWA NG TSART SA SPREADSHEET

Subukin naman nating gumawa ng tsart gamit ang electronic spreadsheet.

Sundan ang sumusunod na pamamaraan:

1. Buksan ang file na Spreadsheet Table. Gagawa tayo ng column chart mula sa mga datos na napasok na natin.

2. Gamit ang mouse, i-select ang Cell A2 hanggang Cell C7.

3. Pagkatapos mai-highlight ang cells, i-click ang Insert tab upang magbukas ang mga options.

4. I-click ang Column option na nasa Charts group.

5. Piliin ang 3-D Clustered Column na nasa 3-D Column group.

6. Magkakaroon ng tsart sa iyong spreadsheet.

7. I-save as ang file sa iyong folder. Gamit ang bagong file name na Spreadsheet Chart.

133

Paglagay ng Chart Title

Mapapansin na wala pang pamagat ang ating tsart. Sundan ang sumusunod na pamamaraan upang lagyan ito ng pamagat.

1. I-click ang tsart na napili.

2. Magbubukas ang Chart Tools tab at ang ribbon ng options.

3. I-click ang Layout sub-tab na nasa ilalaim ng Chart Tools tab.

4. I-click ang Chart Title button at piliin ang Above Chart upang magkaroon ng textbox kung saan ita-type ang pamagat ng tsart.

5. Palitan ang nakalagay na default text sa pamamagitan ng pag-highlight nito at pagpindot ng Delete sa keyboard.

6. I-type ang bago nitong pamagat: Kinita sa Donna’s Pizza House.

7. I-save ang file.

GAWAIN D: PAG-FORMAT NG TSART SA SPREADSHEET

Maaari din nating ma-format ang iba’t ibang properties ng ating tsart gamit ang spreadsheet. Maraming options ang nasa Design, Layout, at Format sub-tab ng Chart Tools tab na maaaring makatulong sa atin.

134

Pagpapalit ng Uri ng Tsart


2. Kung nais palitan ang uri ng tsart na ginamit ay i-click lamang ang Design sub-tab at i-click ang Change Chart Type button.

Magbubukas ang Change Chart Type dialog box. Tingnan ang larawan sa ibaba.

3. Piliin ang Clustered Bar in 3D at i-click ang OK.

4. Mapapalitan ang Column tsart ng Clustered Bar in 3D tsart.

Pagpili ng Chart Style


2. Upang mapalitan ang kasalukuyang chart style, i-click ang Design sub-tab.

135

3. I-click ang down arrow sa Chart styles group. Magbubukas ang iba’t ibang chart styles na maaaring i-apply sa tsart.

4. Pumili ng isa at i-click ito.

5. Mailalapat sa tsart ang napiling chart style. Maaari mong palitan ulit ang style ng iyong tsart kung hindi ito nagustuhan.

6. Kapag napili na ang nagustuhang style, i-save ang file.

Pagpapalit ng Fill Color ng Chart Area

Maaari ding palitan ang fill color ng ating chart area. Sundan lamang ang sumusunod na pamamaraan:

1. I-click ang chart area na napili.

2. Upang mapalitan ang kasalukuyang fill color, i-click ang Format tab.

3. Sa Shapes Style group makikita ang Shape Fill button.

4. I-click ang Shape Fill button at mamili ng isang fill color para sa chart area.

136

Pag-Format sa Iba Pang Properties ng Tsart

Marami pang ibang properties na maaaring i-format upang mas lalo pang mapaganda at maisaayos ang ating tsart.

Sa Design tab ay makikita ang sumusunod na options: Type, Data, Chart Layouts, Chart styles, at Location.

Sa Layout tab ay makikita ang sumusunod na options sa grupo ng Current Selection, Insert, Labels, Axes, Background, Analysis, at Properties.

Sa Format tab ay makikita ang sumusunod na options sa grupo ng Current Selection, Shapes Styles, WordArt styles, Arrange, at Size.

Tingnan ang halimbawa ng tsart sa ibaba na ginamitan ng iba’t ibang formatting upang ito ay mas maging kaaya-aya.

137

Ang electronic spreadsheet tool ay isang mainam na software upang makagawa tayo ng mga table at tsart para sa mas madaling pagsusuri at pagsasaayos ng ating mga numerikal at tekstuwal na impormasyon.

Maaaring i-format ang properties ng table at tsart upang mas maging kaaya-aya ang mga ito kung ipakikita o ipi-print bilang ulat.

Magsiyasat Tayo!

1. Hatiin ang klase sa limang pangkat.2. Pag-aaralan ng bawat pangkat sa klase ang presyo ng mga

bilihin o serbisyo sa mga sumusunod na pamilihan o business establishment:

a. Unang Pangkat – Palengke (Wet Market)

b. Pangalawang Pangkat – Department Store (Dry Market)

c. Pangatlong Pangkat – Beauty Parlor

d. Pang-apat na Pangkat – Dress Shop

e. Panglimang Pangkat – Hardware Store

3. Gumawa ng table at tsart sa mga datos na makukuha.4. I-format ang table at tsart upang mas maging kaaya-aya.5. Pumili ng isang kasapi na mag-uulat sa mga datos na nakuha.

electronic spreadsheet toolsoftware table

format properties table

print

138

SUBUKIN MO Pagsunod-sunurin ang mga hakbangin sa pamamagitan ng paglalagay ng titik (A – unang hakbang… E - panlimang hakbang):

____1. Pagkatapos i-highlight ang mga cell na naglalaman ng datos, i-click ang Insert tab.

____2. Gamit ang mouse, piliin ang cells na naglalaman ng datos na gagamitin para sa tsart.

____3. Pagkabukas ng mga options sa ribbon ng Insert tab, piliin ang klase ng tsart na nais gamitin sa Charts group.

____4. Pagkalitaw ng tsart sa spreadsheet, i-save ang file sa inyong folder.

____5. Pagkabukas ng file na spreadsheet table, gumawa ng tsart mula sa datos dito.

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan ng tsek (a) ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kaalaman/Kasanayan

1. Nagagawang mag-encode ng datos sa cells ng spreadsheet application.

2. Nakagagamit ng spreadsheet application sa paggawa ng table.

3. Naisasaayos ang lupon ng datos at impormasyon sa table at tsart.

4. Nababago (edit) ang properties ng table at tsart upang mas maging kaayaaya ito sa paningin.

5. Nakagagamit ng spreadsheet application sa paggawa ng tsart.


KAYA MO NA BA?

139

Magbadyet Tayo!

1. Kailangan ninyong maghanda para sa pagdiriwang na gaganapin sa inyong bahay. Inaasahan ninyong may 30 bisitang darating. Kailangang bilhin ang sumusunod:

a. sangkap sa spaghettib. sangkap sa fried chickenc. sandwichd. sandwich spreade. hotdog at marshmallows

f. pineapple juice

2. Alamin ang presyong dapat ilaan sa bawat bilihin.

3. Gawan ito ng table sa electronic spreadsheet.

4. Gawan din ito ng pie chart.

5. I-format ang table at pie chart upang mas maging kaaya-aya ang mga ito.

6. Ibahagi ang inyong nagawa sa klase. KARAGDAGANG SANGGUNIAN


Garcia, N. B., Salac J. S., Jardolin, F. E., Orlanda, J., & Tayag, M. I. Spreadsheet with Application. Valenzuela City: BookChoice Publishing, 2004.

Navarro, Lilibeth A. Spreadsheets and Databases. Philippines: Jemma , Inc., 2007.

140

Nilalaman:

Kung may listahan ng bilang ng mga naibentang produkto at nais malaman kung anong produkto ang naging pinakamabili, paano ito gagawin kung napakaraming produkto ang kailangang suriin at salain?

Gamit ang spreadsheet application, maaaring makagawa ng ulat sa mas mabilis na paraan sa pamamagitan ng pag-sort at pag-filter ng mga impormasyon.

Layunin:

1. Naipaliliwanag ang proseso ng pag-sort at pag-filter ng impormasyon

2. Nagagamit ang spreadsheet sa pag-sort at pag-filter ng impormasyon


Kaalaman/Kasanayan

1. Nakapagso-sort ng ascending at descending na mga numerikal at tekstuwal na impormasyon

2. Nakapagpi-filter ng impormasyon3. Nagagamit ang sorting at filtering command

sa mas epektibong pag-uulat at pagsusuri ng datos

KAYA MO NA BA?

PAG-SORT AT PAG-FILTER

NG IMPORMASYONG

ICT Aralin 16

141

Naranasan mo na ba ang mag-sort at mag-filter? Ang sumusunod na pangkatang gawain ay magpapakita kung paano isinasagawa ang mga prosesong ito:

AMAZING “SORT AND FILTER” RACE

PAGSUBOK A

1. Bumuo ng apat na pangkat.

2. Bawat grupo ay bibigyan ng guro ng impormasyon tungkol sa mga presyo ng produkto.

3. Mag-uunahan ang bawat grupo sa pagsasaayos ng impormasyon at paggawa ng sumusunod na ulat:

a. Ang sampung produktong pinakamataas ang presyo

b. Ang sampung produktong pinakamababa ang presyo

c. Ang unang sampung produkto kung nakaayos ang mga ito nang paalpabeto

4. Magwawagi ang grupong unang makapagbibigay ng mga tamang ulat.

PAGSUBOK B

1. Bawat grupo ay muling bibigyan ng listahan ng mga libro at ang bilang ng pahina ng bawat isa.

2. Mag-uunahan ang bawat grupo sa pagsasaayos ng mga impormasyon at paggawa ng sumusunod na ulat:

a. Listahan ng mga librong may 300-500 bilang ng pahina

b. Listahan ng mga librong may 150-1000 bilang ng pahina

3. Magwawagi ang grupong unang makapagbibigay ng mga tamang ulat.

142

Sagutin ang sumusunod:

1. Naging madali ba ang mga pagsubok sa palarong ito? Bakit?

2. Sa unang pagsubok, paano ninyo isinaayos ang impormasyon upang maibigay ang tamang ulat? Paano naman ang estratehiyang ginawa ninyo sa ikalawang pagsubok?

ANG SORTING AT FILTERING COMMAND

Ano ang sorting at filtering command? Paano isinasagawa ang mga ito gamit ang electronic spreadsheet application? Paano nakatutulong ang pag-sort at pag-filter sa madaling pagsusuri ng mga datos?

Ang Sort ay isang command sa electronic spreadsheet na ginagamit upang maisaayos ang mga listahan ng numerikal at tekstuwal na datos. May dalawang uri ng sorting command:

Sort ascending – isinasaayos nito ang listahan ng mga tekstuwal na impormasyon sa alpabetikong pagkakasunod mula A hanggang Z; ang numerikal na impormasyon naman ay naisasaayos mula sa pinakamababa hanggang sa pinakamataas na bilang.

Sort descending – isinasaayos nito ang mga tekstuwal na impormasyon sa baliktad na alpabetikong pagkakasunod mula Z hanggang A; ang numerikal na impormasyon naman ay naisasaayos mula sa pinakamataas hanggang sa pinakamababang bilang.

Ang Filter ay isang command sa electronic spreadsheet na ginagamit upang mabilis na masuri at masala ang mga impormasyon na kailangan. Kaiba sa sorting, ang filtering ay hindi lamang nag-aayos ng pagkakasunod-sunod ng mga impormasyon, itinatago rin nito ang impormasyon na hindi pasok sa pamantayang naitakda.

Ang Filter button na makikita sa Data tab at grupo ng Sort and Filter.

143

GAWAIN A: PAG-SORT NG MGA TEKSTUWAL NA IMPORMASYON

1. Buksan ang Bakery.xlsx file gamit ang inyong electronic spreadsheet tool.

2. Gamit ang mouse, piliin ang cell range ng mga datos sa hanay ng Code No., Tinapay at Halaga (Cell B2-Cell C12).

3. I-click ang Data tab, piliin ang Sort button.

4. Magbubukas ang Sort dialog box.

144

5. Sa column, i-click ang drop-down arrow ng Sort by na box. Piliin ang Tinapay.

6. Sa Order, i-click ang drop-down arrow at piliin ang A to Z.

7. I-click ang OK. Pansinin na sa listahan ng mga pangalan ng Tinapay, ang Cheese Bread ang naging pinakauna sa listahan.

8. I-save ang file sa inyong folder.

GAWAIN B: PAG-SORT NG MGA NUMERIKAL NA IMPORMASYON1. Gamit ang parehas na file:

Bakery.xlsx, subukin naman nating mag-sort ng numerikal na impormasyon sa ating listahan.

2. Gamit ang mouse, piliin ang cell range ng mga pangalan at marka (Cell B2-Cell C12).

3. I-click ang Data tab, piliin ang Sort button.4. Magbubukas ang Sort dialog box.

145

5. Sa Column ay i-click ang drop-down arrow ng Sort by box. Piliin ang Halaga.

6. Sa Order, piliin ang smallest to largest (ascending) kung nais na ang mga presyo ng tinapay ay nakaayos mula sa pinakamababa hanggang pinakamataas. Piliin naman ang largest to smallest kung nais na ang mga halaga ay nakaayos mula sa pinakamataas hanggang pinakamababa.

7. I-click ang OK.

8. Kung ang piniling Order option ay largest to smallest, ang listahan ay magiging katulad ng nasa larawan sa kanan. Pansinin na ang mga tinapay na may pinakamataas na presyo ang pinakauna sa listahan at sinusundan ng pangalawa sa pinakamataas at pababa.

9. I-save ang file sa inyong folder.

GAWAIN C: PAG-FILTER NG IMPORMASYON

1. Kung hindi pa nakabukas ang file, buksan uli ang Bakery.xlsx file gamit ang inyong electronic spreadsheet application.

2. Gamit ang mouse, piliin ang cell headings na naglalaman ng Code, Tinapay, at Halaga (Cell A2 – Cell C2).

146

3. I-click ang Data tab. Magbubukas ang options sa ilalim ng Data tab.

4. I-click ang Filter button at magkakaroon ng drop-down menus sa gilid ng cell headings.

5. I-click ang drop-down arrow sa gilid ng Halaga. Magbubukas ang menu options para sa pag-filter.

6. Piliin ang Number Filters at magbubukas ang options para rito. I-click ang Between.

147

7. Magbubukas ang Custom Auto Filter. I-type ang 2 sa text field ng “is greater than or equal to” at i-type naman ang 5 sa text field ng “is less than or equal to.” Ibig sabihin lamang nito na nais nating ipakita ang mga tinapay na may halagang nasa pagitan ng 2 at 5.

8. I-click ang OK button. Tingnan ang naging resulta sa ibaba.

Ipinapakita ang listahan ng mga tinapay na may halagang 2 hanggang 5 piso.

9. Maaari din nating i-sort ang resulta ng pag-filter na ito. I-click lamang ang drop-down arrow sa gilid ng cell ng Halaga.

10. Piliin ang Sort Smallest to Largest, upang mai-ayos ang listahan mula pinakamababa hanggang pinakamataas.

11. Tingnan ang halimbawa ng output sa ibaba. I-save ang file.

Ngayon ay mayroon ka nang listahan ng tinapay na may halagang 2 piso hanggang 5 piso at nakaayos mula sa pinakamababang presyo pataas.

148

Ang electronic spreadsheet application ay maaari ding gamitin sa pagsusuri at pagsasala ng mga numerikal at tekstuwal na impormasyon.

Ang sorting ay proseso ng pagsasaayos ng listahan ng mga impormasyon. Ang mga tekstuwal na impormasyon ay maaaring pagsunurin nang paalpabetikal (A-Z o Z-A). Ang mga numerikal na impormasyon ay naiaayos din mula sa pinakamababa pataas o mula sa pinakamataas hanggang pababa.

Ang filtering ay pagsasala ng impormasyon upang mapili lamang ang kinakailangang datos. Itakda ang pamantayan ng pagsusuri batay sa impormasyong nais makuha.

Mag-Sort at Mag-Filter Tayo!

1. Ipasok ang sumusunod na datos sa isang worksheet ng electronic spreadsheet application.

TONY’S EATERY MENUMenu Serving Price/Serving

Fried Chicken Almusal 30.00Sinigang na Hipon Tanghalian 35.00Menudo Hapunan 35.00Adobong Sitaw Tanghalian 30.00Lugaw Almusal 15.00

electronic spreadsheet application

sorting

filtering

149

Sarsiadong Isda Tanghalian 25.00Ginisang Munggo Hapunan 25.00Chopsuey Hapunan 25.00Caldereta Tanghalian 35.00Sopas Almusal 15.00

2. I-filter ang impormasyon. Sundin ang sumusunod na pamantayan:

a. Ang mga lutuing pang-almusal

b. Ang mga lutuing pantanghalian na ang halaga ay sa pagitan ng 30 piso hanggang 35 piso

c. Ang mga lutuing ang halaga ay 25 piso

3. I-sort ang mga lutuin mula pinakamahal hanggang pinakamura.

Tama o Mali: Isulat ang Tama kung tama ang pahayag at Mali kung mali.

_____1. Ang Filter ay isang command sa electronic spreadsheet na ginagamit upang mabilis na masuri at masala ang mga kailangang impormasyon.

_____2. Ang sorting ay pagpili ng pamantayan sa gagawing pagsala ng impormasyon.

_____3. I-click ang File tab upang ma-access ang Sort at Filter command.

_____4. Ang sort ascending sa tekstuwal na impormasyon ay pagkakasunod-sunod ng mga impormasyon mula A hanggang Z.

_____5. Kailangan munang piliin ang cells na naglalaman ng mga impormasyon kung nais mag-sort.

SUBUKIN MO

150

KAYA MO NA BA?Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan ng tsek (a) ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kaalaman/Kasanayan

1. Nakapagso-sort ng ascending at descending ng mga numerikal at tekstuwal na impormasyon

2. Nakapagpi-filter ng impormasyon3. Nagagamit ang sorting at filtering command

sa mas epektibong pag-uulat at pagsusuri ng datos


Sari-sari Store Inventory System

1. Siyasatin ang sari-sari store na pinakamalapit sa inyo. Alamin ang kanilang mga tinda, presyo at bilang ng stock ng mga ito.

2. Gamit ang electronic spreadsheet, gumawa ng listahan o inventory system.

3. Gumawa ng pagsusuri sa mga paninda sa pamamagitan ng paggamit ng sort at filter command. Ilista ang lahat ng paninda na:

a. nakaayos mula sa pinakamataas na presyo hanggang pinakamababa

b. nakaayos mula sa pinakamababang presyo hanggang pinakamataas

c. nakaayos nang paalpabeto mula A-Z.d. mayroon na lamang 1-15 na stock

151


Garcia, N. B., Salac J. S., Jardolin, F. E., Orlanda, J., & Tayag, M. I. Spreadsheet with Application. Valenzuela City: BookChoice Publishing, 2004.

Navarro, Lilibeth A. Spreadsheets and Databases. Philippines:

Jemma , Inc., 2007.

Nilalaman:Nakapagpadala ka na ba ng liham sa kaibigan? Paano mo

ito ipinadala? Alam mo ba na noon, ipinadadala ang mga liham sa pamamagitan ng paglalagay ng selyo at paghuhulog nito sa post office? Hanggang ngayon, ginagamit pa rin ang paraang ito, ngunit sa kasalukuyan, may mas mabilis at epektibong paraan na ng pagpapadala ng liham. Ang mensahe ay maipadadala at matatanggap sa loob lamang ng ilang segundo o minuto saang bahagi man ng mundo ito nais ipadala.

Ang paksang ating tatalakayin ay tungkol sa electronic mail (email). Makapagdadagdag ito ng ating kaalaman at kasanayan sa komunikasyon gamit ang teknolohiya. Ang kahulugan, kahalagahan, at gamit ng email ay lubos mong matututuhan upang magamit sa iyong pang-araw-araw at panghinaharap na mga gawain. Layunin:

1. Nabibigyang-kahulugan ang email2. Nakagagawa ng sariling email account o address gamit

ang internet3. Nakapagpapadala ng mensahe gamit ang sariling email

account o address


152


Kasanayan sa Email

1. Pagkakaroon ng email account o address2. Paggawa ng sariling email account o address3. Pagbubukas ng sariling email4. Pagbasa ng mga mensahe sa sariling email5. Paggawa ng mga mensahe gamit ang email

at pagpapadala nito sa kinauukulan6. Pagsagot sa email ng iba

KAYA MO NA BA?

153

Paano ipinadadala ang mga sulat o mensahe noong nakaraang panahon? Sa kasalukuyan ?

Ano-ano ang mga ginagamit na paraan ng pagpapadala at pagtanggap ng sulat o mensahe sa kasalukuyan?

Nakapagpadala ka na ba ng sulat sa isang kaibigan o kamag-anak sa malayong lugar?

Gaano katagal natanggap ng iyong sinulatan ang iyong liham?

Sa kasalukuyan ang email ang pinakamabilis na paraan ng pagpapadala at pagtanggap ng mensahe gamit ang internet.

Trivia:

Alam n’yo ba na ang kauna-unahang email ay ipinadala ni

Ray Tomlimson ng ARPANET noong 1971?

email

154

Malaking tulong ang email sa mabilis na komunikasyon gamit ang internet. Ang mga dokumento o datos na nailalagay sa sariling email ay madaling nakukuha at nabubuksan saan mang lugar na may internet. Maaaring maglakip (attach) dito ng mga larawan, video, at musika at ipadala ang mga mensaheng ito sa iba’t ibang tao o organisasyon.

Ngunit paano nga ba gumawa ng sariling email account upang makapagpadala at makatanggap ng email?

Gawain A: Email . . . Email . . . Paano ka Gagawin?

Bago ka gumawa ng sariling email, mahalagang malaman mo muna ang mga bahagi ng email address.

Bahagi ng Email Address: ) uri ng domain 3

) pangalan ng domain 2

user name 1)

[email protected]

1. Username – Ito ang hinihinging pangalan tuwing ikaw ay gagamit ng email. Madalas ginagamit dito ang pangalan at apelyido.

2. Pangalan ng domain – Ito ang pangalan ng mail server kung saan maaaring gumawa ng isang account. Halimbawa nito ang Gmail at Yahoo.

3. Uri ng domain – Ito ay naglalarawan kung sino ang gumagamit o saan nanggagaling ang domain. Ito ay nilalagay pagkatapos ng mail server at isang tuldok.

@ - Sa pag-type ng “@” na sign, pindutin ang shift key, at pindutin ang “2” sa itaas ng keyboard. Makikita na ang nasa ibabaw ng bilang 2 ay ang simbolo na “@”.

username

pangalan ng domain

3) uri ng domain

@ - Sa pag-type ng “@” na sign, pindutin ang shift key, at pindutin ang “2” sa itaas ng keyboard. Makikita na ang nasa ibabaw ng bilang 2 ay simbolo na “@.”

155

Mga karaniwang uri ng domain at gamit nito:

.com – kumakatawan sa salitang ‘commercial’. Karaniwang ginagamit ng mga negosyo at commercial enterprises.

.edu – kumakatawan sa salitang ‘education.’ Ito ay ginagamit ng mga paaralan at unibersidad.

.net – para sa salitang ‘network.’ Ginagamit ng mga internet service providers at web-hosting companies.

.org – para sa sa salitang ‘organization.’ Karaniwang ginagamit ng non-profit groups o trade associations.

.gov – para sa salitang ‘government’. Ginagamit ito ng mga ahensiya ng gobyerno.

.pro – gamit ng mga professionals tulad ng abogado at doktor.

.info – para sa mga ‘informational sites.’

.int – kumakatawan sa salitang ‘international.’ Ginagamit ito ng mga samahang itinatag ng kasunduang pandaigdigan.

Sa pagkakataong ito, gagamitin natin ang Gmail sa paggawa ng account. Libre ito at madaling intindihin at gamitin.

1. Sa iyong computer, gamitin ang internet at magpunta sa home page ng Google at i-type ang: www.gmail.com

2. Hanapin ang “Create an Account” button. I-click ito at i-type ang lahat ng impormasyong hihingin ng Gmail upang makapag-sign up at magkaroon ng sariling account.

3. Hihingin din nito ang gusto mong gamiting username. Dahil marami nang taong may account sa Gmail, titingnan nito kung wala kang kapareho ng username at kung maaari mo pa itong gamitin. Kung nagamit na ito, magbibigay ito ng mga suhestiyon ng username na maaari mong gamitin. Kung wala itong kapareho, maaari mong gamitin ang ibinigay na username.

156

TANDAAN! Kapag nagbukas ng email, siguruhing mag-sign out sa pamamagitan ng pag-click sa larawan ng iyong account o email address sa i-taas na kanang sulok at pagpili sa Mag-sign out.

4. Hihingi din ito ng password na dapat i-type sa keyboard sa tuwing gagamitin ang iyong account. Binubuo ito ng walo (8) o higit pang kumbinasyon ng mga letra, numero, o simbolo. Dapat na laging tandaan ang iyong password at panatilihin itong sekreto.

5. Sundin ang iba pang hakbang na hihingin ng Gmail. Matapos gawin ang mga ito, makalilikha ka na ng sariling account sa Gmail server.

Gawain B: Mag-Email Tayo! (Mag-sign in at Mag-sign out)

1. Simple lang ang pag-sign in sa iyong Google Account. I-click lang ang sign-in button sa kanang sulok sa tuktok ng anumang serbisyo ng Google upang tingnan ang iyong Gmail.

2. Kung madalas kang gumagamit sa mga internet café, gamitin ang dalawang paraan sa pag-verify upang mapanatiling ligtas ang iyong account. Tiyakin ding naka-sign out ka bago umalis sa harap ng computer.

Kapag nagbukas ng email, siguraduhing mag sign out sa pamamagitan ng pag-click sa larawan ng iyong account o email address sa itaas ng kanang sulok at pagpili sa Mag-sign out.

157

Gawain C: Email . . . Bilis Padala! 1. Para makagawa ng

mensahe sa email, i-click ang “Compose Mail”.

2. I-type ang address ng account na padadalhan ng mensahe sa kahon ng “To:” Siguraduhing tama ang nai-type na email address upang maipadala ito nang maayos at mabilis.

3. I-type ang paksa ng iyong email sa kahon na “Subject:”.

TANDAAN! Maaari kang magpadala ng email sa iba’t ibang tao nang sabay-sabay

sa email account. I-type lang ang kanilang mga email address sa kahon

ng “To:”.

TANDAAN!Maaari kang magpadala ng email sa iba’t ibang tao nang sabay-sabay sa email account. I-type lang ang kanilang mga email address sa kahon ng “To:”. Ilagay ang kuwit (‘) sa pagitan ng mga email address.

158

4. Gamitin ang iyong mouse at itapat ang cursor sa puting kahon sa ilalim. Ito ang tinatawag na Message Box. Maaari mo nang i-type ang iyong mensahe rito.

5. Matapos i-type ang mensahe, maaari nang I-click ang “Send”.

Gawain D: Mag-Email na Tayo!

1. Pumili ng isang kamag-aral na magiging kapareha sa gawain. Isipin na ang iyong kapareha ay mula sa malayong lugar.

2. Gumawa ng isang email sa iyong account na ipadadala mo sa iyong kapareha na naglalaman ng paglalarawan ukol sa isang pook-pasyalan sa inyong lugar na papasyalan ninyo sa darating na bakasyon.

3. I-send ang email na ito.

159

Kasama ang dating kapareha, maaaring ituloy ang gawain sa paggawa ng sariling email. Kung ikaw ay nakagawa na ng sariling email, maaari mong gabayan ang mga kamag-aral na hindi pa nakagagawa. Kasunod nito, magpadala ka ng mensahe sa pamamagitan ng iyong email.

Basahin at sagutin ang sumusunod na tanong. Punan ng kaukulang titik ang nasa kahon upang mabuo ang salita ng tamang sagot. Isulat ang sagot sa test notebook o kuwaderno sa pagsusulat. 1. Isa sa pinakamabilis na paraan ng pagpapadala at pagtanggap

ng mensahe sa ibang tao gamit ang internet.

E E C T O I C M I

2. Saang bahagi inilalagay ang paksa ng iyong mensahe?S J C

SUBUKIN MO

160

3. Ano ang button na dapat i-click upang makagawa ng sariling email address? C E A N A C N T

4. Ano ang tawag sa salitang gaya ng .com o .ph sa isang email address?

R G D A N

5. Ano ang button na dapat i-click upang makagawa ng mensahe?O M S

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan ng tsek (a) ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan sa Email

1. Pagkakaroon ng email account o address2. Paggawa ng sariling email account o address3. Pagbubukas ng sariling email4. Pagbasa ng mga mensahe sa sariling email5. Paggawa ng mga mensahe gamit ang email

at naipadadala ito sa kinauukulan6. Pagsagot sa email ng iba



http://www.netliteracy.orgwp-contentuploads201207Basic-Email-Skills

https://ph.answers.yahoo.com/question/index?qid=200809191009 10AArqowd

http://survey.fgcu.edu/Survey.aspx?s=311d40c08e234f9181d7f97e 6623fbcc

http://history-computer.com/Internet/Maturing/Tomlinson.html

KAYA MO NA BA?

161

Nilalaman:

Maliban sa sulat na nais nating ipadala sa ibang tao, maaaring may mga dokumento rin tayong nais ilakip sa ating ipinadadala. Dati, inilalakip sa sulat ang mga dokumento o gamit na nais ipadala. Ang mga dokumento o gamit na kalakip ng sulat ay may karagdagang bayad depende sa timbang nito. Dahil pinadali na ng teknolohiya ang buhay ng mga tao, ang paglalakip o paglalagay ng attachment sa mga dokumento sa isang email ay maaari na ring gawin sa mabilis, magaan, at libreng paraan.

Ang pagsagot at pagpapadala ng email na may kalakip na dokumento ang kokompleto sa iyong kaalaman sa email. Layunin:

1. Nakasasagot sa email ng iba2. Nakapagpapadala ng email na may kalakip na dokumento

o iba pang media file3. Napahahalagahan ang mga panuntunan sa paggamit ng

email


Kasanayan sa Email

1. Nakapagpapadala ng email na may kalakip na dokumento o iba pang media file.

2. Nakapagbubukas ng dokumentong kalakip ng isang email.

KAYA MO NA BA?

162

Kailan ka huling nakatanggap ng

mensahe sa email o sa cellphone?

Nasubok mo na bang magpadala ng email na may kalakip na mga dokumento o iba pang media file?

Gawain A: “Mensahe Ko . . . Ipasa Mo” (Pass the Message)

Pangkatang Gawain1. Bumuo ng 6 na pangkat.2. Pumila ang bawat pangkat nang nakaharap sa pisara.3. Magbibigay ang guro ng mensaheng nakasulat sa papel.4. Ipasa ito sa pamamagitan ng pagbulong ng mensahe sa

kaklaseng kasunod sa pila hanggang sa makarating sa dulo.5. Sasabihin sa guro ng huling miyembro sa pila ang mensahe.

Sagutin ang sumusunod na tanong:1. Ano ang naramdaman ninyo sa gawain?2. Ano ang napansin ninyo sa mensaheng nabanggit ng mag-

aaral na nasa dulong pila?3. Bakit kaya magkaiba ang mensahe na nakasulat sa papel at

sa sinabi ng huling mag-aaral sa guro?

Mahalaga ang pagtanggap ng mensahe sa kahit na anong uri o porma ng komunikasyon. Ang maayos na pag-unawa sa natanggap na mensahe at pagsagot dito ay bahagi ng pang-araw-araw na buhay. Ang sumusunod na mga gawain ay magbibigay sa atin ng kaalaman at kasanayan sa pagsagot at paglakip ng mga dokumento sa email.

cellphone?email

email

media file?

Nasubukan mo na

163

Gawain B: “Email Mo . . . Sasagutin Ko . . .” (Pagsagot sa Isang Email)

1. I-click ang Inbox. Buksan ang iyong email mula sa iyong kapareha na naglalaman ng mensahe tungkol sa lugar na pupuntahan ninyo sa bakasyon.

2. I-click ang “Reply” matapos basahin ang mensahe. I-type sa lumitaw na message box ang tugon sa mensahe.

3. I-click ang “Send” matapos i-type ang sagot sa naunang mensahe.

164

Gawain C: “Attach Mo sa Email Mo.” (Pagpapadala ng Email na may kalakip na dokumento o iba pang media files)

1. Buksan ang nagawang email sa http://www.gmail.com.

2. I-click ang Compose Mail.

3. I-click ang Attach a file.

4. I-click ang “Browse” upang mahanap ang Folder kung saan nakalagay ang ilalakip ng file. Maaari mong ilakip ng isa-isa ang mga dokumento na nais mong ipadala. Ang kabuuang laki ng files na maaari mong ilakip sa email ay hanggang sa 25MB.

165

5. I-click ang OK. 6. Kung ganap na nailakip ang dokumento, makikita ito sa link ng

attachment names. 7. I-click ang “Send”.

Gawain D: “Ise-send Ko, Proyekto Ko” (Pagpapayaman ng Aralin)

• Gamit ang iyong account, gumawa ka ng email na may kalakip na dokumento tungkol sa isang proyektong iyong ginawa gamit ang office document.

• I-send ang email na ito sa iyong guro.

Malaking tulong sa mabilis at epektibong komunikasyon ang kaalaman at kasanayan sa paggawa ng sariling email, pagpapadala ng mensahe, pagsagot sa email ng iba, at pagpapadala ng email na may kalakip na ibang dokumento at media files.

email, email

media files.email

166

SUBUKIN MOPunan ang mga nawawalang titik upang mabuo ang wastong sagot sa bawat bilang.

1. Aling button ang iki-click kung nais makita at mabasa ang bagong email na ipinadala sa iyo

I B X

2. Anong button ang iki-click kung nais mong sagutin ang isang email?

R E Y

3. Alin ang iki-click kung nais mong maglakip ng isang dokumento o iba pang media files sa iyong email?

A T C

4. Ano ang iki-click kung tapos na ang paggawa ng email at handa na itong ipadala?

E N

5. Ano ang iki-click para mapili ang dokumentong ilalakip sa email?B W S

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Tsekan ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan sa Email

1. Nakapagpapadala ng email na may kalakip na dokumento o iba pang media file.

2. Nakapagbubukas ng dokumentong kalakip ng isang email.

KAYA MO NA BA?

167

Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at pagkatapos ang aralin sa email.

Pagsunod-sunurin ang mga paraan sa pagsagot sa email na may kalakip na dokumento. Gamitin ang titik A, B, C, D, at E upang maipakita ang pagkakasunod-sunod nito.

_____1. I-click ang Attach a file link.

_____2. Buksan ang email na ipinadala sa iyo.

_____3. I-click ang “Browse” at “browse file” na iyong ilalakip. at i-click ang OK._____4. Matapos itong basahin i-click ang “Reply”. I-type ang sagot sa mensahe na ipinadala sa iyo._____5. I-click ang “Send”.


http://www.netliteracy.orgwp-contentuploads201207Basic-Email-Skillsh t t p s : / / p h . a n s w e r s . y a h o o . c o m / q u e s t i o n /index?qid=20080919100910AArqowdhttp://www.computerhope.com/issues/ch000887.htmComputer Hope: How can I send an Attachment in E-mail?

168

Nilalaman:Mahilig ka bang gumuhit o magpinta? Gamit ang drawing

tool o graphic software sa computer, nagiging kasiya-siya ang mga gawaing ito. Sa pag-aaral ng araling ito, malilinang ang iyong kakayahan sa paggamit ng computer upang makagawa ng larawan. Layunin:

1. Nakatutukoy ng command buttons sa drawing tools o graphic software

2. Nakaguguhit gamit ang drawing tools o graphic software3. Nagagampanan ang itinakdang tungkulin sa pangkatang

gawain


Gamit ang isang drawing software, kaya ko na...1. matukoy ang command tools na ginagamit

sa pagguhit 2. gumamit ng kulay sa pagguhit3. burahin ang isang bahagi ng larawan gamit

ang angkop na tool4. maglagay ng text sa larawan.5. mag-save ng file gamit ang angkop na

format

KAYA MO NA BA?

PAGGUHIT GAMIT ANG DRAWING TOOL O

GRAPHIC SOFTWARE

ICT Aralin 19

169

Ang paggamit ng larawan ay isang mabisang paraan upang maipahayag ang isang mensahe. Tingnan mo ang mga larawan sa ibaba.

Sagutin ang sumusunod:1. Anong mensahe ang nais iparating ng mga larawan? 2. Paano nakatulong ang mga larawan upang epektibong

maiparating ang mensahe?

Ang Drawing Tools o Graphic Software

Maaari kang gumuhit ng larawan gamit ang computer sa pamamagitan ng drawing tools o graphic software. Malilinang ang iyong pagiging malikhain dahil nagtataglay ito ng mga tools na gaya ng ginagamit ng mga propesyonal na pintor.

Gaya ng nakagawiang paraan ng pagguhit at pagpipinta na di gumagamit ng computer, ang graphic software ay mayroong drawing area na nagsisilbing canvas o papel sa isang pintor.

170

Sundan ang sumusunod upang masiyasat ang paggamit nito:

1. Buksan ang MS Paint. Tingnan ang interface nito. Ano ang pagkakaiba nito sa word processor at spreadsheet application?

Paint tool

Ribbon Drawing Area Quick access toolbar

a. Paint tool – naglalaman ng mga command tools na gagamitin sa paggawa ng bago, pagbukas at pag-save ng file.

b. Quick access toolbar – naglalaman ng mga tool shortcuts para sa mabilisang pag-access dito.

c. Ribbon- naglalaman ng iba’t ibang tools na maaaring gamitin sa pagguhit, pagkulay, pag-edit ng larawan at iba pa.

d. Drawing area- canvas kung saan maaaring gumuhit o mag-edit ng larawan

2. I-click ang pencil tool at color 1. Pumili ng kulay sa color pallete sa pamamagitan ng pag-click nito.

171

3. I-click at drag ang mouse sa bahagi ng drawing canvas kung saan mo gustong gumuhit.

4. Maari kang magset ng dalawang kulay gamit ang Color 1 at Color 2. I-click ang Color 2 at pumili ng kulay gamit ang color pallette.

I-right click at i-drag ang mouse kung nais gamitin ang Color 2.6. Subukin mong magpalit ng brush at kulay. Mapapansin na may

iba’t ibang uri ng brush na maaaring gamitin. Ang bawat brush ay nakagagawa ng iba’t ibang effects gaya ng mga artistic brush na gamit ng mga pintor.

7. I-click ang eraser tool at itapat ang cursor sa drawing area na may larawan. I-click at i-drag ang mouse sa bahaging may larawan. Pagmasdan kung ano ang mangyayari rito.

8. Patuloy na i-explore ang graphic software.

172

GAWAIN A Gamit ang graphic software, gayahin ang imahen sa Hanay

A. Piliin ang mga tools sa Hanay B na maaaring gamitin upang makagawa ng tulad na imahen sa Hanay A. Isulat ang sagot sa kuwaderno.

173

Subukin nating gumawa ng isang produkto gamit ang graphic software. Isa sa maaaring gawin sa pamamagitan nito ay isang digital painting. Basahin ang anunsiyo sa ibaba.

Art Exhibit

Magkakaroon ng “Art Exhibit” ang Don Juan Bernal Elementary School na magtatampok ng iba’t ibang larawan tungkol sa kalikasan. Matapos i-display ang mga larawan, maaaring bilhin ang mga ito ng mga dadalo. Ang malilikom na pondo ay gagamitin sa paggawa ng silid-aklatan ng paaralan.

Maaaring magpasa ng Artwork ang sinumang mag-aaral ng paaralan.

Pangkatang Gawain Ang larawan sa ibaba ay isang halimbawa ng digital painting.

Bumuo ng pangkat na may dalawa (2) hanggang tatlong (3) kasapi. Gagawa ang inyong pangkat ng kahalintulad na larawan na ipapasa ninyo para sa Art Exhibit.

174

Sagutin ang mga tanong tungkol sa larawan:1. Anong elemento ng kalikasan ang makikita sa painting?2. Paano ipinakita ng pintor ang kahusayan sa pagpipinta?3. Anong pamagat ang maaaring ibigay sa painting?

Magplano! Kasama ng inyong pangkat, gagawa kayo ng plano para sa digital painting na inyong gagawin. Sagutin ang mga tanong sa ibaba upang magabayan kayo sa pagpaplano.

Gumawa ng sketch ng inyong digital painting sa Idea Board. IDEA BOARD

175

Ipakita sa inyong guro ang nabuong plano bago simulan ang paggawa.

Basahin ang Project Rubric o Pamantayan na ibibigay ng guro upang magabayan kayo sa inyong paggawa ng awtput.

Handa ka na bang gumawa ng digital painting? Sundan ang mga hakbang upang makapagsimula.

1. Buksan ang graphic application at magsimula ng bagong larawan.

2. I-click ang pencil tool button at pumili ng angkop na laki ng

guhit gamit ang size tool Simulan ang pagguhit.

3. Maglagay ng hugis kung kinakailangan.

4. I-click ang angkop na brush at pumili ng kulay na gagamitin. Kulayan ang iyong drawing.

5. Palitan ang kulay ng drawing area gamit ang bucket tool

176

6. Magdagdag ng text at iba pang nais na hugis upang mapaganda ang logo.

7. I-save ang nabuong larawan. Ang isang larawan na ginawa sa paint ay maaaring i-save

sa iba’t ibang format. Ang JPEG, GIF at PNG ang pinakamadalas gamitin.

JPEG o Joint Photographic Experts Group. Ang format na ito ay compatible sa halos lahat ng devices at programs. Mas akmang gamitin ang format na ito, kung kailangan mong i-display ang larawan online.

PNG o Portable Network Graphics. Ang format na ito ay akma sa graphic image file tulad ng logo, infographics at maliliit na images. Hindi ito compatible sa lahat ng software o applications.

GIF o Graphics Interchange Format. Ang pormat na ito ay akma sa maliliit na graphics tulad ng banners, charts, at buttons.

Kasama ng inyong pangkat, balikan ang nabuong digital painting at pag-usapan ito. Lagyan ng tsek ang angkop na sagot sa tseklist.

OO HINDI

1. Nagawa ba ang lahat ng ipinagagawa sa inyo? 2. Nagawa ba ang mga pagbabagong nais ninyong

gawin sa inyong digital painting? 3. Naging mas kaaya-aya ba ang digital painting sa

paggamit at pagsasama-sama ng mga kulay? 4. Naging mabisa ba ang nalikhang larawan

sa paghahatid ng inyong mensahe?

PAGTATAYAMagpalitan kayo ng komento at puna sa ibang pangkat tungkol

sa ginawang digital painting. Gamiting gabay sa pagtalakayan ang sumusunod na katanungan.

JPEG o Joint Photographic Experts Group. Ang format na ito ay compatible sa halos lahat ng devices at programs. Mas akmang gamitin ang format na ito, kung kailangan mong i-display ang larawan online.

PNG o Portable Network Graphics. Ang format na ito ay akma sa graphic image file tulad ng logo, infographics at maliliit na images. Hindi ito compatible sa lahat ng software o applications.

GIF o Graphics Interchange Format. Ang format na ito ay akma sa maliliit na graphics tulad ng banners, charts, at buttons.

digital painting?digital painting

Ang isang larawan na ginawa sa paint ay maaaring i-save sa iba’t ibang format. Ang JPEG, GIF, at PNG ang pinakamadalas gamitin.

177

Bilang Tagapagbahagi Bilang Tagapagbigay ng Puna• Ano ang mga kasanayan na

nagamit ninyo sa paggawa ng inyong output?

• Paano mas napaganda ang output gamit ang inyong disenyo?

• Anong mga bahagi ng output ang nagustuhan mo?

• Anong mga suhestiyon ang maaari mong ibigay upang mas lalo pang mapaganda ang output?

Gamiting gabay ang Rubric na ibibigay ng guro upang malaman ang batayan kung paano kayo bibigyan ng grado.

KAYA MO NA BA?


Gamit ang isang drawing software, kaya ko na...1. matukoy ang command tools na ginagamit

sa pagguhit 2. gumamit ng kulay sa pagguhit3. burahin ang isang bahagi ng larawan gamit

ang angkop na tool4. maglagay ng text sa larawan5. mag-save ng file gamit ang angkop na

format

Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at pagkatapos aralin sa email.

178

1. Ipagpatuloy ang pagsasanay sa pagguhit gamit ang graphic software. Maaaring gumawa ng isa sa sumusunod na produkto:

a. Name tagb. Pabalat o package ng isang produktoc. Karatula ng isang bubuksang negosyo

2. Sagutin ang crossword puzzle tungkol sa tools na matatagpuan sa graphic software na napag-aralan.

Pahalang 3. Gamitin ito kung nais mong maglagay ng horizontal at vertical lines sa canvas upang magsilbing gabay mo sa pagguhit 5. Gamitin ito kung nais mong putulin ang larawan ayon sa laki na ibig mo 6. Gamitin ito kung nais gayahin ang kulay ng isang bagay sa larawan 9. Gamitin ito kung nais mong burahin ang isang bahagi ng iyong drawing 10. Gamitin ito kung nais mong baguhin ang kapal o nipis ng iyong pangguhit

Pababa 1. Gamitin ito kung nais mong gumamit ng hugis 2. Gamitin ito kung nais mong lakihan o liitan ang pagtingin (view) sa larawan. 4. Gamitin ito kung nais mong lagyan ng kulay ang iyong drawing 7. Gamitin ito kung nais mong palakihin o paliitin ang larawan 8. Gamitin ito kung nais mong mag-type ng titik o salita

canvas

drawing

(view)

drawing

-type

179


Intel Skills for Success: http://schoolnet.org.za/sfs/index.htmMSPaint Artist (Tutorial video para sa lumang version ng MS Paint):http://tinyURL.com/painttutorialvideo1Atle Solholm Tutorial: http://tinyURL.com/painttutorialvideo2Using Paint:http://tinyURL.com/painttutorialtext

Nilalaman:Katumbas ng isang libong salita ang isang larawan. Mas

madaling maipapahayag ang isang mensahe kung ito ay ipapahayag gamit ang isang larawan. Subalit minsan kinakailangang baguhin o dagdagan ang isang larawan upang lubos na maiparating ang mensahe nito. Sa araling ito, magsasanay ka na gumamit ng basic photo editing tool upang makapag-edit ng larawan. Layunin:

1. Nakapag-eedit ng larawan gamit ang basic photo-editing tool

2. Nakalilikha ng isang produktong maaaring inegosyo gamit ang basic photo-editing tool

3. Nakapagpapahayag ng pagkamalikhain sa pag-edit ng larawan

PAG-EDIT NG LARAWAN GAMIT ANG BASIC

PHOTO EDITING TOOL

ICT Aralin 20

180


Gamit ang isang drawing software, kaya ko na...

1. magbukas ng larawan para i-edit 2. mag-crop ng larawan3. maglagay ng shape sa larawan4. maglagay ng text na may angkop na kulay sa

ibabaw ng larawan 5. magtanggal ng puting background ng text

Masasabi mo ba ang pagkakaiba ng dalawang larawan? Bilugan ang bahagi ng Larawan B na naiiba sa Larawan A.

Larawan A Larawan B

Ang larawan sa itaas ay minsan nang ginamit ng pamahalaan upang i-promote o itaguyod ang Pilipinas. Maaaring mapaganda ang isang larawan kung gagamitan ito ng photo editing tool.

KAYA MO NA BA?

181

Bukod sa pagguhit ng larawan, ang isang graphic software ay maaari ding gamitin sa pag-edit ng larawan. Maaari mong paliitin, putulin, burahin at itago ang ilang bagay sa isang orihinal na larawan. Maaari mo ring dagdagan ang larawan upang lalo pa itong mapaganda. Sundan ang sumusunod na hakbang.

1. Buksan ang Paint. Kumuha ng larawan na naka-save sa picture folder.

2. Magbukas ng bagong larawan sa pamamagitan ng pag-click sa

(Paint Button) (Open). Piliin ang gagamiting larawan sa inyong folder.

3. May iba pang paraan upang kumuha ng larawan, maglaan ng ilang minuto para gawin ito.

4. I-click ang eraser, pencil, at iba pang tools. Tingnan ang mangyayari sa paggamit ng iba’t ibang tools.

5. I-click ang select at pumili sa selection shape. I-click at hilahin sa canvas ang selection shape hanggang sa lumabas ang “broken lines.” I-click ang gitnang bahagi na pinalilibutan ng selection shape. Igalaw ito at tingnan ang mangyayari sa larawan.

182

6. Patuloy na diskubrehin ang pagbabagong maaaring gawin sa larawan.

FIESTA SOUVENIRS

Ngayon, gagawa tayo ng isang produkto gamit ang inyong kasanayan sa pag-edit ng larawan.

183

Pangkatang Gawain

Ang larawan sa ibaba ay isang halimbawa ng disenyo na gamit ang photo editing application.

Photo by: Gerald Samadan

Sagutin ang mga tanong tungkol sa larawan.

1. Anong mensahe ang ipinahahayag ng larawan?

2. Naging epektibo ba ito sa pagpapahayag sa mensahe?

3. Paano ito naging epektibo?

4. Anong elemento ng pagdidisenyo (gamit ng kulay, hugis at text) ang ginamit ng artist?

Magplano!Bumuo ng mga pangkat na may dalawa (2) hanggang tatlong

(3) miyembro. Kasama ng inyong pangkat, kayo ay gagawa ng plano para sa disenyo ng souvenir item.

Sagutin ang mga tanong sa ibaba upang magabayan kayo sa inyong pagpaplano.

184

Gumawa ng sketch ng inyong disenyo sa Idea Board.

IDEA BOARD

Ipakita sa inyong guro ang nabuong plano bago simulan ang paggawa.

Basahin ang Project Rubric na ibibigay ng guro upang magabayan kayo sa paggawa ng output.

185

Maaaring lalo pang mapagaganda ang isang larawan kung lalagyan ito ng iba’t ibang disenyo. Ang tamang paggamit ng kulay, hugis at text ay napakahalaga upang mas maging epektibo ang nilalayong disenyo.

Ngayon, bubuuin na ng inyong pangkat ang naiplanong

proyekto. Tiyaking may nakahandang mga larawan na gagamitin para sa proyekto. Maaaring kumuha ng larawan gamit ang kamera o kumuha ng libreng larawan sa internet. I-save ang mga ito sa isang folder.

1. Buksan ang graphic software. 2. Maglagay ng larawan galing sa inyong folder. 3. Kung mas malaki ang drawing area sa larawan. I-click at

hilahin ang sulok sa kanang ibaba ng canvas.

I-click at hilahin ang bahaging ito ng larawan upang maging kasukat ng canvas

Maaaring lalo pang mapagaganda ang isang larawan kung lalagyan ito ng iba’t ibang disenyo. Ang tamang paggamit ng kulay, hugis, at text ay napakahalaga upang mas maging epektibo ang nilalayong disenyo.

canvas.

click

186

4. Maglagay ng mapanghikayat na kataga tungkol sa larawan.

5. Pumili ng angkop na text style at size. I-click ang transparent selection upang mailagay ito sa ibabaw ng larawan.

Ang Hamon: Subukin mong ilagay sa loob ng hugis ang larawan. Burahin sa pamamagitan ng paggamit ng eraser tool ang mga bahagi na lumampas sa hugis

6. I-save ang inyong proyekto.

erasertool

187

Balikan!Kasama ng inyong pangkat, balikan ang nabuong larawan at

pag-usapan ito. Lagyan ng tsek ang angkop na sagot sa tseklist. OO HINDI

1. Nagawa ba ang lahat ng ipinagagawa sa inyo? 2. Nagawa ba ang mga pagbabagong nais ninyong

gawin sa inyong larawan? 3. Naging mas kaaya-aya ba ang larawan sa paggamit

at pagsasama-sama ninyo ng mga kulay, hugis at text? 4. Naging mabisa ba ang nalikhang larawan

sa paghahatid ng inyong mensahe?

PAGTATAYAIbabahagi ninyo ang nagawang output sa ibang mga pangkat.

Kailangang magbigay ng komento o puna ang mga grupo sa output ng iba. Sagutin din ang mga tanong sa kahon bilang gabay sa talakayan.

Bilang Tagapagbahagi Bilang Tagapagbigay ng Punta

• Ano ang elementong binago ninyo sa output?

• Paano ito higit na napaganda gamit ang inyong disenyo?

• Anong mga elemento ng disenyong ginamit ng iba ang nagustuhan mo?

• Anong mga suhestiyon ang maaari mong ibigay upang lalo pang mapaganda ang output ng iba?

Tingnan ang Project Rubric na ibibigay ng guro para sa inyong magiging marka.

text?

188

KAYA MO NA BA? Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Gamit ang isang drawing software, kaya ko nang...

1. mag-import ng larawan para ma-edit 2. mag-crop ng larawan3. maglagay ng shape sa larawan4. maglagay ng text na may angkop na kulay sa

ibabaw ng larawan5. magtanggal ng puting background ng text

Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula ng aralin.

Higit pang magsanay sa pag-edit ng larawan gamit ang computer. Maaaring gumawa ng disenyo para sa isa sa mga sumusunod na produkto:

1. Diagram na nagpapakita ng mga parte ng halaman2. Postkard ng inyong lugar3. Disenyo ng inyong class t-shirt

KARAGDAGANG SANGGUNIANIntel Skills for Successhttp://schoolnet.org.za/sfs/index.htmMSPaint Artist (Tutorial video para sa lumang version ng MS Paint):http://tinyURL.com/painttutorialvideo1Atle Solholm Tutorial: http://tinyURL.com/painttutorialvideo2Paggamit ng Paint:http://tinyURL.com/painttutorialtext

189

Nilalaman: Sa makabagong panahon, ginagamit ang computer sa

pagsulat ng iba’t ibang uri ng dokumento. Nagiging mas mabilis ang pagsulat nito dahil na rin sa Word Processing application.

Sa araling ito, gagawa ka ng dokumentong may larawan gamit ang computer. Tutuklasin mo ang command tools na maaaring gamitin upang makabuo ng isang dokumento.

Layunin:

1. Nakagagamit ng mga basic features ng word processing tools

2. Nakagagawa ng isang produkto gamit ang word processor

3. Nakapagbabahagi ng kaalaman sa paggamit ng word processor sa iba


Gamit ang word processor, kaya ko na...

1. gamitin ang font tools para baguhin ang hitsura ng font

2. maglagay ng larawan sa dokumento3. gamitin ang basic formatting tools sa pag-

aayos ng hitsura ng larawan sa dokumento

KAYA MO NA BA?

PAGGAWA NG DOKUMENTO NA MAY LARAWAN GAMIT ANG

WORD PROCESSING TOOL

ICT Aralin 21

190


4. gamitin ang angkop na alignment para sa dokumento

5. mag-save ng dokumento

Basahin ang trivia.

Sagutin ang sumusunod: 1. Kailan unang nagkaroon ng limbagan sa Pilipinas? 2. Ano ang mabuting naidulot ng pagkakaroon ng limbagan?

Subuking gumawa ng maikling dokumento gamit ang word processor. Sundan ang mga hakbang sa ibaba:

1. Buksan ang MS Word. Magbukas ng bagong dokumento. Pan-sinin na gaya ng spreadsheet application at graphic software, ang word processing application ay mayroon ding tools, ribbon at tabs.

191

TABS

RIBBON

TOOLS

I-click ang mga iba’t ibang tabs at tingnan ang tools sa nakapaloob sa ribbon.

2. Mag-type ng salita o mga kataga sa blangkong dokumento.

3. I-highlight ang salita sa pamamagitan ng pag-click sa unahang bahagi ng salita at i-drag ang mouse hanggang sa dulo ng bahagi ng salita.

4. Palitan ang text style. I-click ang alinman sa tatlong button na

ito Ano ang naging pagbabago kung gagamitin ang tatlong button ng text formatting na ito?

5. Baguhin ang kulay ng text sa pamamagitan ng pag-highlight dito at i-click ang . Piliin ang nais na kulay.

6. Ipagpatuloy ang pagta-type ng mga pangungusap.

7. I-set ang alignment ng pangungusap sa pamamagitan ng paglalagay ng cursor sa simula ng pangungusap at i-click ang

alinman sa buttons na ito . Ano ang nangyari sa pag-click sa mga alignment buttons?

192

8. Mag-insert ng larawan sa pamamagitan ng pag-click sa button na

ito sa Insert Menu.

9. Kumuha ng larawan sa naka-save na file.

10. I-format ang larawan sa pamamagitan ng pag-double click dito.

11. Narito ang picture tools na maaaring gamitin sa pag-edit ng larawan.

(Ang tool na ito ay makikita lamang sa MS Word 2007 at sa mas bagong bersiyon.)

12. Pumili ng angkop na format mula sa Picture Styles.

13. I-click ang text wrapping tool at pumili ng text wrapping style. Pagmasdan ang mangyayari sa larawan.

14. Ipagpatuloy ang pagdiskubre sa word processor.

Handa ka na bang gumawa ng dokumento sa word processing application gamit ang iyong kasanayan sa computer?

193

Ang Pilipinas ay di lamang mayaman sa likas na yaman. Ito rin ay mayaman sa masasarap na pagkain na talagang maipagmamalaki natin sa ibang bansa.

Isa sa maaaring simulang negosyo ng isang batang entrepreneur na katulad mo ay negosyo sa pagtitinda ng pagkain. Gumawa ng isang flyer na nagpapakilala sa iyong negosyo.

PANGKATANG GAWAINAng larawan sa ibaba ay isang halimbawa ng flyer na nag-

aanunsiyo.

Sagutin ang sumusunod na tanong tungkol sa flyer:

1. Anong pagkain ang iniaanunsiyo sa flyer?

2. Anong impormasyon ang makikita sa flyer?

3. Paano naging epektibong manghihikayat ang flyer?

Magplano! Bumuo ng pangkat na may 2-3 miyembro. Bago magsimulang gumawa ng flyer, kinakailangang planuhin mo at ng iyong pangkat ang ilalagay dito. Pag-usapan ninyo ang sumusunod na tanong:

entrepreneur

flyer

ang

194

1. Anong pagkain ang inyong ihahanda? Ano-anong palamuti ang kinakailangan upang mapaganda ang presentasyon ng pagkain?

2. Anong pangalan ang mainam na gamitin para sa inyong produkto? Mapanghikayat ba ito?

3. Ano ang magiging layout ng flyer?Gamitin muli ang Planning Pyramid upang matulungan kayo

sa pagpaplano.

Ilagay ang napag-usapang plano sa Idea Board sa ibaba: IDEA BOARD

195

Handa na ba kayong gumawa ng inyong flyer? Sundan ang mga sumusunod na hakbang:

1. Kumuha ng larawan ng mga pagkain gamit ang inyong cellphone o digital camera. (Kung wala ang mga ito, maaaring magdownload ng libreng larawan sa internet.)

2. Magbukas ng bagong dokumento gamit ang word processing application.

3. I-type ang pangalan ng inyong produkto at i-layout ito sa

flyer sa pamamagitan ng alignment tool.

Ang Hamon: Subuking mag-insert ng Word Art mula sa Insert Menu toolbar. Pumili ng word art style at mag-type ng salita sa Edit Word Art Text box.

4. Magdagdag ng iba pang impormasyon sa flyer .

5. Pagandahin ang mga larawan at i-layout ito sa flyer gamit

ang wrapping tool.

6. I-save ang proyekto.

insertInsert Menu toolbar. word art style

Word Arttype

Edit Word Art Text box.

196

Balikan!

Kasama ng inyong pangkat, balikan ang nabuo ninyong larawan at pag-usapan ito. Lagyan ng tsek ang angkop na sagot sa tseklist. OO HINDI

1. Nagawa ba ang lahat ng ipinagagawa sa inyo?

2. Nagawa ba ang mga pagbabagong nais ninyong gawin sa inyong flyer? 3. Naging mas kaaya-aya ba ang disenyo sa paggamit at pagsasama-sama ng mga kulay, hugis at text? 4. Naging mabisa ba ang nalikhang flyer sa paghahatid ng mensahe?

PAGTATAYA

Ibabahagi ninyo ang inyong nagawang output sa ibang mga grupo. Kailangan ding magbigay ng komento o puna ang mga grupo sa output ng iba. Sagutin ang mga tanong sa kahon bilang gabay sa talakayan.

Bilang Tagapagbahagi Bilang Tagapagbigay ng Puna

• Anong mga elemento ng disenyo ang makikita sa inyong flyer?

• Paano mas napaganda ang flyer gamit ang inyong disenyo?

• Anong mga katangian ng flyer ang nagustuhan mo sa awtput ng iba?

• Anong mga suhestiyon ang maaari mong ibigay upang lalo pang mapaganda ang awtput ng iba?

Gamiting gabay ang Project Rubric na ibibigay ng guro para sa inyong magiging marka.

text?

flyer?

flyer

197

KAYA MO NA BA?



1. gamitin ang font tools para baguhin ang hitsura ng font

2. maglagay ng larawan sa dokumento3. gamitin ang basic formatting tools sa pag-

aayos ng hitsura ng larawan sa dokumento4. gamitin ang angkop na alignment para sa

dokumento5. mag-save ng dokumento

Kompletuhin ang sumusunod na pangungusap:

1. Ang pinakamahalagang natutuhan ko sa araling ito ay _____.

2. Ang kasanayan na kailangan ko pang linangin ay__________.

3. Ang pakiramdam ko sa pagsasanay ko sa paggamit ng word

processor ay ________________.

Amir Parmar Channel: https://www.youtube.com/watch?v=3Fa7qJdEWc4

Baycon Group :http://www.baycongroup.com/word2007/03_word2007.html


198

Nilalaman:

Sa nagdaang aralin, nalinang ang iyong kakayahan sa paggamit ang computer. Sa araling ito ay muli mong maipapamalas ang iyong natutuhan sa pamamagitan ng pag-apply ng iba’t ibang kasanayan sa paggamit ng internet, paggawa ng table at tsart, paggawa ng larawan, pag-edit ng larawan at paggawa ng dokumento upang makabuo ng isang proyekto.

Layon din ng araling ito na mas mapalalim ang iyong kaalaman sa entrepreneurship sa pamamagitan ng paggawa ng proyekto tungkol sa pagnenegosyo.

Layunin:

1. Nakagagawa ng report na may table, tsart at larawan gamit ang word processor

2. Nakasusulat ng malinaw at mapanghikayat na report

3. Naipaliliwanag ng mahusay ang ideyang ipinipresenta.

Basahin ang talumpati ng Pangulo ng Supreme Pupil Government.

199

Bilang pangulo ng Supreme Pupil Government, hinihikayat ko ang lahat na suportahan ang ating proyekto. Magsisimula tayo ng maliit na negosyo at ang kikitain ay gagamitin upang

tulungan ang mga naghihikahos na mag-aaral. Inaanyayahan ko kayong magpasa ng business proposal

hinggil sa sisimulan nating negosyo.

Bilang mag-aaral sa Grade 4 nais mong ipamalas ang iyong entrepreneurial skills sa asignaturang EPP. Kailangan mong magpasa ng isang pahinang business plan. Ang plano ay naglalaman ng sumusunod:

1. Pangalan ng produkto

2. Maikling paglalarawan ng uri ng negosyo na may kasamang larawan

3. Maikling talata na nagpapaliwanag kung bakit mas kapaki-pakinabang ang iminumungkahing negosyo

4. Table na nagpapakita ng posibleng gastusin o puhunan sa pagsisimula ng negosyo

5. Tsart na nagpapakita ng posibleng kikitain

Ang business proposal ay isang dokumentong nagbibigay ng impormasyon tungkol sa isang produkto o serbisyo na iminumungkahi ng isang kompanya. Ito ay ibinibigay sa kliyente na naghahanap ng naturang produkto o serbisyo.

200

Ang sumusunod na dokumento ay isang halimbawa ng business proposal. Ito ay naglalaman ng mahahalagang impormasyon tungkol sa isang produkto na maaaring inegosyo.

Pag-aralan ang report o ulat.

Yummy Yema

Ang table sa ibaba ay nagpapakita ng Maaaring maging puhunan sa pagsisimula ng negosyong ito.

Aytem Halaga

2 latang gatas ₱ 110.00 Harina ₱ 5.00 Malunggay powder ₱ 25.00 Flavor (fruit extract) ₱ 30.00 Mani ₱ 10.00 cellophane ₱ 20.00 Total ₱200.00

Ang Yummy Yema ay maaaring ibenta sa halagang P2.00 bawat isa. Kung mauubos lahat ang ginawang produkto sa araw-araw, ito ay magkakaroon ng lingguhang kita na P100.00. Ipinapakita ng sumusunod na graph ang puhunan at maaaring maging kita nito sa sampung buwan.

Sa Yummy Yema, sigurado na ang kita, makatutulong ka pa sa kapuwa!

Ang Yummy Yema ay isang orihinal na produktong Pilipino. Ito ay gawa sa natural at masustansiyang gatas. Upang mas maging masustansiya, ang Yummy Yema ay nilahukan ng malunggay. Ito ay may iba’t ibang masasarap na flavor tulad ng langka, ube at mani.

hinaluan

table

graph

ng

201

Sagutin ang mga tanong:

1. Anong uri ng negosyo ang iminungkahi sa report?

2. Sino ang inaasahang bibili ng produkto?

3. Magkano ang magiging puhunan?

4. Magkano ang posibleng kita mula rito?

Magplano!

Bago simulan ang paggawa, kinakailangang magplano ng inyong pangkat. Basahin at sagutin sa isang malinis na papel ang mga tanong sa ibaba upang magabayan kayo.

1. Ano ang ititinda ninyo? _______________________________

2. Sino ang bibili nito? ___________________________________

3. Bakit nila ito bibilhin? _________________________________

4. Magkano ang presyo nito? _____________________________

5. Ano-ano ang magiging gastusin sa paggawa ng produktong

ititinda? Magkano ang magiging puhunan? ________________

6. Magkano ang maaaring kitain sa negosyong ito?____________

Ngayon naman ay gumawa ng layout o sketch ng inyong isang pahinang ulat. Isipin kung saang bahagi ng ulat ilalagay ang sumusunod:

1. pangalan ng produkto;

2. maikling talata na naglalarawan sa produkto;

3. isa o dalawang retratong makatutulong sa paglalarawan ng produkto;

4. table na nagpapakita ng maaaring gastusin sa pagsisimula ng negosyo. Lagyan din ito ng isa o dalawang pangungusap na naglalarawan o nagpapaliwang dito;

202

5. tsart na nagpapakita ng maaaring kitain kada linggo. Samahan din ito ng isa o dalawang pangungusap; at

6. isang pangwakas na pangungusap o talata na nagsasaad kung bakit kapaki-pakinabang ang negosyong iminumungkahi.

IDEA BOARD

Gamitin ang pamantayan o Project Rubric na ibibigay ng guro upang magabayan ang inyong paggawa.

Ang Word Processor ay maaaring gamitin sa paggawa ng anumang ulat. Maaari itong maging mas epektibo kung lalapatan ng larawan, tsart o table.

Word Processor

table.

IDEA BOARD

203

Sundan ang mga hakbang na sumusunod upang mabuo ang ulat.

1. Buksan ang word processor. Gumawa ng bagong dokumento.

2. I-type ang pangalan ng produkto at ilagay ito sa gitna ng papel gamit ang wastong button sa paragraph alignment.

3. Mag-type ng bagong talata na naglalarawan sa negosyo. Gamitin ang angkop na alignment para rito.

4. Mag-insert ng photo at gamitin ang text formatting button upang mailagay nang maayos ang photo kasama ng talata.

5. Mag-insert ng table na nagpapakita ng mga kailangang gastusin sa pagsisimula ng negosyo. Isulat ang mga pagkakagastusan at ang karampatang halaga ng mga ito. Maglagay rin ng total.

6. Mag-type ng pangungusap tungkol sa table.

7. Gumawa ng tsart na nagpapakita ng posibleng lingguhang kita sa loob ng dalawang buwan. I-insert ang tsart sa dokumento at mag-type ng pangungusap ukol dito.

8. Mag-type ng pangungusap na naghihikayat na karapat-dapat ang iminumungkahing negosyo.

9. I-save ang inyong dokumento.

Balikan!

Katulad ng ibang nakaraang gawain, pag-usapan ninyo ng iyong pangkat ang ginawang ulat..

204

OO HINDI

1. Nagawa ba ang lahat ng bahagi ng report na ipinagagawa sa inyo? 2. Malinaw bang naipaliwanag ang inyong mensahe sa pamamagitan ng tsart, table, photo, at mga salita? 3. Kaaya-aya ba sa paningin ang report dahil sa paggamit ng angkop na layout at disenyo? 3. Naging mabisa ba ang nalikhang report?

PAGTATAYA Handa na ba kayong ipakita ang inyong report sa inyong kamag-aral? Magkunwaring inihaharap ninyo ang proposal sa mga Supreme Pupil Government Officers at kukumbinsihin ninyo sila na piliin ang inyong proposal para sa sisimulang negosyo ng samahan.

Gamitin ang Project Rubric na ibibigay ng guro upang maging gabay sa inyong magiging marka.

Gumawa ng isa sa mga ulat na ito na kakailanganin sa ibang asignatura gaya ng sumusunod:

1. Short story2. Math Project3. Science Experiment Report

Amir Parmar Channel: https://www.youtube.com/watch?v=3Fa7qJdEWc4Baycon Group:http://www.baycongroup.com/word2007/03_word2007.htmlDel Castillo, C. and Sotoya, M.G. (2006). Makabuluhang Gawaing Pantahan at Pangkabuhayan Grade 4. Adriana Publishing Co. Inc: Quezon City.Intel Skills for Success:http://schoolnet.org.za/sfs/index.htm

table, photo,report

layoutreport?

report


205

Ito ang rubric na maaaring gamiting gabay sa paggawa ng mga produkto/proyekto ng mga mag-aaral. Maaari ding magbigay ng panibagong rubric ang guro. Tanungin muna ang guro kung ito na ba ang rubric na gagamitin.

ANTAS

K

A

T

E

G

O

R

Y

A

Nakaaangat Marunong Umuunlad Nagsisimula

Pag

ka-o

rihin

al

Nakalikha kami ng napaka-orihinal na produktong nagpapakita ng aming mga kakaiba at malikhaing ideya.

Nakalikha kami ng orihinal na produkto na nagpapakita ng aming sariling ideya.

Nakalikha kami ng bahagyang orihinal na produkto na nagpapakita ng aming sariling ideya.

Ginawa namin ang produkto mula sa halimbawa o sa gawa ng iba.

Kak

ayah

ang

Tekn

ikal

Ang aming gawa ay nagpapakita ng aming kagalingan sa paggamit ng teknikal na kakayahan na kailangan sa paggawa ng produkto.

Ang aming gawa ay nagpapakita na kaya naming gamitin ang aming teknikal na kakayahan na kailangan sa paggawa ng produkto.

Ang aming gawa ay nagpapakita na kaya naming pagbutihin pa ang aming teknikal na kakayahan na kailangan sa paggawa ng produkto.

Ang aming gawa ay nagpapakita na kailangan namin ng tulong upang magamit ang teknikal na kakayahan na kailangan sa paggawa ng produkto.

206

ANTASNakaaangat Marunong Umuunlad Nagsisimula

K

A

T

E

G

O

R

Y

A

Pak

ikip

ag-u

gnay

an s

a m

ga M

anon

ood

Malinaw naming nai-parating ang

mensahe dahil sa

aming pagpili ng kulay, laki, salita, at iba

pang detalye.

Na-iparating

namin ang mensahe dahil sa aming

pagpili ng kulay, laki, salita, at iba pang detalye.

Bahagyang naiparating namin ang mensahe dahil sa aming

pagpili ng kulay, laki, salita, at iba pang detalye.

Ang aming pagpili ng kulay, laki,

salita, at iba pang detalye ay nakasa-sagabal sa

pagpaparating ng mensahe.

Pak

ikip

agtu

lung

an s

a Ib

a

Nag-tutulungan kami nang

husto upang magplano, gumawa, at magbahagi ng aming produkto. Nagsikap kami sa kaniya-

kaniyang parte at

tinulungan ang iba sa

lahat ng oras.

Nag-tutulungan

kami upang

magplano, gumawa,

at magbahagi ng aming produkto. Nag-sikap kami sa

kani-kaniyang parte at

tinulungan ang iba ng madalas.

Medyo nag-tutulungan

upang magplano, gumawa, at magbahagi ng aming produkto. Nagsikap kami sa

kani-kaniyang parte at

tinulungan ang iba

paminsan-minsan.

Hindi kami nagtutulungan

upang magplano, gumawa, at magbahagi ng aming produkto.

Gumawa kami nang kani-

kaniya.

547

GLOSSARYAudio conferencing A meeting held by people in two different

places via audio devicesBlog An informational site maintained with

regular entries of commentary, descriptions of events, or social issues. Also called personal journal because it captures the thoughts and experiences of user or group of users

Bookmark Serves as a marker for a website. In Internet Explorer they’re called “Favorites”. It is a feature within a browser that enables you to keep a record of web pages that you have visited and would like to browse again

Chat An exchange of information through text dialogue in real time, or a conversation on the internet

Download To transfer a copy of data, a computer pro-gram, a text file, an image file, a sound file, or video file from one computer to another computer. It is also a means of obtaining data and programs from the World Wide Web

Electronic mail A system for creating, sending, and receiv-ing messages via the internet

Electronic spread-sheets

The software that organizes data into rows and columns. Data can be analyzed, ma-nipulated, and updated

EPP (Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan)

A subject that introduces children from Grades 4 to 5 into the world of work

File sharing An exchange of files between computers over the internet. The term “file sharing” can also refer to disk or server sharing between computers on a closed network

548

GLOSSARYFile system A way of storing and organizing informa-

tion into a data storage deviceInformation and Communication Technology (ICT)

Consists of the hardware, software, networks, and media for collecting, storing, processing, transmitting, and presenting information

Instant messaging A type of online chat that offers real-time text transmission over the internet

Internet A global system of computer networks in which users can access and share information

Knowledge product A product that creatively and innovatively extracts information from previous knowledge and experience (knowledge basis), and transforms it into a tangible material in order to present, teach and communicate.

Malware A malicious software designed to damage or cause any other unwanted actions on a computer system

Media file Any file in a digital storage device such as an audio, video, or image file, which comes in different file formats such as mp3, aac, and wma, for audio file, and mkv, avi, and wma for video files

Multimedia The combination of multiple forms of me-dia such as text, graphics, audio, video, animation, etc. in a single system

Online survey tools Tools for delivering surveys, collecting and analyzing results through one central system

Productivity tools A computer program that help users work effectively and efficiently, i.e., word-processing, spreadsheet and presentation software, etc.

549

GLOSSARYSearch Engine An information retrieval system that en-

able users easy to locate, retrieve, or gen-erate information in the World Wide Web

Software An application or a set of instructions loaded into a computer that enable it to provide specific functions such as word processing, spreadsheets, presentations, databases, and image editing

TLE (Technology and Livelihood Edu-cation)

The nomenclature used in Grades 6 to mean EPP. (So used because the medium of instructions for EPP in Grade 6 is English)

Upload Sending a copy of a computer program, a text file, an image file, a sound file or a video file from one computer to another computer system; importing data into a system

Web browser A software used to search, retrieve, and capture all the information from the World Wide Web such as Netscape Navigator, Internet Explorer

Website A set of web pages that belong to each other as one group. Each web page is linked to the others in some way

Wikis A website that allows user to edit collaboratively, like Wikipedia. Once people have appropriate permissions set by the wiki owner, they can create pages and/or add to and alter existing pages

Word processing tools

A basic word processing programs used to create, edit, and print documents

Video conferencing A ‘meeting’ between two or more people who are in separate geographical locations using the video monitors, specialist software, fast broadband connections and/or satellite technology or Internet

550

GLOSSARYVirus A destructive program transferred covertly

to files and applications usually spread by a computer network, by e-mail, or remov-able media, like a floppy disk or memory stick

Q1 epp ict entrep

Documents

Transcript of Q1 epp ict entrep